Archieven, encyclopedieën en andere - al dan niet online - naslagwerken

west-brabants_archief_2016_kaartje.png

Niet alleen gemeenten, ook archieven fuseren om de krachten te bundelen. Zo zijn in 2016 de archieven in Bergen op Zoom, Roosendaal en Oudenbosch gefuseerd tot het West-Brabants Archief. Handig daarom dat diverse sites overzichten van archieven bijhouden

Niet alleen gemeenten, ook archieven fuseren om de krachten te bundelen. Zo zijn in 2016 de archieven in Bergen op Zoom, Roosendaal en Oudenbosch gefuseerd tot het West-Brabants Archief. Handig daarom dat diverse sites overzichten van archieven bijhouden

- 'Wat staat daer?' is een online oefentool om spelenderwijs oude handschriften te leren lezen. Belangrijk voor genealogen en anderen die veel aan archiefonderzoek doen, maar ook gewoon leuk voor iedereen die van geschiedenis houdt. Er zijn verschillende soorten oefeningen voor zowel beginners als gevorderden. Teksten ontcijferen achter je laptop of puzzelen met woorden op je mobieltje. Een brief van Vincent van Gogh, een belediging van de koning of een recept voor frikadellen. Vastlopers leggen leesproblemen voor op het forum, doorzetters zetten hun tanden in de Paleopuzzel. 'Wat staat daer?' is vernieuwend en slaat een brug van vroeger naar nu. Traditionele onderzoekvaardigheden op een digitale manier aangeleerd. Het Brabants Historisch Informatie Centrum, Regionaal Historisch Centrum Eindhoven en Regionaal Archief Tilburg sloegen hiervoor de handen ineen.

- "De hierboven beschreven oefentool komt goed van pas bij het volgende: Voor de bestudering van de middeleeuwse geschiedenis zijn oorkonden, oftewel in de archiefterminologie: charters, van zeer groot belang. Zij zijn op de dag nauwkeurig gedateerd en geven objectieve, door bevoegde instanties gewaarborgde informatie over bestuurlijke zaken of rechtshandelingen, bijvoorbeeld de overdracht van goederen of rechten. Daarmee vormen oorkonden een bron van kennis voor een veelheid aan onderwerpen, van het landsbestuur tot aan lokale zaken; ook voor genealogisch onderzoek zijn zij nuttig. Bovendien zijn oorkonden in grote aantallen voorhanden; volgens een schatting zijn er in de verschillende Nederlandse archieven meer dan 200.000 stuks bewaard gebleven van vóór het jaar 1500.

Toch werd dit materiaal nog te weinig gebruikt in onderzoeken. De reden is dat alleen de oudste oorkonden, tot rond het jaar 1300, zijn uitgegeven in moderne edities. Huygens ING stelt daarom vanaf eind januari 2019 de Digitale Charterbank Nederland beschikbaar, waarin alle middeleeuwse oorkonden van Nederland in één portal doorzoekbaar zijn. De data (inhoudelijke gegevens zowel als afbeeldingen) zijn gebaseerd op de bestaande digitale archieftoegangen. Hiermee zullen zowel professionele mediëvisten als lokale onderzoekers zeer geholpen zijn met hun exploratie van de middeleeuwse geschiedenis van land, streek, plaats of familie." (bron: Huygens ING, januari 2019)

- Genealoog en archiefspecialist Eric Hennekam heeft een handig overzicht van ca. 70 Nederlandse krantenarchieven gemaakt.

- Op Archieven.nl kun je honderden kilometers archiefmateriaal doorzoeken. Je vindt er: 86 deelnemende organisaties, meer dan 51.000 archieven en collecties met bijna 134 miljoen beschrijvingen van archiefstukken, waarvan ruim 66 miljoen personen, en meer dan 754.000 krantenpagina's, en de adressen van meer dan 3000 historische instellingen of websites.

- In Delpher vind je miljoenen gedigitaliseerde teksten uit Nederlandse kranten, boeken en tijdschriften, die je allemaal woord voor woord kunt doorzoeken. De teksten komen uit de collecties van diverse wetenschappelijke instellingen, bibliotheken en erfgoedinstellingen. Ze worden hier onder één knop aangeboden om het vinden van informatie voor jou gemakkelijk te maken. Het maakt niet uit wat voor onderzoek je doet en op welk niveau. Delpher biedt voor iedereen de originele teksten uit meer dan ruim 1,3 miljoen kranten, 4,4 miljoen tijdschriftpagina’s en meer dan 500.000 boeken van de 15e tot de 21e eeuw. In totaal vind je in Delpher meer dan 100 miljoen pagina’s en dit aanbod zal de komende jaren alleen maar groeien. Al het materiaal uit Delpher mag je voor eigen onderzoek vrij gebruiken. Als je er meer mee wilt doen, lees dan de gebruiksvoorwaarden. Delpher is ontwikkeld en wordt beheerd door de Koninklijke Bibliotheek (KB), die daartoe samenwerkt met diverse bibliotheken en instellingen.

"Na de verschijning van de eerste Nederlandse krant op 14 juni 1618 nam het aantal kranten en krantenafleveringen in de loop van de 17e eeuw snel toe: in totaal verschenen er in die eeuw 36 Nederlandstalige krantentitels. De inhoud van twaalf Nederlandse 17e-eeuwse krantentitels kan nu op website Delpher worden geraadpleegd. De Gotische tekst van die kranten is door de computer met optische tekenherkenning gelezen, zodat gebruikers woorden kunnen opzoeken in de krantenteksten. Helaas heeft de computer moeite met het lezen van het oude schrift en het interpreteren van het oude Nederlands. Maar gelukkig hebben we nog de human touch, want mensen kunnen nog steeds meer dan de computer. Een paar jaar geleden heeft het Meertens Instituut daarom samen met de Koninklijke Bibliotheek een crowdsourcingproject opgezet om met de hulp van vrijwilligers foutloze transcripties van de 17e-eeuwse kranten te maken. Inmiddels (anno eind 2018) is dat project voor 95 procent klaar en het resultaat ervan zal in de toekomst op Delpher worden geplaatst. De kranten leveren geweldige inkijkjes in het leven van de 17e eeuw, dat enerzijds zo ver van ons afstaat maar anderzijds heel herkenbaar is, blijkens nieuwsberichten over vermissingen, diefstal, moord, doodslag, en over jaarmarkten, vuurwerk, koorddansers en goochelaars. Meer over dit project is te lezen in de jubileumkrant van Delpher."

- "Honderden mensen ontmoetten elkaar afgelopen jaren op regionale en landelijke netwerkdagen, tijdens workshops en andere bijeenkomsten. En ruim elf miljoen bronnen, afkomstig uit 250+ collecties, ontmoeten elkaar inmiddels in Oorlogsbronnen.nl. De afgelopen drie jaar is het programma Netwerk Oorlogsbronnen gegroeid van een plan, naar een levend netwerk. We zijn al ver gekomen, maar de thematische portal rond het onderwerp Tweede Wereldoorlog is nog niet uitontwikkeld. En dat geldt ook voor de kansen die er nog liggen voor de zichtbaarheid van de WO2-zoekmachine en het hergebruik van de bronnen. Daarom gaan we nog drie jaar door met Netwerk Oorlogsbronnen."

- Nationaal Archief.

- Volkstellingen 1795-1971.

- Zoek in miljoenen Nederlandse krantenpagina's vanaf 1618.

- Kamerstukken 1814-1995.

- Telefoongids Nederland 1915.

- Telefoongids Nederland 1950.

- Winkler Prins editie 1870.

- In de Atlas voor gemeenten worden de 50 grootste gemeenten van Nederland op 50 punten met elkaar vergeleken. Tevens bevat de Atlas veel ranglijsten waarmee de relatieve positie van een gemeente kan worden bepaald. De Atlas biedt zo een schat aan informatie voor iedereen die geïnteresseerd is in het wel en wee van de Nederlandse gemeenten. Sinds 2005 verschijnt er jaarlijks een editie, telkens met een ander thema. Via deze link zijn oudere edities incidenteel ook tweedehands te bestellen.

- Het doel van Etymologiebank.nl is om alle belangrijke etymologische publicaties van het Nederlands op woordniveau aan te bieden op één centraal punt en in chronologische volgorde: van de recentste publicaties tot de oudste. Zo kunnen geïnteresseerde taalliefhebbers de herkomst van Nederlandse woorden opzoeken op de website. Inmiddels is informatie uit meer dan 25 woordenboeken met herkomstinformatie beschikbaar.

- CBS in de Klas biedt docenten gratis specifiek CBS-materiaal aan dat direct bruikbaar is in de klas en dat past in het lesprogramma. Op dit moment biedt het CBS materiaal aan voor de vakken economie, aardrijkskunde, maatschappijleer en wiskunde in het voortgezet onderwijs en voor rekenen en informatieverwerking in het basisonderwijs.

- Pott (PTT) Aardrijkskundig woordenboek van Nederland 1e editie 1898, online doorzoekbaar.

- Toponymisch Woordenboek van België, Nederland, Luxemburg, Noord-Frankrijk en West-Duitsland (vóór 1226) door Maurits Gysseling (1960).

- Op Oorlogsbronnen.nl kun je collecties in Nederlande over de Tweede Wereldoorlog doorzoeken. 26 collecties met ca. 200.000 afbeeldingen, 1.300 video- en audiofragmenten en 8.000.000 tekstdocumenten.

- Hoe ontwikkelde de Nederlandse economie zich in 2015? Hoeveel asielzoekers kwamen er naar Nederland? En hoeveel mensen trouwden in 2015 of gingen juist scheiden? In Trends in Nederland 2016 (CBS) vind je het antwoord op deze en nog veel meer vragen. Deze editie besteedt extra aandacht aan onder meer migratie, welvaart en de economie.

- Met bijna 250.000 afbeeldingen over de Nederlandse geschiedenis behoort de collectie van de Atlas Van Stolk tot de belangrijkste nationale beeldcollecties. Het woord Atlas verwijst niet naar een boek met landkaarten, maar is een 19e-eeuwse term voor collectie. Grondlegger ervan is Abraham van Stolk. Hij was een Rotterdamse houthandelaar met een passie voor vaderlandse geschiedenis. Hij verzamelde prenten, tekeningen, foto's en affiches. Na zijn dood ging de verzameling over op zijn zoon. Die breidde de collectie uit net als latere erfgenamen die eveneens gepassioneerde verzamelaars waren. Op een gegeven moment werd de collectie te groot om aan huis te houden en gaf de familie de verzameling in bruikleen aan de Gemeente Rotterdam. Sindsdien is de Atlas Van Stolk een openbare collectie en gevestigd in het Schielandshuis te Rotterdam. Via de link is de collectie ook online te raadplegen.

- Bijna 1.400 vlaggen van (huidige en voormalige) gemeenten, steden, dorpen, streken e.d.

- Nederland telt vandaag de dag nog iets minder dan 400 gemeenten. In 1812 waren dat er meer dan 1100. En in de twee eeuwen vol herindelingen, annexaties en fusies heeft Nederland in totaal bijna 1700 gemeenten gekend. Gemeentegeschiedenis.nl maakt deze en andere historische gegevens per gemeente toegankelijk.

- In het onderste blok op deze pagina vind je links naar afbeeldingen van alle huidige en voormalige gemeenten die frankeerstempels gebruiken of hebben gebruikt. Daar zitten vaak juweeltjes bij met de gemeentewapens en/of slogans erin verwerkt.

- Hoewel Plaatsengids.nl primair over plaatsnamen gaat en niet over geslachtsnamen, hebben ze wel veel raakvlakken, omdat immers veel geslachtsnamen naar plaatsnamen zijn genoemd én andersom. Daarom is dit toch zeker ook een nuttig werk om te linken: De Nederlandsche geslachtsnamen in oorsprong, geschiedenis en beteekenis, door Johan Winkler (1885).

- Het Koninkrijk der Nederlanden in de Tweede Wereldoorlog van dr. L. de Jong (12 delen in 26 banden) is via de link ook online te lezen. Het NIOD heeft ervoor gekozen de meest uitgebreide editie te digitaliseren, ook wel de wetenschappelijke editie genoemd. Deze verscheen in een oplage van slechts een paar duizend exemplaren, en is hierdoor moeilijk verkrijgbaar. De volledige editie is per band te downloaden in PDF-formaat, zowel in kleur als zwart-wit. Binnen deze PDF's is het mogelijk op woordniveau te zoeken.

- Het Compendium voor de Leefomgeving is een website met feiten en cijfers over milieu, natuur en ruimte in Nederland. Het is een uitgave het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS), het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) en Wageningen Universiteit en Researchcentrum (Wageningen UR). De doelstelling van het Compendium voor de Leefomgeving is het beschikbaar maken van wetenschappelijk onderbouwde feiten en cijfers, ter ondersteuning van de maatschappelijke discussie en keuzes op het gebied van milieu, natuur en ruimte. Hoe ontwikkelen zich het gebruik en de kwaliteit van de ruimte? Hoe staat het met de luchtkwaliteit in Nederland? Hoe gaat het met de natuur? En hoe beleven we het landschap? Discussies over deze onderwerpen hebben baat bij feiten en cijfers. Cijfers die ons vertellen welke ruimtelijke ontwikkelingen er zijn. Cijfers die ons vertellen wat de milieukwaliteit is en welke veranderingen in de natuur optreden. Daarvoor is het Compendium voor de Leefomgeving.

- Het Nederlands Soortenregister geeft een actueel en volledig overzicht van alle ca. 34.000 Nederlandse soorten planten en dieren. Dit op basis van gegevens die experts op de verschillende gebieden voor het Soortenregister bijeenbrengen.

- Er zijn in de geschiedenis van het Meertens Instituut veel seriewerken uitgegeven die bedoeld waren voor een breder publiek dan alleen collega-onderzoekers. De langlopende serie ‘Volkskundig Bulletin’ is daar een voorbeeld van, naast series als ‘Publikaties van het P.J. Meertens Instituut’ en ‘Bijdragen en Mededelingen’. Bij het Meertens Instituut komen regelmatig vragen binnen van mensen die op zoek zijn naar een bepaald artikel uit zo’n serie. Daarom is de afgelopen tijd een groot aantal publicaties gescand en doorzoekbaar gemaakt. Op de Meertens website vind je een overzicht van alle tot nu toe gescande artikelen. Het werk is anno eind 2018 nog niet klaar; er worden nog voortdurend nieuwe artikelen toegevoegd uit publicaties waarvan het auteursrecht bij het Meertens Instituut of de KNAW berust.