Leeuwarden

Plaats
Stad en gemeente
Leeuwarden
Fryslân

leeuwarden_collage.jpg

Leeuwarden is een stad en gemeente in de regio Noardwest Fryslân. Het is de hoofdstad van de provincie Fryslân en de hoofdplaats van de gemeente. (© Jan Dijkstra, Houten)

Leeuwarden is een stad en gemeente in de regio Noardwest Fryslân. Het is de hoofdstad van de provincie Fryslân en de hoofdplaats van de gemeente. (© Jan Dijkstra, Houten)

gemeente_leeuwarden_anno_ca._1870_kaart_j._kuijper_kopie.jpg

Gemeente Leeuwarden anno ca. 1870, kaart J. Kuijper (collectie www.atlasenkaart.nl)

Gemeente Leeuwarden anno ca. 1870, kaart J. Kuijper (collectie www.atlasenkaart.nl)

gemeente_leeuwarden_stad_anno_ca._1870_kaart_j._kuijper_kopie.jpg

Leeuwarden-stad anno ca. 1870, kaart J. Kuijper (collectie www.atlasenkaart.nl)

Leeuwarden-stad anno ca. 1870, kaart J. Kuijper (collectie www.atlasenkaart.nl)

leeuwarden_oldehove.jpg

Leeuwarden, de beroemde weestoren - de bijbehorende kerk is in 1576 ingestort - Oldehove uit 1533

Leeuwarden, de beroemde weestoren - de bijbehorende kerk is in 1576 ingestort - Oldehove uit 1533

Leeuwarden (2).JPG

Na de restauratie is de sfeer van de 165 jaar oude begraafplaats nog net als voorheen

Na de restauratie is de sfeer van de 165 jaar oude begraafplaats nog net als voorheen

leeuwarden_dominicuskerk.jpg

De Sint Dominicuskerk met Us Mem, gezien vanaf de Harlingerstraatweg in Leeuwarden

De Sint Dominicuskerk met Us Mem, gezien vanaf de Harlingerstraatweg in Leeuwarden

leeuwarden_oude_stadhuis.jpg

Leeuwarden, het Oude Stadhuis op het Hofplein

Leeuwarden, het Oude Stadhuis op het Hofplein

leeuwarden_waag.jpg

Leeuwarden, de Waag op het Waagplein

Leeuwarden, de Waag op het Waagplein

leeuwarden_voormalig_diaconessenhuis_westersingel.jpg

Leeuwarden, het voormalige Diaconessenhuis aan de Westersingel

Leeuwarden, het voormalige Diaconessenhuis aan de Westersingel

leeuwarden_nieuw_fries_museum_wilhelminaplein.jpg

Leeuwarden, het nieuwe Fries Museum op het Wilhelminaplein

Leeuwarden, het nieuwe Fries Museum op het Wilhelminaplein

leeuwarden_lui_lekkerland.jpg

Nu weten we eindelijk waar Lui Lekkerland ligt! En nu weet jij het ook...

Nu weten we eindelijk waar Lui Lekkerland ligt! En nu weet jij het ook...

leeuwarden_f16s_vliegbasis.jpg

Meestal opereren de F16's van Vliegbasis Leeuwarden in tweetallen en keren ze ook twee aan twee terug op de basis. Op 10 augustus 2018 had de fotograaf van deze foto het geluk om 4 F16's in strakke formatie te zien terugkeren. (© www.afanja.com)

Meestal opereren de F16's van Vliegbasis Leeuwarden in tweetallen en keren ze ook twee aan twee terug op de basis. Op 10 augustus 2018 had de fotograaf van deze foto het geluk om 4 F16's in strakke formatie te zien terugkeren. (© www.afanja.com)

leeuwarden_kaart_na_herindeling_2014_kopie.jpg

Bij de herindelingen van 2014 heeft de gemeente Leeuwarden er een flink stuk grondgebied bij gekregen, zijnde een deel van de opgeheven gemeente Boarnsterhim. Dat betreft het lichter gekleurde ZO deel van deze kaart.

Bij de herindelingen van 2014 heeft de gemeente Leeuwarden er een flink stuk grondgebied bij gekregen, zijnde een deel van de opgeheven gemeente Boarnsterhim. Dat betreft het lichter gekleurde ZO deel van deze kaart.

Leeuwarden

Terug naar boven

Status

- Leeuwarden is een stad en gemeente in de regio Noardwest Fryslân. Het is de hoofdstad van de provincie Fryslân en de hoofdplaats van de gemeente.

- Wapen van de gemeente Leeuwarden.

- De gemeente omvat naast de stad Leeuwarden vóór 2014 verder nog de dorpen Goutum, Hempens, Lekkum, Swichum, Wirdum en Wytgaard, en sinds 2014 ook nog de dorpen Friens, Grou, Idaerd, Jirnsum, Reduzum, Warstiens, Warten en Wergea, die vanuit de opgeheven gemeente Boarnsterhim zijn toegevoegd. Verder het voormalige dorp (en 'dorp in de stad') Huizum, dat sinds 1944 geleidelijk in de stad is opgegaan. Tot de gemeente behoren t/m 2017 verder alleen nog de buurtschappen Abbenwier, Angwier, De Burd, De Groote Bontekoe (deels), Domwier, Eagum, Goatum, Miedum, Narderbuorren, Noardein, Oude Schouw (deels), Schilkampen, Snakkerburen, Suorein, Teerns, Tjaard en Tsienzerbuorren. Dat zijn dus in totaal 1 stad, 14 dorpen, 1 voormalig dorp en 17 buurtschappen.

- In 2018 is middels herindeling de gemeente Leeuwarden aan de noordzijde uitgebreid met de gemeente Leeuwarderadeel, die 7 dorpen, zijnde Alde Leie (grotendeels), Britsum, Feinsum, Hijum, Jelsum en Koarnjum en Stiens, en 7 buurtschappen, zijnde Bartlehiem (deels), De Groote Bontekoe (grotendeels), Finsterbuorren, Hoarne, Tichelwurk, Truerd en Vrouwbuurtstermolen (deels) omvatte. Aan de zuidwestzijde zijn 10 dorpen, zijnde Baard, Bears, Easterlittens, Hilaard, Húns, Jellum, Jorwert, Leons, Mantgum en Weidum, en 11 buurtschappen, zijnde De Him, Fûns, Hesens, Hoptille, It Wiel, Rewert, Skillaerd, Skrins, Tsjeintgum, Wammert en Wieuwens van de in 2018 opgeheven gemeente Littenseradiel aan de gemeente toegevoegd. - Verschillende inwoners hadden verschillende ideeën over de gemeentenaam vanaf 2018. De gemeenteraad heeft echter besloten om de gemeentenaam vanaf 2018 niet te wijzigen.

- Al met al omvat de gemeente Leeuwarden sinds 2018 1 stad, 31 dorpen, 1 'dorp in de stad' en 34 buurtschappen.

- Onder de stad Leeuwarden vallen het 'dorp in de stad' Huizum, een klein deel van buurtschap De Groote Bontekoe (1 pand) en de buurtschap Schilkampen.

- Beschrijving van de dorpen in de gemeente Leeuwarden, met gemeenteplattegrond met de grenzen van voor en na 2014.

- Foto's van de plaatsnaamborden in de gemeente Leeuwarden.

- In mei 2019 is Sybrand Buma, voorheen fractievoorzitter van het CDA in de Tweede Kamer, door de gemeenteraad voorgedragen als de nieuwe burgemeester van Leeuwarden, als opvolger van Ferd Crone.

Terug naar boven

Annexaties

- De gemeente Leeuwarden is in 1944 vergroot met een groot deel van de gemeente Leeuwarderadeel (het ging destijds om 16.599 inwoners). Met name het gehele gedeelte ten Z van de stad (het zogeheten Zuidertrimdeel) en een klein deel van het deel N van de stad (dat betrof met name de dorpen Lekkum en Miedum).

- In 1962 is 87 hectare overgenomen van de gemeente Menaldumadeel (omdat Leeuwarden ruimte nodig had voor industrieterreinen aan de westkant van de stad).

- Bij de gemeentelijke herindelingen van 1984 is 31 hectare overgenomen van de gemeente Idaarderadeel, 175 hectare van de gemeente Leeuwarderadeel, 956 hectare van de gemeente Menaldumadeel (m.i. was hier de aanleiding om het vliegveld geheel onder de gem. Leeuwarden te laten vallen?, red.) en 725 hectare van de gemeente Tietjerksteradeel (dit betrof met name recreatiegebied De Groene Ster).

- Rapport Grenswijzigingen Gemeente Leeuwarden (zowel gemeentegrenswijzigingen als grenswijzigingen tussen plaatsen in de gemeente onderling) vanaf 1944 tot 2008.

Terug naar boven

Naam

In het Fries
Ljouwert.

Oudere vermeldingen
1038-1057 munt: Livnvero, Livnvert, 1068-1090 munt: Linvvar, 1149 kopie ca. 1149 Lienward, 1149 kopie ca. 1149 Linuuard, 1152 kopie ca. 1152 Linewert, 1246 Liuwerth, 1399 Leeuwarden.

Naamsverklaring
Er bestaat geen twijfel over het tweede deel, dat is het Oudfriese ward, wert, ontstaan uit uurði = werd 'terp, bewoonde hoogte'. Het eerste deel is moeilijk te duiden. Men heeft onder andere gedacht aan een persoonsnaam Lino en aan het Germaanse hleunjô(n)* 'luwte, beschutting', vergelijk het Gotische hlija 'hut', het Oudfriese hli 'scherm, onderdak'. Men ziet een parallel in 772 of 776 kopie 1170-1175 Leunspih, waarschijnlijk 822-ca. 825 kopie 1150-1158 Leonspich, dat echter ook wordt verbonden met het Gotische hlains of hlain 'heuvel', het Nieuwijslandse hleinn 'vooruitspringende rots', het Nieuwnoorse (dialect) lein 'helling'. Het ca. 825-842 kopie 1150-1158 vermelde in uilla Lintarwrde 'wierde van de lieden die bij het water de Linte wonen' wordt niet langer als Leeuwarden geïdentificeerd.(1)
* Gereconstrueerde vorm.

Bijnamen
Er zijn in de loop der tijd nogal wat Leeuwarders geweest met een bijnaam. Een inventarisatie daarvan vind je onder de link. Dat is deel 2 (beginletters M t/m Z). Deel 1 is kennelijk eerder op die pagina verschenen, maar daar wordt helaas niet naar gelinkt, dus hopelijk komen we die pagina ook nog een keer tegen, zodat we die ook kunnen linken. - Hoe de Leeuwarders aan hun scheldnaam ‘Galgenlappers’ zijn gekomen.

Spelling gemeentenaam en plaatsnamen
Door de diverse gemeentelijke herindelingen van de afgelopen jaren heersen er in de huidige gemeente Leeuwarden verschillende 'spellingsregimes' met betrekking tot de plaatsnamen. Zo heeft men destijds in de gemeenten Boarnsterhim en Littenseradiel besloten dat niet alleen de gemeentenamen maar ook de plaatsnamen alleen nog Friestalig zijn. In Leeuwarderdeel zijn ze ook officieel Friestalig geworden, maar staat de Nederlandse naam er op de plaatsnaamborden nog wel onder. En in de 'oude' gemeente staat de Nederlandse variant bovenaan en de Friese er onder. In de in juni 2018 door B&W uitgebrachte nota 'Frysk, Dúdlik yn byld' werd per abuis gesteld dat in de kernen van de 'oude' gemeente de Friese variant bovenaan zou (komen te) staan. Dat is dus niet correct en wordt hersteld. Nog een vergissing in de nota bleek de melding dat de plaatsnamen in de voormalige gemeenten Leeuwarderadeel en Littenseradiel het onderschrift 'gem. Ljouwert' zouden krijgen, omdat de plaatsnamen daar ook officieel Friestalig zijn. Ook dat wordt rechtgezet.

Cor Jousma van de Topografyske Wurkgroep Fryslân reageerde in juni 2018 op het besluit van B&W om de dorpsborden van de kernen in de voormalige gemeenten Littenseradiel en Leeuwarderadeel te voorzien van het onderschrift 'gem. Leeuwarden'. In eerste instantie schreef de gemeente in een nota dat in de nieuwe dorpen op de borden het onderschrift 'gem. Ljouwert' zou komen te staan, vermoedelijk omdat de desbetreffende dorpsnamen ook officieel Friestalig zijn. Later kwam ze hierop terug. Volgens Jousma is afgesproken dat het 'gebruiksniveau' van het Fries er als gevolg van de herindeling niet op achteruit zou mogen gaan. De dorpen van Littenseradiel en Boarnsterhim hadden vroeger die Friestalige gemeentenaam. Wanneer daar ineens een Nederlandstalige naam voor in de plaats komt, gaat het gebruiksniveau er volgens Jousma op achteruit en is dat volgens hem "yn striid mei it Europeesk Hânfest foar regionale talen en talen fan minderheden en met de Bestjoersoerienkomst Frysk Taalbelied". Hij wijst er op dat een gemeente zich zonder bezwaar onder verschillende namen kan presenteren; de gemeente ’s-Gravenhage gebruikt soms haar officiële naam, maar presenteert zich net zo makkelijk als Den Haag, zonder dat iemand moeilijk doet over deze naamvariatie. "Sa kin it dus mei Ljouwert ek."

Terug naar boven

Ligging

De gemeente ligt centraal tot N in de provincie Fryslân. Verder ligt de gemeente O en ZO van de stad Franeker en de dorpen Ingelum, Marsum, Deinum en Menaam, O van de dorpen Jellum, Bears, Weidum, Jorwert, Mantgum en Easterwierrum, O en NO van de dorpen Raerd, Poppenwier, Sibrandabuorren, Gauw, Goënga en Scharnegoutum, NO van de steden Sneek, IJlst en Bolsward, het Sneekermeer en de dorpen Offingawier, Oppenhuizen, Uitwellingerga en Terherne, N van de dorpen Akkrum, Heerenveen, Nes en Aldeboarn, W en NW van het Nationale Park De Alde Feanen, de kern Drachten en de dorpen De Veenhoop, Earnewâld en Garyp, W en ZW van de dorpen Suwâld, Hurdegaryp, Tytsjerk, Ryptsjerk en Burgum, ZW van de dorpen Gytsjerk, Oentsjerk en Aldtsjerk en de stad Dokkum, Z van de dorpen Wyns, Jelsum, Koarnjum, Britsum en Stiens en ZO van de dorpen Bitgummole, Bitgum, Berltsum, Vrouwenparochie en Sint Annaparochie. In het NW van de gemeente ligt Vliegbasis Leeuwarden. De hoofdplaats ligt centraal tot N in de gemeente.

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 heeft de gemeente Leeuwarden 4.208 huizen met 23.400 inwoners, verdeeld in de gelijknamige stad 3.339/18.652 (= huizen/inwoners) en de buurtschappen Het Nieuwland 14/96, Bilgaard 5/28, Taniaburen 3/17, Camstraburen 64/350, Oud-Galileën 212/1.166, Kambuur 14/72, Wilaard 4/21, Schilkampen 19/95, Kleijenburg 7/40, Het Vliet 310/1.670, Grachtswal 86/473, Achter de Hoven 49/260, Potmargewal, Laan enz. 58/320 en De Weerklank 24/140.

In 2017 heeft de gemeente ca. 49.000 huizen met ca. 107.000 inwoners. Sinds de herindeling van 2018 (voor de details daarvan zie bij Status) heeft de gemeente ca. 55.000 huizen met ca. 122.000 inwoners, verspreid over 36 kernen, op een oppervlakte van ca. 256 km2. De stad Leeuwarden heeft tegenwoordig ca. 42.000 huizen met ca. 92.000 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

Leeuwarden is een van de elf Friese steden (stadsrecht eind 13e eeuw), ontstaan uit twee terpdorpen (Oldehove en Nijehove) gelegen aan de Middelzee. Als handelsnederzetting weinig voorspoedig, onder andere doordat de Middelzee geleidelijk dichtslibde. In 1498 en volgende jaren werden stad en gewest door Albrecht van Saksen onderworpen en werd de stad centrum van het bestuur van Friesland.

Vliegbasis
Vliegbasis Leeuwarden is een van de drie laatste MOB's (Main Operation Base) van de Koninklijke Luchtmacht*. De basis ligt NW van de stad. Er zijn ca. 800 personen (militairen en burgers) werkzaam. Vanaf 1938 is het een burgervliegveld met een grasmat. In 1940 wordt het veld na bezetting door de Luftwaffe omgebouwd tot Fliegerhorst Leeuwarden en van een vast baanstelsel voorzien. Vlak voor de bevrijding worden de hangars en startbanen door achtergebleven Duitsers opgeblazen. Een van de oudste gebouwen, het oude KLM-gebouw, is gespaard en is nu een museum.
* De andere zijn F-16 basis Vliegbasis Volkel en helikopterbasis Vliegbasis Gilze-Rijen. Andere bases zoals Soesterberg, Ypenburg, Deelen, De Peel en Twenthe zijn in de loop der jaren opgeheven.

Na de oorlog is het vliegveld herbouwd voor de KLM-vluchten naar Luchthaven Schiphol. In 1949 is de locatie in gebruik genomen als vliegbasis van de Koninklijke Luchtmacht. In de eerste jaren van de NAVO oefenen hier verschillende luchtmachten. Het is in die tijd een van de meest gebruikte vliegbases van West-Europa. Van de 5 ranges (oefenterreinen) waar vliegtuigen met scherp mochten schieten of bommen mochten afgooien, zijn alleen de Vliehors op Vlieland en de 'Temporary Reserved Airspaces' (TRA) boven de Noordzee over. Sinds 1979 wordt gevlogen met het standaard multifunctionele NAVO-gevechtsvliegtuig General Dynamics F-16 Fighting Falcon. Jaarlijks in juni worden op de basis de Luchtmachtdagen georganiseerd. Op Vliegbasis Leeuwarden is ook zweefvliegclub Friese Aero Club gevestigd, en ook modelvliegclub LLC Aeria heeft er een eigen vliegplaats.

Als je je nader wilt verdiepen in de geschiedenis van Leeuwarden, kun je terecht bij de volgende instanties, sites en literatuur:

- De in 2000 opgerichte Leeuwarder Historische Vereniging Aed Levwerd is voortgekomen uit een samengaan van vereniging Studiegroep Geschiedenis Leeuwarden (1985) en Stichting Aed Levwerd (1990). De vereniging heeft als doelstelling: het verrichten en doen verrichten van onderzoek betreffende de lokale geschiedenis; het uitgeven, doen uitgeven en helpen uitgeven van publicaties betreffende de lokale geschiedenis; samenwerken met instellingen die een aan het doel van de vereniging verwante doelstelling hebben; het bevorderen van de kennis van en de belangstelling voor de lokale geschiedenis.

- Historisch Centrum Leeuwarden (HCL) is het informatie- en activiteitencentrum voor de geschiedenis van de stad en omgeving. Duizenden strekkende meters aan historische documenten, vanaf de middeleeuwen tot heden, worden hier bewaard en toegankelijk gemaakt. Op de pagina Digitale kranten en periodieken zijn oude jaargangen van diverse kranten en tijdschriften online te doorzoeken.

- Leovardia, uitgegeven door de beide hiervoor genoemde instanties, is het historisch tijdschrift voor Leeuwarden en omgeving.

- Geschiedenis van Leeuwarden op Wikipedia.

Terug naar boven

Recente ontwikkelingen

- Ruim 2/3 van de kantoorplannen in en bij Leeuwarden wordt de komende jaren geschrapt. Dan nog overtreft het aanbod de verwachte vraag. De gemeente beschikte begin 2018 nog over 425.000 m2 geplande kantoorruimte. Dat gaat terug naar 135.000 m2. De sanering gebeurt op aandrang van de provincie. Beperking van de kantoorvoorraad is nodig als gevolg van automatisering en schaalvergroting, die beide de vraag doen dalen. Daarnaast zijn per werknemer ook steeds minder vierkante meters nodig.

- Het gebied direct ZW van Leeuwarden is Nieuw Stroomland gedoopt. Dit gebied verandert de komende jaren ingrijpend door woningbouw, bedrijvigheid, infrastructuur en recreatie. Op de pagina onder de link kun je meer lezen over de (beoogde) ontwikkelingen in dit gebied.

- De Zuidlanden is een nieuw stadsdeel in ontwikkeling, zoals de naam al suggereert gelegen aan de zuidrand van de stad. Een van de wijken in dat stadsdeel is Techum.

- De stad wordt beter bereikbaar. Dat is goed voor de hoofdstad van Fryslân. Dat is goed voor de regio. En het past in de verbetering van het landelijke wegennet. Rijkswaterstaat, Provincie Fryslân en de gemeente zetten zich hiervoor gezamenlijk in. Dit gebeurt onder de naam Vrij-Baan. Een groot en meerjarig infra-programma met ongeveer 40 projecten. Dankzij deze bereikbaarheid blijft Leeuwarden de sterke hoofdstad, de banenmotor en het economisch en cultureel centrum van Fryslân. De totale investeringen bedragen ca. 750 miljoen euro.

Alle gebruikers van de wegen in en om de stad profiteren ervan. Automobilisten. Motorrijders. Fietsers. Voetgangers. Gebruikers van het openbaar vervoer. Gebruikers van de vaarwegen. Dankzij dit project nemen de files af, neemt de veiligheid toe en worden stad en regio nog aantrekkelijker voor bewoners, bedrijfsleven en bezoekers. Leeuwarden Vrij-Baan loopt van 2010–2020. Er wordt niet alleen gewerkt aan autowegen of paden, maar ook aan een aantal speerpunten die te maken hebben met leefbaarheid en ontwikkeling.

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- Leeuwarden heeft meer dan 600 rijksmonumenten en staat daarmee in de top-15 van gemeenten met de meeste rijksmonumenten.

- Leeuwarden heeft 299 gemeentelijke monumenten.

- Kerken in Leeuwarden.

- Een van de voornaamste bezienswaardigheden van de stad is de Hervormde (PKN) Grote Kerk of Jacobijnerkerk (Jacobijnerkerkhof 95). De bouw ervan is al voor 1300 begonnen en heeft tot na 1500 geduurd. Het is dan ook het oudste monument van de stad. De kerk maakte oorspronkelijk deel uit van het in 1245 gestichte Dominicanerklooster. Dit werd gesticht door de volgelingen van Dominicus (ca.1170-1221), die Dominicanen en ook wel Jacobijnen werden genoemd. Bekend is het Oranjepoortje aan de oostkant, een portaal met een boompje met oranjeappels en het stadswapen er op. Het is de oude ingang van de stadhouders van Friesland. Eeuwenlang zijn de leden van de stadhouderlijke familie in de Grote Kerk begraven. De Friese stadhouders zijn de rechtstreekse voorouders van ons koninklijk huis. Leeuwarden behoort met Delft en Breda tot de drie steden met een koninklijke grafkelder. Het vijfzijdige koor is sedert 1588 als laatste rustplaats voor de Friese Nassau’s bestemd. De merkwaardige balkonvormige stadhoudersbank, koningskraak genoemd, is nog aanwezig. Het hoofdorgel is het befaamde Christian Müller-orgel uit 1727. Tijdens het openingsconcert van de Zomerconcertserie van 2010 is een Metzler-kistorgel in gebruik genomen. - Nieuws van de Grote Kerk of Jacobijnerkerk op Facebook (in de linkerkolom onder de link vind je ook een link naar de site van de kerk).

- De Westerkerk (Bagijnestraat 59) dateert uit 1510, oorspronkelijk eenbeukig, in 1684 met een even hoge beuk vergroot. De Westerkerk is een van de laatste middeleeuwse kerken in Leeuwarden die nog met kloostermoppen (middeleeuwse bakstenen) is gebouwd. De voormalige kloosterkerk heeft haar kerkelijke functie verloren in 1983. Daarna in gebruik geweest als Theater Romein. Sinds een verbouwing rond 2006 is de kerk in gebruik voor popconcerten, onder de naam Poppodium Romein. Het gebouw is ook te huur als trouwzaal. In 2012 zijn de gevel en draagconstructie van de Westerkerk gerenoveerd. De kerk is o.a. deels voorzien van nieuw stucwerk. Ook het onderliggende metselwerk is hersteld.

- De RK Sint Bonifatiuskerk (Bonifatiusplein 20) is een van de hoogtepunten uit de carrière van architect Pierre Cuypers. Volgens de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed is het een "buitengewoon belangrijke neogotische kerk met kathedraalallure". De kerk is tussen 1882 en 1884 gebouwd. Het is een grote driebeukige kruisbasiliek in neogotische stijl. De kerktoren wordt bekroond door een hoge houten spits naar voorbeeld van die van de Sint Pancraskerk in Enkhuizen. Toen de kerk werd gebouwd, bestond er een kans dat Leeuwarden bisschopszetel zou worden. Met het oog daarop werd er een bisschoppelijk paleis bij de kerk gebouwd. Toen de bisschopszetel naar Groningen ging, is het beoogde paleis ingericht als ziekenhuis. De toren is met 85 meter de hoogste kerktoren in Friesland. Het is niet meer de hoogste toren van de stad; dat is - met een hoogte van 114,6 meter - de Achmeatoren.

De Sint Bonifatiuskerk maakt tegenwoordig deel uit van de Sint Vitusparochie. - Stichting Bonifatiustoren is sinds 1974 eigenaar van de kerk en stelt zich ten doel de Sint Bonifatiuskerk en de westpastorie als een van de belangrijkste neogotische monumenten van ons land in een goede staat van onderhoud te houden en voor afbraak te behoeden. Zij beoogt dit te bereiken door verhuur in de oorspronkelijke functie - aan de hiervoor genoemde Sint Vitusparochie - en exploitatie door middel van maatschappelijke en culturele evenementen.

Secretaris Ate Damstra heeft in 2018 (op 78-jarige leeftijd) afscheid genomen als secretaris van de stichting. Hij is dat sinds 1971 geweest. Hij blijft wel als adviseur aan de stichting verbonden en gaat o.a. nog een boekje schrijven over de 34 prachtige gebrandschilderde ramen van de kerk en over glazenier A.F.H. Nicolaas. Damstra is in 2018 al 50 jaar actief voor de stichting. Hij is namelijk een van de initiatiefnemers van de stichting, die is opgericht omdat de parochie eind jaren zestig plannen had om de kerk te slopen wegens de hoge onderhoudskosten. De kerk had toen nog geen monumentale status. Door zijn langjarige inzet en daardoor grote kennis van de kerk wordt Damstra wel 'de Wikipedia van de Bonifatiuskerk' genoemd.

- De Dominicanen strijken in de 13e eeuw in Leeuwarden neer en bouwen hier een klooster en een kerk, de Jacobijnerkerk. Na de Reformatie bouwen zij de schuilkerk Dominicuskerk aan de Speelmansstraat. Deze wordt in 1850 opgevolgd door een Waterstaatskerk. De opvolger daarvan is de huidige Sint Dominicuskerk uit 1937 (Harlingerstraat 26). De kerk maakt tegenwoordig deel uit van de Sint-Vitusparochie (die in 2018 is ontstaan door samenvoeging van het samenwerkingsverband van parochies Om de Zuid - Wergea/Warten, Wytgaard, Easterwierrum en Jirnsum - met de Titus Brandsma Parochie).

- Noorderbegraafplaats.

- De Oude Stadsbegraafplaats aan de Spanjaardslaan is in 2011 gerestaureerd. - Fotoseries Oude Stadsbegraafplaats.

- Froskepôlemolen of Froskepôllemolen (de spelling met 1 l schijnt eigenlijk de correcte spelling te zijn, maar op de molen zelf wordt de naam met 2 l'en gespeld). - Nieuws van de Froskepôlemolen of Froskepôllemolen op Facebook.

- Himriksmole, ook bekend als molen De Groene Ster.

- Molenromp De Eendragt is in 2017 door studenten van eigenaar NHL en Stenden Hogeschool opgeknapt. De molen heeft ook zijn wieken teruggekregen. Deze kunnen echter niet ronddraaien; de krachten die daarbij vrijkomen zouden namelijk funest zijn voor het huidige bouwwerk. De molenromp is enkele jaren voor deze renovatie getroffen door een vernietigende brand. Een dikke balk die hierdoor beschadigd is, blijft behouden. De molenromp biedt na de renovatie onderdak aan een centrum voor levensbeschouwing met bibliotheek, een gebedsruimte en studentenpastoraat Expect. In het naastgelegen fabriekje, waar na de brand slechts de trapgevel van was overgebleven, is een zaal voor diploma-uitreikingen en ontvangsten gerealiseerd. Daarnaast heeft de molen een uitkijkpunt gekregen, middels drie plateaus en een buitentrap. Er wordt nog gezocht naar een manier om met de molen duurzame energie op te wekken.

- Nadat in 1435 de dorpjes Hoek, Oldehove en Nijhove zijn samengevoegd tot de stad Leeuwarden, ontstaat de behoefte aan een bij de stad passend godshuis van formaat. Dat wordt de Sint-Vitusbasiliek. Men wil daarna ook een imposante hoge toren, zoals de Martinitoren in Groningen of de Freiburger Münster in Freiburg, Duitsland. Dat is dus de Oldehove geworden. De bouw start in 1529, maar wordt al gestopt na 4 van de 6 beoogde jaren bouwtijd. De fundering blijkt namelijk niet stevig genoeg en de toren begint te verzakken. Daarom is de toren slechts 40 meter hoog geworden, in plaats van de beoogde 120 meter. De Sint-Vituskerk is in 1576 ingestort. De Oldehove staat er nog altijd, als hét landmark van de stad, dankzij diverse kostbare restauraties in de loop der eeuwen, voor het laatst in 1997/1998.

De Oldehove: heeft een hoogte van ruim 39 meter, met opbouw 48 meter; hangt 1,99 meter uit het lood; heeft trappen met in totaal 183 treden; is gebouwd tussen 1529 en 1533; had tussen 1916 en 1954 een elektrische lift; heeft sinds 2011 een nieuwe lift (tot de eerste verdieping); mocht in 2017 ruim 28.000 bezoekers verwelkomen, op dat moment een record; zag in 2018 een explosieve stijging van het bezoekersaantal tot ruim 65.000!; kent ongeveer 25 Torenwachters; is een populaire trouwlocatie; is tussen april en eind oktober dagelijks geopend. Kom, kijk en klim! Zie hier voor openingstijden en tarieven; wordt sinds 2010 beheerd door Historisch Centrum Leeuwarden (HCL). Nieuws van de Odehove op Facebook.

- Het Oude Stadhuis van Leeuwarden (Hofplein 38) is in 1715 gebouwd door Claes Bockes Balk. Het is één van de oudste en mooiste monumenten van de stad. Na jarenlang restaureren en verbouwen is het nu een unieke plek om elkaar het 'ja'-woord te geven. Tegenwoordig is het ook de werkplek voor burgemeester en wethouders. - Tot 2010 werd het carillon van het Leeuwarder stadhuis op vrijdagen en hoogtijdagen bespeeld door een beiaardier. Het Sint Anthony Gasthuis heeft de gemeente aangeboden om ervoor te zorgen dat deze traditie terugkeert. 4 verschillende beiaardiers hebben in september 2017 het klokkenspel bespeeld om te bepalen wie zich in 2018 stadsbeiaardier mag noemen. Twee experts hebben het spel beluisterd en zullen een oordeel vellen.

- De huidige Waag op het Waagplein dateert uit ca. 1590. In die tijd was het verplicht voor een marktkoopman zijn goederen te laten wegen op de waag. Deze verplichting gold vooral voor (groot)handelaren in vlees en zuivel.

- Het ziekenhuis Diaconessenhuis als zodanig is reeds in 1880 opgericht. Het laatste en derde hoofdgebouw aan de Noordersingel dateert uit 1894. Na een fusie in 1982 tot Medisch Centrum Leeuwarden is het Diaconessenhuis in 1987 buiten gebruik geraakt. Later zijn er woningen in gerealiseerd.

- In Leeuwarden staat een omvangrijke collectie (stand)beelden. De bekendste zijn natuurlijk Us Heit en Us Mem. Het standbeeld dat in de volksmond Us Heit wordt genoemd (Hofplein) verbeeldt de Friese stadhouder Willem Lodewijk van Nassau-Dillenburg (1560-1620). Hij werd door de Friezen Us Heit (Onze Vader) genoemd. Us Mem (Fries voor 'onze moeder') aan de Harlingersingel is het in 1954 onthulde standbeeld van een zwartbonte koe, aangeboden door fokkers ter gelegenheid van het 75-jarig bestaan van het Fries Rundvee Stamboek.

- Leeuwarden-Binnenstad is de wijk die bestaat uit het winkelcentrum en het Stationskwartier, dat net buiten de oude stadswallen ligt. De binnenstad telt circa 4.700 inwoners. De binnenstad wordt gekarakteriseerd door een mengeling van oude en nieuwe bebouwing. Onder de oude gebouwen zijn veel monumenten. Skyline-bepalende gebouwen zijn de Achmeatoren, het markante koepelgebouw van Friesland Bank en de oude scheve Oldehove. De Prinsentuin is het stadspark dat aan de noordzijde van de wijk ligt. De binnenstad is een beschermd stadsgezicht.

- Fries Verzetsmuseum.

- Het nieuwe Fries Museum, sinds 2013 aan het Wilhelminaplein (voorheen aan de Turfmarkt) gaat over de Friezen en over Fryslân, een eigenzinnig stukje ‘buitenland in Nederland’. Over de elf steden en het platteland, de haat-liefde verhouding met het water, de zoektocht naar het typisch Friese en de plek van Fryslân in de wereld. De schilderijen van Gerrit Benner, het zwaard van Grutte Pier, de film De Overval: samen vertellen ze het verhaal van Friesland.

- Natuurmuseum Fryslân.

- In de Prinsentuin, het prachtige stadspark aan de rand van de binnenstad van Leeuwarden, bevinden zich een klein museum en een tempel gewijd aan de Friese beeldhouwer Pier Pander (1864-1919), een schippersjongen uit Drachten, die uitgroeide tot een van de belangrijkste kunstenaars van zijn tijd. Pander is een vertegenwoordiger van de 19e-eeuwse Academische Kunst, die werd beïnvloed door de Franse Académie des Beaux-Arts te Parijs. Een ander Fries lid van deze stijl is Sir Lawrence Alma-Tadema, een beroemd schilder die in Groot Brittannië werd geridderd. In Nederland is Pander het meest bekend door zijn portret van Koningin Wilhelmina (1880-1962), dat in 1898 werd afgebeeld op de Nederlandse gulden. Pander kreeg deze opdracht tere ere van Wilhelmina’s inhuldiging, als erkenning van zijn status. De tentoonstelling in het Pier Pander Museum gaat in op Pander’s leven, carrière en werk. Het was het eerste museum in Nederland (1954) dat aan één kunstenaar werd gewijd. De tempel is speciaal door Pander ontworpen om zijn levenswerk in te huisvesten: een groep van vijf marmeren beelden, die zijn visie weergeeft op hoe een kunstenaar kunst maakt.

- Museum de Grutterswinkel is een authentieke kruidenierswinkel uit grootmoeders tijd.

- Keramiekmuseum Princessehof.

- De Bijzondere Strafgevangenis en Huis van Bewaring Blokhuispoort (Blokhuisplein 40) is in 2009 gesloten. Sinds 2010 was het een museum dat de geschiedenis van deze gevangenis, die al sinds 1500 heeft bestaan, in beeld bracht. Je kon er de levensomstandigheden ervaren in de gebouwen die in de loop der eeuwen hebben gestaan aan het Blokhuisplein en de Keizersgracht. Gebouwen die dienden als vesting, tuchthuis en gevangenis. Medio 2012 is het museum gesloten. Sindsdien gaat men verder als virtueel museum. De Blokhuispoort is eind 2014 door het Rijk verkocht aan de in restauratie en vervolgens herbestemming gespecialiseerde instelling BOEi. De Blokhuispoort is herbestemd tot onder meer horeca, kantoren, ateliers, bibliotheek en hotel.

Tegenwoordig werken hier in een inspirerende omgeving ca. 100 ondernemers (samen), die de mooiste producten en diensten leveren. Je vindt hier o.a. winkeltjes in Cellenblok H, een hostel genaamd Alibi en Drink & Eetlokaal Proefverlof. Tevens worden er de meest uiteenlopende culturele evenementen georganiseerd. Ook kun je rondleidingen krijgen door de oude gevangenis door oud-bewaarders. Bijzonder is dat het complex sinds 2016 geheel duurzaam met biomassa verwarmd wordt. Daarvoor wordt ca. 75 procent van al het snoei-afval van de gemeente Leeuwarden gebruikt. Directeur Arno Boon: "BOEi zet met deze investering een grote en beslissende stap en daarmee de toon in het restaureren en herbestemmen: monumenten moeten niet alleen bewaard worden maar ook op lange termijn exploitabel zijn. Daar hoort een bescheiden energierekening voor de huurders van BOEi bij." Voorheen verstookte de Blokhuispoort jaarljiks ca. €200.000 aan gas om aan de warmtevraag te voldoen. Naast de gemeente en BOEi is de provincie Fryslân de derde belangrijke financier van de herbestemming van de 16.000 m2 rijksmonument, die in totaal ca. €25 mln. kost.

- ’t andere Museum van Oldtimer tot Kant (Oostersingel 8) is gevestigd in een 19e-eeuws pakhuis met gevelsteen “Koophandel” en een woonhuis uit 1872. Het woonhuis is gebouwd in opdracht van de Leeuwarder koopman Hajonides van der Meulen. Het pakhuis dankt zijn naam aan de vereniging van beurtschippers “Koophandel” uit de kop van Friesland, die dit pakhuis als opslagruimte gebruikten. De huidige eigenaren hebben er een "museum van verzamelingen" van gemaakt. Je vindt er o.a. een fraaie collectie oldtimers, die stuk voor stuk hun eigen rijke historie hebben en ieder hun eigen verhaal vertellen. Ook is zo de romantiek van een voorbij tijdperk mooi weergegeven. Een van de medewerkers vertelt je graag meer over het verleden van iedere auto. Ook is er filmmateriaal aanwezig. Het museum heeft verder een vaste collectie van kant en kant attributen, met als titel “Kantreis door Europa”. Van verschillende landen uit Europa zoals Frankrijk, België, Groot Brittannië , Ierland, Spanje, Tsjechië, Duitsland etc. kun je het kantmateriaal en kanten bewonderen. Elk land heeft zijn eigen kussen en specifieke klos- en naaldkanten. Er worden doorlopend kantdemonstrties gegeven. Ook de collectie Radio's en Grammofoons bevat vele bijzondere exmplaren vanaf de begintijd van dit tijdperk.

Er zijn ook twee modelspoorbanen van het merk LGB. LGB was een Duitse speelgoedfabrikant die sinds begin 20e eeuw modeltreinen maakte. De treinen van LGB zijn met een schaal van 1 op 22 het grootste modelspoor dat er is. De banen van het museum hangen in de hoogte. Zo kun je de treinen zowel vanaf het museumcafé als ook vanaf de benedenverdieping zien rijden. De verzameling Meccano is de nieuwste aanwinst van het museum. Er is van alles gemaakt van Meccano en dat kun je bij hen terug zien. Zo hebben zij onder andere een Meccano Eifeltoren waarvan de lift echt van boven naar beneden gaat en een verlicht reuzenrad met twee wielen die afzonderlijk bewegen. Daarnaast hebben zij de overige verzamelingen van het museum aangevuld met Meccano. Zo zie je bijvoorbeeld bij de autoverzameling een Meccano Bugatti, bij de radio’s een Meccano radio en bij de treinen een Meccano trein waaraan de bouwer 6 maanden heeft gewerkt. Het Meccano is voornamelijk oud etalagemateriaal en is daarom van hoge kwaliteit. Laat je verassen door deze mooie verzameling technisch speelgoed van vroeger. De toegangsprijs is slechts € 5,- , voor jeugd tot 12 jaar € 2,50.

- De Bonkevaart, in het NO van Leeuwarden, parallel lopend aan de N355 (Groningerstraat), tussen de waterlopen Ouddeel in het O en Dokkumer Ee in het W, is vooral bekend als finishplaats van de Elfstedentocht. Momenteel wordt deze plek tamelijk onopvallend gemarkeerd door een stalen paal in het water en een informatiepaneel op de wal. De Elfstedenvereniging wil er in 2018 een grote finishboog plaatsen over het water, in de vorm van een half Elfstedenkruisje, die 's nachts wordt verlicht.

- Een Elfstedentocht over het ijs is een steeds grotere zeldzaamheid geworden: de schaatstocht van ca. 200 km over natuurijs is voor het laatst in 1997 gereden. Praktisch als de Friezen zijn, maken ze dan gewoon een reeks alternatieve Elfstedentochten. Je kunt hem tegenwoordig ook wandelen of rijden met een motor, auto, trike, Solex, step of fiets. En sinds 2018 zijn er in het kader van Leeuwarden-Fryslân Culturele Hoofdstad van Europa 2018 ook de 11 fonteinen, gemaakt door internationale topkunstenaars uit 11 verschillende landen. Bij de VVV's en TIP's kun je voor 2 euro een routekaartje ervan kopen, zodat je nu ook een Elffonteinentocht kunt maken. In de hoofdstad staat de fontein 'Love' van de Spaanse kunstenaar Jaume Plensa. Het kunstwerk bestaat uit twee 7 meter hoge, witte sculpturen van een jongen en een meisje. Hun gezichten zijn naar elkaar toegewend, maar hun ogen zijn gesloten. De gezichtsuitdrukking van de kinderen is sereen. Om hen heen hangt een twee meter hoge mistwolk waar je in rond kunt dwalen. "Ze dromen. Voor kinderen is de toekomst een droom vol beloftes", zo lichtte Plensa toe. De kunstenaar kreeg zijn inspiratie voor de mistfontein toen hij ’s morgens vroeg de nevel boven de Friese velden zag: "In Friesland komt het water uit de grond." - Fotoreportage van de Leeuwarder fontein 'Love', door weblogger Afanja.

- Het in november 2018 geopende Museumhuis Van Eysinga in Leeuwarden (Koningsstraat 25) dateert uit 1781 en is onderdeel van een nieuw concept dat Vereniging Hendrick de Keyser (gespecialiseerd in de aankoop, restauratie en herbestemming van monumentale panden) uitrolt over Nederland. Overal in het land worden woonhuizen uit de voorbije vijf eeuwen opengesteld voor publiek. In totaal wil de vereniging 35 museumhuizen realiseren. Vrijwilligers zijn gastheer en -vrouw, maar soms ook in een andere rol. Als gastviolist bijvoorbeeld, of als kok. Alles om het huis tot leven te brengen. De bezoekers zijn als het ware hun huisvrienden. De museumhuizen zijn ingericht met authentieke meubels, vloerkleden, huishoudtextiel, keukengereedschap en verlichting. Voor de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) is het een experiment. Je mag namelijk als bezoeker overal aan komen, je mag laatjes opentrekken, doeken oplichten, op antieke vloerkleden lopen. De RCE gaat monitoren hoe de materialen zich houden en of ze misschien dingen moeten wisselen voordat ze helemaal versleten zijn.

- Gevelstenen in Leeuwarden.

Terug naar boven

Evenementen en activiteiten

- Leeuwarden was Culturele Hoofdstad van Europa 2018. In dat kader vonden het hele jaar door tal van evenementen en activiteiten plaats in de stad en ook elders in de provincie.

- LOOP Leeuwarden (op een zondag in mei of juni) is het grootste jaarlijkse hardloop- en wandelevenement van Friesland. De afstanden zijn 10, 15, 25 en 35 km.

- Het Fries StraatFestival zet ieder jaar het laatste weekend van mei de Leeuwarder binnenstad op z'n kop. Het is een weekend vol prachtig straattheater en fijne muziek. Laat je ontroeren door prachtige straattheatervoorstellingen, loop tegen theatrale steltenacts aan of geniet van swingende melodieën. Het Fries StraatFestival is hét weekend cultureel genieten in Leeuwarden.

- Pride Leeuwarden (op een zaterdag eind mei). "Na de eerste 3 edities onder de naam GayStraightParade gaan we verder onder de huidige naam. Dat is gemakkelijker voor de rest van de wereld en we zijn tenslotte hartstikke grutsk op alle Leeuwarders en iedereen die komt! Vanaf Pride 2018 willen wij meer aandacht genereren voor belangrijke thema’s als vrijheid, emancipatie en sociale en maatschappelijke gelijkheid en acceptatie voor alle genders. Samen te vatten als het vieren van vrijheid en diversiteit." - LC-videoreportage Pride 2018.

- Bij de Avondvierdaagse (eind mei) kun je kiezen uit de afstanden 5, 10, 15 en 25 km.

- Het Draaiorgelfestival (in het pinksterweekend) wordt bezocht door liefhebbers uit het hele land.

- Openluchtfestival Groene Ster Open Air (op een vrijdag begin juni) is er sinds 2017.

- Metalfestival Into the Grave (weekend in juni).

- "Welcome to The Village (juli) is drie dagen lang het mooiste kleine dorp van Nederland. Een dorp dat we samen maken, en waar we een goed muziekprogramma van internationaal talent, lekker en logisch eten en design belangrijk vinden. Het festival wordt georganiseerd door een grote groep jonge freelancers, een heleboel vrienden en meer dan 500 vrijwilligers. Een klein festival met grote ambities. Tijdens de VN-top in New York in 2015 zijn door 193 wereldleiders de Sustainable Development Goals opgesteld, een 17 punten tellend document met daarin duurzame doelen. Deze doelen vormen de inspiratie voor Welcome to The Village. Tijdens ons festival willen we je via podiumkunst, beeldende kunst, social design en een innovatieprogramma uitdagen nieuwe initiatieven te onderzoeken. Hoe? Door deel uit te maken van onze mini-maatschappij. Welcome to The Village is een tijdelijke vrijplaats waarin we experimenten, initiatieven en producten voor een duurzame samenleving testen. Zo geniet je natuurlijk van goede, nieuwe muziek maar doe je mee aan verschillende proeven die door onze kennispartners worden uitgevoerd. Kortom, als bezoeker ben je muziekliefhebber, sponsor én proefkonijn in één."

- "Sinds de in 1978 voltooide restauratie van het Müllerorgel in de Grote Kerk is het in de maanden juli en augustus te beluisteren in twee series: de Zomerserie op de woensdagavonden in juli en augustus met concerten die ongeveer een uur duren (aanvang 20.00 uur) en de serie Lunchpauzeconcerten op vrijdagmiddag met concerten die een half uur duren (aanvang 12.30 uur). Daarnaast vinden, gewoonlijk buiten het zomerseizoen, bijzondere orgelconcerten plaats zoals improvisatieconcerten en concertreeksen die gewijd zijn aan het oeuvre van één componist. Ook het Schwartzburg-Van Dam-orgel (1740/1854) van de op een paar honderd meter van de Grote Kerk gelegen Waalse kerk speelt regelmatig een rol in de concertserie." Voor nadere informatie zie de site van Stichting Orgelconcerten Grote Kerk Leeuwarden.

Terug naar boven

Landschap, natuur en recreatie

- Stadsschouwburg De Harmonie. - Al sinds 1975 organiseert jazzstichting Hothouse Redbad regelmatig jazzconcerten. In totaal tot heden al meer dan 500. In de beginjaren was dat in 'thuishonk' muziekcafé De Brouwershoeck. Sinds 1997 vinden de concerten plaats in Stadsschouwburg De Harmonie.

- Aqua Zoo Leeuwarden is een waterrijke dierentuin waar je veel bijzondere niet-alledaagse diersoorten kunt ontmoeten. "Wandelschoenen aan, backpack om, jouw ontdekkingstocht start in AquaZoo! De waterrijke dierenwereld van AquaZoo Friesland; wat een belevenis! Ontmoet zeeberen, zeehonden, pinguïns, wallabies, flamingo’s, reuzenotters, tapirs, beverratten en pelikanen en kom oog in oog te staan met ringstaartmaki’s en op het lemureneiland. Voor de kinderen is er ook van alles te beleven in het park. Kom ravotten in de speeltuin, dieren knuffelen in de kinderboerderij en een spannende Zoo Quest maken langs de bewoners van het park. Ontmoet tijdens spetterende presentaties bijzondere dieren waar allerlei interessante informatie over wordt verteld."

- De Groene Ster is een ruim 1000 ha groot natuur- en recreatiegebied direct NO van de stad, in het N grenzend aan de N355 (Groningerstraatweg). In 1984 is het gebied middels grenscorrectie overgegaan van de gemeente Tytsjerksteradiel naar de gemeente Leeuwarden. Het gebied is ook bekend als de Kleine Wielen, naar het centraal gelegen meertje, dat in verbinding staat met de (aan de overkant van de N355 gelegen) Groote Wielen.
Het gebied omvat o.a. wandel- en fietspaden, strandjes, een camping, een bungalowpark, dierentuin Aqua Zoo, een golfbaan en een midgetgolfbaan. Ook de Himriksmole ligt in dit gebied.

De Groene Ster is ook een evenemententerrein, waar jaarlijks verschillende festivals (o.a. pop en dance) worden gehouden. Om hier niet, zoals tot nu toe, telkens een - voor beide partijen bewerkelijke - 'omgevingsvergunning' voor te hoeven verlenen, gaat de gemeente in 2018/2019 het bestemmingsplan van dit gebied deels aanpassen, zodat evenementen - uiteraard binnen een reeks randvoorwaarden - structureel mogelijk worden. Alle relevante documentatie hierover vind je op de pagina De Groene Ster van de gemeente Leeuwarden.

- "Het unieke van Kinderboerderij Leeuwarden is dat het op loopafstand van het centrum ligt. Op de kinderboerderij kun je de volgende dieren bewonderen: varken(s), kippen, cavia’s, konijnen, duiven, ezel(s), schapen, eenden, zwanen, kalkoenen, pauwen, paard, pony(‘s), geiten en parkieten. Het voordeel van de grote speeltuin is dat deze veilig en overzichtelijk is, vooral voor kleinere kinderen. De boerderij fungeert als restaurant, hier kun je genieten van een kop koffie of een versnapering. Onze dagbesteding. Lijkt het je leuk om met dieren te werken, in de groenvoorziening bezig te zijn of werk je graag in de horeca? Dan is dit misschien iets voor jou! Wij bieden op onze Kinderboerderij dagbesteding aan via Amaryllis. Heb je interesse of wil je weten wat de mogelijkheden zijn, vraag dan informatie op via je eigen wijkteam. Onze dagbesteding is voor jong en oud en wij bieden: zinvolle activiteiten, afgestemd op de wensen en de mogelijkheden van de deelnemer; in een ruimtelijke omgeving dichtbij de natuur op de boerderij; structuur, waarbij activiteit en rust elkaar afwisselen; het opbouwen / ontwikkelen van sociale contacten; gezellige en warme sfeer en hulp waar nodig. Wij zijn ook op zoek naar enthousiaste begeleiders voor de dagbesteding! De vacatures zijn op vrijwillige basis. Neem voor meer informatie contact op met Germ Reitsma, e-mail g.reitsma@hccnet.nl."

- "De polderdijken in de Nieuwe Wielen aan de oostkant van Leeuwarden zijn op een aantal locaties te laag en onstabiel. Daarom verbeteren we deze dijken. Tegelijkertijd graven we een geul om extra wateroppervlak te creëren en leggen we natuurvriendelijke oevers aan. De werkzaamheden hebben gevolgen voor een aantal gemeentelijke wandel- en fietspaden. Die worden voor een deel verlegd of aangepast. De werkzaamheden starten naar verwachting eind 2021 en duren een jaar. Ruim Baan voor Water. De werkzaamheden in de Nieuwe Wielen zijn onderdeel van het project Ruim Baan voor Water, waarbij diverse waterkeringen en -gangen in Fryslân worden aangepakt, zodat deze weer voldoen aan de gestelde eisen en er meer waterberging wordt gecreëerd. Zo zorgen we voor schoon water en is het gebied beter beschermd tegen wateroverlast bij extreme neerslag en watertekorten bij extreme droogte door klimaatverandering. De werkzaamheden bij polder de Foarútgong en de Ryptsjerksterfeart zijn ook onderdeel van dit project." (bron en voor nadere informatie zie Wetterskip Fryslân)

Terug naar boven

Beeld

- Groeten uit Leeuwarden is een site met heel veel recente foto's met beschrijvingen van o.a. alle wijken en buurten in de stad.

- Oud Leeuwarden: heel veel oude foto's van de stad, met toelichting.

- Fotoreportage van een wandeling door Bilgaard / Kalkvaart door Marja Hoefsmit.

- Fotoreportage van natuurgebied Grote Wielen door Marja Hoefsmit.

- Oude en recente foto's van Leeuwarden op Facebook. Iedereen kan alle berichten zien. Wil je reageren op berichten en/of zelf berichten plaatsen, dan moet je lid worden van de groep.

Terug naar boven

Links

- Gemeente: - Officiële site van de gemeente Leeuwarden. - Nieuws van de gemeente op Facebook. - Nieuws van de gemeente op Twitter. - Nieuws van de gemeentereraad op Twitter.

- Algemeen: - In 2013 heeft Ivan Pakan uit Sexbierum een promotiefilm voor Leeuwarden gemaakt voor mensen uit het buitenland, waarom zij de stad zouden moeten willen bezoeken of er zouden moeten willen ondernemen. De film van 7 minuten, met voice over van Greg Shapiro, is humoristisch met serieuze ondertoon en is ook voor 'Hollanders' die de kwaliteiten van Leeuwarden willen leren kennen de moeite van het bekijken waard.

- Media / nieuws: - Omroep LEO Middelsé is de lokale radio- en TV-omroep voor Leeuwarden en omstreken. - Journalist Andries Veldman exploiteert sinds 1998 de onafhankelijke krant en bijbehorende nieuwssite Liwwarders.

- Kleine kernen: - "De schoonheid van het Friese platteland is vaak uitbundig bezongen. Historische dorpen, mooie vergezichten en oude dijkprofielen vormen samen een uniek ensemble. Wie het eenmaal gezien heeft kan dat slechts beamen. Dat landschap is echter sterk aan veranderingen onderhevig. Andere landbouw, dorpsuitbreidingen en aanleg van nieuwe bedrijventerreinen bepalen in belangrijke mate het huidige en toekomstige gezicht van Friesland. Veranderingen zijn noodzakelijk om het platteland levend te houden, maar moeten wel passen bij het unieke karakter van dat platteland. Dat vraagt kennis van en respect voor de geschiedenis en de cultuur van het gebied en kan inspirerend zijn.

Helaas is dat lang niet altijd het geval. Stichting De Nieuwe Kijk is daar bezorgd over maar wil ook graag meedenken over hoe het anders kan. ‘Nieuwe kijk op oude dorpen’ (2005) is in 2006 bekroond met de Harry de Vroome-penning (provincie Drenthe). Aan die waardering en toekenning zat, aldus de jury, echter wel een opdracht vast en dat was dat het niet bij een mooie visie en een goed rapport moest blijven. Het juryrapport daarover: “Het project moet ook worden gerealiseerd. De prijs heeft daarom tot doel niet alleen een erkenning voor het proces van nu en de stichting te willen zijn maar tegelijkertijd dat het een stimulans is voor het vervolg en op uitvoering is gericht”.In het vervolgonderzoek 'Nieuwe kijk op dorpsplannen' (2008) is de ontwerpmethodiek van het dorps-DNA gebruikt voor het opstellen van een ‘ruimtelijke kwaliteitsparagraaf’ voor een zestal geselecteerde dorpen in de stadsregio Leeuwarden (Aldtsjerk, Bitgum, Britsum, Easterein, Lekkum/Miedum/Snakkerburen en Warten).

Het werkproces, een spannend traject door de tijd, behoefde soms ook herdefiniëring van begrippen en/of verlegging van accenten. Zo blijkt dat een ontwikkelingsvisie bepaald niet alleen gericht is op groei en uitbreiding van het dorp maar ook op versterking van de al en nog aanwezige waarden in dat dorp, bijvoorbeeld bij herstructurering. Aan het project is gewerkt door vele deskundigen van verschillende disciplines, maar vooral ook door de vele enthousiaste bewoners en ondernemers uit de deelnemende dorpen. Op de daarvoor georganiseerde schetsavonden brachten zij, al of niet vanuit een reeds bestaande dorpsvisie, actief met papier, schaar en viltstift hun ideeën in, die hebben bijgedragen aan de totstandkoming van deze studie. De stichting wil alle betrokkenen en met name de deelnemers vanuit de dorpen hartelijk bedanken voor de inspirerende inzet tijdens de twee jaar durende onderzoeksperiode."

- Muziek: - Stichting Pasveerkorpsen Leeuwarden is vernoemd naar medeoprichter en eerste instructeur Jaap Pasveer. De instrumentale bezetting is uniek te noemen. Piccolo's, lyra's en marinetrommels, aangevuld met diverse andere instrumenten geven de korpsen een geheel eigen karakter. Door deze stijl zijn de korpsen, in binnen- en buitenland, zeer succesvol. De spelende leden reizen elk jaar duizenden kilometers door Europa om de muziek en show te presenteren. Keer op keer slagen zij erin de harten van het publiek te veroveren. De stichting bestaat uit drie onderdelen, namelijk de PasveerKidZ, Jong Pasveer en het Pasveerkorps. Plezier, Ambitie, Samenwerking, Vernieuwing, Energie, Enthousiasme en Respect vormen samen het woord ‘PASVEER’. Dit zijn de kernwaarden binnen de stichting die al tot vele successen hebben geleid.

- Fauna: - Kerntaak van de in 1957 opgerichte Dierenopvang De Wissel is de opvang en herplaatsing van zwerf- en afstandsdieren. Jaarlijks worden ongeveer 800 katten en 200 honden opgevangen. Daarnaast worden, waar mogelijk, alle andere diersoorten in nood opgevangen, verzorgd en eventueel naar daarvoor ingerichte opvangcentra gebracht. Naast de asielfunctie heeft De Wissel ook een pensionafdeling voor katten. De Wissel kan niet zonder de inzet van een groot aantal vrijwilligers. Ruim 40 van hen zijn vrijwel iedere dag actief met het verstrekken van voer, het schoonmaken van de dierenverblijven, het onderhoud van het terrein en het gebouw en het geven van liefde en aandacht aan de binnengekomen dieren. De Wissel heeft hierbij eveneens een belangrijke sociale functie; vrijwilligers van allerlei pluimage, van taakgestraften, gepensioneerden tot reïntegreerders vinden dankzij hun contact met de dieren weer een zinvolle tijdbesteding.

- Welzijn: - "Fietsen Alle Jaren is er voor mensen die niet (meer) in staat zijn zelfstandig te fietsen. Dat zijn bijvoorbeeld kwetsbare ouderen, of mensen met een (fysieke of mentale) beperking, zowel thuiswonend als wonend in een instelling. Fietsen Alle Jaren is in 2012 begonnen in Denemarken. Oprichter Ole Kassow wilde ouderen helpen om weer te fietsen, maar moest een oplossing verzinnen voor hun beperkte mobiliteit. Zijn antwoord was een fietsriksja waarmee hij gratis ritjes aanbood aan mensen uit het plaatselijke verzorgingshuis. In 2014 werd de eerste stap naar Nederland gezet. De oprichter van het eerste Nederlandse initiatief (FAJ Nijmegen), Boi Huisman, woonde toen in Denemarken en maakte daar kennis met Fietsen Alle Jaren. Dit inspireerde hem om het project ook in Nederland op te zetten. Na een succesvolle start in Nijmegen werd ook de Fietsersbond betrokken. Sindsdien zijn vele nieuwe Nederlandse Fietsen Alle Jaren initiatieven gestart, met nu rond de 15 actieve initiatieven, waaronder Fietsen Alle Jaren Leeuwarden."

- Duurzaamheid: - "Sinds 1987 is het 20 hectare grote terrein naast de voormalige vuilstort Schenkenschans in handen van Koninklijke Oosterhof Holman (KOH). Jarenlang werd er niets mee gedaan, totdat algemeen directeur Harm Beerda in 2007 op een maandagochtend aan de tafel in zijn kantoor ging zitten met een leeg vel papier. Met het gebied in zijn achterhoofd, tekende hij de eerste ideeën op voor een groot park waar alle facetten van KOH een plek vonden. Hierin nam hij de Schenkenschans mee, wat eigendom is van provinsje Fryslân. Hij zag transport over water voor zich, en biovergisting door middel van bermvegetatie. Passend bij de duurzame toekomstvisie van KOH. Door te volharden, te pionieren en de juiste partijen bij elkaar te brengen, krijgt de in september 2019 officieel geopende Energiecampus Leeuwarden vandaag de dag steeds meer vorm. Met als markant ijkpunt het Energie Kenniscentrum op de voormalige vuilstort Schenkenschans; een duurzaam, lichtgewicht gebouw dat straks de ontmoetingsplek wordt voor partijen die samen willen werken aan verduurzaming. Harm ziet de toekomst optimistisch tegemoet. De Energiecampus is geen idee meer, maar werkelijkheid. En straks de plek waar samen wordt gewerkt aan het concretiseren van de energietransitie. Samen dromen, denken, durven én doen!"

- Afvalverwerker Omrin had voorheen een 3.000 m2 grote kringloopwinkel Estafette in Leeuwarden aan de Zwettestraat. Sinds november 2017 is die opgevolgd door de 8.000 m2 grote Recycle Boulevard aan de Voltastraat. Die biedt nog altijd onderdak aan Estafette als 'kringloopwinkel-plus', omdat ze net dat beetje meer doen met de spullen die binnen komen. Er zit vaak een groot gat tussen wel duurzame maar toch fabrieksmatig geproduceerde goederen van de ondernemers die in de Recycle Boulevard aantreft en de oude ingebrachte artikelen van Estafette. Zij beogen dit gat te dichten door de ingebrachte producten op te knappen of een nieuwe gebruiksbestemming geven. Ze creëren zo eigenlijk een 'tussenlaag' met duurzame items die, omdat ze van bestaande grondstof zijn maar een verbeterd uiterlijk hebben, toch nieuw zijn. Je kunt deze items bij hen kant en klaar gerestyled kopen, ze via een van hun workshops samen met hen opknappen, of er vanuit een Do It Yourself voorbeeld uit de winkel zelf thuis mee aan de slag gaan.

Naast de kringloopwinkel zijn er nu een heleboel andere faciliteiten bij gekomen. Ze bieden nu ook plek aan cultuur, onderwijs en het bedrijfsleven. Zo koppelen ze bijv. ondernemers aan ROC-stagiaires rondom het thema circulaire economie. Omrin vindt dat er nog teveel spullen bij het afval verdwijnen, die nog goed kunnen worden hergebruikt om er nieuwe producten van te maken. Daar gaan ze veel meer op inzetten. Bijvoorbeeld de eikenhouten kasten die bijna niemand meer wil hebben, worden door studenten van de opleiding Meubelontwerp van het Friesland College omgebouwd tot tafels. De bekende textielkunstenaar Claudy Jongstra is met haar ‘Waste NO Waste LAB’ van Groningen naar de bovenverdieping van de Recycle Boulevard verhuisd. Verder krijgen negen duurzame ondernemers als Planq, A House of Happiness en Louise Cohen er een plekje. Zij gaan gerecycelde producten maken samen met ‘mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt’.

Ook het sociale aspect is belangrijk in de nieuwe opzet. Zo wordt samengewerkt met Stichting Fier. Meisjes en vrouwen van Fier, die bijvoorbeeld slachtoffer zijn van eerwraak of loverboys, maken in de Fierbakkerij taarten en soepen die in de koffiehoek te koop zijn. Uitkeringsgerechtigden volgen er werktrajecten en statushouders doen er werkervaring op. Alle afdelingen zijn gestyled door studenten van D-Drive van het Friesland College. Twee zaken zijn essentieel in de nieuwe opzet: circulaire economie, en de ‘inclusieve maatschappij’, oftewel iedereen mag meedoen. "Er wordt ontzettend veel gepraat over circulaire economie, wij gaan het gewoon doen. We proberen hier alles her te gebruiken. Dat moet vele kilo’s afval schelen", aldus manager Stephanie de Groot. (bron o.a. en voor nadere informatie w.o. een video zie: LC, 17-11-2017) - Zie hier voor nadere toelichting op het concept van de Recycle Boulevard in Leeuwarden.

- Gemeente Leeuwarden werkt er hard aan om een circulaire organisatie te worden. In het werkcafé in het gemeentehuis is daarvan sinds juli 2019 een mooi zichtbaar voorbeeld te vinden. In de ontmoetingsruimte worden oesterzwammen gekweekt op het koffiedik van het werkcafé in door het jonge bedrijf Fryslân Fungies ontwikkelde kasten. Het koffiedik wordt zo dus nuttig hergebruikt in plaats van als afval afgevoerd. Deze FungiFarm is de eerste in Nederland in een gemeentehuis. Fryslân Fungies biedt naast de FungiFarm ook growkits aan, waarmee iedereen ook thuis zelf oesterzwammen op koffiedik kan kweken.

- Vervoer: - De Delftse start-up Swapfiets biedt sinds mei 2018 ook haar diensten aan in Leeuwarden, middels een servicepunt aan het Stationsplein. Bij Swapfiets kun je voor een vast bedrag per maand een fiets gebruiken. Als de fiets kapot is wordt hij door het bedrijf gerepareerd of vervangen. Ook krijgen gebruikers een nieuwe fiets als hun rijwiel gestolen is.

- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Leeuwarden bos, - idem Noorder, - idem oud en - idem RK.

Reacties

(5)

Wat een geweldige site is dit!! heel veel succes ermee. groet Riki

Dank voor je compliment Riki! Dat doet ons natuurlijk goed om te horen. Na 8 jaar onderzoeken en schrijven, schrijven, schrijven, is de site nu bíjna klaar. Heb je nog opmerkingen, dan horen wij dat graag. Ben je tevreden, vertel het anderen! Gegroet, Frank van den Hoven, hoofdredacteur. P.S.: Als dank voor je enthousiasme heb ik zojuist jouw woonplaats uitgewerkt, want dat was nog maar een beginnetje.

PRINCENHOF

Waar eens met zweet bij zwoegende arbeid
brandgrage veengrond werd afgegraven,
schept een bos- en waterlusthof gaven
voor allerhande mensen, jong of oud.

Kleine huizen in het vreugdewoud
mogen moede, voldane zeilers laven.
Heerlijk zwerven rondom vredige haven
blijft wild beleven, ofschoon steeds vertrouwd.

Avondglans verspreidt zich langzaam, neemt bezit
van het sprookjesland, dat op zijn luister wacht;
bootjes maken hun verwazende rit.

De westelijke zon heerst vol milde macht,
vereent donker lover en golvend witblauw
tot haar rijk van oranje schemerpracht.

BOARNSTERHIM ADEMT

Ochtendnevel rijst uit boerensloten
strekt witte grillige vingers uit
belust om al zoekend te grijpen

de verijlde zwevende dampen
omvatten met zonneglans verblijd
het gaarne bezochte dorp Grou
strijken vluchtig langs strenge muren
waarachter papieren en kunstwerken
verhalen van de geschiedenis
der beminde Friese grond
begeven zich tussen wandelaars
krioelend en vol verrassing

tenslotte zijn ze verloren
boven het knipogende Pikmeer
dalen doelloos kringelend neer
vinden langzaam verdwijnend
geborgenheid en bemoediging
bij zachtzinnige klapperzeilen

die vergane lucht
herboren als blanke avonddamp
bedekt eindeloze weiden
broedt wachtend leven uit.

Enige gegevens over mij:
Ik ben Han Messie, geboren op 9 oktober 1951 in Terherne, behorend bij de toenmalig gemeente Utingeradeel. Later is dit bij de gemeente van Grou, Boarnsterhim, gekomen. Omdat laatstgenoemde gemeente ook weer verleden tijd is, heb ik het gedicht "BOARNSTERHIM ADEMT" als laatste eerbetoon hieraan geschreven.
Princenhof heeft mij altijd uitermate kunnen bekoren: daarom het bovenstaande sonnet.
Ik woon al heel lang in Breda (erg ver!). Maar als man op jaren bezoek ik nog heel graag en regelmatig mijn geboorteprovincie. Ik hoop dat dit naar uw smaak is,
Hartelijke groeten van Han Messie

(een deel van de gemeente Boarnsterhim, waaronder natuurgebied Princenhof bij Earnewâld en het dorp Grou, is in 2014 toegevoegd aan de gemeente Leeuwarden, red.)

IT FRYSKE GEA

Deze wakende adem
zweeft en kringelt zwervend
boven het vrije water
door de welriekende lucht
der Friese ruimte
heeft daarbij de gedaantes
van verschillende vogels

meeuwen zwemmen luid schallend
op een zuiver meer
geven hun boodschap door
aan grutto en kievit
die over weiden scheren
langzaam statig dalen
bij een dichte bosrand
vlijtige spechten manen
tot het maken van toonkunst
vol bemoedigend slagwerk
opdat wielewalen
joelend mogen zingen
over behaalde eer

broederschap geleid
door vernuftig vooruitzicht
vermengt zich blij vloeiend
met kundig woudbeheer
onder Neerlands hoede.

LUIDE KREET

Een grutto stijgt op;
verheugd gaat zijn roep over
Frieslands vrije ruimte.

Reactie toevoegen