Kruiningen

Plaats
Dorp
Reimerswaal
Zuid-Beveland
Zeeland

kruiningen_plaatsnaambord_kopie.jpg

Kruiningen is een dorp in de provincie Zeeland, in de streek Zuid-Beveland, gemeente Reimerswaal. Het was een zelfstandige gemeente t/m 1969.

Kruiningen is een dorp in de provincie Zeeland, in de streek Zuid-Beveland, gemeente Reimerswaal. Het was een zelfstandige gemeente t/m 1969.

ZL gemeente Kruiningen in ca. 1870 kaart J. Kuijper [1024x768].gif

Gemeente Kruiningen in ca. 1870, kaart J. Kuijper

Gemeente Kruiningen in ca. 1870, kaart J. Kuijper

Kruiningen

Terug naar boven

Status

- Kruiningen is een dorp in de provincie Zeeland, in de streek Zuid-Beveland, gemeente Reimerswaal. Het was een zelfstandige gemeente t/m 1969.

- Wapen van de voormalige gemeente Kruiningen.

Terug naar boven

Naam

In het Zeeuws
Krunege.

Oudere vermeldingen
Crunighen, Cruyningen, 1204 Cruninc, Cruninghe, 1213 Cruninge, 1214 Cruninge, Cruninga, 1255 kopie Cruninghen, Cruningen, 1573 Cruininge, ca. 1750 Kruiningen, 1883 Kruininge.

Naamsverklaring
Afleiding met het vrouwelijk suffix -ingô- (zie -ing-) van crune 'kruin', met als betekenis 'hooggelegen plaats'. Vergelijk Kloetinge.(1)

Terug naar boven

Ligging

Kruiningen ligt ZO van Goes en Kapelle/Biezelinge en grenst in het W - via het Kanaal door Zuid-Beveland - aan Hansweert, in het N aan Yerseke, en in het ZO aan Waarde en Oostdijk. Het is een van de weinige dorpen die zowel aan de Westerschelde ligt (aan de zuidkant) als aan de Oosterschelde (via het buitengebied van het dorp aan de noordoostkant), wat op dit kaartje goed te zien is (de oranje lijn is de grens van het dorpsgebied). Verder is dit nog het geval bij de oostelijk van dit dorp gelegen dorpen Krabbendijke en Rilland.

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 heeft de gemeente Kruiningen 222 huizen met 1.246 inwoners, verdeeld in het gelijknamige dorp 206/1.150 (= huizen/inwoners, waarvan in de kom 132/770) en buurtschap Nieuwlande of Oostdijk (deels) 16/96. De gemeente omvatte verder een deel van de buurtschap Tolseinde. Tegenwoordig omvat het dorp ca. 1.800 huizen met ca. 4.500 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

Deze vroegere heerlijkheid was het stamhuis van de Heren van Cruningen (zoals deze plaats aanvankelijk - met diverse spellingsvarianten - heette). Het Slot of Huis te Kruiningen is waarschijnlijk gesticht in 1361 en wegens bouwvalligheid afgebroken in 1721. De ridderhofstad Voorhout, gesticht in de 14e eeuw, is in 1751 gesloopt. "Vroeger had men er ook eene vlasserij, door particulieren opgerigt, met het doel om de behoeftigen in den winter werk te verschaffen, doch deze heeft sedert het jaar 1840 opgehouden te bestaan. De bierbrouwerij, welke hier vroeger bestond, heeft rond 1830 opgehouden te werken."(2)

Terug naar boven

Recente ontwikkelingen

- "Elke Zeeuw moet ’s avonds veilig kunnen thuiskomen. Daarom neemt Provincie Zeeland maatregelen om de wegen veiliger te maken. 100% verkeersveilig, daar gaan we voor. Zo is in 2018 een ovale rotonde aangelegd bij Kruiningen. Deze zogeheten ovonde vervangt de kruising van de Oude Rijksweg en de Burgemeester Elenbaasstraat. De belangrijkste toegangsweg naar het dorp is zo een stuk veiliger geworden. Gedeputeerde Harry van der Maas en wethouder Jaap Sinke van gemeente Reimerswaal hebben de ovonde op een tandem feestelijk geopend.

“Deze opening is eigenlijk de afsluiting van de Zeeuwse maand van de verkeersveiligheid”, meldde gedeputeerde Van der Maas tijdens de opening. “We hebben allerlei activiteiten gehad, ook met scholen, om aandacht te vragen voor verkeersveiligheid. De aanleg van de ovonde past prima in het rijtje. Het verkeer rijdt nu veel rustiger. We hebben een flinke stap gemaakt om de omgeving van Kruiningen veiliger te maken. De aannemer heeft bovendien goed meegedacht om de hinder voor de omgeving tijdens de werkzaamheden zoveel mogelijk te beperken.”

De kruising van de Oude Rijksweg en de burgemeester Elenbaasstraat was lange tijd een gevaarlijk kruispunt, vooral voor fietsers van en naar het NS-station. Auto’s raasden er vaak met hoge snelheid voorbij. Om de situatie te verbeteren, is hard gewerkt aan een ovale rotonde met overzichtelijke fiets- en voetgangersoversteken. Met de ovonde is de belangrijkste toegangsweg naar Kruiningen een stuk veiliger geworden. Ook voor fietsers is de ovonde een grote verbetering; het is voor hen veiliger om over te steken. Een mooie mijlpaal voor Provincie en gemeente Reimerswaal. Wethouder Sinke is blij met het resultaat: “Het was hier onoverzichtelijk en gevaarlijk. Als gemeente zijn we blij dat het zo is opgeknapt. Fijn dat de Provincie oog heeft voor verkeersveiligheid. Het project is bovendien vlotjes en vlekkeloos verlopen. We hebben geen overlast of klachten gehad.”

Er is nog meer gebeurd rondom Kruiningen. Bij de aanleg van de ovonde zijn de bushaltes langs de Oude Rijksweg helemaal vernieuwd. De bushaltes zijn opgehoogd, zodat reizigers met een motorische beperking makkelijk kunnen in- en uitstappen. Daarnaast zijn de haltes voorzien van geleidelijnen voor reizigers met een visuele beperking. Ook de aansluiting van de Oude Rijksweg met de Zanddijk is verbeterd. De Oude Rijksweg is een belangrijke uitwijkroute (U-route) op het moment dat de A58 gestremd is. Tot voor kort moest het verkeer op de uitwijkroute voorrang verlenen aan verkeer op de Zanddijk. Die situatie is nu gewijzigd. Daardoor verbetert de doorstroming op de uitwijkroute én de veiligheid van overstekende fietsers." (bron: Provincie Zeeland)

- De plaatsnaam genoot vele jaren landelijke bekendheid vanwege het veer Kruiningen-Perkpolder (Zeeuws-Vlaanderen) dat hier tot 2003 heeft gevaren. Natuurlijk vanwege de velen die er gebruik van maakten, op weg naar Zeeuws-Vlaanderen en weer terug, én omdat het regelmatig in de verkeersberichten werd genoemd als het wegens slecht weer tijdelijk uit de vaart was. In 2003 is het wegens de vervangende Westerscheldetunnel uit de vaart genomen. Op de plek van de voormalige veerhaven komt een nieuwe woonwijk, aanvankelijk Kruseveer genoemd, de definitieve naam is Veerhaven geworden, met ca. 250 woningen. Daarvoor moest een nieuwe dijk worden aangelegd om het gebied binnendijks te krijgen, en er is flink afgegraven om het op gelijke hoogte met de rest van Kruiningen te krijgen.

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- Kruiningen heeft 12 rijksmonumenten.

- "De huidige protestantse (PKN, voorheen Hervormde) Johanneskerk in Kruiningen (Burgemeester Elenbaasstraat 4) bestaat uit een 15e-eeuws pseudobasilicaal schip en is in oost-west richting ten westen van de toren gebouwd, in de stijl van de Brabantse gotiek. Het schip is deels opgetrokken uit baksteen met witte Brabantse zandsteen. De kerk biedt plaats aan circa 500 personen. Oorspronkelijk is de kerk gebouwd als kruiskerk met een koor aan de oostkant, maar na de Reformatie is het koorgedeelte steeds verder komen te vervallen en tenslotte geheel gesloopt. Dit was mede omdat in een Protestante kerk geen gebruik wordt gemaakt van een koor. Wel is nog steeds de triomfboog, de overgang tussen het schip en het koor, goed te herkennen, zowel aan de buiten- als aan de binnenkant van de kerk. Het meubilair in het liturgisch centrum, de preekstoel, luifelbanken en doopvont, stamt uit de 15e eeuw. De opvallende glas-in-lood ramen en het Van-Vulpen-orgel zijn er resp. aangebracht in 1956 en 1958, na een ingrijpende restauratie na de watersnoodramp van 1953.

De kerk was oorspronkelijk gebouwd als kapel bij een groot kasteel, waar het dorp Kruiningen omheen is gebouwd. Dit kasteel behoorde toe aan de Heren van Cruininghe. De eerste gegevens die zijn gevonden over de kerk dateren uit 1203. We weten dat de kerk dus zeker al 800 jaar bestaat. Eerst was het een houten gebouw, maar al vrij snel is dit vervangen door een stenen gebouw. De toren bestaat sinds de 14e eeuw. Van het kasteel is niets meer over, maar kerk en toren hebben de eeuwen getrotseerd, al is het gebouw, door afbraak van het koor, wel ernstig aangetast. De toren staat niet op de gebruikelijke plaats aan de westkant maar aan de zuidkant van het schip. Waarschijnlijk heeft dit te maken gehad met de ligging van het toenmalige grote kasteel dichtbij de kerk. In het totale bouwplan zou een toren aan de westkant niet mooi zijn geweest.

De hoofdingang is nu aan de westzijde. Vroeger was, zoals gebruikelijk de hoofdingang via de toren. De doorgangsboog is dichtgemetseld, maar nog altijd duidelijk zichtbaar vanuit het schip en de toren. Andere oude dichtgemetselde toegangsdeuren zijn te zien in de noord -en zuidmuur van het schip. De voormalige toegangsdeur in de zuidmuur is minder gemakkelijk te ontdekken. Er was ook een onderaardse gang tussen de kerk en (aanvankelijk het kasteel) boerderij Het Slot. Deze onderaardse gang is in de oorlog gebruikt als geheime opslagplaats. In 1899 kwam het eerste orgel, een Van Dam orgel; voordien werd er gebruik gemaakt van een voorzanger." (bron: site over de Johanneskerk) Op de site over de Johanneskerk vind je ook een uitvoerige beschrijving van het imposante Van Vulpen orgel, met daarbij een informatieve uitvoerige beschrijving van de werking van dergelijke orgels. En via deze pagina op die site kun je vanuit je stoel een excursie maken door de Johanneskerk. De Johanneskerk valt onder de Protestantse Gemeente Kruiningen.

- De Oude Molen (Slagveldstraat 9) is een in 1801 gebouwde korenmolen. De molen is tot 1953 op windkracht in bedrijf gebleven. In 1959 heeft de gemeente hem aangekocht. In 1964/65 en tussen 1986 en 1992 is de molen geheel gerestaureerd. In 2001 is de molen in zijn geheel een stukje verplaatst, nadat de windvang op de oude plek in het gedrang was gekomen. Een vrijwillig molenaar stelt de molen regelmatig in bedrijf. De molen is te bezichtigen op zaterdagen van 13.30-17.00 uur en op afspraak (via de gemeente).

- Gemaal Joh. Glerum ligt aan de Zwarteweg, waar de Kruiningse Vliet uitkomt in de Westerschelde. Het gemaal is in januari 1959 feestelijk in gebruik genomen, in gezelschap van een groot aantal hoogwaardigheidsbekleders, waaronder de Commissaris van de Koningin in Zeeland. Voor die feestelijkheid waren goede redenen, want de inbedrijfstelling van dit fraaie en grote gemaal betekende namelijk het sluitstuk van de jarenlange intensieve werken die in het kader van het watersnoodrampherstel in Kruiningen zijn uitgevoerd. In de eerste plaats om deze reden was de commisaris der koningin gekomen om de opening te verrichten: "Want als er in één polder veel klappen zijn gevallen op het gebied van inundaties, dan is het wel in deze historische", aldus commissaris jhr. mr. A.F.C. de Casembroot. Hij stelde dat het polderbestuur na de watersnood op uitstekende wijze het herstel ter hand heeft genomen. Het gemaal is als eerbetoon voor zijn inzet voor het herstel van de polder dan ook genoemd naar dijkgraaf Joh. Glerum, die bij de ingebruikname van het gemaal afscheid nam, omdat er een nieuwe dijkgraaf was aangetreden voor een nieuw fusiewaterschap, namelijk de Brede Watering van Zuid-Beveland.

Terug naar boven

Evenementen en activiteiten

- Als het in de winter hard genoeg vriest, kun je in Kruiningen schaatsen op de ijsbaan van IJsclub De Schelde. Maar dat gaat niet vanzelf... Lees maar wat daar allemaal voor moet gebeuren: "Begin november worden de afvoeren van het terrein dichtgedraaid en vervolgens afgesloten met tegels. Vanaf dan kan alle hemelwater worden opgevangen. De baan meet 60x40 meter. Reken maar uit hoeveel water nodig is om een mooie ijsvloer te krijgen... Alle blaadjes en takjes worden zo veel mogelijk uit het water gevist en dan is het hopen op veel vorst. De ijsmeester meet dagelijks (soms 2 x daags) de dikte van het ijs en geeft het sein 'veilig' bij een dikte vanaf minimaal 5 cm. Dan kan de ijspret beginnen. Als de ijsbaan geopend is, kun je erwtensoep, chocolademelk, koffie, thee, frisdrank en ontbijtkoek kopen in het clubgebouw. En je kunt er schaatsen huren tegen een aantrekkelijk tarief."

Terug naar boven

Landschap, natuur en recreatie

- Zwembad Den Inkel in Kruiningen heeft 2 openluchtzwembaden en een overdekt bad. Het buitenbad heeft een grote glijbaan, duikplanken, een springkussen, zonneweide, horeca en natuurlijk het 50 en 25 meter bad. Bij de grote ligweide is nog een kleuterbad met heerlijk warm water. Het overdekte binnenbad bestaat uit een 20 meter lang sportbad en een kleiner instructiebad. Het hele jaar door worden hier zwemlessen gegeven. Natuurlijk is het bad ook geopend voor vrij zwemmen, banen zwemmen en diverse doelgroepen voor jong en ouder.

- ZO van de dorpskern van Kruiningen ligt de ca. 119 ha Oost-Inkelenpolder. De afwatering van de polder en de N hiervan gelegen Kruiningenpolder geschiedt via Gemaal Joh. Glerum. In de polder ligt het recreatiegebied en natuurreservaat Den Inkel (23 ha); een weel als restant van de Watersnoodramp van 1953. De polder kwam tot stand in het 4e kwart van de 13e eeuw als Oude Hinkelepolder (Oostpolder). Hij werd later ook Onzer Vrouwenpolder genoemd. De polder inundeerde in 1530; in 1598 en 1604 meldt men zware vallen voor de polder; nieuwe overstromingen volgden in 1808 en bij de ramp van 1 febr. 1953 (watervrij 25 aug. 1953). De scheidingsdijk met de Kruiningenpolder is reeds lang geslecht.

- De Kruiningse Vliet is een water dat de scheiding vormde tussen de heerlijkheden Kruiningen en Nieuwlande. "Het is een overblijfsel van de geul, door welke de Yerseke zich met de Hinkelinge verbond. Een schaapherder, die aan deze Vliet schapen hoedde, werd, den 29 November 1836, door eene windhoos opgenomen en daarin geworpen, waarin men eerst den volgenden dag zijn lijk heeft kunnen vinden."(3)

Terug naar boven

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Kruiningen, met laagsteprijsgarantie!

Terug naar boven

Beeld

- Fotoreportage van Kruiningen door Kees Wittenbols uit Breda. Zie onderaan de pagina ook deel 2 en 3.

Terug naar boven

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Kruiningen (online te bestellen).

Terug naar boven

Links

- Belangenorganisatie: - Dorpsraad Kruiningen.

- Onderwijs: - Basisschool Voorhoute.- Dr. A. Comrieschool. - Basisschool De Welle.

- Sport: - Voetbalvereniging v.v. Kruiningen.

- Cultureel erfgoed: - Ôns Boeregoed is een vereniging tot instandhouding van het Zeeuws cultureel erfgoed. De vereniging is in 1990 opgericht en heeft als hoofddoel om de unieke klederdrachten van Zeeland voor het nageslacht te bewaren. Daarnaast beoogt de vereniging oude Zeeuwse gebruiken in ere te houden of waar mogelijk in ere te herstellen. Ook tracht ze de Zeeuwse dialecten te bewaren. Daarom wordt er op alle bijeenkomsten Zeeuws dialect gesproken. De vereniging heeft ca. 190 leden. Omdat men vaak met het gehele gezin lid is, komt het totaal op ca. 400 leden.

Binnen de vereniging zijn verschillende subgroepen gevormd waarvan de meeste in en buiten Zeeland, en een enkele keer buiten Nederland, optredens verzorgen. Naast de optredens, de repetities van de subgroepen en vergaderingen worden binnen de vereniging diverse activiteiten georganiseerd voor en door leden. Voorbeelden hiervan zijn de jaarlijkse fietstocht, de maandelijkse soosavonden en de boerenmaaltijd. Ôns Boeregoed beschikt over een eigen verenigingsgebouw, ‘t Zael’of te Kruiningen, waar de meeste activiteiten plaatsvinden. ‘t Boerekrantje, het clubblad van Ôns Boeregoed, verschijnt 4x per jaar, met o.a. artikelen op het gebied van streekdracht, het dialect en de geschiedenis van Zeeland.

- Veiligheid: - Brandweer Kruiningen heeft in 2018 het 75-jarig bestaan gevierd.

Reacties

(4)

Wanneer wordt de veerdienst naar Perkpolder weer opgestart svp?

Het is me niet duidelijk wat u bedoelt. Uw wens gaat niet uitkomen, want immers tegenwoordig is er de Westerscheldetunnel als vervanging van de veren Vlissingen-Breskens in het W en Kruiningen-Perkpolder in het O. Of is uw vraag meer symbolisch bedoeld; dat u gewoon terugverlangt naar de goede ouwe tijd maar zelf ook wel beseft dat dit niet gaat gebeuren? Bevalt de tunnel u niet dan?

In de tekst over Kruiningen schrijft u, m.i. abusievelijk, dat Kruiningen aan de OOSTERschelde ligt. M.i. ligt Kruiningen aan de WESTERschelde

met vriendelijke groet,

Kees Kuperus

Dank voor uw opmerkzaamheid! Dit was een 'schrijffout'. Bedoeld was inderdaad de Westerschelde. Overigens ligt het dorp met een klein stukje van het dorpsgebied ook nog aan de Oosterschelde, wat best bijzonder is, en verder bij nog twee dorpen in deze omgeving het geval is. Ik heb de beschrijving onder Ligging aangepast en er een link naar een kaartje bij gedaan waarop men e.e.a. kan zien.
Met vriendelijke groet, Frank van den Hoven, hoofdredacteur Plaatsengids.nl

Reactie toevoegen