Plaatsnamen met verdwenen of gewijzigd voorvoegsel of achtervoegsel

plaatsnaam_verdwenen_voorvoegsel_schijf_kopie.jpg

Van sommige plaatsnamen is op enig moment het voorvoegsel of voorzetsel 'geamputeerd'. Zo heette het Brabantse dorp Schijf vóór oktober 1967 nog De Schijf.

Van sommige plaatsnamen is op enig moment het voorvoegsel of voorzetsel 'geamputeerd'. Zo heette het Brabantse dorp Schijf vóór oktober 1967 nog De Schijf.

plaatsnaam_verdwenen_voorvoegsel_blesse_kopie.jpg

De naam van het dorp De Blesse werd vóór 1956 gespeld als Blesse

De naam van het dorp De Blesse werd vóór 1956 gespeld als Blesse

In ons land zijn veel 'plaatsparen': setjes van 2 dorpen of een dorp en een buurtschap met dezelfde plaatsnaam als hoofdbestanddeel. Vaak is de één beduidend groter dan de ander, en/of beduidend ouder dan de ander, of onderscheiden ze zich anderszins van elkaar. Daarom is soms sprake van eenzelfde plaatsnaam voor 2 plaatsen met respectievelijk de voorvoegsels Groot- en Klein-, Oud- en Nieuw- of anderszins.

Een opmerkelijk verschijnsel is dat in de loop der tijd bij een aantal hoofdplaatsen van deze setjes van twee, het voorvoegsel is weggevallen. Men vond het op een gegeven moment kennelijk voor zich spreken dat dit de 'grote' respectievelijk 'oude' etc. plaats van de twee is. Het gaat met name om de plaatsen:

- Azewijn GL (was Groot Azewijn t.o.v. buur-buurtschap Klein Azewijn).
- Budel-Schoot NB (was Groot-Schoot t.o.v. buur-buurtschap Klein-Schoot).
- Harkstede GR (was Groot-Harkstede t.o.v. buur-buurtschap Klein Harkstede).
- Linden NB (was Groot-Linden, t.o.v. buur-buurtschap Klein Linden).
- Meers LB (was Groot Meers of Grote Meers t.o.v. buur-buurtschap Kleine Meers).
- Schoonebeek DR (was Oud-Schoonebeek t.o.v. buurdorp Nieuw-Schoonebeek).
- Sleen DR (was Zuid-Sleen t.o.v. buurdorp Noord-Sleen).
- Waspik NB (was Waspik-Beneden t.o.v. buurdorp Waspik-Boven).
- Zundert NB (was Groot Zundert t.o.v. buurdorp Klein Zundert).

Daarnaast is bij enkele dorpen het lidwoord verdwenen dan wel juist toegevoegd. Het betreft:
- Schijf, heette vóór oktober 1967 De Schijf.
- De Blesse, heette vóór 1956 Blesse.

Andere opvallende zaken in dezen:
- Naast het dorp Lutjewinkel (lutje = klein), zou je een moederdorp verwachten met de naam Gro(o)tewinkel. Dat dorp heet echter gewoon Winkel en heeft voor zover wij weten nooit Gro(o)tewinkel geheten. Dat zou je te meer verwachten omdat er bij soortgelijke 'setjes' wel sprake is van bijv. Lutjebroek / Grootebroek en Lutjegast / Grootegast.
- Het dorpje Lytsewierrum (lyts = klein) is groter dan buur-buurtschap Greate Wierrum...

Reacties

(2)

Wat is de betekenis van -el als achtervoegsel bij plaatsnamen?
Woensel, Boxtel, Schijndel, Moergestel?
Dit zijn - toeval of niet - Brabantse plaatsnamen?!

Vaak zijn dit zogeheten -lo namen, d.w.z. dat ze oorspronkelijk op -lo eindigden, maar in de loop der tijd verbasterd is tot -el. Lo heeft met bos te maken, zie https://etymologiebank.nl/trefwoord/lo1#berkelplaatsnamen.

Maar het is gevaarlijk om dit zomaar aan te nemen, want in dit geval bij deze vier plaatsnamen betekent het element bij alle vier iets anders! Dat komt ook omdat er de verleiding is om van de huidige naam uit te gaan, terwijl je altijd van de oudste schrijfwijze moet uitgaan, en in het geval van Boxtel is dat bijv. Buchestelle en dan krijg je stelle = 'stal, veilige verblijfplaats'. U moet dus bij al deze plaatsen ter plekke even kijken onder het kopje Naam wat de verklaring is, dan kunt u zien dat ze heel uiteenlopend zijn voor een naam die op het eerste oog van hetzelfde type lijkt.

Met vriendelijke groet, Frank van den Hoven, hoofdredacteur Plaatsengids.nl

Reactie toevoegen