Kapellebrug

Plaats
Dorp
Hulst
Zeeuws-Vlaanderen
Zeeland

Kapellebrug

Terug naar boven

Status

Kapellebrug is een dorp in de provincie Zeeland, in de streek Zeeuws-Vlaanderen, gemeente Hulst. T/m 31-3-1970 viel het half onder de gemeente Sint Jansteen, half onder de gemeente Clinge. De grens tussen deze gemeenten werd hier gevormd door de overblijfselen van de oude Gentsevaart.

Terug naar boven

Naam

Oudere vermeldingen
1459 ter Eecken, 1740 kapel brugge, ca. 1750 De Capels Brugge, 18e eeuw Ter Eecken nu de Capel Brug, 1866 Kapellebrug.

Naamsverklaring
Betekent brug 'verbinding over een water' bij de kapel 'onderkerk zonder parochiale rechten'. De kapel wordt in de late middeleeuwen vermeld als Onze Lieve Vrouwe ter Eecken en was gewijd aan Maria. In 1563 heet de kapel St. Jooris Capelle.(1) Vroeger liep hier de Gentse Vaart, een kanaal van Hulst naar Gent. Over het water lag een brug ter hoogte van de kapel. Hieraan dankt het dorp Kapellebrug zijn naam.

Terug naar boven

Ligging

Het dorp Kapellebrug ligt ZO van het dorp Sint Jansteen en de stad Hulst, ZW en W van het dorp Clinge (het Belgische deel van dit dorp heet De Klinge), NW van de plaats Sint Gillis-Waas in België, N van de plaats Kemzeke in België, NO van de plaats Stekene in België en O van het dorp Heikant.

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 heeft Kapellebrug 24 huizen met 154 inwoners onder de gemeente Clinge en 23 huizen met 124 inwoners onder de gemeente Sint Jansteen. Tegenwoordig omvat het dorp ca. 150 huizen met ca. 380 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

"Na de sluiting van het tractaat, tusschen Nederland en België, in Junij 1839, is in Kapellebrug opgerigt een expeditie-kantoor der in- en uitgaande regten, alwaar de uit België langs gemelden straatweg komende (de weg van Hulst naar Sint Niklaas, red.), en derwaarts verzondene goederen, worden aangegeven of in- en uitgeklaard."(2)

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- "De huidige Kapel van O. L. Vrouw ter Eecken te Kapellebrug (Gentsevaart 59), gelegen aan de oostzijde van de weg Hulst - Sint Niklaas (B), is gebouwd in 1935. Op exact dezelfde plaats heeft tweemaal eerder een kapel gestaan. In de middeleeuwen stond hier reeds een kapel voor O.L. Vrouw ter Eecken, die druk bezocht werd op grond van de wonderbaarlijke genezingen die er zich voordeden. De kapel wordt ook al heel vroeg vernoemd in de stadsrekening van Hulst. In 1578 is de kapel verwoest. Gedeeltelijk op dezelfde fundering is door pastoor-deken Legier Cardon in 1623 het koor van een nieuwe kapel opgetrokken. In 1626 is er een stuk aangebouwd, waardoor de ruimte ongeveer driemaal zo groot werd. Het geheel moet een sterke gelijkenis hebben vertoond met de kapel van O. L. Vrouw van Stoupe te Ertvelde (België).

De bloeiperiode duurde tot 1645. In de Tachtigjarige Oorlog, met name bij het beleg van Hulst in 1645 door Frederik Hendrik, is de kapel gebruikt als hoofdkwartier van de Staatse troepen. Tot midden 17e eeuw is deze tweede kapel van Kapellebrug in gebruik geweest. Waarschijnlijk is zij vóór 1686 afgebroken. Als gevolg van de reformatie verplaatste de verering voor de O.L. Vrouw Ter Eecken zich naar De Klinge over de grens. Van de inrichting van de oude kerken is weinig bekend. Behalve het Mariabeeld bezat men een altaartafereel van Jezus, Maria en Jozef, geschonken door de Antwerpse koopman Jacques de Man. Een pauselijke aflaatbul heeft ingelijst aan de wand gehangen. In de jaren 1640 zijn nog twee biechtstoelen en twee marmeren wijwaterschelpen aangeschaft.

In 1721 heeft pater Martinus Buys in het vlakbij over de grens gelegen De Klinge een stenen wegkapelletje laten oprichten voor O.L. Vrouw ter Eecken, niet meer dan een eenvoudige zuil met ruimte voor een beeld. Dit kapelletje is in 1798 tijdens de Franse overheersing afgebroken en in 1804 door pater Zacharias de Coene herbouwd. Hiervoor in de plaats bouwde pastoor Govaert in 1873 een nieuwe, grotere kapel, die nog steeds in gebruik is en in de Kapelstraat staat. Het dorp is er inmiddels omheen gegroeid. Het beeldje prijkt onder een stolp boven een weelderig versierd altaar. De stolp staat in een houten schrijn in de vorm van een kapelletje, met tegen de achterwand een eikenboom. Brandende lichtjes, een (brood)mand vol wassen ex-foto's en talrijke plaquettes met dankbetuigingen getuigen van een bloeiende verering. Wie echter in het dorp de weg vraagt naar de kapel van O.L. Vrouw ter Eecken, loopt een goede kans naar Kapellebrug verwezen te worden.

Historisch onderzoek en opgravingen in de jaren twintig en dertig leidden namelijk tot de herontdekking van de oude locatie te Kapellebrug. In 1935 is ter plaatse een nieuwe kapel met beêweg gebouwd, die overdag altijd open is voor publiek. Kapel en tuin zijn in 1990 gerestaureerd. Wanneer men door het toegangshek gaat ligt de kapel aan de rechterhand. Links van het hek staat een monument met een voorstelling van O.L. Vrouw van Smarten. Het is in 1948 geschonken door toneelvereniging St. Jan ter nagedachtenis aan J.A. Everaard. Het betreft een staande gekroonde Maria, die haar armen over zeven figuren (lammen, zieken, etc) houdt. Op de sokkel staat de inscriptie: Zolang op aard / zijn kruis en pijn / zolang zal ik der mensen / moeder zijn. Vervolgens beginnen de staties van de 'beêweg', die de zeven smarten van Maria uitbeelden: I ‘Voorspelling van Simeon', II 'De vlucht naar Egypte', III 'Het verlies in den tempel', IV 'Ontmoeting op den kruisweg', V 'Kruisiging en dood van Jezus' en VI 'Afneming van het kruis'. Deze staties liggen rondom een grotere ruimte, waar vroeger banken stonden, maar die tegenwoordig grotendeels beplant is. Vooraan deze ruimte staat, als laatste statie, een ruim 5 meter hoog betonnen kruisbeeld waaronder de beeltenis van Maria met haar gestorven Zoon en de tekst 'Troosteres der bedroefden'. In het voetstuk zijn stenen verwerkt afkomstig uit de opgegraven fundamenten van de eerste en tweede kapel. Even ernaast bevindt zich een gemetselde preekstoel.

De bakstenen kapel van Kapellebrug uit 1935 is gebouwd naar een ontwerp van architect F.P. Joseph Rouleau uit Hulst, meet circa 18 x 6,5 meter en biedt zitplaatsen aan ongeveer 80 bezoekers. Het beeld van O.L. Vrouw ter Eecken staat boven het altaar. In de voor- en achtergevel bevinden zich zeven smalle, hoge vensters, die de zeven kruisdragers uit 'Het spel der crucen' symboliseren. Het huidige gebrandschilderde glas boven de ingang dateert uit 1969 en is geschonken door toneelvereniging St. Jan. Het ontwerp is van Roeland Massa uit St. Niklaas, de uitvoering van Albert Mesdagh uit Gent.

Zes glas-in-loodramen in de zijgevels vertellen de geschiedenis van de verering. Links van de ingang hangt de achterwand vol met plaquettes met dankbetuigingen. Aan de andere kant vindt men in een van de ramen een schaaltje met medailles. Vooraan, rechts van het altaar, hangt een rek met ansichtkaarten en devotioneel drukwerk. Links vooraan staat een vaandel met een afbeelding van O.L. Vrouw ter Eecken, gebaseerd op een 17e-eeuwse voorstelling. Vlakbij hangt een kleine vitrine met beelden van O.L. Vrouw die te koop zijn. Op de vitrine hebben bezoekers wat geschenkjes, ex-voto's en een foto achtergelaten. De kapel van Kapellebrug is momenteel de bekendste en drukst bezochte bedevaartplaats van Oostelijk Zeeuws-Vlaanderen.

Op 2 mei 2006 is in de Kapel van O.L. Vrouw ter Eecken in Kapellebrug een bijzondere eucharistieviering gehouden. Tijdens deze viering, waarin werd voorgegaan door pater J. Reurs, werd namelijk de gerestaureerde luidklok, die voorheen ook al in het torentje van de kapel hing, maar geen dienst meer deed, plechtig ingewijd. De kapel was die dag letterlijk te klein om de belangstellenden te bergen. Circa 125 bezoekers moesten een plaatsje zoeken op de slechts 100 zitplaatsen, zodat een aantal hun toevlucht moesten zoeken tot een staande viering. Het dameskoor van Sint Jansteen verzorgde de dienst met een keur aan Marialiederen, die door de aanwezigen uit volle borst werden meegezongen. Deze viering werd aanleiding tot een intensivering van de Mariaverering; zij was bovendien de aanleiding tot de oprichting van de “Vrienden van de Kapel van O.L. Vrouw ter Eecken”, een vereniging van vrienden van de kapel, met een kwartaalbrief waarin o.m. informatie over de kapel, haar geschiedenis en de te houden vieringen wordt opgenomen.

Voor een symbool voor de vereniging moest niet ver gezocht worden. Het frequent gefotografeerde vooraanzicht van de kapel bood nl. een prachtig plaatje om als zodanig gebruikt te worden. De doelstelling van de vereniging is tweeledig. Ten eerste het instandhouden van de verering van Maria in de kapel te Kapellebrug. Daarnaast wordt van de bijdragen van de vrienden het onderhoud van en de vieringen in de kapel bekostigd. In de kapel worden velerlei vieringen gehouden. Enkele vaste vieringen zijn: op dinsdagavond te 19.00 uur van begin mei tot half oktober, alternerend een eucharistieviering of een woord- en communiedienst; de maandelijkse gebedsdiensten die door de gebedsgroep De Bron uit Sint Jansteen worden georganiseerd; op de tweede en derde donderdag van de maand om 14.30 uur; elke eerste zaterdag van iedere maand wordt er om 14.30 uur een rozenkrans gehouden. Deze vieringen worden verzorgd door mevr. T. Boon-Vennix uit Hulst.

De vereniging houdt voeling met haar leden via de Vriendenbrieven, waarvan er 4 per jaar verschijnen; telkens in de maand voorafgaande aan elk kalenderkwartaal. In de Vriendenbrieven van maart verschijnt elk jaar een overzicht van de vieringen voor de komende maanden. Ook wordt erin verslag gedaan van de bedevaarten die er zo nu en dan worden gehouden en van de bijzondere vieringen. Iedereen kan zich als vriend van de kapel aanmelden. Men kan daarvoor een van de aanmeldingsformulieren invullen die in de kapel voorradig zijn. Ook kan men zich wenden tot de oprichter van de vereniging, tevens uitgever van de Vriendenbrieven: Paul Prince. Zowel de kapel van Kapellebrug als de fraaie ommegang-tuin vragen uiteraard veel onderhoud. Een ploeg van vrijwilligers is regelmatig in de slag om alles een mooi aanzien te geven. Meer vrijwilligers zijn altijd welkom. Ook daarvoor kun je je wenden tot Paul Prince." (bron: Parochie H. Maria Sterre der Zee Oost Zeeuws-Vlaanderen)

Terug naar boven

Landschap, natuur en recreatie

- “Boergondische Buren” is de naam van een nieuw grensoverschrijdend project van de Nederlandse gemeente Hulst en de Belgische gemeente Stekene, dat in januari 2020 is gepresenteerd. Het project is drieledig. Het gaat enerzijds over het promoten en versterken van hoeve- en streekproducten en van hoevetoerisme. De bedoeling is meer bekendheid te geven aan deze producten en deze vorm van toerisme. Daarnaast komt er een uitzichtpunt in “Niemandsland”. Dat verrijst in het bosgebied van Kapellebrug, vlakbij grenspaal 281. Hoe dat er uit komt te zien, is nog niet bekend. Architecten is verzocht hiervoor een uniek ontwerp in te dienen. De uiteindelijke keuze wordt mede bepaald door de inwoners van de gemeenten Hulst en Stekene. Het project wordt mogelijk gemaakt door de samenwerking van vele verschillende partijen en door het Europees subsidiefonds LEADER. (bron: gemeente Hulst, januari 2020)

- "Evides Waterbedrijf en natuurorganisatie Het Zeeuwse Landschap streven naar een robuuster natuurgebied. Waterwingebied Clinge - dat tevens bossen op grondgebied van de buurdorpen Sint Jansteen en Kapellebrug omvat - is weer een flink aantal bomen rijker, namelijk 3.750. Ze verhogen de biodiversiteit, leggen CO2 vast en maken het gebied aantrekkelijk voor recreanten. Letterzetter in de waterwinbossen. De waterwinbossen in deze omgeving worden voor Evides beheerd door Het Zeeuwse Landschap. De bossen zijn, zeker in coronatijd, een populaire bestemming voor mensen die hun thuiswerkomgeving willen ontvluchten. Helaas is tijdens de droogte van 2018 en 2019 een groot deel van het bos afgestorven. Door een watertekort waren alle fijnsparren zodanig verzwakt dat een gevaarlijke parasiet kon toeslaan: een kevertje met de illustere naam “letterzetter”.

Bos wordt weer bos. De bedoeling is om het verdwenen bos weer terug te planten. De eerste stap is gezet: er zijn 3.750 bomen geleverd en de vrijwilligers van Het Zeeuwse Landschap hebben ze geplant in het bos aan de Molenstraat in Clinge. Het zijn inheemse soorten zoals winterlinde, zomereik, haagbeuk en vuilboom. Deze soorten zijn goed bestand tegen droogte en zullen het dus langer volhouden dan de fijnsparren. Op die manier zorgen we ervoor dat het bos ook voor de volgende generaties in stand blijft.

Kwestie van een lange adem. Het aanplanten van bomen gaat langzaam. Bomen zijn duur en de schade die de Letterzetter heeft aangericht is groot. Bovendien zijn sommige soorten moeilijk te koop: een winterlinde met inheems genenmateriaal moet al een jaar van te voren worden besteld. Tenslotte is het planten zelf een tijdrovende klus. De groep van vier vrijwilligers is hier vele weken mee bezig geweest.

Bos is belangrijk. Het is belangrijk dat er bomen worden teruggeplant in de waterwinbossen. Ze zijn een belangrijke bondgenoot in de strijd tegen klimaatverandering. Bomen helpen mee om de temperatuurstijging in te perken, stimuleren de nutriëntenkringloop in de bodem en leggen CO2 vast. De aan- of herplant van bossen is daarom in heel Europa een belangrijke maatregel om klimaatdoelstellingen te halen. De Clingse bossen zijn nu in elk geval 3.750 nieuwe bomen rijker!

Robuuster natuurgebied. Evides Waterbedrijf en Het Zeeuwse Landschap investeren in de natuur in de bossen van Clinge, Sint Jansteen, Kapellebrug en de Wildelanden. Samen streven ze naar een robuuster natuurgebied. Robuuste natuur kan tegen een stootje en heeft tegelijkertijd een nuttige functie. De gebieden zijn onderdeel van het Natuurnetwerk Zeeland en onderdeel van Nederlandse netwerk van natuurgebieden. Doel van het natuurnetwerk is behoud en versterking van in het wild voorkomende planten en dieren." (bron: Waterbedrijf Evides, december 2020)

Terug naar boven

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Kapellebrug (online te bestellen).

Terug naar boven

Links

- Belangenorganisatie: - "Stichting Dorpsraad Sint Jansteen e.o. heeft ten doel het behouden en waar mogelijk vergroten van de leefbaarheid van het dorp en de buurkernen Kapellebrug en Absdale."

- Bedrijfsleven / ondernemen: - Ondernemersvereniging Sint Jansteen - Heikant - Kapellebrug.

Reactie toevoegen