Kortwoude, collage van buurtschapsgezichten (© Jan Dijkstra, Houten)
- Koartwâld is een buurtschap in de provincie Fryslân, gemeente Achtkarspelen.
- De buurtschap Koartwâld valt, ook voor de postadressen, grotendeels onder het dorp Surhuizum. Alleen de molen, een daarbij gelegen woonhuis en het benzinestation vallen nog net onder het dorp Surhuisterveen (= huisnrs. 6 / 6-1 / 6a / 6b).
- De buurtschap Koartwâld ligt - behoudens de hiervoor vermelde objecten - buiten de bebouwde kom en heeft daarom witte plaatsnaamborden.
Terug naar bovenIn het Nederlands
Kortwoude. De gemeenteraad van Achtkarspelen heeft d.d. 15-9-2016 besloten dat de plaatsnamen van de buurtschappen in het vervolg alleen nog Friestalig zijn. Op de plaatsnaamborden, die op een later moment worden vervangen, staat doorgaans nog de Nederlandstalige variant bovenaan en de Friese er onder.
Oudere vermeldingen
1840 Kortwolde.
De buurtschap Koartwâld ligt rond de gelijknamige weg, direct NO van Surhuisterveen.
Terug naar bovenIn 1840 omvat de buurtschap Koartwâld 16 huizen met 98 inwoners. Tegenwoordig heeft de buurtschap ca. 30 huizen met ca. 70 inwoners.
Terug naar bovenUitkijktoren WOII
Reinder Hamersma (Koartwâld 20) koopt in 2018 een aan zijn kavel grenzend stuk grond om zijn tuin uit te breiden met een vijver. Toen hij ging graven, bleek er een vierkant betonnen fundament in de grond te zitten. Navraag leerde dat het om de restanten ging van een Duitse uitkijktoren uit de Tweede Wereldoorlog. Het gaat om een van de 75 tot 100 uitkijktorens die aan het begin van de oorlog in het hele land zijn gebouwd. Het waren houten torens met een betonnen fundament. Ze werden gebruikt om de binnenkomende vliegtuigen te observeren. In Fryslân stonden zeven tot tien van die torens. De torens zorgden voor een aanvulling op de informatie die werd verkregen vanuit de verschillende radarposten, zoals die bij de 10 km verderop gelegen buurtschap Trimunt. Voor zover bekend is nergens in Nederland een dergelijke toren in oorspronkelijke staat bewaard gebleven. Het is Hamersma niet gelukt om het fundament met een kraan te verwijderen, dus heeft hij er maar een zitplek bij de vijver van gemaakt.
- De Feanster Moune* (op huisnr. 6) is gebouwd in 1864 ter vervanging van een standaardmolen die in dat jaar is afgebrand. In 1946 is de molen door storm vernield, waarbij de kap en de wieken van de romp zijn gestoten. Nadien is het restant gebruikt als opslagruimte en ging de functie van korenmolen teniet. In 1990 is op initiatief van Stichting De Feanster Moune, die de molen inmiddels in eigendom had verkregen, begonnen met de restauratie van de korenmolen. Daarbij is ook de machinekamer met de dieselmotoren geheel hersteld, wat de molen tevens tot een industrieel monument maakt. Op 30 september 1995 is de restauratie van de molen officieel voltooid.
* Nederlands: Veenster Molen, waarbij Veen staat voor Surhuisterveen, het dorp waar de molen voor de post onder valt. De molenaar noemt de molen op zijn Facebookpagina Feanster Molen = half Fries, half Nederlands... De molen wordt ook wel Nôtmûne Koartwâld (= korenmolen Kortwoude) genoemd, naar de buurtschap waar hij staat.
De molen is uitgevoerd met twee koppels maalstenen en onder in de molen staan twee dieselmotoren die een aparte maalstoel kunnen aandrijven. Er staat een 1-cilinder Bronsmotor uit 1933 en een 3-cilinder MC-Laren Ricardo motor uit 1943. Beide motoren verkeren in een goede staat en in een windstille periode wordt de Bronsmotor gebruikt om te malen. De wieken van de molen zijn in tegenstelling tot de meeste molens in nederland niet bespannen met zeilen maar zijn bekleed met houten kleppen. Dit wieksysteem wordt zelfzwichting genoemd. Wanneer de wind toeneemt en de molen sneller begint te draaien openen de kleppen door de winddruk en snelheid van de wieken. Dit wieksysteem is voor Friesland vrij zeldzaam. De molen is rond 1900 van dit systeem voorzien. De molen is elke zaterdagmorgen van 9.00 tot 12.00 in bedrijf en te bezoeken. Vrijwilligers malen tarwe voor een lokale bakker. Op de begane grond is een klein winkeltje waar je verschillende meelproducten kunt kopen, zoals bloem, molenkoekjes en oliebollenmix. Nadere informatie vind je op de website van de Feanster Moune of Nôtmûne Koartwâld.
Meubelzaak Folkerts aan de Molenweg is in 2018 met haar bedrijf gestopt. Het toen 60 jaar oude bedrijf was sinds 1979 aan de Molenweg gevestigd. Op het terrein worden 19 woningen gerealiseerd, zowel vrijstaande woningen als twee-onder-een-kappers. De gemeenteraad realiseerde zich dat dit negatieve gevolgen heeft voor de windvang van de nabijgelegen Nôtmûne Koartwâld, maar is in juli 2019 toch unaniem met het bouwplan akkoord gegaan. Door de nieuwbouw zal de molen geregeld in de luwte komen te liggen, waardoor het draaien lastig wordt. De raad erkende dit dilemma, en vindt dan ook dat naar mogelijkheden moet worden gezocht om dit nadeel zoveel mogelijk te compenseren. Een motie van deze strekking kreeg brede steun van de raad. Wethouder Jouke Spoelstra denkt daarbij onder meer aan het frequenter snoeien van bomen in de buurt van de molen. Het CDA stelde voor om te investeren in voorzieningen bij de molen, zodat deze nog meer bezoekers trekt.
Reactie toevoegen