Klappenberg

Plaats
Buurtschap
Etten-Leur
West-Brabant Baronie en Markiezaat
Noord-Brabant

klappenberg_etten-leur_straatnaambord.jpg

Klappenberg is een buurtschap in de provincie Noord-Brabant, in de regio West-Brabant, en daarbinnen in de streek Baronie en Markiezaat, gemeente Etten-Leur.

Klappenberg is een buurtschap in de provincie Noord-Brabant, in de regio West-Brabant, en daarbinnen in de streek Baronie en Markiezaat, gemeente Etten-Leur.

klappenberg_etten-leur_rijsbergseweg_98_monument_eerste_gemotoriseerde_vliegtuigopstijging_in_nederland_1.jpg

Monument aan de Rijsbergseweg in Etten-Leur ter herdenking van de eerste gemotoriseerde vliegtuigopstijging in Nederland in buurtschap Klappenberg in 1909 (voor toelichting zie bij Geschiedenis).

Monument aan de Rijsbergseweg in Etten-Leur ter herdenking van de eerste gemotoriseerde vliegtuigopstijging in Nederland in buurtschap Klappenberg in 1909 (voor toelichting zie bij Geschiedenis).

klappenberg_etten-leur_rijsbergseweg_98_monument_eerste_gemotoriseerde_vliegtuigopstijging_in_nederland_2_kopie.jpg

Voor degenen die het ter plekke bekijken en geen mobieltje bij zich hebben waarop ze onze site kunnen bekijken, is het handig dat ook een informatiepaneel ter plekke e.e.a. vertelt over de eerste gemotoriseerde vliegtuigopstijging in 1909 in Klappenberg.

Voor degenen die het ter plekke bekijken en geen mobieltje bij zich hebben waarop ze onze site kunnen bekijken, is het handig dat ook een informatiepaneel ter plekke e.e.a. vertelt over de eerste gemotoriseerde vliegtuigopstijging in 1909 in Klappenberg.

Klappenberg

Terug naar boven

Status

- Klappenberg is een buurtschap in de provincie Noord-Brabant, in de regio West-Brabant, en daarbinnen in de streek Baronie en Markiezaat, gemeente Etten-Leur.

- De buurtschap is verdeeld in de Hoge en de Lage Klappenberg (die laatste werd vroeger ook Nederste Klappenberg genoemd).

- De buurtschap Klappenberg valt, ook voor de postadressen, onder het dorp Etten-Leur.

Terug naar boven

Naam

Oudere vermeldingen
Klippenburg, 1464 Clippenberch, 1497 op Clappenberg.

Naamsverklaring
- “Clip kan voor zandhoogte staan en ook een berch staat in de Baronie voor grofzandige hoogte. De Klappenberg ligt 9 à 10 meter boven NAP en steekt uit boven het omringende gebied. Linders vermoedt in Clip het woord clippel, dat knuppel betekent, en wijst op de aanwezigheid van bos” (7).

- Frank Hulst van het streekarchief stelt: “Een klap was een hek. Een hek aan het einde van de gemeenschappelijke (weide)grond. Het zou ook een verbastering van ‘klip’ kunnen zijn. Een klip was een verhoging in het land. De Klappenberg ligt hoger dan de omgeving” (310).

- Chr. Buiks werpt in (89) nog een ander element in de strijd: “Of de Clappenberg onder Etten genoemd is naar de klap die de melaatsen bij zich droegen, is niet duidelijk. De oudste vorm van deze naam is Clippenberch, hetgeen meer in de richting van klip ‘steile heuvel’ lijkt te wijzen. Men kan ook denken aan klap in de zin van dichtvallend hek en dat is waarschijnlijker dan uit te gaan van klâ ‘klein’.”

Terug naar boven

Ligging

De buurtschap ligt rond de gelijknamige weg en de aangrenzende wegen Hoge en Lage Klappenberg, ZO van Etten-Leur.

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 omvat de buurtschap Klappenberg 24 huizen (bewoond door 28 gezinnen) met 164 inwoners. Tegenwoordig heeft de buurtschap ca. 30 huizen met ca. 75 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

Eerste gemotoriseerde vliegtuigopstijging in Nederland
Op 27 juni 1909 maakte graaf Charles De Lambert (1865-1944) met een Wright Flyer de eerste vlucht met een gemotoriseerd vliegtuig boven Nederland, om precies te zijn boven buurtschap Klappenberg. Deze vlucht werd mogelijk gemaakt en georganiseerd door S.C.J. Heerma van Voss*1 (1841-1934) uit Leur. Het toestel was ontworpen door de Amerikaanse broeders Wright*2.

*1 Zie ook bij de buurtschap Zwartenberg.
*2 Wilbur, 1867-1912 en Orville, 1871-1948.

Aanleiding voor deze gebeurtenis was het 40-jarig bestaan van de suikerfabriek van Heerma van Voss te Zwartenberg. Heerma van Voss wilde de bevolking van Etten en Leur ‘iets bijzonders’ bieden. Zijn twee zoons stelden een wielerwedstrijd met hoge geldprijzen voor, maar dat vond de industrieel niet bijzonder genoeg. Na enkele zenuwslopende vergeefse pogingen van Heerma van Voss om vliegers te contracteren, lukt het om op 27 juni 1909 De Lambert naar Nederland te halen. En daarmee heeft de nietige buurtschap Klappenberg voor eeuwig een plekje in de Nederlandse geschiedenis verworven…

De gebeurtenis maakte uiteraard diepe indruk op de omstanders. “Het was een prachtig schouwspel, doch het meeste pakte mij het meesterschap van den aviateur over zijn toestel. Wanneer het waar is, wat een Italiaansche luchtschipper beweert, dat men vliegen met een machine zwaarder dan de lucht, niet kan leeren zonder een zesde zintuig, dan schijnt Graaf de Lambert dat vogelenzintuig te bezitten, want de zekerheid en de kalmte, waarmede deze aviateur zijn aeroplane bestuurde, was natuur geworden. Met een grooten boog keerde de ‘rara-avis’ weer terug”, zo schreef onder meer een journalist die het schouwspel had meegemaakt.

In 1999 is een standaardwerk verschenen ter gelegenheid van het 90-jarig jubileum van de opstijging van het eerste gemotoriseerde vliegtuig in Nederland op de Klappenberg, getiteld ‘Een immense vogel gelijk’. Het is tevens het eerste boek dat over deze historische gebeurtenis is verschenen. Het boek beschrijft onder meer uitvoerig de eerste mislukte pogingen om vliegers naar Nederland te halen, wanneer de opstijging uiteindelijk gebeurde, waar het gebeurde, wie de organisator was, hoe hij aan zoveel geld kwam om het te financieren, welke problemen hij moest overwinnen, wie de vliegenier was, hoe het vliegtuig eruitzag, hoe ‘de grote dag’ verliep en wie er allemaal bij betrokken waren. Verder beschrijft het de opkomst van de luchtvaart tot 1909 in het algemeen en de ontstaansgeschiedenis van het Aviodome en van het Vliegend Museum Seppe. Uitg. Geromy, Maarssen, in samenwerking met de Stichting Adriaan van Bergen en de Stichting Vriendenkring Aviodome. Dit werk, met een omvang van 142 pagina’s, verluchtigd met vele afbeeldingen, kost slechts circa €10,00 en is verkrijgbaar bij Vliegend Museum Seppe in Bosschenhoofd.

Terug naar boven

Recente ontwikkelingen

75-jarig huwelijk
Het echtpaar Simon (1902) en Janske (1907) Raats heeft in 2000 hun 75-jarig huwelijk gevierd. Het paar, dat sinds 1930 tientallen jaren aan de Klappenberg heeft geboerd, verkeerde zeker gezien hun leeftijd in 2000 nog in redelijk goede gezondheid. Simon onthulde dat zijn geheim om gezond oud te worden zat in de pet die hij dag en nacht droeg: “Ik heb geen dokter nodig. Mijn medicijn is driedelig: een doordeweekse en een zondagse pet en ’s nachts mijn slaapmuts.” (956)

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

Monument eerste gemotoriseerde vliegtuigopstijging in Nederland
Monument aan de Rijsbergseweg (bij huisnr. 98) ter herdenking van de eerste gemotoriseerde vliegtuigopstijging in Nederland in buurtschap Klappenberg in 1909 (voor toelichting zie bij Geschiedenis). De gedenknaald is onthuld in 1935 bij de 25-jarige herdenking van de vliegtuigopstijging. In juni 2009 vond hier de herdenking van 100 jaar luchtvaart in Nederland plaats.

En op 18 juni 2009 is door Amanda Wright Lane, de achterkleinnicht van de Gebroeders Wright, de Landmark van de Wright Flyer op de rotonde Vosdonk-Vossendaal in Etten-Leur onthuld. Het is het grootste Wright Flyer monument ter wereld op een 6 meter hoge stalen paal. De replica van het eerste vliegtuig dat in Nederland opsteeg, is gemaakt door leerlingen van de Vakopleiding Metaal uit Etten-Leur. Tijdens de onthulling bracht het koor De Cantorije een speciaal gecomponeerd luchtvaartlied ten gehore: De Verwondering, in 1995 geschreven door Pieter van Dijck. Het lied is als het ware een ooggetuigeverslag van de eerste vlucht. Het stuk duurt vier minuten, dat is net zo lang als de eerste vlucht zelf die in 1909 plaatsvond op de Klappenberg.

Enige mooie boerderij
“Aan de Klappenberg staat de enige echt mooie boerderij van dit stukje buitengebied. Het pand is in 1998 100 jaar geworden, maar de waanzinnig dikke beuk die ernaast staat, moet Napoleon nog langs hebben zien komen. De meeste boeren wonen hier in burgermansbungalows of ruilverkavelingsvilla’s. Smakeloze vertoningen van hedendaagse boerenbouwkunst die in een snel te vergeten nieuwbouwwijk thuishoren. Soms zijn alle kozijnen, voordeuren en dakoverstekken van plastic. Lekker makkelijk." (736)

Terug naar boven

Landschap, natuur en recreatie

Elzenhoutwalletjes
"Vroeger werden stukjes elzenbos gespaard om als hakhout te dienen of landerijtjes van elkaar te scheiden. Veel van die elzenhoutwalletjes staan er nog. Zij worden volop bezocht door zangvogeltjes. Aan de Lage Klappenberg wipt een roodborstje steeds een paar meter voor mij uit. Er zitten ook vinken en pimpelmezen in die bosjes. Aan de Olieakkers zie ik voor het eerst van mijn leven een putter een elzenprop leegsnoepen. En dat is precies de reden waarom elzenbosjes moeten blijven bestaan.” (736)

Plas
De waterplas aan de Zundertseweg, W van de weg Klappenberg, was ooit een ‘brandkuil’, waaruit de brandweer vroeger het bluswater haalde.

Nieuw landgoed De Schuitvaart
In 2010 is een plan ontwikkeld voor de ontwikkeling van een nieuw landgoed: landgoed De Schuitvaart, gelegen ZO van het bebouwingslint aan de weg Klappenberg. Het te ontwikkelen landgoed is ruim 30 ha groot en ligt langs het Schuitvaartjaagpad. Bijna 24 ha ligt op grondgebied van de gemeente Etten-Leur en ruim 6 ha op grondgebied van de gemeente Zundert. In het programma van de StructuurvisiePlus van Etten-Leur is gesteld dat landgoedontwikkeling een waardevolle bijdrage kan leveren aan de versterking van het landschap en dat met de ontwikkeling van landgoederen in bepaalde zones, bosgebieden met elkaar verbonden kunnen worden, waarbij het landgoed een passend geheel dient te vormen met het landschap.

De structuurvisie heeft daarbij een zoekgebied voor landgoedontwikkeling in beeld gebracht. Voorliggend initiatief ligt binnen dit zoekgebied. De gemeente Etten-Leur heeft het initiatief positief ontvangen en vertaald in een raadsopdracht voor de verdere uitwerking van het initiatief. Het kleine boerderijtje op Schuitvaartjaagpad 71 is begin 2009 getroffen door brand en inmiddels gesloopt. Van de ruim 30 ha is 18 ha in gebruik als grasland. De overige 12 ha is momenteel in gebruik als maïsland. Landgoed De Schuitvaart ligt in een zogeheten Jong Kampenlandschap.

Bestaande situatie. Het plangebied vormt een onderdeel van een jong heideontginningslandschap. Het plangebied zelf is vrij open maar door de aanwezigheid van de bossen en de beplanting langs wegen en kavelgrenzen aan de rand van het plangebied heeft het plangebied een redelijk besloten karakter. Het plangebied sluit enerzijds aan op een boscomplex van de gemeente Etten-Leur en buurtschap Klappenberg in die gemeente, en ligt anderzijds op een steenworp afstand van het Zundertse Landgoed De Pannenhoef, een gebied met een oppervlakte van 600 ha. De gronden van het plangebied zijn op dit moment intensief in gebruik als gras- en maïsland.

Het plangebied vormt ondanks de wat beperkte natuurwaarden een onderdeel van een waardevol coulisselandschap met verspreid gelegen bosgebieden en (zand)wegen met een gevarieerde begroeiing. Het plangebied grenst aan het bosgebied langs het Schuitvaartjaagpad dat eigendom is van de gemeente Etten-Leur en langs de noordoostelijke grens ligt een smalle boszone op de overgang naar een open beekdalgebied. Door de afwisseling van landbouwgronden met bossen en rijk begroeide bermen langs de (zand)wegen is de omgeving van het plangebied waardevol voor diverse soorten bos- en struweelvogels, dagvlinders, kleine zoogdieren en ook het ree wordt regelmatig gesignaleerd.

Toekomstige situatie. Eenheid en samenhang gelden in het toekomstige landgoed De Schuitvaart bij buurtschap Klappenberg als uitgangspunt. De landgoedwoningen blijven in de toekomst onlosmakelijk met het gehele landgoed verbonden. In de begrippenlijst in het Streekplan Noord-Brabant 2002 is bij de beschrijving van een nieuw landgoed het volgende opgenomen: ‘Het geheel is een ecologische, economische en esthetische eenheid waarvan de invulling is geïnspireerd door het omringende landschap, de cultuurhistorie en de bodemgesteldheid’. Voor het plangebied ten noorden van het gemeentebos wordt voor de zone langs het Schuitvaartjaagpad gestreefd naar de ontwikkeling van een vrij besloten gebied met bosjes, weilanden en bomenrijen. In deze zone is ook de bebouwing geconcentreerd.

Voor het ten oosten hiervan gelegen gebied wordt een langgerekte open zone nagestreefd waardoor de langgerekte bosstrook op de overgang naar het beekdal visueel heel sterk naar voren zal komen. Dit relatief laaggelegen gebied biedt goede mogelijkheden voor de ontwikkeling van natuurwaarden die gekoppeld zijn aan natte zwakgebufferde situaties. De overgang naar het beekdal van het Vervul kan geaccentueerd worden door de aanleg van een langgerekte boszone die in het verlengde ligt van de bestaande langgerekte bosstrook. Het beekdal in het Vervul biedt zeer goede mogelijkheden voor natuurontwikkeling in combinatie met waterberging. Er kan een robuuste stapsteen voor de ecologische verbindingszone worden gerealiseerd. Het beeld voor het laagst gelegen gedeelte bestaat uit een langgerekte zone met moerasvegetaties, moerasstruweel en open water.

Schetsontwerp. Op de afbeelding ‘Inrichtingsplan Landgoed De Schuitvaart’ in het bestemmingsplan is het streefbeeld vertaald in een schetsontwerp. Het geeft een totaalbeeld voor de herinrichting van het ruim 30 ha grote gebied. Hierna zal per onderdeel een korte toelichting worden gegeven. Natuur- en landschapsontwikkeling. In het schetsontwerp wordt voorgesteld om 15,4 ha landbouwgrond om te vormen tot natuur- en bosgebied. De nieuwe natuur zal bestaan uit de volgende natuurdoeltypen: - Loofbos: 2,5 ha landbouwgrond zal aangeplant worden met inheemse bomen en struiken. - Open water: in het laaggelegen gebied zal een ondiep ven worden hersteld met een oppervlakte van 1,9 ha. Het ven zal zeer geleidelijke oevers krijgen waardoor de mogelijkheden voor natuurontwikkeling optimaal zijn. Gelet op de bestaande slootkwel zal het water van dit ven zwak gebufferd zijn. Dit biedt goede mogelijkheden voor minder algemene plantensoorten zoals vlottende bies, waterpostelein en drijvende waterweegbree. - Moeras: 1,5 ha zal ontwikkeld worden tot moeras. De teeltlaag zal afgegraven worden tot op de minerale eerdlaag en op enkele plaatsen zal dieper worden gegraven om een afwisseling te krijgen van moeras met open water. - Nat tot droog halfnatuurlijk bloemrijk grasland met plaatselijk struweelvegetaties: 9,5 ha van de landbouwgronden zal omgevormd worden tot halfnatuurlijk grasland. Het beheer zal bestaan uit extensieve begrazing door runderen, bijvoorbeeld Schotse Hooglanders of paarden. Het moet een aantrekkelijk leefgebied worden voor amfibieën, dagvlinders van graslanden en ruigten, kleine zoogdieren en vogelsoorten zoals Roodborsttapuit, Kneu, Patrijs en Kwartel.

Landbouw. Een gedeelte van de gronden in het plangebied zal in gebruik blijven als landbouwgrond. Het gaat hierbij om 12,05 ha. Waterhuishouding. Het landgoed ligt aan de bovenstroom van twee hoofdwatergangen en ligt dus eigenlijk op een waterscheiding. De natte laagtes die worden gegraven, worden geïsoleerd van het omliggende watersysteem. Er wordt geen stuw of duiker tussen de laagtes en de hoofdwatergangen aangebracht. Het water wordt gebufferd en in de zomer kan het waterpeil sterk dalen. Door de hoge ligging ten opzichte van het omliggende agrarische gebied zal de invloed op het waterpeil in die gebieden nihil zijn. Recreatie. Op het landgoed zal een doorgaande wandelpadenstructuur worden ontwikkeld die aansluit op wandelpaden in de aanliggende natuurgebieden en bestaande onverharde wegen in de Klappenberg en omgeving.

Bebouwing. Het landgoed zal ontwikkeld worden middels een rood-voor-groenconstructie zoals die in november 2004 door Gedeputeerde Staten van Noord-Brabant is vastgesteld in de beleidsnotitie ‘Rood voor groen; nieuwe landgoederen in Brabant’. In het kader van deze beleidsnotitie wordt het mogelijk gemaakt om in afwijking van het Streekplanbeleid ten aanzien van nieuwe burgerwoningen in het buitengebied toch nieuwe woningen op te richten als er een substantiële oppervlakte nieuwe natuur wordt gecreëerd. Het plan gaat uit van 7 nieuwe wooneenheden.* De voormalige boerderij met oude bedrijfsgebouwen (Schuitvaartjaagpad 71) is inmiddels gesloopt. De wens is om de agrarische bestemming met bijbehorend agrarisch bouwblok om te zetten in een woonbestemming ten behoeve van de te realiseren wooneenheden. Deze locatie maakt integraal onderdeel uit van het beeldkwaliteitplan dat voor het nieuwe bebouwingscluster is opgesteld." (bron en voor nadere informatie zie Bestemmingsplan landgoed De Schuitvaart, 2010)
* Deze zijn inmiddels gerealiseerd. De straatnaam is geworden 's Heeren Vrunten.

Reactie toevoegen