Het Oogstfeest Krommerijnstreek is er een keer in de twee jaar, in de oneven jaren, op een zaterdag eind augustus. Er is dan van alles te zien en te doen rond het thema agrarisch gebruik van het Kromme Rijngebied; vroeger, nu en in de nabije toekomst.
Kaart van de Kromme Rijnstreek, uit de Integrale visie en gebiedsprogramma 'De kracht en pracht van de Kromme Rijnstreek' (2007) (© Provincie Utrecht)
Gedicht op de Kromme Rijn op een paneel in Cothen, een dorp dat prachtig aan deze rivier is gelegen
De Kromme Rijn bij Cothen
Het landschap van de Kromme Rijn bij Werkhoven
Sluisje in de Kromme Rijn bij Werkhoven
Het Kromme Rijnlandschap bij Werkhoven
- De Kromme Rijnstreek is een streek in het zuidoosten van de provincie Utrecht.
- De Kromme Rijnstreek ligt op grondgebied van de gemeenten Houten, Bunnik en Wijk bij Duurstede. In het in 2010 verschenen Landschapsontwikkelingsplan Kromme Rijngebied+ * worden ook delen van de gemeenten Utrechtse Heuvelrug, Zeist en De Bilt betrokken (die als gemeenten onder de streek Utrechtse Heuvelrug vallen).
* Deze staat hieronder gelinkt in het hoofdstuk Landschap etc.
Naamgeving
De Kromme Rijnstreek is genoemd naar de ligging in het stroomgebied van de rivier de Kromme Rijn.
De Kromme Rijn was in de Romeinse tijd de belangrijkste tak van de Rijn. Door overstromingen ontstond een patroon van zandige oeverwallen (stroomruggen) direct langs de rivier en slibrijke kommen in het achterliggende gebied. De dikte van de zware komklei nam af met de afstand tot de rivier. In kommen waar lange tijd water stagneerde, trad veenvorming op, zodat plaatselijk klei-op-veengronden tot ontwikkeling kwamen. Op veel plaatsen in de Kromme Rijnstreek is de oorspronkelijke bodem inmiddels verstoord door ingrepen van de mens.
Omstreeks 1000 na Chr. traden afvoerproblemen op door verzanding van de bedding van de Kromme Rijn. De rivierarm werd in 1122 bij Wijk bij Duurstede afgedamd, waarmee een einde kwam aan de Kromme Rijn als belangrijke rijntak. Het overstromingsgebied van de rivier was oorspronkelijk voor een deel met bos bedekt, maar van deze bossen resteert niets meer.
In de middeleeuwen kwamen op de stroomruggen van de Kromme Rijnstreek dorpen tot ontwikkeling (o.a. Cothen en Werkhoven), waarbij de omgeving werd ontgonnen. Voor de afwatering van het komgebied werd de Langbroekerwetering gegraven. In de loop van de eeuwen werd veel grond omgezet van bouwland naar grasland en werd weer bos aangeplant in de vorm van opgaand bos, hakhout (essenhakhout, elzenhakhout en eikenhakhout) en wilgengrienden. Vanaf de 18e eeuw zijn op de hoge stroomruggen ook buitenplaatsen aangelegd.
Als je je nader wilt verdiepen in de geschiedenis van deze streek, kun je terecht bij Historische Kring 'Tussen Rijn en Lek'. "Onze vereniging richt zich op de toekomst, met de volle aandacht voor het verleden van ons werkgebied. De vereniging bestaat sinds 1966 en heeft als doelstelling iedereen die interesse heeft in deze streek en haar geschiedenis met elkaar in contact te brengen en de kennis over het gebied uit te breiden en te verdiepen. Ben je geïnteresseerd in de historie van de Kromme Rijnstreek? Dan bieden we je uitstekende mogelijkheden om je daarin te verdiepen en daarvan te genieten. De vereniging informeert haar leden over de rijke geschiedenis van het gebied door middel van: Lezingen. Circa 6 maal per jaar afwisselend in de gemeenten Wijk bij Duurstede, Bunnik en Houten. Publicaties. Vier maal per jaar het tijdschrift 'Het Kromme Rijngebied'*, toegezonden aan de leden; een eigen boekenreeks onder de naam “Historische Reeks Kromme Rijngebied”; publicaties van de archeologische werkgroep; artikelen in kranten.
* Oudere jaargangen van tijdschrift Het Kromme-Rijngebied, vanaf het begin (1967!) tot enkele jaren geleden, zijn via de link ook online te lezen.
Excursies. Meerdere malen per jaar; onder deskundige begeleiding naar interessante historische plaatsen binnen en buiten de Kromme Rijnstreek. Eenmaal per jaar is er een grote excursie naar een interessante bestemming in binnen- of (nabij) buitenland; deze duurt een dag en wordt traditiegetrouw afgesloten met een diner. Exposities. Jaarlijks worden er kleinschalige exposities georganiseerd. Deze worden voornamelijk gehouden in het Oude Station van Houten. Verder stelt de vereniging haar leden in staat om in groepsverband actief bezig te zijn met de streekgeschiedenis. Dat kan o.a. in de werkgroepen: Archeologie, Monumenten, Oral History en Genealogie en Historisch Onderzoek. De vereniging is incidenteel actief in educatieve geschiedenisprojecten voor de jeugd.
Als je lid wordt van Historische Kring Tussen Rijn en Lek geniet je van een aantal voordelen. Ruim 550 anderen gingen je al voor: drie tot vier keer per jaar het tijdschrift Het Kromme Rijngebied; gratis bezoek aan lezingen; nieuws en informatie via een persoonlijke papieren en digitale nieuwsbrief; eventuele korting op uitgaven van de historische reeks; deelname aan excursies (hiervoor wordt een financiële bijdrage gevraagd); deelname aan een van de werkgroepen. Daarnaast steun je met je lidmaatschap het opkomen van belangen op cultureel historisch gebied in het Kromme Rijngebied. Het lidmaatschap bedraagt € 25 per jaar. Geef je op voor de elektronische nieuwsbrief om op de hoogte te blijven van onze activiteiten."
Terug naar boven- De jaarlijkse truck- en tractorpullingwedstrijd Trekkertrek Kromme Rijnstreek is op een vrijdag begin augustus in Bunnik.
- Het Oogstfeest Kromme Rijnstreek in Cothen is er 1x in de 2 jaar, en wel in de oneven jaren, op een zaterdag eind augustus (in 2019 voor de 6e keer). Het evenement wordt steeds bekender en populairder; editie 2017 trok het recordaantal van 6.000 bezoekers. Tijdens editie 2015 waren dat er 4.000. Op het Oogstfeest wordt aandacht besteed aan het agrarisch gebruik van het Kromme Rijngebied: hoe voerde men vroeger het bedrijf (akkerbouw, veeteelt en fruitteelt), hoe doet men dat nu en wat zijn de toekomstverwachtingen. Ook het landschaps- en natuurbeheer en het educatieve karakter komen aan bod. Je kunt twee agrarische bedrijven bezoeken, nl. Jos van Rijn (fruitteelt) en Hans van Rooijen (melkvee en akkerbouw). Op de deelnemende bedrijven zijn tal van activiteiten, waarbij de kinderen zeker niet worden vergeten. Er worden rondleidingen gegeven door enthousiaste, ervaren mensen uit de streek. Je kunt je laten rondrijden met fruittreintjes. Overal staan kramen met oude ambachten en sectorgerelateerde producten en/of diensten. Ook zijn er optredens van (boeren)dansgroepen en er zijn prachtige historische tractoren. Maar bovenal is het Oogstfeest een gezellige ontmoetingsplek voor boeren, burgers en buitenlui!
- Jaarlijks is er in een weekend begin september de landelijke Open Monumentendag. Op de Facebookpagina 'Open Monumentedag Kromme Rijnstreek' kun je vinden welke monumenten er op de Open Monumentendag in de kernen van die streek - Bunnik, Cothen, Houten, Langbroek, Odijk, Overlangbroek, Werkhoven en Wijk bij Duurstede - te bezichtigen zijn.
- Jaarlijks is er in Houten in een week eind september de Week van het Hospice. Een week vol activiteiten waarvan de opbrengst ten goede komt aan het Hospice in Houten. Tijdens die week vindt op de zaterdag de Toertocht Kromme Rijnstreek plaats. Deze toertocht met fietsafstanden van 20, 40, 70, 100 en 140 km wordt georganiseerd door WTC Houten´80 samen met de Houtense Skate- en Schaatsvereniging en Rotaryclub Houten Castellum. Voor skaters zijn er tochten van 7, 10, 20 en 40 km. De routes zijn geschikt voor inline skating. De uitgepijlde tocht voert door het prachtige landschap van de Lek, de Kromme Rijn en de Utrechtse Heuvelrug. Op deze dag is ook Fort Honswijk, onderdeel van de Hollandse Waterlinie, opengesteld voor bezichtiging en opgenomen als pauzeplek in de routes van alle afstanden vanaf 20 km.
Terug naar boven- "Samen met Recreatieschap Stichtse Groenlanden, Recreatie Midden Nederland en de samenwerkende gemeenten Bunnik, De Bilt, Houten, Nieuwegein, Utrecht, Utrechtse Heuvelrug, Wijk bij Duurstede, Zeist en Routebureau Utrecht heeft gedeputeerde Schaddelee op 14 oktober 2020 het wandelnetwetwerk Kromme Rijnstreek officieel geopend. Hiermee wordt het bestaande wandelnetwerk in het oosten van de provincie Utrecht uitgebreid tot een netwerk van meer dan 1.600 kilometer. In de zomer van 2020 is dit prachtige nieuwe wandelnetwerk op basis van 400 knooppunten gerealiseerd. Het wandelnetwerk van ruim 500 kilometer verbindt de mooiste plaatsen, natuurgebieden en wandelpaden met elkaar, waarbij er zowel aandacht is voor kleinere ommetjes in de buurt van dorpen als voor langere wandelingen waarbij je een groot gebied ontdekt. Want de provincie kent een Recreatieve Hoofd(route)structuur (RHS) van routes voor wandelen, fietsen en varen met duidelijk herkenbare toegangspunten met informatie, parkeergelegenheid en horeca, toeristische overstappunten (TOP’s).
Het netwerk loopt door de afwisselende en cultuurhistorisch waardevolle landschappen van de provincie Utrecht en sluit aan bij horeca, attracties, musea en andere bezienswaardigheden. Het recreatieve netwerk verbindt bovendien de stedelijke gebieden met de recreatieve landschappen. Gedeputeerde Schaddelee: “Dat is mooi! Maar we zijn nog niet klaar: onze ambitie is een provinciedekkend wandelroutenetwerk. Daarvoor bekijken we de mogelijkheden voor een Wandelnetwerk Utrecht Oost”. Wandelen langs knooppunten. Een wandelroutenetwerk bestaat uit knooppunten, die met elkaar zijn verbonden; een beproefd landelijk systeem. De knooppunten zijn met palen en markeringsbordjes aangegeven en op informatiepanelen staat een kaart van de omgeving. Alle wandelmogelijkheden binnen het netwerk, een routeplanner en diverse thematische wandelroutes zijn te vinden op RoutesinUtrecht.nl." (bron: Provincie Utrecht)
- De Kromme Rijnstreek omvormen tot een streek waar bijen goed gedijen: dat is het doel van de Bee Deal Kromme Rijn, die in maart 2017 door boeren, fruittelers, Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden en gemeenten is ondertekend. Zodat de leefomgeving van wilde bijen en honingbijen verbetert. Bijen spelen immers een cruciale rol in de voedselvoorziening. Een Bee Deal is een overeenkomst tussen partijen die met elkaar in de voedings-, water- en overheidsketens zitten. De aanpak is dat elke ondertekenaar bijvriendelijke maatregelen opneemt in de bedrijfsvoering. Overheden kunnen in hun terrein- en bermbeheer bijvriendelijker werken. Boeren en fruittelers kunnen bloemzaadmengsels inzaaien langs perceelranden en op overhoekjes en kopakkers. Dit soort randen vermindert tegelijkertijd de afspoeling van nutriënten en bestrijdingsmiddelen naar het oppervlaktewater. "En zo levert de Bee Deal, naast het doel méér bijen, ook nog eens een mooie ‘bij-vangst’ voor schoon water", aldus hoogheemraad Guus Beugelink bij de ondertekening van de Bee Deal.
- Hoogstambrigade Kromme Rijnstreek is een landschapsbeheerorganisatie die zich inspant voor het behoud van hoogstamfruitboomgaarden; landschappelijke sieraden met een ecologische functie voor onder meer vogels en insecten. Hoogstamfruitboomgaarden geven karakter en eigenheid aan het Kromme Rijn-gebied. Met hun grillige groei, het loof hoog op de stammen en de prachtige bloei in het voorjaar zijn de hoogstamfruitbomen ware pareltjes in het gebied. Helaas zien we ze steeds minder in de Kromme Rijnstreek. Onderhoud en het plukken van fruit op een ladder is te arbeidsintensief en daardoor voor fruittelers niet meer rendabel. Daarom gaat een groep vrijwilligers van de Hoogstambrigade onder begeleiding van een professional aan de slag om de hoogstamfruitbomen te onderhouden. De brigade bestaat uit liefhebbers en/of eigenaren van een hoogstamfruitboomgaard die gezamenlijk een of meer boomgaarden onderhouden.
- De 28 km lange Kromme Rijn - waar de Kromme Rijnstreek naar is genoemd - is een rivier, lopende vanaf de Nederrijn bij Wijk bij Duurstede tot de Stadsbuitengracht in Utrecht. De rivier meandert in NW richting via Cothen, Werkhoven, Odijk en Bunnik.
- Je hebt er geen idee van hoe mooi het op en om de Kromme Rijn is als je niet op de Krommerijnder hebt gevaren. Een kano benadert het, maar dan heb je nog teveel aandacht nodig voor jezelf om alle moois te zien. De Krommerijnder is een naar origineel model herbouwde trekschuit die eeuwenlang over de Kromme Rijn heeft gevaren. Van april tot half oktober vaart de Krommerijnder elke zaterdag en zondag, en in juli en augustus ook op woensdag om 13.30 uur van Wijk bij Duurstede naar Cothen en terug om je twee uur lang de prachtige natuur en cultuur langs de oevers van de Kromme Rijn te laten zien. Op doordeweekse dagen ook beschikbaar voor speciale vaartochten of groepsvaarten.
- In 2010 is het Landschapsontwikkelingsplan Kromme Rijngebied+ vastgesteld.
- Integrale visie en gebiedsprogramma "De kracht en pracht van de Kromme Rijnstreek" (2007-2013).
- Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden en de Provincie Utrecht willen de rivier de Kromme Rijn een natuurlijker karakter geven. Daarom is in 2011 een Inrichtingsbeeld Kromme Rijn opgesteld. Door het inrichten van een natuurlijk lint langs de Kromme Rijn met stapstenen, kunnen bloemen, planten, riet en struiken zich in en rond deze rivier ontwikkelen. De flora maakt het gebied ook aantrekkelijker voor kleinere en grotere dieren: van libel tot ringslang. En meer flora en fauna maakt het daarnaast aantrekkelijk voor de mens, de bewoner en recreant.
- Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden heeft in 2012 bij de Kromme Rijn te Wijk bij Duurstede natuurvriendelijke oevers aangelegd. Op de meeste plaatsen is de bestaande oever over enkele meters afgegraven, waardoor een meer geleidelijke overgang ontstaat tussen land en water. Op de akker Prins Hendrikweg hoek Nieuweweg is een brede meestromende nevengeul gegraven. Op een aantal percelen zijn paddenpoelen gegraven. De Kromme Rijn is een belangrijke natte ecologische verbindingszone. De oevers zijn van belang als vestigingsplaats voor planten en dieren en zorgen voor een verbinding tussen de natuurgebieden langs de Kromme Rijn. Daarnaast dragen de natuurvriendelijke oevers bij aan verbetering van de ecologische waterkwaliteit.
- Met name op landgoed Amelisweerd bij Bunnik is het regelmatig wel érg druk met toeristen en recreanten. Daarom doen de provincie en de gemeenten Bunnik en Utrecht er alles aan om recreanten te spreiden over de regio. Ze zijn dan ook blij met de in februari 2019 verschenen 'ontdekkaart Kromme Rijnstreek', een initiatief van Stichting Geopark Heuvelrug. De stichting wil zo stukje bij beetje de hele Heuvelrug letterlijk en figuurlijk in kaart brengen. De kaart staat vol wetenswaardigheden over het ontstaan, de natuur en de cultuurhistorie van de streek. Aangevuld met mooie fiets- en wandelroutes.
Terug naar boven- Nieuwe en/of tweedehands boeken over de Kromme Rijnstreek (online te bestellen).
Terug naar boven- Algemeen: - Gebiedscoöperatie O-gen is een ondernemende organisatie met een missie; het verbinden van maatschappelijke organisaties, overheden, terreineigenaren, ondernemers, bedrijven en particulieren in de Gelderse Vallei, Heuvelrug en Kromme Rijnstreek. Om zo innovaties tot stand te brengen, de economie te stimuleren en deze regio's nog aantrekkelijker te maken om te wonen, te werken en te ondernemen. Gebiedscoöperatie O-gen is opgericht in 2014 en is de opvolger van de instellingen Stichting Vernieuwing Gelderse Vallei, Programmabureau Heel de Heuvelrug en Programmabureau Kromme Rijnstreek.
- Sport: - Badmintonclub Kromme Rijnstreek heeft deze hele streek als werkgebied, en heeft als thuisbasis sporthal De Lindenhof in Odijk.
- Zorg: - Hospice Kromme Rijnstreek biedt haar gasten tijdens de laatste fase van hun leven een plaats om in alle rust en veiligheid te verblijven en om afscheid te kunnen nemen van het leven wanneer dit thuis, in de eigen vertrouwde omgeving, niet meer mogelijk is. Vrijwilligers spelen de hoofdrol in de organisatie van het huis. De zorg in het hospice wordt ook wel 'thuis-verplaatste-zorg' genoemd. Het Hospice is gevestigd in Houten en heeft als werkgebied de gemeenten Houten en Bunnik.
- Duurzaamheid: - "Vier gemeenten in de Kromme Rijnstreek (Houten, Wijk bij Duurstede, Bunnik en Utrechtse Heuvelrug) werken sinds zomer 2020 samen om bewoners te betrekken bij het zoeken naar geschikte locaties voor zonnevelden en windmolens. Hoe pakken ze dit aan en welke rol speelt de energieregio? Een gesprek met Jelger Takken en Duco van Dijk. Jelger is beleidsmedewerker energietransitie & participatie van de gemeente Houten en inhoudelijk trekker van de RES-participatie* in de Kromme Rijnstreek. Duco is projectleider voor elektriciteit bij de energieregio U16.
* RES = Regionale Energie Strategie.
Energieregio’s. De uitstoot van CO2 moet omlaag. Dat staat in het Klimaatakkoord*. “Om dat voor elkaar te krijgen”, vertelt Duco, “is Nederland in energieregio’s verdeeld. Iedere regio heeft in het concept-RES bepaald hoeveel duurzame elektriciteit er kan worden opgewekt. Gemeenten, waterschappen en de provincie Utrecht formuleerden daarvoor energiedoelstellingen. Die zetten ze nu om naar concrete zoekgebieden.” RES staat voor Regionale Energie Strategie. Inwoners, organisaties en overheden hebben elkaar daarin nodig. De provincie Utrecht ondersteunt met kennis en financiering, jaagt aan en brengt initiatiefnemers samen. Er is ook een RES voor de Kromme Rijnstreek.
* Volgens het Klimaatakkoord moeten we in Nederland de CO2-uitstoot sterk verminderen: in 2030 met de helft ten opzichte van 1990 en in 2050 met 95 procent. Om dit voor elkaar te krijgen werken overheden, inwoners, bedrijfsleven, netbeheerders, energiecoöperaties en maatschappelijke organisaties in 30 energieregio’s samen aan maatregelen. Ook in de provincie Utrecht werken drie regio’s samen: - Regio U16, - Regio Foodvalley en - Regio Amersfoort. In 2040 wil de provincie energieneutraal zijn.
Samenwerking Kromme Rijnstreek. Om te komen tot zoekgebieden, voeren gemeenten zelf het gesprek met inwoners en belanghebbenden. Dat gesprek voeren de vier gemeenten in deze streek sinds zomer 2020 gezamenlijk. Jelger legt uit waarom: “Doordat we een landelijke gebied delen met grote landschappelijke waarden, is het belangrijk om samen op te trekken. Voor inwoners is een gemeentegrens niet zichtbaar en vormt deze streek één gebied.”
Bewoners betrekken. Jelger licht hun aanpak toe: “Via een website hielden we een online onderzoek onder alle inwoners van de vier gemeenten in de Kromme Rijnstreek. We vroegen hen mee te denken over randvoorwaarden en criteria. Waaraan moet een zoekgebied voldoen? In december 2020 waren er vervolgens twee online bewonersavonden. 140 mensen gingen in gesprek met elkaar en met vertegenwoordigers van de gemeenten. Een veel gehoord geluid was de voorkeur voor windmolens en zonnevelden langs bestaande infrastructuur en op voldoende afstand van bebouwing. Verder ging de discussie meer over windmolens en minder over zonnevelden. De zorgen van inwoners over de effecten van windmolens is groter dan die van zonnevelden. In februari 2020 praten we verder. Ook organiseren we dan digitale groepsgesprekken, specifiek voor het kiezen van geschikte gebieden voor zonnevelden en windmolens. Van alle inbreng van afgelopen jaar maken we een participatieboek met de uitkomsten en wat we ermee doen.”
Communicatie blijft belangrijk. Met behulp van alle inbreng formuleren de gemeenten in de Kromme Rijnstreek de randvoorwaarden waaraan zoekgebieden voor zonnevelden en windmolens moeten voldoen. In januari 2020 worden de uitkomsten gepubliceerd. Jelger is blij met de constructieve samenwerking met de collega-ambtenaren: “Daardoor wordt het mogelijk om de juiste keuzes te maken voor het gebied als geheel. Zelfs met de lastige keuzes waar we voor staan.” Volgens Jelger blijft communicatie cruciaal: “We moeten niet denken dat mensen inmiddels wel weten waar het over gaat. Dat is namelijk niet zo. Duidelijke informatie blijft belangrijk.” Zoekgebieden maken het concreter. Duco haakt hierop aan: “Het afgelopen anderhalf jaar merkten we dat de energietransitie voor veel inwoners nog een abstract iets was. Nu we richting de RES 1.0 gaan, en we de ambitie vertalen naar zoekgebieden, gaat het meer leven. Gemeenten zijn daarbij aan zet in het vinden van de gebieden. De energieregio ondersteunt, verbindt en bundelt alle informatie in de RES 1.0.”" (bron: Provincie Utrecht, januari 2021)
Reactie toevoegen