Mobilisatiecomplex

Een mobilisatiecomplex, ook wel MOB-complex genoemd, was een complex van militaire gebouwen met bijbehorende infrastructuur, dat een rol speelde tijdens de zogeheten Koude Oorlog. Ze zijn van ca. 1956 tot rond 2000 in bedrijf geweest. De meeste gebouwen hadden een magazijnfunctie voor geschut, persoonlijke bewapening en handmunitie, en/of waren een stalling voor militaire voertuigen die konden worden ingezet bij een op handen zijnde inval van de Sovjet-Unie. Er waren ook specifieke munitiebunkers, brandstofopslagplaatsen enzovoort. Dit alles met als doel om in geval van (dreigende) oorlog een snelle mobilisatie mogelijk te maken.

De aanwezige goederen werden niet gebruikt maar wel onderhouden waarvoor een onderhoudsfaciliteit aanwezig was. Een deel van de mobilisatiecomplexen was tevens ingericht voor zomer-legering, zodat er ook herhalingsoefeningen konden plaatsvinden.

Omdat met name door de perestrojka in de jaren tachtig en negentig de dreiging uit het oosten afnam, heeft eigenaar Dienst Domeinen in 2004 besloten de MOB-complexen een nieuwe functie te geven. Het betreft 53 mobilisatiecomplexen die een totale oppervlakte hebben van 2100 ha en verspreid liggen over het gehele land.

Veel van deze terreinen liggen in de Ecologische Hoofdstructuur en worden daarom aan de natuur teruggegeven. Sommige gebouwen op de terreinen blijven bewaard vanwege de cultuurhistorische waarde, andere zijn of worden afgebroken, waarna het terrein een bestemming krijgt als natuur, woongebied, bedrijventerrein of een combinatie daarvan. Een groot deel van de mobilisatiecomplexen is inmiddels herbestemd, een deel is nog in ontwikkeling. Hieronder vind je een overzicht van de voormalige MOB-complexen. Per mobilisatiecomplex willen wij natuurlijk graag weten of de gebouwen behouden zijn gebleven of zijn gesloopt, en welke herbestemming het terrein en de evt. gebouwen hebben gekregen. Voor zover ons bekend staat dat erbij vermeld. In veel gevallen is dat ons nog niet bekend. Voor aanvullingen omtrent de herbestemming van een specifiek mobilisatiecomplex houden wij ons aanbevolen. Het onderstaande overzicht is grotendeels ontleend aan de website Forten.info.

- Alverna. In februari 2005 door Defensie verkocht aan Landbouw. Het werk is in goede staat.

- Baarle-Nassau. In februari 2005 door Defensie verkocht aan Landbouw. Anno 2007 was het plan het te slopen. Het werk is in goede staat.

- Benschop. In 2011 verkocht aan de gemeente Lopik. In 2016 door de gemeente verkocht aan de firma Bouwlust. Voor nadere toelichting m.b.t. de actuele situatie zie Benschop > Bezienswaardigheden.

- Bergen NH. Het voormalige militaire vliegveld te Bergen. Op en rond de drie verharde platforms staan diverse magazijnen, voertuigloodsen en diverse andere gebouwen. De meeste gebouwen zijn van na 1945 maar enkele bouwwerken, zoals een Duitse schuilbunker, zijn van voor 1945. De hangars en andere gebouwen uit 1936 waren tijdens de oorlog verwoest. Op één hanger na die in 1949 naar de Oranjewerf in Amsterdam werd verplaatst. In februari 2005 door Defensie verkocht aan Landbouw, maar blijft gedeeltelijk in gebruik bij de Nationale Reserve. Het werk is in originele staat.

- Best. Sonseweg. Tegenwoordig Museum Bevrijdende Vleugels. Het werk is in goede staat.

- Bussum. Nieuwe 's-Gravelandseweg 80a. In 1972 gebouwd op een voormalige paardenrenbaan. De tribune heeft nog decennia buiten het terrein gestaan. Bestaat uit 23 magazijnen, 2 werkplaatsen en 2 dienstwoningen. Was in 1985 in gebruik bij mobilisabele 107 Geniebataljon (Gnbt), en de mobilisabele 227 Kipautocompagnie (Kaucie), onderdelen van de mobilisabele 201 Geniegevechtsgroep. In februari 2005 door Defensie verkocht aan Landbouw. Het werk is in originele staat.

- De Bilt. Groenekanseweg, direct ten westen van de bebouwde kom van De Bilt. Al voor 1990 buiten gebruik? Gesloopt in voorjaar 2006. Het werk is herkenbaar in het terrein.

- Dongen. Eindsestraat. In februari 2005 door Defensie verkocht aan Landbouw. Eind 2008 gesloopt. Het werk is geheel verdwenen en onherkenbaar.

- Deurne-Vlierden. Anno 2011 geheel verdwenen en onherkenbaar.

- Egmond aan de Hoef. Krommedijk 14. In februari 2005 door Defensie verkocht aan Landbouw. Het werk is in redelijke staat.

- Elsendorp. In februari 2005 door Defensie verkocht aan Landbouw. Anno 2007 was het plan het te slopen. Het werk is in goede staat.

- Elst bij Rhenen. Anno 2002 in gebruik bij Koninklijke Luchtmacht. Het werk is in goede staat.

- Fort bij Aalsmeer. Het fort en ook het Fort bij Vijfhuizen waren een mobilisatiecomplex voor een ziekenautocompagnie. Het werk is in goede staat.

- Fort aan de Bakkerskil. Vier voertuigenloodsen op het voormalige Fort aan de Bakkerskil nabij Werkendam. Het werk is in goede staat.

- Fort aan de Klop. Een voertuigenloods op het voormalige Fort aan de Klop nabij Utrecht. Het werk is in goede staat.

- Fort aan de Uppelse Dijk. Drie voertuigenloodsen op het voormalige Fort aan de Uppelse Dijk nabij Werkendam. Twee ervan zijn in 2005-2006 gesloopt. Van het werk zijn nog enkele restanten.

- Gorinchem. Tegenwoordig kantoorruimte. Het werk is in goede staat.

- Harderwijk. Het werk is in goede staat.

- Heesch. In februari 2005 door Defensie verkocht aan Landbouw. Eind 2009 gesloopt. Het werk is herkenbaar in het terrein.

- Hilversum of Nieuw-Loosdrecht? Voornamelijk voertuigloodsen? KPN opslag voor mobiele straalzenders? Gebruikt door Geneeskundige Herstel en Depot Compagnie van de Geneeskundige Dienst KL. Inspectieploegen controleerden hier vandaan geneeskundige inrichtingen en apparatuur in het land. Tevens o.a. de omwisselingen van geneeskundig verbruiksmateriaal dat in Duitsland lag opgeslagen. Het werk is in goede staat.

- Hoogland. In 2006 gesloopt. Het werk is geheel verdwenen en onherkenbaar.

- Jaarsveld. Eigendom van gemeente Lopik. In 2010 is het terrein bebouwd met een nieuwe brandweerkazerne en gemeentewerf met milieustraat. Het werk is in redelijke staat.

- Kampen. Haatlanderdijk. Tegenwoordig in gebruik als bedrijventerrein. Het werk is in goede staat.

- Langeboom. Het werk is in goede staat.

- Lieshout. Het werk is in goede staat.

- Lopik. Het werk is in goede staat.

- Maasland. Het werk is geheel verdwenen en onherkenbaar.

- Mijdrecht. O van het dorp, met ingangen aan de Energieweg. Anno december 2001 gedeeltelijk gesloopt met plannen voor een "business park". Er waren 8 voertuigloodsen, een munitiegebouw, wachtgebouw, transformatorgebouw, twee woningen en een gebouw met een ons onbekende functie. Van het werk zijn nog enkele restanten.

- Mill. Aan de Graafseweg.

- Nistelrode. In februari 2005 door Defensie verkocht aan Landbouw. Anno 2007 was het plan het te slopen. Het werk is in goede staat.

- Odijk. Anno 2003 lijkt het grotendeel compleet met mogelijk een moderne loods. Twee dienstwoningen nog aanwezig. Het werk is in goede staat.

- Calfven bij Ossendrecht. Het werk is in goede staat.

- Purmerend. NW van Purmerend op het glacis aan de keelzijde van het Fort Benoorden Purmerend met een toegang aan de Kwadijkerweg. Tegenwoordig in gebruik bij een waterschap en bedrijf. De vier voertuigloodsen zijn nog aanwezig. Het werk is in goede staat.

- Rips-Oploo. In 1994 in gebruik bij 940 Verzorgingscommando met de Staf in Vught, gebruik eindigde in 1997-1998. In februari 2005 door Defensie verkocht aan Landbouw. Eind 2008 gesloopt. Het werk is geheel verdwenen en onherkenbaar.

- Soesterberg.

- Spoordonk. In februari 2005 door Defensie verkocht aan Landbouw. Eind 2008 gesloopt.
Het werk is geheel verdwenen en onherkenbaar.

- Teuge. Terrein wordt herbestemd tot woonwijk met ca. 85 woningen.

- Tilburg. Begin oktober 2009 gesloopt. De twee dienstwoningen zijn behouden. Anno november 2010 was het hek nog intact. Van het werk zijn nog enkele restanten.

- Sleeuwijk / Werkendam. Een complex uit de jaren zestig met een viertal loodsen, op het terrein van de vm. Batterij achter het Fort aan de Uppelse dijk. Het werk is geheel verdwenen en onherkenbaar.

- Uitgeest-Station. Een terrein dat oorspronkelijk was aangekocht voor de bouw van Batterij bij het Station Uitgeest te Uitgeest. Gebruikt vanaf 1947 samen met Fort bij Veldhuis, voor een ziekenautocompagnie, tot circa 1989.
Het werk is geheel verdwenen en onherkenbaar.

- Valkenswaard. In februari 2005 door Defensie verkocht aan Landbouw. Eind 2008 gesloopt.
Het werk is geheel verdwenen en onherkenbaar.

- Veldhuizen. Nabij Loenen, Gelderland. Terrein met 1,3 ha diverse opslagloodsen en aanhorige gebouwen en 1 ha verharding. In februari 2005 door Defensie verkocht aan Landbouw, vermoedelijk najaar 2006 door Landbouw verkocht.
Het werk is in redelijke staat.

- Vlissingen.

- Voorschoten. In 2007 gesloopt. Het werk is geheel verdwenen en onherkenbaar.

- Voorthuizen. "771 Verzorgingsrayon Dependance Stroe, werklocatie Voorthuizen". Anno 2004 aangekocht door de gemeente Barneveld. Het werk is in goede staat.

- Wassenaar, buurtschap Maaldrift. Zie de beschrijving aldaar voor de huidige functie van het complex.

- Weert. Diesterbaan. Het werk is in goede staat.

- Uitermeer bij Weesp. Magazijn op het Fort Uitermeer. Het werk is in redelijke staat.

- Bussloo bij Wilp. In recreatiegebied Bussloo. In februari 2005 door Defensie verkocht aan Landbouw. Was november 2005 nog in gebruik bij de Landmacht maar anno 2009 leeg en verlaten.
Het werk is in goede staat.

- Ysselsteyn. Gebruikt voor opslag van 36 mobilisabele Pantser Rups Tegen Luchtdoelen (PRTL). Het werk is in goede staat.

- Zeeland gem. Mill en St. Hubert. In 1994 in gebruik bij 940 Verzorgingscommando met de Staf in Vught, gebruik eindigde in 1997-1998. In februari 2005 door Defensie verkocht aan Landbouw. Eind 2008 gesloopt maar het hek was anno 2009 nog aanwezig. Van het werk zijn nog enkele restanten.