De streek Kop van Overijssel omvat tegenwoordig de gemeente Steenwijkerland (= het gebied binnen de oranje lijn) plus Z daarvan het dorp Zwartsluis met bijbehorend buitengebied, voor zover gelegen N van Meppelerdiep en Zwarte Water. (© OpenStreetMap)
De Kop van Overijssel is een afwisselend gebied met o.a. veel water, uitgestrekte rietlanden en vogelrijke moerassen. Dat riet wordt onderhouden door rietsnijders. Wat daar allemaal bij komt kijken, kun je lezen onder Landschap etc. (© https://afanja.com)
Eind 2017 werd bekend dat er genoeg aanmeldingn waren om aanleg van een glasvezelnetwerk in de Kop van Overijssel, nodig voor snelle internetverbindingen voor burgers, landbouwers en andere bedrijven, te laten doorgaan. Eind 2019 is het gereed.
- De Kop van Overijssel is een streek in de provincie Overijssel.
- De Kop van Overijssel omvatte vroeger vele gemeenten, maar na een reeks herindelingen in met name 1973 en 2001 omvat de streek tegenwoordig alleen nog de gemeente Steenwijkerland, plus Z daarvan het dorp Zwartsluis met bijbehorend buitengebied, voor zover gelegen N van het Meppelerdiep en het Zwarte Water.
Vroeger werden ook de gemeenten Kampen, Zwartewaterland (= Hasselt, Genemuiden en Zwartsluis) en Staphorst tot de Kop van Overijssel gerekend. En soms nog altijd (met name in bepaalde regionale samenwerkingsverbanden). Tegenwoordig worden die gemeenten doorgaans tot de streek Salland gerekend. Vanuit toeristische optiek worden de gemeenten Kampen, Zwartewaterland en Zwolle tegenwoordig 'op de kaart gezet' als regio IJsseldelta.
Terug naar bovenToeristisch
In toeristisch opzicht wordt de Kop van Overijssel tegenwoordig 'op de kaart gezet' onder de naam Waterreijk Weerribben en Wieden (genoemd naar de gelijknamige meren/moerasgebieden in het gebied).
Oudere vermeldingen
In vroeger eeuwen was er sprake van het Land van Vollenhove, als aanduiding voor een geografische en bestuurlijke eenheid, die vrijwel overeenkomt met de huidige gemeente Steenwijkerland. De streeknaam Kop van Overijssel kan worden beschouwd als opvolger van de streeknaam Land van Vollenhove.
De Kop van Overijssel ligt in het NW van de provincie Overijssel. De streek grenst in het N aan de provincie Fryslân, in het O aan de provincie Drenthe, in het Z aan het Meppelerdiep en het Zwarte Water, en in het W aan voorheen de Zuiderzee, later het IJsselmeer en tegenwoordig de Noordoostpolder (in de provincie Flevoland). (bron: het artikel onder de eerste link in het hoofdstuk Geschiedenis)
Terug naar boven- Cultuurhistorische beschrijving van de Kop van Overijssel.
- Canon van het Land van Vollenhove.
Terug naar boven- Een plan om de toekomstbestendigheid van oude ambachtelijke beroepen in de Kop van Overijssel - zoals rietteler, beroepsvisser en punterbouwer - te stimuleren, kan rekenen op steun van de ondernemers zelf en van overheden en politiek. Het in voorjaar 2018 opgestelde plan bevat aanbevelingen die zijn gedaan op grond van onderzoek in opdracht van de provincie Overijssel, uitgevoerd door LTO Noord en NetVisWerk, de belangenvereniging van kust- en binnenvissers. Riettelers vormen de grootste groep ondernemers in het plan. Er zijn ongeveer 300 riettelers en -snijders actief in de Weerribben-Wieden, de meesten in deeltijd. In de Kop van Overijssel zijn nog drie beroepsvissers actief en er zijn nog twee bouwers van punters, beiden gevestigd in Giethoorn.
In 2017 luidden de riettelers de noodklok. Ze kunnen de concurrentie met goedkoop riet uit China niet aan. Bovendien neemt de opbrengst van de rietpercelen geleidelijk af, omdat het water steeds schoner wordt en minder meststoffen voor het riet bevat. Als het rietsnijden uit Nationaal Park Weerribben-Wieden zou verdwijnen, heeft dat grote gevolgen voor natuur en landschap in het gebied. De onderzoekers adviseren riettelers om hun krachten te bundelen bij de afzet van het riet. Er zou een beschermd merk voor riet uit de Weerribben en Wieden moeten komen. Het benutten van rietafval en restmateriaal als energiebron biedt mogelijk ook kansen voor nieuwe inkomsten. Daarnaast zouden toeristische activiteiten de rietsnijders extra geld kunnen opleveren. (bron: LTO Noord, 18-4-2018)
Terug naar boven- De Kop van Overijssel is een afwisselend gebied. Veel water, uitgestrekte rietlanden, vogelrijke moerassen, en de prachtige hooggelegen stuwwallen bij Vollenhove en Steenwijk. Je vindt er grote boerderijen en kleine vervenershuisjes. Lopend door oude vissersstadjes als Vollenhove en Blokzijl zie je nog duidelijk hun band met het water van de oude Zuiderzee. In deze streek ligt ook het Nationaal Park Weerribben-Wieden. Een heerlijk gebied, van groot belang als leefgebied voor bijvoorbeeld de grote vuurvlinder, de otter en de zwarte stern. Dit gebied is ontstaan door mensenwerk. Het veen werd afgegraven en tot turf te drogen gelegd. Overal is het patroon van weren (trekgaten) en ribben (legakkers) terug te vinden.
Op sommige plaatsen werd teveel veen weggehaald. Hierdoor ontstonden onder invloed van wind en golven de grote meren (wieden) die nu een perfect recreatiegebied vormen. De mens blijft hier trouwens een hoofdrol spelen; zonder het werk van de riettelers en de beheerders zou het gebied verlanden en zal er uiteindelijk bos ontstaan. Verrassend is dat je in deze streek prachtige voorbeelden tegenkomt van houtwallen en kleinschalig boerenlandschap. Op de stuwwallen bij Steenwijk en Vollenhove liggen de houtwallen er nog prachtig gevlochten in het landschap. Tal van dieren en planten profiteren van deze nog gave landschapselementen die in vroeger tijden als veekering dienden en voor het hout zorgden. In de buurt van Paasloo waan je je haast in het buitenland. Belangrijke natuurbeheerders en -ontwikkelaars in de regio zijn Landschap Overijssel, Staatsbosbeheer en Natuurmonumenten. Zie ook het filmpje van Landschap Overijssel over de Kop van Overijssel.
De rietsnijders hebben de afgelopen jaren steeds meer moeite om het hoofd boven water te houden. Soms komt dat gewoon door een slecht seizoen i.v.m. de weersomstandigheden. Erger is de concurrentie van riet uit China, dat ca. 25 procent goedkoper is. Maar ja dan rekent men de kosten van de vervuiling van de tankers om het hierheen te vervoeren niet mee... Door dalende rietprijzen en gestaag teruglopende subsidiebedragen komt het beroep van rietsnijder in gevaar. Het verdwijnen van de rietsnijder zal op termijn grote gevolgen hebben voor natuur en landschap in de Kop van Overijssel. De rietvelden zullen verlanden en veranderen in broekbossen. Kwetsbare planten en dieren zoals bijv. de zeldzame vuurvlinder zullen verdwijnen. Dus laten we hopen dat het tij voor de rietsnijders nog op tijd keert... Als je alles wilt weten over wat er bij het vak van rietsnijden komt kijken, kun je terecht op het Weblog van Afanja (Jan Kelderhuis), die hier in tekst en beeld al vele mooie artikelen over heeft gemaakt.
- Het project Landinrichting Noordwest Overijssel beoogt verbeteringen aan te brengen in het landschap van de Kop van Overijssel, met name waar het betreft de waterhuishouding, de landbouw en natuur en recreatie.
- "Collectief Noordwest Overijssel is een nieuwe organisatie die een belangrijke rol speelt binnen het nieuwe stelsel voor Agrarisch Natuur- en Landschapsbeheer (ANLb 2016). Het collectief vervult binnen het nieuwe stelsel de rol van aanvrager en begunstigde van subsidie en vormt de schakel tussen agrariër en subsidieverstrekker. Subsidieaanvragen worden niet meer individueel ingediend, maar worden nu gebundeld in een gebiedsaanvraag die door het collectief wordt ingediend, waarna het collectief de afhandeling naar deelnemers verzorgt. Daarmee vergroot het nieuwe stelsel de invloed en betrokkenheid van ‘het gebied’ bij het agrarische natuur- en landschapsbeheer. Collectief Noordwest Overijssel is een samenwerkingsverband van de volgende Agrarische Natuurverenigingen in de Kop van Overijssel: - Agrarische Natuurvereniging Camperland; - Agrarische Natuurvereniging Horst en Maten; - Kopse Agrarische Natuurvereniging; - Agrarische Natuurvereniging Tolhuislanden."
"In de Kop van Overijssel liggen een aantal belangrijke weidevogelgebieden. De grutto, wulp, kievit en tureluur komen hier plaatselijk nog in hoge dichtheden voor. Het collectief zet zich binnen het leefgebied “Open grasland” in voor het behoud van deze voor Nederland én Overijssel zo kenmerkende soorten. Dit wordt gedaan door middel van een combinatie van beheermaatregelen zoals het creëren van plas-dras situaties, beschermen van nesten en het creëren van foerageer- en daarmee opgroeimogelijkheden voor de kuikens. Ook op het laatste moment kan soms nog beheer worden afgesloten, bijvoorbeeld als kort voor het maaien kuikens in een perceel aanwezig blijken te zijn."
"Het collectief werkt binnen het leefgebied “droge dooradering” aan het beheer van het kleinschalige cultuurlandschap. De droge dooradering bestaat uit een netwerk van landschapselementen zoals houtwallen, singels, struwelen en bosjes, bloemrijke percelen en perceelsranden en ook poelen. Periodiek onderhoud van deze elementen is van belang om een bijdrage te leveren aan de instandhouding van de doelsoorten van het leefgebied, zoals de boomkikker, knoflookpad, kamsalamander en vogels als de geelgors, patrijs en steenuil."
"Collectief Noordwest Overijssel heeft zich samen met 52 agrariërs in de Kop van Overijssel in 2020 intensief ingezet voor de kievit. In deze pilot is niet alleen gezocht naar maatregelen om het leefgebied van de kievit te verbeteren, maar ook naar manieren om dit in te passen in de bedrijfsvoering van de deelnemende agrariërs en het nieuwe Europese Gemeenschappelijk Landbouw Beleid (GLB). Om maatregelen te ontwikkelen voor de vergroening van het GLB, heeft het Collectief een pilot uitgevoerd, waarbij de kievit centraal stond. Het nieuwe GLB gaat in 2023 van start en hierin spelen vergroeningsmaatregelen in de agrarische sector nadrukkelijker een rol. De pilotmaatregelen bestonden uit randenbeheer, het uitrijden van ruige mest en het creëren van drassige locaties voor de kievit. Op deze plekken kunnen de kieviten en hun kuikens voedsel vinden en kuikens kunnen zich verstoppen voor predatoren. Weidevogelvrijwilligers hebben tijdens het weidevogelseizoen onderzocht of kieviten ook daadwerkelijk gebruik maakten van de maatregelen. Dat blijkt het geval.
In samenwerking met Aeres Hogeschool zijn ook enquêtes afgenomen bij de deelnemers. Het blijkt dat de maatregelen goed inpasbaar zijn voor de deelnemende agrariërs. Ongeveer 80% van de deelnemers vond de maatregelen die ze op het bedrijf hadden uitgevoerd zinvol voor weidevogels. Bij circa een op de drie deelnemers is de motivatie om de kievit te beschermen door de pilot toegenomen. Binnen de pilot was het ook van belang om te onderzoeken of de maatregelen vanuit de lucht zichtbaar zijn, zodat eventuele controles in de toekomst met satellieten kunnen worden uitgevoerd. Om die reden is drone-onderzoek uitgevoerd, waarbij de locaties van de maatregelen zijn onderzocht. Het bleek dat met name de randen goed vanuit de lucht waarneembaar zijn. Het is dus mogelijk controles vanuit de lucht uit te voeren." (bron: Collectief Noordwest Overijssel, februari 2021)
Terug naar boven- Nieuwe en/of tweedehands boeken over De Kop van Overijssel (online te bestellen).
- De grote liefde voor haar geboortestreek inspireerde Henny Brouwer-Mateboer uit Genemuiden om in 2017 het boek 'Gek op de Kop' te publiceren, met daarin precies 100 gedichten en verhalen over de Kop van Overijssel.
Terug naar boven- Muziek: - Vanaf 2008 waren al meerdere midwinterhoornblazers uit de regio actief tijdens de Midwinterwandeling van de Veldschuur in Hasselt. Omdat er vanuit andere plaatsen uit de Kop van Overijssel ook aanvragen kwamen om het mystieke geluid van de midwinterhoorn te horen, is in 2011 MidwinterhoornBloasgroep Kop van Overiessel opgericht. De groep bestaat nu uit 5 blazers en heeft de afgelopen jaren al verschillende optredens verzorgd, zoals op de kerstmarkten in Zwartsluis en Genemuiden, vanaf de molen in Hasselt, bij de mystieke Kerstwandeling in Kuinre en bij de Veldschuurwandeling in Hasselt.
De midwinterhoorn werd in de oudheid gebruikt voor het verjagen van boze geesten, maar door de kerk is dit gebruik omgebogen om de komst van Jezus' geboorte aan te kondigen. Vandaar dat we de midwinterhoorn gebruiken vanaf de eerste dag van advent tot aan Driekoningen in januari. Ook is van oudsher de midwinterhoorn gebruikt als communicatiemiddel tussen de boeren omdat de erven ver van elkaar af lagen, maar ook om te waarschuwen voor onraad in de oorlogen en tijdens het smokkelen in de grensstreek. Wij hopen u met onze klanken een keer mee te mogen nemen in deze mystieke sfeer. Voor verdere informatie of voor het boeken van een optreden kun je mailen naar midwinterhoornblaasgroep@solcon.nl.
- Glasvezel: - In 2017 heeft een aantal inwoners gelobbyd voor de aanleg van een glasvezelnetwerk in de buitengebieden van de Kop van Overijssel (in dit geval betrekking hebbend op IJsselmuiden en de gemeenten Zwartewaterland, Staphorst en Steenwijkerland). In december 2017 is bekend geworden dat genoeg mensen zich hebben aangemeld om het te laten doorgaan (daarvoor moest minimaal 50 procent van de in aanmerking komende panden zich inschrijven, het is ca. 60 procent geworden). In de zomer van 2018 is de schop de grond in gegaan. Eind 2019 komt het project gereed.
Reactie toevoegen