Status

Kilder is een dorp in de provincie Gelderland, in de streek Achterhoek, gemeente Montferland. T/m 2004 gemeente Bergh.

Naam

Oudere vermeldingen
1288 Kelre, ca. 1400 Killer, ca. 1400 Kilre, 1443 Kijlre, 1845 Kilder, Kelder of Killer.

Naamsverklaring
Men gaat uit van het Latijnse cellârium 'kelder, bewaarplaats van spijzen'. Tussen l en r is later een d ingevoegd.(1)

Carnavalsnaam
Tijdens carnaval heet het dorp Dolbotterdarp.

Ligging

Het dorp Kilder ligt ZW van de dorpen Wehl en Nieuw Wehl, Z van de A18 en de dorpen Hummelo en Laag Keppel, ZW van de stad Doetinchem, W van het dorp Gaanderen, WNW van de dorpen Etten en Silvolde en de stad Terborg, NW van de dorpen Braamt, Azewijn, Ulft en Varsselder, NNW van de dorpen Zeddam en Lengel en de stad 's-Heerenberg, N van het dorp Stokkum, NO van de dorpen Loerbeek, Beek en Babberich, O van de dorpen Nieuw-Dijk en Didam en OZO van het dorp Loil.

Statistische gegevens

In 1840 heeft Kilder 64 huizen met 448 inwoners. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 600 huizen met ca. 1.500 inwoners.

Bezienswaardigheden

- Kilder heeft 2 rijksmonumenten.

- Kilder heeft 5 gemeentelijke monumenten.

- De RK Johannes de Doperkerk, ook wel de Sint-Jan of Jan de Doperkerk (Hoofdstraat 8) is in 1886 gebouwd, waarbij Johannes de Doper als patroonheilige werd aangenomen. Voorheen waren de inwoners van Kilder tot 1854 aangewezen op de Sint-Oswalduskerk van Zeddam en in de dertig jaar erna op de Sint-Maartenskerk in Wehl. Als locatie werd gekozen een punt centraal in de parochie, nabij het Hagelkruis. De kerk is door architeect Alfred Tepe ontworpen, in neogotische stijl. Boven de ingang, die in de toren verwerkt is, is een groot spitsboogvenster aanwezig. De toren wordt bekroond met een naaldspits en geflankeerd door een traptoren. In de kerk zijn diverse gebrandschilderde ramen aanwezig.

Voor de kerk staat aan de linker kant van de kerk een Heilig Hartbeeld. Rechts naast de pastorie staat een beeld van Maria Koningin van de Vrede, dat in 1946 door de parochianen is geschonken ter gelegenheid van het 60-jarig bestaan van de parochie en uit dankbaarheid dat Kilder in de oorlog gespaard is gebleven. De kerk en de naastgelegen pastorie zijn beide een gemeentelijk monument. De kerk en geloofsgemeenschap zijn enkele jaren geleden onderdeel geworden van de regionale RK Parochie H. Gabriël, die 11 kernen omvat, in de gemeenten Montferland, Doetinchem, Bronckhorst en Zevenaar.

In 2017 meldde de parochie dat de kerk van Kilder - en nog 5 kerken in kleine kernen van de parochie, zijnde Braamt, Loil, Nieuw-Dijk, Nieuw-Wehl en Stokkum - wegens de teruglopende bezoekersaantallen gesloten zou worden. De kerk is in 2017 te koop gezet en in 2019 definitief aan de eredienst onttrokken. In mei 2020 heeft de parochie de Sint Jan de Doperkerk verkocht aan Boerstal Bouw uit Didam en aannemersbedrijf Peters uit Zutphen. Zij gaan appartementen in de kerk realiseren. De kerktoren blijft behouden. De pastorie, die nu nog met een sluis aan de kerk vastzit, wordt verkocht aan de huidige huurders van het pand, die er al zo’n 10 jaar wonen.

Volgens Xaf Hendriksen uit Oud-Dijk, die de verkoop voor de parochie heeft begeleid, zijn de plannen in Kilder vergelijkbaar zijn met die voor de kerk in buurdorp Braamt, waar medio 2020 7 appartementen in worden gerealiseerd. Het kerkhof beoogt aan het dorp te worden overgedragen, zoals dat ook in Braamt de bedoeling is. "Op de lange duur is een kerkhof beter af in handen van een dorp dan van de kerk", aldus Hendriksen. Met de verkoop van de zesde kerk in drie jaar tijd is de financiële toekomst van de parochie voor de komende 15 jaar veilig gesteld. "Dat is ook nodig. Als je kijkt wie onze kerkbijdragen binnenbrengen, zijn dat de ouderen. Normaal gesproken is een groot deel van hen over 10 tot 15 jaar overleden. Wil je dan nog kerk zijn en dat financieel kunnen behappen, moet je nu een extra potje hebben."

- Mariakapel.

- Molen De Rembrandt of Rembrandtmolen, voorheen 't Voske.

Jaarlijkse evenementen

- Carnaval. - CV De Dolbotters organiseert het carnavalsfeest in Kilder met elk jaar op zondag een van de grootste optochten van de regio. - Carnavalsgroep De Smeerpenze.

- Paasloop Kilder (2e paasdag).

- Regelmatig worden in Kilder gebruikte spullen opgehaald. Deze spullen worden door de leden van de muziekvereniging gesorteerd en opgeslagen. In het pinksterweekend zijn veel leden betrokken bij de voorbereiding, zoals het transport van de ingezamelde spullen naar het rommelmarkt-terrein (op diverse platte wagens van Kilderse agrariërs) en de opbouw en inrichting van het terrein. Op tweede pinksterdag is er dan de Rommelmarkt (in 2020 voor de 34e keer) samen met een grote Fancy Fair op het terrein bij het schuttersgebouw. Op de markt is ook een grote tent met ca. 3000 in diverse rubrieken gesorteerde tweedehands boeken. De boeken worden aangeboden voor 1 euro per stuk. Ca. 120 personen; leden van de muziekvereniging en familieleden, aangevuld met leden van zustervereniging Schutterij Sint Jan, zijn op deze dag actief om alles in goede banen te leiden.

- Kermis (gedurende 4 dagen in september).

- De Herfstkleurentocht Kilder (weekend eind oktober, in 2020 voor de 47e keer) is een stevige wandeltocht door de natuur en cultuur van de Montferlandse bossen en omgeving. Je kunt kiezen uit de afstanden 6, 10, 15, 20, 25 en 35 kilometer. Je loopt door een afwisselend landschap, bestaande uit bossen, heidevelden, akkers en weilanden. Een groot deel van de tocht gaat door het Bergherbos. Kenmerkend aan deze stuwwal uit de ijstijd zijn de diverse heuvels met flinke klimpartijen. Hier kun je genieten van schitterende panorama’s met heide en bos in herfstkleuren, groene mossen en diverse soorten paddenstoelen. In ’s-Heerenberg maak je een ronde rond kasteel Huis Bergh, een van de grootste kastelen van Nederland en eeuwenlang een middelpunt van macht in dit Nederlands-Duitse grensgebied. Je ziet tijdens de tocht meer dan alleen mooie natuur. Je loopt ook rond de recreatieplas Stroombroek, waar je koffie kunt drinken bij recreatiepark Palestra. In Stokkum kun je lekker zitten bij uitspanning ’t Klaphek, of bij Bosrust aan de Loolaan. Voor wie de tocht op zijn eigen smartphone wil volgen zijn de routes digitaal beschikbaar en eenvoudig via een QR-code op je telefoon te laden. De Herfstkleurentocht wordt georganiseerd door Sportvereniging Wilhelmina.

Landschap, natuur en recreatie

- De Dorpsraad is in 2016 gestart met diverse projecten, onder de noemer Levend Landschap Kilder. "Wat beoogt bij te dragen tot een dorp waar de inwoners trots op zijn. Waar ze met goede voorzieningen in een gezond dorp kunnen wonen en leven. Levend Landschap gaat over samen met elkaar het dorp en het buitengebied vergroenen. Bloemrijke akkerranden, groene hagen, buurtboomgaard en ommetjes. Samen maken we het!" Het hierna volgende maakt hier deel van uit:

Samen met de Dorpsraad en de gemeente Montferland wil Landschapsbeheer Gelderland boeren, burgers en buitenlui in het dorp enthousiasmeren om (meer) inheemse bomen en struiken aan te planten op hun erf. Ook buiten het erf kunnen landschapselementen als singels, houtwallen en poelen worden aangelegd. Dit draagt niet alleen bij aan het versterken van het streekeigen landschap rondom het dorp, maar ook flora en fauna profiteren hier volop van. Inwoners van het buitengebied kunnen met subsidie inheemse bomen en struiken aanplanten op eigen terrein, om zo met elkaar het buitengebied van het dorp nog fraaier te maken. Het project wordt uitgevoerd vanaf medio 2016. Zie ook de 'handreiking beplantingsplan Kilder in het groen'.

Beeld

- De huisvrouwen in het dorp laten zich tijdens de opnames van de Dorpsfilm van Kilder uit 1956 van hun beste kant zien. Het lijkt wel of de voorjaarsschoonmaak net begonnen is! Overal dames bezig met ramen lappen, poetsen en matten kloppen. Het dorp komt keurig voor de dag. Het ziet er ook nog echt ouderwets uit in het dorp; de meisjes hebben fraaie strikken in hun haar, veel mannen hebben nog de alpinopet op en paard en wagen zijn nog veel te zien op straat. Slagerszoon Gerard Gerritsen (hij geeft ook commentaar bij deze dorpsfilm) is prominent in beeld Eén keer wanneer hij met zijn bezorgfiets op pad gaat en een tweede keer samen met zijn vader al zagend in een dikke koeienschenkel. In de volgende scene zien we een talentvolle jonge acteur met een schoen met gat door een plas water lopen. Dat roept om reparatie en dus komt een bezoek aan schoenmaker Bleekman uitgebreid in beeld. De winkeliers betaalden in de meeste gevallen zo'n 20 gulden voor dit soort reclame.

Mooi is om het prachtige landschap van 't Montferland op de achtergrond te zien bij werkende en sportende dorpelingen, die daarvoor wel tussen de koeienvlaaien van het vee van Dorus Wassink moeten laveren. Let ook op de in fraaie rokken gestoken gymdames op het schoolplein, het zogenaamde ongeluk waarbij de EHBO te hulp schiet en de voetballers en handbalsters (SV Kilder was waarschijnlijk de opdrachtgever voor deze film). Schutterij Sint Jan meldt zich natuurlijk voor de feestelijk-muzikale afsluiting van de opnamedag."

Links

- Algemeen: - Site van en over Kilder.

- Nieuws: - Nieuws uit Kilder op Facebook.

- Belangenorganisatie: - "Dorpsraad Kilder is een zelfstandig dorpsorgaan dat de belangen van het dorp behartigt. De Kildernaren bepalen met elkaar de acties die men nodig vindt om van ons dorp een vitale en veerkrachtige kern te maken en te houden. De Dorpsraad bewaakt de uitvoering van deze agenda door te zorgen dat de voorgestelde acties worden uitgevoerd, door haar eigen bestuursleden en door dorpsgenoten. Deze acties worden opgenomen in het Dorpsplan, waarmee de Dorpsraad richting geeft aan haar inzet. Jaarlijks koppelt de Dorpsraad aan de Kildernaren terug welke vorderingen er zijn gemaakt."

- Dorpshuis: - Dorpshuis 't Kelrehuus. Het is de intentie dat de dorpshuizen in de gemeente Montferland in het vervolg ook door de dorpen zelf beheerd worden, ook qua onderhoud en exploitatie, omdat de gemeente het beheren van vastgoed niet tot haar kerntaken rekent. Ook dorpshuis 't Kelrehuus is daartoe in 2017 door de gemeente overgedragen, aan Stichting 't Kelrehuus, voor het symbolische bedrag van 1 euro. Daarnaast zijn er fondsen beschikbaar gesteld voor energiebesparende maatregelen, om de exploitatielasten zo te verlagen, en is er een onderhoudsfonds. Maar de dorpshuizen zullen - overigens een landelijke trend - in toenemende mate zelf 'de broek op moeten houden'.

- Onderwijs: - "Basisschool Laetare in Kilder heeft een RK identiteit, waar iedereen welkom is en met plezier naar toe gaat. We groeien samen door onze kwaliteiten in te zetten en deze voortdurend verder te ontwikkelen. Dit doen de kinderen, hun ouders, de teamleden en vrijwilligers door te leren van en met elkaar. Wij streven naar een voortdurende en optimale ontwikkeling op cognitief, creatief en sociaal-emotioneel gebied. Basisschool Laetare kent een doorgaande leerlijn met gevarieerde leersituaties. Daarmee bieden we kennis, vaardigheden en houdingen aan waardoor we het maximale uit de ander en onszelf kunnen halen. We hebben hoge verwachtingen, afgestemd op de mogelijkheden. Zo leggen we een goede basis en zijn we klaar voor het voortgezet onderwijs! Basisschool Laetare is trots op het feit dat we altijd voor elkaar klaarstaan. Onze school wordt gezien als kleinschalig, geheel autonoom, zeer betrokken en laagdrempelig. We zien dat kinderen, ouders, vrijwilligers, de gemeenschap, stagiaires en het personeel actief meehelpen en meewerken in deze verbindende leeromgeving. Dit sluit aan bij onze missie: we zijn samen uniek!"

- Jongeren: - De Kilderse Keet is de naam van het 'hok' waar de jongeren van het dorp biljarten, slap ouwehoeren en regelmatig een feestje hebben met vrienden. Hun motto luid dan ook: "Voor dat je het weet, zit je in de Kilderse Keet!"

- Muziek: - Muziekvereniging Sint Jan.

- Sport: - Voetbalvereniging s.v. Kilder.

- Sportvereniging Wilskracht is een zogeheten omnivereniging, wat wil zeggen dat je er voor verschillende sporten terecht kunt, namelijk Gymnastiek, Trimmen, Volleybal en Wandelen.

- Overige verenigingen: - Schutterij Sint Jan is opgericht in 1886.

• 1. Nederlandse plaatsnamen verklaard,
  van Berkel, Gerald, and Samplonius Kees
  , (2018)