Lagebroek

Plaats
Buurtschap
Woerden
Groene Hart
Utrecht

lagebroek_collage.jpg

Lagebroek, collage van buurtschapsgezichten (© Jan Dijkstra, Houten)

Lagebroek, collage van buurtschapsgezichten (© Jan Dijkstra, Houten)

Lagebroek buurtschapsgezicht. [640x480].JPG

Lagebroek is zeer landelijk gelegen

Lagebroek is zeer landelijk gelegen

Lagebroek.JPG

Het is mooi daar in Lagebroek

Het is mooi daar in Lagebroek

lagebroek_oud_gemaal_1994_rondweg_en_nieuw_gemaal_2013_milandweg.jpg

Het 'oude' nieuwe gemaal uit 1994 op de hoek van de Rondweg met de Milandweg is in 2013 vervangen door een nieuw gemaal aan de Milandweg, hemelsbreed maar een piepklein stukje naar het N, beide gelegen W van het echte oude gemaal uit 1873 aan het Nespad.

Het 'oude' nieuwe gemaal uit 1994 op de hoek van de Rondweg met de Milandweg is in 2013 vervangen door een nieuw gemaal aan de Milandweg, hemelsbreed maar een piepklein stukje naar het N, beide gelegen W van het echte oude gemaal uit 1873 aan het Nespad.

Lagebroek gemaal [640x480].JPG

Lagebroek, het nieuwe gemaal alhier heet Rondweg naar de weg waaraan de buurtschap ligt. Beetje jammer. De benaming Lagebroek naar de buurtschap zou toch fraaier zijn geweest, zoals het gemaal in Oude Meije ook Oude Meije heet...

Lagebroek, het nieuwe gemaal alhier heet Rondweg naar de weg waaraan de buurtschap ligt. Beetje jammer. De benaming Lagebroek naar de buurtschap zou toch fraaier zijn geweest, zoals het gemaal in Oude Meije ook Oude Meije heet...

Lagebroek

Terug naar boven

Status

- Lagebroek is een buurtschap in de provincie Utrecht, in de streek Groene Hart, gemeente Woerden. T/m 1988 gemeente Zegveld.

- De buurtschap Lagebroek valt, ook voor de postadressen, onder het dorp Zegveld.

- De buurtschap ligt in de polder Zuider Lagebroek. N daarvan ligt in het N van de polder Noorder Lagebroek het buurtje Oude Meije (zie onder de link onder het subkopje Benaming Utrechtse gedeelte, 2e alinea) langs het gelijknamige riviertje.

Terug naar boven

Naam

Oudere vermeldingen
1866 Zegvelderbroek, 1899 Lagenbroek.

Naamsverklaring
Oorspronkelijk de naam van een deel van een moerassig gebied (1596: Segvelderbrouck), dat weer onderscheiden werd in Lagebroek en Hogebroek, terwijl de hier ontstane nederzetting aanvankelijk Zegvelderbroek werd genoemd. Het grondwoord is broek 'broekland, vochtig en dikwijls onderstaand groenland' (zie verder bij Broek gem. Laarbeek).(1)

Terug naar boven

Ligging

De buurtschap Lagebroek ligt N van Zegveld, rond de Rondweg. De gelijknamige polder grenst in het W aan de Meije en in het N aan de Oude Meije. De polder ligt als een taartpunt-waaier (waarin een reeks kaarsrechte waterlopen) N van Zegveld (met Zegveld als punt van de 'taart').

Terug naar boven

Statistische gegevens

- In 1840 omvat de polder Zegvelderbroek (die de polders Lagebroek en Hogebroek omvatte) 25 huizen met 203 inwoners.

- Tegenwoordig heeft Lagebroek ca. 40 huizen met ca. 100 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

Parochie Miland / Mi
In 1913 of 1914 zou in het gebied van Lagebroek een gouden miskelk zijn opgegraven. Bewijs hiervoor is er echter niet. Deze miskelk zou verband houden met een vroegere nederzetting en parochie Miland. Kunstenaar Hieke Pars heeft in 2007 het Gezelschap van Mi opgericht, bestaande uit locale historici en bewoners, en hen gevraagd haar te helpen met het verzamelen van historische documenten over het verdwenen dorp, de kerk of de miskelk. Het gezelschap heeft bestaand archiefmateriaal, kadasterkaarten en mondelinge overleveringen verzameld. Pars heeft dit materiaal ondergebracht in een archief dat onder de naam Het Mysterie van Mi is ondergebracht in het streekarchief in Woerden.

Miland is een nederzetting die zich ten zuiden van de Oude Meije in het grensgebied van Zuid Holland en Utrecht heeft uitgestrekt. De Milandweg van Zegveld naar Noorden herinnert hier nog aan. Hier was in de 12e eeuw een Mi parochie. De bisschop van Utrecht, als landheer van het Miland, wijdt de kerk aan zijn eigen patroonheilige, Sint Maarten. De oude parochiekerk was gelegen aan het riviertje de Meije op de grens van Zegvelderbroek (= het huidige Lagebroek) en Achttienhoven. Het Maartens kerkhof behoorde destijds toe aan de oude Milandse parochiekerk. Het perceel waar het kerkhof heeft gelegen, heet nu nog steeds Kerkhof. Het terrein is als archeologisch kansrijk en waardevol vastgesteld op de Archeologische Waardenkaart van de gemeente Woerden.

Het verhaal is omgeven door een waas van geheimzinnigheid; onopgeloste zaken, verdwenen voorwerpen, verschillende interpretaties en niet sluitende bewijzen maken onderdeel uit van dit verhaal. - Zie ook de pagina over het project op de site van Hieke Pars.

Molen en gemaal
Reeds in 1488 krijgen de inwoners van de polder Achttienhoven vergunning van Deken en Kapittel van St. Marie te Utrecht om af te wateren op Zegveld en Zegvelderbroek (= het huidige Lagebroek). Deze waterschappen zullen hun uitwatering toen nog uitsluitend op de Rijn gehad hebben, omdat de Grecht pas na 1494 is gegraven. Van de 16e eeuw tot 1873 geschiedt de afwatering via drie watermolens: één van Zegveld op de Grecht, één van Zegvelderbroek op de Grecht en één van Zegvelderbroek op de Rijn. De molenvliet van de laatste liep tussen de polders Rietveld en De Bree door.

De kosten voor deze drie molens en hun molenaars waren hoog, terwijl de bedrijfszekerheid vaak te wensen overliet. In 1872 besluiten de drie polderbesturen dan ook tot de bouw van een stoomgemaal in Lagebroek, bijna op de plaats van de Broeker molen aan de Grecht. In het vrijwel vierkante gebouw wordt een horizontale 30 PK stoommachine geplaatst die een scheprad aandrijft. Het stoomgemaal voldoet aan de verwachtingen, en al in 1874 wordt begonnen met de verkoop van de molens voor afbraak. Na 28 jaar wordt een nieuwe stoomketel geplaatst, en in 1906 wordt het scheprad, waarmee ca. 75 m3 water kon worden opgevoerd, vervangen door een centrifugaalpomp met een capaciteit van 120 m3. In 1923 wordt de stoommachine vervangen door een elektromotor, waarna tot 1994 elektrisch wordt gemalen. In dat jaar neemt een nieuw volautomatisch gemaal bij Rondweg 58 de taken van het oude gemaal en zijn machinist over.

Bijzonder is dat het gemaal van Lagebroek in de 121 jaar van zijn bestaan slechts drie machinisten heeft gehad: Jan Halewijn van 1873 tot 1924, Krijn Burggraaf van 1924 tot 1958 en Hans van der Zaan van 1958 tot 1994. Zij woonden in het machinistenhuis, dat schuin achter het gemaal stond. Beide panden zijn in 1994 verkocht aan een particulier. Deze woonde de eerste tijd in het machinistenhuis, terwijl het gemaal ingrijpend werd verbouwd tot woonhuis. Deze verbouwing is dusdanig goed geslaagd, dat Vereniging Eigen Huis in haar magazine (editie november 2003) een fraaie reportage aan het pand heeft gewijd. (bron: Regionaal Historisch Centrum RHC Rijnstreek en Lopikerwaard)

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- Het oude gemaal met bijbehorende machinistenwoning (Nespad 61-63, gelegen aan de Grecht, O van de Rondweg) uit 1873 is een gemeentelijk monument. Het is na de buitengebruikstelling in 1994 verkocht aan een particulier en verbouwd tot woonhuis. In 2017 is het pand verkocht aan een nieuwe eigenaar (zie ook de videopresentatie van de makelaar). Het lijkt trouwens curieus dat de enige panden aan het Nespad de huisnrs. 61-63 hebben. Maar dat blijkt te komen omdat de naastgelegen Rondweg, de hoofdweg door buurtschap Lagebroek, tot nr. 60 nummert. Dus men heeft doorgenummerd en dit wegdeel een eigen naam gegeven.

- Het in 1994 in Lagebroek O naast Rondweg 58 gebouwde gemaal, als opvolger van het gemaal uit 1873, hield de waterstand in de 'hoogwatervoorziening Rondweg' op peil. Het gemaal functioneerde anno 2011 al enkele jaren niet meer naar behoren. Vanwege de opbouw en de staat van het gemaal was het economisch niet interessant om de constructie aan te passen naar een wenselijke situatie. Daarnaast was de gehele elektrische installatie van het gemaal aan het eind van zijn levensduur en daarom aan vervanging toe. Naast de technische aspecten was ook de situering van het gemaal een aanleiding voor het nieuwbouwproject. Het woonhuis en bijbehorende opstallen aan de Milandweg 64 dienden in een hoogwatervoorziening opgenomen te worden. Door het nieuw te bouwen gemaal N van Milandweg 64 te realiseren valt het woonhuis met bijbehorende opstallen binnen de bestaande hoogwatervoorziening Rondweg. Gezien deze feiten was sloop van het gemaal en vervanging door een nieuw gemaal N van Milandweg 64 de meest voor de hand liggende keuze.

In 2013 is daarom door aannemer Roelofs een nieuw, onderhoudsarm, visvriendelijk gemaal gerealiseerd, met een capaciteit van 14 m3/min. Het gemaal is gebouwd op een minimale levensduur van 40 jaar (werktuigbouwkundige en elektrotechnische onderdelen 20 jaar). Naast het gemaal is in de peilscheidingsconstructie een handbediende overstortschuif opgenomenvoor de afvoer van water in tijden van extreme neerslag. Na het gereed komen van het nieuwe gemaal Rondweg is het oude gemaal gesloopt. Het gemaal is gelegen in de Haakwetering, op ca. 190 meter ten noorden van het oude gemaal in Lagebroek. Het gemaal bestaat uit stalen damwanden als funderings- en peilscheidingsconstructie, waarop een geprefabriceerde betonnen pompput is geplaatst. In de pompput is een visvriendelijke onderwaterpomp geplaatst. Op een losse betonplaat is de elektrotechnische installatie in een standaard installatiekast van het waterschap geplaatst. Met de realisatie van het nieuwe gemaal Rondweg wordt de wateraanvoer naar het bovenstroomse pand, en daarmee het te handhaven peil in de hoogwatervoorziening voor de toekomst gewaarborgd. Voor nadere details zie het projectplan gemaal Rondweg Zegveld van Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden.

Reactie toevoegen