Kerspel Goor, Oude Needseweg. De buurtschap Kerspel Goor heeft, net als de andere buurtschappen in de gemeente Hof van Twente, in 2010 fraaie nieuwe plaatsnaamborden gekregen.
Kerspel Goor, monument aan de Weldammerlaan, door landgoed Twickel geschonken aan havezate Weldam
Kerspel Goor, havezate Weldam aan de Weldammerlaan
- Kerspel Goor is een buurtschap in de provincie Overijssel, in de streek Twente, gemeente Hof van Twente.
- Kerspel Goor viel oorspronkelijk onder de op 29-11-1811 ingestelde gemeente Goor. Per 1-7-1818 werd de gemeente Goor opgesplitst in de gemeenten Goor en Markelo. De buurtschap komt dan onder de gemeente Markelo te vallen, die op haar beurt in 2001 is opgegaan in de gemeente Hof van Twente.
- De buurtschap Kerspel Goor* valt, ook voor de postadressen, onder het dorp Markelo (en ligt in een ZO bijna-enclave van dat dorp). Het voormalige deel van de buurtschap dat N van het Twentekanaal ligt, valt tegenwoordig** onder de stad Goor.
* Beter gezegd: wat daar tegenwoordig nog van over is. Zie verder bij Statistische gegevens.
** Na de diverse grenscorrectierondes zoals beschreven bij Statistische gegevens.
- De buurtschap Kerspel Goor ligt buiten de bebouwde kom en heeft daarom witte plaatsnaamborden.
Terug naar bovenIn het Nedersaksisch / Twents
Kaspel (volgens de inwoners op hun site) of Karspel (volgens 1).
Spelling
In de Topografische atlas Overijssel (2) wordt 1) Kerspel Goor ten onrechte niet als buurtschap vermeld, want dat is het nog wel degelijk. Het wordt er wel vermeld als veld- of streeknaam. En 2) hanteert de atlas ten onrechte de spelling met koppelteken. Zowel de plaatsnaamborden (zie foto) als de buurtvereniging (zie bij Links) hanteren namelijk de spelling zonder koppelteken (hoewel de buurtvereniging daar op haar site niet consequent in is...), dus gaan wij ervan uit dat dat de correcte dan wel voorkeursspelling is.
Naamsverklaring
Kerspel Goor betekent "behorend tot de parochie Goor". De meerderheid van de inwoners van deze buurtschap is protestant, maar er is ook een aanzienlijke RK minderheid, die valt onder de parochies van Goor en Hengevelde.
De buurtschap Kerspel Goor ligt ca. 8 km ZO Markelo en was daarmee binnen de voormalige gemeente Markelo de kern die het verst van het hoofddorp gelegen was. Het heeft dan ook vanouds meer banden met Goor waar het vlak ten Z van ligt en deels O van ligt/lag. Het gebied dat tegenwoordig nog tot de buurtschap wordt gerekend ligt Z van het Twentekanaal, O van de weg Goor-Diepenheim (Diepenheimseweg, N824) en rond de beide zijden van de weg Goor-Haaksbergen (Haaksbergerweg, N347).
Terug naar boven- In 1840 omvat de buurtschap Kerspel Goor 68 huizen met 427 inwoners.
- De delen van de buurtschap voor zover gelegen N van het Twentekanaal, zijn in 3 'rondes' overgegaan van de gemeente Markelo naar de gemeente en daarmee de woonplaats Goor, en wel in 1879, 1937 en 1968. Zie hierna (voor inhoudelijke toelichting zie ook bij Geschiedenis):
- Grenswijziging 1879 gemeente Markelo > gemeente Goor (waarbij het stukje W van de IJsbaanweg tot de buurt De Ha in de buurtschap Stokkum behoorde, de rest viel onder Kerspel Goor). Ontwerp van wet en memorie van toelichting. Waarin o.a. wordt gesteld: "De voorgestelde grenswijziging strekt daarenboven tot wegneming van bestaande bezwaren. De tegenwoordige grensscheiding is namelijk op vele punten niet voor afbakening vatbaar en op eene enkele plaats zelfs in het geheel niet te vinden." Verslag Tweede Kamer (waarbij sommigen opperden de gemeenten Markelo en Goor maar geheel samen te voegen).
- Grenswijziging 1937 gemeente Markelo > gemeente Goor. Ontwerp van wet. Memorie van toelichting. Verslag, nota n.a.v. het verslag, nota van wijzigingen (waarbij wederom enkele Kamerleden suggeren om de gemeenten Markelo en Goor samen te voegen). Gewijzigd ontwerp van wet.
- Grenswijziging 1968 gemeente Markelo > gemeente Goor. Ontwerp van wet. Memorie van toelichting (waarbij overwogen maar uiteindelijk niet voorgesteld wordt om ook Kerspel Goor Z van het Twentekanaal aan Goor toe te voegen). Voorlopig verslag. Memorie van antwoord. Verslag. Nota n.a.v. het verslag. Het NW stuk van deze grenscorrectie viel onder de buurtschap Herike (de rest viel onder Kerspel Goor) en vormt nu het W deel van de wijk De Whee.
(onder de links getiteld 'Grenswijziging...' vind je plattegronden met welke gebieden het betrof. © van de bewerkte plattegronden: Andreas Bartelink).
- In 1971, drie jaar na de grenscorrectie en nog vóór de planmatige ontwikkeling van het Goorse deel, hadden de Goorse en Markelose delen van de buurtschap Kerspel Goor tezamen 120 huizen met 560 inwoners.
- Tegenwoordig telt het Markelose deel van de buurtschap 85 huizen met 225 inwoners, het deel dat in de voormalige gemeente Goor ligt is gedeeltelijk aangewend voor planmatige woningbouw en telt ca. 300 huizen met ca. 850 inwoners.
Terug naar bovenDeze buurtschap was oorspronkelijk gelegen in de, in de vroege middeleeuwen opgerichte, ‘marke Goor’. Toen in 1263 aan Goor stadsrechten werden verleend, werd de marke opgesplitst in het stadsgericht Goor, die een deel van het omliggende land als stadswigbold kreeg toegewezen, en de tot het landgericht Kedingen behorende marke Kerspel Goor. De stadswigbold was een gebied dat net buiten de verdedigingswerken van de stad gelegen was, maar waar in tegenstelling tot het overige ‘buitengebied’ niet het landrecht, maar het stadsgerecht gold. Dat betekende voor de bewoners dat zij de privileges van het stadsrecht genoten. Anderzijds betekende dat ook dat zij hun gebruiksrechten op de overige markegronden die tot de marke behoorden, moesten opgeven.
In de marke Kerspel Goor bevonden zich oorspronkelijk vijf havezaten. De havezaten Kevelham en Olidam, die zich beide direct ten zuiden van stad Goor bevonden, zijn in respectievelijk de 16e en 17e eeuw gesloopt. De andere drie havezaten Weldam, Wegdam en Heeckeren, bestaan nog. De havezaten Weldam en Wegdam worden tegenwoordig particulier bewoond. Huis Heeckeren is in gebruik als onderkomen voor een zorginstelling.
De Franse tijd (1795-1814) bracht voor het eerst verandering in de bestuurlijke situatie rond het kerspel. Het richterambt Kedingen, waar de buurtschap in gelegen was, werd per 29 november 1811 opgegeven en vervangen door de gemeenten Wierden in het noorden, Rijssen in het centrum en Goor in het zuiden. De buurtschap werd weer verenigd met stad en wigbold Goor en vormde met daarnaast de marken Stokkum en Herike en Markelo de gemeente Goor. Lang zou de gemeente in deze vorm niet blijven bestaan. Na de herwonnen zelfstandigheid werd bij Koninklijk Besluit van 24 november 1815 besloten de oude indeling, waarin stad en ambt gescheiden waren te herstellen. Na aanvullende besluiten in de periode 1816-1818 werd de gemeente Goor per 1 juli 1818 definitief opgesplitst in de gemeente Goor, samengesteld uit de stad en de voormalige wigbold, en de gemeente Markelo, waar de voormalige marke Kerspel Goor onderdeel van werd. Per 1 januari 1819 worden deze wijzigingen ook ten aanzien van de Burgerlijke Stand doorgevoerd.
De laatste anderhalve eeuw brengt grote veranderingen in delen van de buurtschap. In de jaren zestig van de 19e eeuw wordt de spoorlijn Zutphen-Hengelo door het uiterste noorden van de buurtschap aangelegd. Per 1 mei 1879 wordt het gedeelte van de buurtschap dat direct in de nabijheid van het station van Goor gelegen is, overgeheveld naar die gemeente om uitbreiding van Goor mogelijk te maken. In 1936 wordt de tweede belangrijke verkeersader, het Twentekanaal, geopend. Ten behoeve van de haven van Goor wordt per 1 januari 1937 een gedeelte van de buurtschap Kerspel Goor, zijnde de Kevelhammerhoek, overgeheveld naar de gemeente Goor.
Als laatste worden in 1968 de laatste delen van de buurtschap benoorden het Twentekanaal, zijnde de Waterhoek, Gijminkshoek en Zenkeldamshoek, overgeheveld naar de gemeente Goor. Deze gebruikt de grond rond het Huis Heeckeren voor de ontwikkeling van de woonwijk Heeckeren en een sportpark met dezelfde naam. (© Andreas Bartelink)
Terug naar boven- De voormalige school van Kerspel Goor is in 2012 met veel inzet van vrijwilligers uit de buurtschap verbouwd tot het nieuwe buurthuis. Het oude buurtgebouw, de HengelerHook, is daarna gesloopt.
Terug naar boven- Kerspel Goor heeft 55 rijksmonumenten.
- Landgoed Weldam. Onder landgoed Weldam valt ook havezate Wegdam, dat vlak naast kasteel Weldam ligt. Verwarrend is dat het bedrijventerrein van Hengevelde, een dorp vlak Z van de buurtschap, ook Wegdam heet (en dat het dorp Hengevelde zélf ook lange tijd en in de volksmond nog altijd Wegdam werd genoemd). En dan ligt vlak NO van de buurtschap ook nog de buurtschap Zeldam. Weldam, Wegdam en Zeldam: hou dat allemaal maar eens uit elkaar... Huis Heeckeren dat oorspronkelijk in Kerspel Goor lag, is met de grenscorrectie van 1968 naar de gemeente Goor overgegaan en ligt tegenwoordig binnen de bebouwde kom van Goor.
- Het monument aan de Weldammerlaan nabij de oprit naar havezate Weldam (zie foto) is een geschenk van Twickel aan Weldam. De inscriptie luidt: "Van Twickel aan Weldam 1589 - 1859".
Terug naar boven- Buurtvereniging Kerspel Goor organiseert door het jaar heen allerlei evenementen en activiteiten.
- Toneelvereniging Het Kaspels Toneel brengt jaarlijks in december een nieuw stuk op de planken.
- Het nieuw aangelegde fiets- en wandelpad langs de Bolscherbeek tussen de Kanaalweg en de Boswinkelweg in Markelo is in oktober 2014 feestelijk geopend, in het bijzijn van onder meer burgemeester Ellen Nauta en wethouder Wim Meulenkamp. Het pad is tot stand gekomen dankzij de samenwerking tussen Waterschap Vechtstromen, de gemeente en enkele particuliere grondeigenaren. Het fietspad wordt opgenomen in het Fiets- en wandelnetwerk Twente. Het pad maakt tevens onderdeel uit van het Ommetje Kerspel Goor, een wandelpad van ongeveer 8 kilometer. De realisatie van het pad is de invulling van de wens in de 2008 door de Gebiedscommissie Bentelo-Hengevelde opgestelde gebiedsvisie om de beleving van water te versterken. Op basis van de Europese Kaderrichtlijn Water zijn door het waterschap maatregelen getroffen om de Bolscherbeek natuurvriendelijker in te richten en vispassages aan te leggen. Ook het recreatief medegebruik past binnen de huidige beleidsvisie van het waterschap. De beleving van water en natuur tijdens wandelen en fietsen komt hier volledig tot zijn recht. Het pad spreekt tot de verbeelding en er wordt veel gebruik van gemaakt. Al eerder is de Kuierroute in Hengevelde aangelegd, die grotendeels langs de Bolscherbeek loopt.
Terug naar boven- De buurtschap Kerspel Goor ligt in een landschappelijk fraai gebied en valt voor een groot deel onder het landgoed Weldam (zie verder bij Bezienswaardigheden), wat te herkennen is aan de boerderijen met de zwart-geel-witte luiken.
- Het Ommetje Kerspel Goor (7,5 km) is in 2014 feestelijk in gebruik genomen.
Terug naar boven- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Kerspel Goor, met laagsteprijsgarantie!
Terug naar boven- Algemeen: - Site van en over Kerspel Goor.
- Genealogie: - Volkstelling 1748 Kerspel Goor m.b.t. personen. - Idem m.b.t. boerderijen. - Volkstelling 1815 m.b.t. personen.
Reactie toevoegen