Jorwert

Plaats
Dorp
Leeuwarden
Fryslân

jorwert_collage.jpg

Jorwert, collage van dorpsgezichten (© Jan Dijkstra, Houten)

Jorwert, collage van dorpsgezichten (© Jan Dijkstra, Houten)

Jorwert.jpg

Jorwert in zicht

Jorwert in zicht

Jorwert (3).jpg

Jorwert, mooi in het landschap

Jorwert, mooi in het landschap

Jorwert (2).jpg

De Redbadtsjerke in Jorwert is de enige kerk in Fryslân die aan Sint Radboud is toegewijd

De Redbadtsjerke in Jorwert is de enige kerk in Fryslân die aan Sint Radboud is toegewijd

Jorwert (4).jpg

Interieur van de Redbadtsjerke in Jorwert

Interieur van de Redbadtsjerke in Jorwert

Jorwert

Terug naar boven

Status

- Jorwert is een dorp in de provincie Fryslân, gemeente Leeuwarden. T/m 1983 gemeente Baarderadeel. In 1984 over naar gemeente Littenseradiel, in 2018 over naar gemeente Leeuwarden.

- Onder het dorp Jorwert vallen ook de buurtschappen Fûns en Hesens en een deel van de buurtschap De Him.

Terug naar boven

Naam

In het Nederlands
Jorwerd. Overigens zijn de plaatsnamen in de gemeente Littenseradiel sinds 1993 officieel Friestalig.

Terug naar boven

Ligging

Het dorp Jorwert ligt ZO van de dorpen Leons en Húns, Z van het dorp Hilaard, ZW van de dorpen Bears, Jellum en Boksum en de stad Leeuwarden, W van het dorp Weidum, WNW van het dorp Wytgaard, N van het dorp Mantgum, NO van het dorp Britswert, ONO van de dorpen Baard en Easterlittens en OZO van het dorp Winsum.

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 heeft Jorwert 62 huizen met 372 inwoners. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 135 huizen met ca. 335 inwoners.

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- Jorwert heeft 3 rijksmonumenten, zijnde de Hervormde kerk, de naastgelegen pastorie, en de windmotor.

- In het midden van terpdorp Jorwert staat een gotisch/romaanse kerk, de Redbadtsjerke (= Fries. Voorheen in het Nederlands Radboudkerk geheten). De precieze bouwdatum van de kerk is niet bekend. Maar de stenen kerk dateert uit de 11e eeuw. Waarschijnlijk heeft er voor deze kerk nog een houten kerk gestaan. De toenmalige RK parochie heeft als patroon (bescherm) heilige Sint Radboud (Bisschop van Utrecht 899-917) gekozen. Het is de enige kerk in Fryslân die aan Sint Radboud is toegewijd. Bisschop Radboud (boodschapper van goede raad) stamde van moederszijde af van de beroemde Friese koning Radboud. Bisschop Radboud stierf op 29 november 917 in Ootmarsum. Zijn lichaam werd naar Deventer overgebracht. De dag van de overbrenging 25 juni werd gevierd als zomerfeest van de heilige.

De Redbadtsjerke in Jorwert is sinds 1994 eigendom van Stichting Alde Fryske Tsjerken (SAFT). De plaatselijke commissie vertegenwoordigt de stichting op lokaal niveau. De vrijwilligers van deze commissie hebben de Redbadtsjerke in beheer en verhuren de kerk aan o.a. de PKN-gemeente Westerwert, Stichting Nijklaester, muziekgezelschappen, en particulieren. De kerk is tevens een populaire trouwlocatie. Geïnteresseerden zijn van harte welkom om te genieten van de rust en de stilte in de kerk. De kerkdeur staat meestal open. Mocht dit onverhoopt niet het geval zijn, is de sleutel te verkrijgen bij mevr. Y. Castelein (Sluytermanwei 8) en mevr. W. van der Meer (Sluytermanwei 12/14). Voor de huurmogelijkheden en -tarieven van de kerk zie de link. De kerk valt kerkelijk gezien tegenwoordig onder de Protestantse Gemeente Westerwert.

Op 28 oktober 2012 is Stichting Nijkleaster van start gegaan in de kerk van Jorwert. "Niet als een volledig en gedroomd klooster. We beginnen (slechts) bij het begin. In het Fries zeggen we: ‘Men kin net ynienen fan de flier op ‘e souder stappe’ (letterlijk: we kunnen niet zomaar ineens van de vloer op de zolder stappen). Dat betekent dat we de beginsituatie accepteren en stap voor stap, tree voor tree het klooster willen opbouwen. We gebruiken nu eerst de bestaande faciliteiten die hier beschikbaar zijn: kerk, dorpshuis en herberg. Maar we willen uiteindelijk naar de drieslag Kerk, Kroeg, Klooster. Kerk en Kroeg (Het Wapen van Baarderadeel) zijn hier al aanwezig. De voorkerk dient eerst als spirituele uitvalsbasis voor het project. Voor het klooster zoeken we een plek en financiën, om onze uiteindelijke droom waar te maken.

Want dan kunnen we mensen ontvangen in één gezamenlijk huis. In dit klooster staat het gemeenschappelijk leven rondom het evangelie centraal. Het is een huis van liturgie en ontmoeting, van werk en plezier, van creativiteit en studie, van inkeer en gebed, van aandacht voor God, mens én schepping." Zo schrijft de stichting op haar site. De plek en het pand voor het nieuwe klooster hebben ze inmiddels gevonden:in 2017 hebben ze de vervallen kop-hals-rompboerderij It Westerhûs gekocht in buurdorp Hilaard, slechts enkele meters buiten het dorpsgebied van Jorwert. Het NRC kopte naar aanleiding hiervan dan ook: "Hoe God terugkeert in Jorwert", daarbij refererend aan het bekende bijna gelijknamige boek van schrijver Geert Mak. Voor de verdere ontwikkelingen m.b.t. het nieuwe klooster in wording zie Hilaard > Bezienswaardigheden.

Iedere woensdagmorgen organiseert Nijkleaster een Kleaster-ochtend met een ‘Kleaster-kuier’. Iedere 3e zaterdag van de maand is er een Nijkleaster-dag. Deze dagen hebben een vast ritme. De thema’s van de dagen zijn wisselend maar hebben altijd te maken met de grondtonen van Nijkleaster: stilte, bezinning en verbinding. Tijdens het weekend van de 3e zondag van de maand wordt het Nijkleaster-weekend georganiseerd. Op zaterdag is er een kleasterdag met een speciaal programma van 09.30-16.00 uur. Opgave daarvoor is nodig. Op zondagochtend volgt een viering in de kerk van Jorwert (9.30 uur). Daar is iedereen zonder opgave van harte welkom.

- De voormalige pastorie van Jorwert (Sluytermanwei 6) dateert uit 1871 en is beroemd geworden dankzij dichter Jan Jacob Slauerhoff (1898-1936), die er in zijn jonge jaren kind aan huis was. Hij voelde zich thuis in het liberale klimaat en wijdde verschillende gedichten aan een van de bevallige domineesdochters. De pastorie is ook beroemd omdat hij als de mooiste pastorie van Fryslân wordt beschouwd. De huidige piekfijne staat is te danken aan veehouder Lucas Bouma, die de pastorie in 2000 koopt en in oude staat heeft gerestaureerd. Binnen is het nodige gemoderniseerd. Zo is er vloerverwarming en een badkamer met jacuzzi aangelegd, met respect voor de sfeer van het pand. De hele klus heeft een jaar hard werken en enkele tonnen gekost.

Bijzonder element in de keuken is een tegeltableau met een gedicht van Slauerhoff. "Dat gedicht stond op een paneel in de badkamer. Het kwam tevoorschijn tijdens de verbouwing. Het moet een van zijn eerste gedichten zijn geweest. Toen we het ontdekten waren we hier eventjes 'wereldnieuws' in Fryslân", aldus Bouma. In 2017 heeft hij het pand verkocht omdat hij het in Jorwert toch een beetje te druk vindt, wat een stedeling zich vast niet kan voorstellen. Maar Bouma houdt van het echte boerenland en wil toch weer dichter bij zijn kalveren wonen, enkele kilometers verderop. Daarom heeft hij daar een kop-hals-rompboerderij laten bouwen, in oude stijl. (bron: FD, sept. 2014) Het pand is verkocht aan schrijver Geert Mak, die al eeder in het dorp heeft gewoond, en het landelijke bekendheid heeft bezorgd door zijn boek 'Hoe God verdween uit Jorwerd'. Mak heeft voorheen in de eveneens landelijk bekende - vanwege de Elfstedentocht - buurtschap Bartlehiem gewoond.

- Windmotor Jorwert in de Polder Rodenhuis.

Terug naar boven

Evenementen en activiteiten

- Toneelvereniging De Harmonie in Jorwert bestaat al meer dan 100 jaar. Een vereniging die de traditie van dorpstoneel levend houdt. Elk jaar wordt er in februari of maart een nieuw stuk (in het Fries) op de planken gebracht in het dorpscafé.

- Paasvuur.

- Het Iepenloftspul Jorwert (openluchtspel) (september) is altijd goed voor enkele uitverkochte avonden. Ook in 2017 zijn er daarom extra voorstellingen ingelast.

- "Al sûnt 1869 is er IIsklup Jorwert. Wichtichste taak is it yn stân hâlden fan de iisbaan, oan 'e noardkant fan it doarp. Fansels wurde der foar leden ek wedstriden organisearre. En as Kening Winter der ek sin oan hat, dan organisearret de iisklup in toertocht, de bekende "Acht fan Jorwert", oer ôfstannen fan 25, 40 of 65 kilometer. De lêste kear dat dat mooglik wie, wie yn 2012."

Terug naar boven

Landschap, natuur en recreatie

- Via de Ruilverkaveling Baarderadeel zijn in 2016 gronden in de Hesenser- en Lionserpolder bij Jorwert geschikt gemaakt voor de natuur. Met name weidevogels profiteren van deze 268 hectare nieuwe natuur. Nieuw aangelegde stuwen zorgen voor een peilverhoging waardoor het gebied natter is geworden. Ook zijn dammen en duikers aangelegd. Vochtige kruiden- en faunarijke graslanden en hooilanden bieden een perfect leefgebied voor de weidevogels. De boeren van de voormalige landbouwgronden en Natuurmonumenten, verenigd in de Natuerkoöperaasje Baarderadiel, beheren de natuurgebieden gezamenlijk.

Terug naar boven

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Jorwert en Jorwerd (online te bestellen). In 2016 is het boek Dorpsgezichten verschenen, van fotograaf Louis Meulstee uit Krimpen aan den IJssel. In 2009 raakt hij bij toeval in het dorp verzeild, waar hij een inwoner fotografeert met wie hij in gesprek raakt. Dit leidt uiteindelijk tot een project waarbij hij ca. 200 inwoners fotografeert terwijl zij hun passie uitbeelden.

Terug naar boven

Links

- Algemeen: - Site van en over Jorwert.

- Belangenorganisatie: - Doarpsnut Jorwert behartigt de maatschappelijke en culturele belangen van het dorp. Het bestuur vertegenwoordigt het dorp in overleggen met bijv. de gemeente, omliggende dorpen, het Iepenloftspul, Doarpswurk etc.

- Onderwijs: - "Basisschool De Krunenstrobbe maakt deel uit van Stichting Gearhing. In deze stichting zijn in totaal 25 scholen van openbare en bijzonder neutrale signatuur uit Zuid-West Friesland ondergebracht, met in totaal ongeveer 2000 leerlingen. Onze school is een drietalige (Nederlands, Fries, Engels) openbare school. 'Krunen' zijn bomen en een 'strobke' is een kind. Bij 'Krunenstrobbe' denk je dus aan kinderen onder de bomen. Onze school is een kleine dorpsschool; een geheel binnen een ander geheel. De Krunenstrobbe is de enige school in Jorwert. De betrokkenheid bij elkaar is vooral merkbaar als er feestelijke gebeurtenissen zijn, maar ook in verdrietige tijden leeft het dorp mee met de school en de school met het dorp. Het leerlingenaantal schommelt de laatste jaren rond de 30-40. Bij de laatste teldatum waren het 28 kinderen. De prognose voor de komende vier jaar is dat het leerlingenaantal rond dit aantal zal blijven. We werken in twee basisgroepen: 1 t/m 4 en 5 t/m 8. In elke basisgroep is op meerdere dagdelen een onderwijsassistent aanwezig."

- Jeugd: - Jeugdclub Jorwert organiseert door het jaar heen diverse evenementen en activiteiten voor de jeugd uit het dorp.

- Sport: - Jorwerter Biljartclub.

- Damclub OKK (Oefening Kweekt Kunst) is aangesloten bij Dambond Frysk Spul. Zij beoefenen de Friese variant van het damspel, een speltype dat, in vergelijking met het bekendere internationale spel, bekend staat om zijn aantrekkelijke mogelijkheden voor slagzetten en de kleine kans dat het spel eindigt in remise.

- Tipclub Reitsje Him is een kleine vereniging die de sport van het tippen in ere houdt. Een zeer oude sport die uit het jagen in rietvelden is ontstaan, en vandaag de dag alleen nog in Jorwert in verenigingsverband wordt beoefend. Zo beogen ze deze oude sport niet verloren te laten gaan.

- Tuinieren: - Folkstún De Batten. Op de Battensereed zijn volkstuinen aangelegd, waar enkele enthousiaste tuinierders hun groenten, kruiden en bloemen kweken.

- Begraven: - In vrijwel elk dorp in Fryslân is wel een uitvaart­vereniging te vinden. Zo ook in Jorwert. Vroeger bestond er de burenplicht; wanneer er iemand was gestorven, zorgden de buren er met elkaar voor dat de overledene begraven werd. Uit deze sociale traditie zijn de lokale uitvaartverenigingen ontstaan. Uitvaartvereniging De Laatste Eer werkt zonder winstbejag, zodat het uitvoeren van een begrafenis of crematie niet een kwestie wordt van zakelijk handelen. Deze doel­stelling koppelen zij aan een goede dienst­verlening. Om die reden hebben veel Jorwerters gekozen voor het lidmaatschap van ‘De Laatste Eer’.

- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Jorwert.

Reactie toevoegen