Kennisbank

1. De helft van de 4.000 buurtschappen - en dus woonplaatsen - in ons land heeft nog geen plaatsnaambordjes. Terwijl het toch een kleine moeite is en geen kapitalen kost. De gemeente Winsum bijv. heeft dat bij al haar 40 buurtschappen wél goed geregeld.

Vroeger meer dan 10.000 woonplaatsen, nu nog 'maar' 6.500

Persingen is een van de plaatsen in de categorie 'kleinste dorp van Nederland'

Er is niet één 'kleinste dorp van Nederland'. Er zijn veel plaatsen die tot de categorie 'kleinste dorpen van Nederland' behoren. Hieronder een greep hieruit van in dit kader enkele bekende en minder bekende gevallen:

Ossenwaard is een van de kleinste formele woonplaatsen van ons land, met slechts 7 huizen (voormalige sluiswachterswoningen op een eilandje in de Lek). De 10 woonschepen ter plekke horen er geografisch ook bij, maar liggen postaal 'in' Tull en 't Waal.

Formele woonplaatsen zijn plaatsnamen die als zodanig voorkomen in het postcodeboek en in de gemeentelijke basisregistraties BAG (en die worden vermeld in een in het kader van die BAG genomen gemeentelijk Woonplaatsbesluit). Dit betreft de meeste van onze ca. 2.500 steden en dorpen. Verder is nog een zeer klein deel, namelijk een 10-tal, van de ca. 4.000 buurtschappen in ons land als formele woonplaats benoemd.

Klein-Oosterland, een polder met een handvol panden tussen Oostvoorne en Brielle, was rond 1800 een aparte 'municipaliteit' oftewel gemeente. Deze brief dateert uit 1802. (© René Hillesum Filatelie / www.filatelist.com)

Er is of was niet slechts 1 'kleinste gemeente van Nederland'.

Ten eerste hangt het er namelijk nogal van af op welk moment je dat 'prikt'. In de loop der jaren zijn immers nogal wat gemeenten opgeheven en gefuseerd, en daarmee is dus een aantal verschillende gemeenten op enig moment de kleinste gemeente van Nederland geweest.

Abeltjeshuis is, met slechts een huis en twee inwoners, een van de plaatsen in de categorie 'Kleinste plaats van Nederland'. Bovendien is het ook qua oppervlakte de kleinste plaats, want volgens de bebording kom je er daar in en ga je er gelijk weer uit.

Eén van de vragen die men ons weleens stelt over topografische aangelegenheden is wat de kleinste plaats van Nederland is. Daar is geen eenduidig antwoord op te geven. Het hangt er namelijk maar net vanaf hoe je het begrip 'plaats' definieert. Daar is geen korte eenduidige definitie voor mogelijk. Is een plaats - alleen - een plaats als er een plaatsnaambord staat? Dat klinkt aannemelijk. Er zijn echter legio plaatsen zonder plaatsnaambord (zijnde ca. de helft van de 4.000 buurtschappen in ons land). Daarentegen zijn er ook 2 'plekken' met een plaatsnaambord waar geen huizen staan, nl.

Staverden is een van de plaatsen die zich profileert als 'Kleinste stad van Nederland'. Het staat zelfs op de plaatsnaamborden vermeld. Het is geografisch gezien echter slechts een buurtschapje. Het gaat hier dan ook om de in 1298 verleende 'stadsrechten'

Er zijn verschillende plaatsen in ons land die hier en daar genoemd worden (dan wel zichzelf op de kaart zetten) als 'Kleinste stad van Nederland', en waar voor alle iets te zeggen valt, afhankelijk van met welke bril je ernaar kijkt. Gaat het bijvoorbeeld om kleinte qua aantal huizen, qua aantal inwoners of qua oppervlakte? Heb je het over een klein plaatsje dat ooit stadsrechten heeft gekregen of over een plaats die ook nu nog een zeker stedelijk voorkomen heeft? Wettelijk heeft het begrip 'stad' overigens al sinds 1851 geen betekenis meer.

Sinds ca. 2000 is Westerhaar-Vriezenveensewijk de langste plaatsnaam van Nederland. Maar ter plekke noemt men dat gewoon gemakshalve Westerhaar, dus na de 'fusie' van die dorpen had men het net zo goed gelijk gewoon bij de naam Westerhaar kunnen laten...

De langste plaatsnamen van Nederland waren tot voor kort Gasselternijveenschemond Eerste Dwarsdiep en Gasselternijveenschemond Tweede Dwarsdiep. Beide plaatsnamen hebben tot in de jaren tachtig in de atlassen gestaan, en de eerstgenoemde heeft ook zo op officiële blauwe plaatsnaamborden (komborden) gestaan.

Natuurlijk zijn er over veel plaatsen liedjes en gedichten gemaakt. Het lijkt ons aardig ook hier een overzicht van te maken. Dit is nog maar een beginnetje, dat nog wordt aangevuld.

- Delfshaven. - Peter Blanker - Delfshaven.

- Groningen Stad. - De Bende van Baflo Bill - Koffie in de Wind.

Op sommige websites, zoals die over Berltsum, is de geschiedenis van een plaats echt tot bij wijze van spreken 3 cijfers achter de komma beschreven. Wij doen er de geschiedenisliefhebbers vast een plezier mee door daar op deze pagina melding van te maken.

Tijdens onze research op het internet, op zoek naar interessante lokale bronnen, lopen wij soms tegen 'pareltjes' aan van personen of instanties die over hun of een stad of dorp het ultieme naslagwerk hebben gemaakt, en dat (ook) middels een e-book en/of website beschikbaar hebben gesteld (soms in de vorm van een website, soms als digitale versie van het boek dat hetzij inmiddels uitverkocht is en op deze manier ook te raadplegen is voor degenen die 'achter het net visten', soms omdat men het boek of de studie sowieso ook digitaal beschikbaar wil stellen).

Een van de punten die wordt geprofileerd als Middelpunt van Nederland ligt bij de Puttense buurtschap Krachtighuizen. Een grote steen met een ring erdoor markeert het punt.

Verschillende plaatsen maken of maakten aanspraak op de titel 'middelpunt van Nederland'. En dat is wellicht allemaal even legitiem. Het is namelijk maar net wat je wel of niet mee laat tellen, zoals water, waterlopen, IJsselmeer, Waddenzee, de territoriale wateren, alleen het land Nederland of het hele Koninkrijk etc. En voor al deze argumenten valt wat te zeggen. Vandaar hieronder per middelpunt een toelichting:

Pagina's