Jellum

Plaats
Dorp
Leeuwarden
Fryslân

Jellum.jpg

Jellum komt in beeld

Jellum komt in beeld

Jellum (3).jpg

De kerk en het wapen van Jellum

De kerk en het wapen van Jellum

Jellum (2).jpg

Kapitale boerderij in Jellum

Kapitale boerderij in Jellum

Jellum

Terug naar boven

Status

- Jellum is een dorp in de provincie Fryslân, gemeente Leeuwarden. T/m 1983 gemeente Baarderadeel. In 1984 over naar gemeente Littenseradiel, in 2018 over naar gemeente Leeuwarden.

- De inwoners van het dorp werken al sinds jaar en dag intensief samen met het qua grootte of beter gezegd kleinte vergelijkbare buurdorp Bears. En er zijn veel gezamenlijke verenigingen en voorzieningen. De inwoners van beide dorpen spreken in de praktijk dan ook van het tweelingdorp Jellum-Bears.

Terug naar boven

Naam

Oudere vermeldingen
13e eeuw Helmum, ca. 1482 Jhelum alias Hellum, 1495 Hiellum, 1505 Hyellum, 1526 Jellum.

Naamsverklaring
Betekent naar de vorm heem 'woonplaats, woning' van de persoon Helm.(1)

Terug naar boven

Ligging

Het dorp Jellum ligt ZO van de dorpen Boksum en Blessum, ZZO van het dorp Deinum, ZW van de stad Leeuwarden en het dorp Goutum, WNW van het dorp Wirdum, NW van het dorp Wytgaard, N van het dorp Weidum, NO van de dorpen Bears, Jorwert en Leons en OZO van het dorp Hilaard.

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 omvat het dorp Jellum 19 huizen met 96 inwoners. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 60 huizen met ca. 145 inwoners.

Terug naar boven

Recente ontwikkelingen

- Dorpsvisie Jellum-Bears.

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- Jellum heeft 4 rijksmonumenten.

- In 1893 is de monumentale kerk met toren uit 1700 te Jellum als gevolg van een blikseminslag geheel door brand verwoest. In 1895 verrijst de huidige Hervormde (PKN) kerk met toren (Hegedyk 15), die architectuur laat zien uit eind 19e eeuw. De vijfzijdig gesloten zaalkerk heeft een toren van drie geledingen met ingezwenkte spits. Het interieur is een fraai voorbeeld van eenvoud uit eind 19e eeuw. Kerk en toren zijn voorzien van rijk metselwerk uit deze periode. De toren van 21 meter hoogte vormt een markant silhouet aan de oude Middelzeedijk van het voormalige Westergo. In de toren bevindt zich het oude uurwerk en de klok uit 1895. Het orgel is in 1894 gebouwd door de firma Bakker & Timmenga. Het romaanse zandstenen doopvont (13e eeuw) bevindt zich in het kerkmuseum Jannum. De kerk valt tegenwoordig onder de Protestantse (PKN) Gemeente Westerwert, die naast dit dorp verder nog de dorpen Bears, Jorwert en Weidum omvat.

Bij een historisch onderzoek in de kerk in januari 2020 is de zerk van de in 1625 overleden edelman Sicke van Dekema gevonden (horecazaak Jonker Sikke aan de overzijde van de weg is hiernaar vernoemd). Daaronder bleek zich zijn grote gave grafkelder te bevinden. Het gaat om een forse ruimte met een gemetseld boogje boven de ingang. Gezien het aantal schedels in de grafkelder lijkt het erop dat hier minstens vier mensen zijn bijgezet. Naast de zerk van Van Dekema is nog een andere grafsteen blootgelegd, namelijk die van zijn dochter en schoonzoon. De zerk lag lange tijd verborgen onder een houten vloer.

De initiatiefnemer van het onderzoek, Klaas Speelman, kreeg toestemming van de Protestantse Gemeente om onder de vloer te kijken. Speelman heeft plannen om het leegstaande kerkgebouw medio 2021 een nieuwe invulling te geven, met de historie van de beroemde dorpsedelman als inspiratiepunt. Het gaat bijvoorbeeld om kleinschalig theater en andere bijeenkomsten. Monumentenambtenaren van de gemeente Leeuwarden en leden van de archeologische werkgroep van Aed Levwerd waren bij het onderzoek aanwezig.

In februari 2021 is bij de ingang van de dorpskerk in Jellum wederom een bijzondere, 15e-eeuwse grafsteen gevonden. In de 18e eeuw was reeds beschreven dat hier de zerk van Piter Lasco uit 1474 moest liggen. Sindsdien is de steen echter nooit meer door iemand gezien. Hij kwam nu boven water bij een waterleidingklus. Het gaat om een rode zandstenen grafplaat. Hierop is de naam van Lasco nog altijd te ontcijferen. Grafschriftkenners gaan de tekst nog verder bestuderen. Het ligt voor de hand dat Lasco een geestelijke was, bijvoorbeeld de dorpspastoor. De steen wordt gerestaureerd.

Terug naar boven

Jaarlijkse evenementen

- Toanielferiening Nij Libben Jellum - Bears brengt jaarlijks in maart een nieuw stuk op de planken. De vereniging is vlak na de Tweede Wereldoorlog opgericht. Het was een voortzetting van zangvereniging Harmonie, die in 1907 was ontstaan. In de oorlog waren er geen activiteiten van deze vereniging. Na de bevrijding is door een aantal bestuursleden van Harmonie de huidige toneelvereniging opgericht. De Friese naam Nij Libben betekent dan ook niets anders dan Nieuw Leven.

Terug naar boven

Links

- Algemeen: - Site van en over Jellum en Bears.

- Belangenorganisatie: - Doarpsbelang Jellum - Bears is opgericht in 1942. Ter gelegenheid van het 75-jarig bestaan van de vereniging is in 2017 een film gemaakt waarin verschillende dorpsbewoners worden geïnterviewd. Via de link is deze film online te bekijken.

- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Jellum.

Reactie toevoegen