Status

- Lemiers is een dorp grotendeels in de provincie Limburg, in de streek Heuvelland, gemeente Vaals en deels in Duitsland.

- Onder het dorp Lemiers valt ook de buurtschap Mamelis (grotendeels) en voor de postadressen valt ook het grootste deel van het dorpje Holset eronder.

- Het dorp bestaat uit drie delen:
1) de oude dorpskern direct Z van de grensbeek (Selzerbeek), het zogeheten Oud Lemiers, gelegen rond de gelijknamige weg, met o.a. het kasteel en de Catharinakapel;
2) het ‘nieuwe’ dorp, dat wil zeggen de huizen die vanaf ca. 1825 rond de toen nieuwe Rijksweg zijn gebouwd, plus de Z daaraan grenzende dorpskern, die pas sinds de jaren zestig van de 20e eeuw is ontstaan;
3) het Duitse (Akense) gedeelte direct N van de Selzerbeek, met voormalige grote en ook oude boerderijen (bijvoorbeeld Senserbachweg 218 en 219) en de voormalige oliemolen van het kasteel (Lemierser Berg 92). Het Duitse en het Nederlandse gedeelte zijn door een bruggetje over de beek met elkaar verbonden.

Naam

In het Limburgs
Lemieësj.

Oudere vermeldingen
1208 Lumirs, 1216 Lumires, 1219 Lummirs, 1251 Lomirs, 1312-1350 Lommiers, 1497 Lumyers, 1558 Lammers alias Limmiers, 1665 Lummiers, 1790 Lemers, 1803-1820 Lemiers, 1840 naast de huidige spelling ook Limmers.

Naamsverklaring
Wel verklaard als een prehistorische waternaam Lumara of Lumarias (bij het substraatwoord lum* 'modder'), of uit het Romaanse Limarias*, bij het Latijnse limus 'modder, slijk', met als betekenis 'modderige plaats'. Het dorp ligt aan de Selzerbeek. Zie ook Lomm. De plaatsnaam vertoont door de afwijkende klemtoon nog zijn Romaanse karakter.(1)
* Gereconstrueerde vorm.

- De omgeving was blijkbaar nat, modderig, omdat hier 5 vijf beken in de Selzerbeek / Sinselbeek / Senserbach uitmonden: vanuit het zuiden de Zievers-, Klaasvelder-, Hermans- en Harleserbeek, vanuit het noorden de Orsbacher Pütz. In de vroege middeleeuwen kruiste de weg Maastricht-Aken mogelijk bij Lemiers de Selzerbeek / Sinselbeek of Senserbach. Hiervoor is echter geen bewijs. Verder mogelijke tracés waren bijvoorbeeld Aken-Orsbach-Mamelis-Vijlen-Hilleshagen-Partij-Gulpen enz. of Aken-Orsbach-Baneheide-Gulpen enz. (3040)

Ligging

Het dorp Lemiers ligt NW van het dorp Vaals, in het dal van de Selzerbeek, N en Z van de N278 (Gulpen-Vaals). Gelegen grotendeels Z en voor een klein deel N van de Nederlands-Duitse grens, die hier - met uitzondering van een stuk van ca. 50 meter - wordt gevormd door de Selzerbeek. Het dorp ligt verder W van de stad Aken in Duitsland, Z van de plaats Orsbach in Duitsland, ZO van het dorp Nijswiller, O van het dorp Vijlen, NNO van het dorp Holset en N van de plaats Gemmenich in België.

Statistische gegevens

In 1840 heeft het dorp 28 huizen met 150 inwoners. Tegenwoordig heeft het dorp (d.w.z. het Nederlandse deel ervan) ca. 300 huizen met ca. 750 inwoners (exclusief de ca. 150 inwoners van het dorpje Holset, die voor de postadressen ook 'in' Lemiers wonen).

Geschiedenis

In 1929 is op grondgebied van Lemiers, ca. 300 meter ZO van de St. Catharinakapel, muurwerk van een Romeinse villa met badhuis gevonden en uitgegraven. Deze villa heeft bestaan van ongeveer het begin van de tweede eeuw tot eind tweede / begin derde eeuw.

Lemiers was tot aan het einde van het Ancien Régime een heerlijkheid, een van de acht Vijlener ‘rotten’ en tot 1937 een deel van de parochie Vijlen. In dat jaar werd de in 1895-1896 nieuw gebouwde rectoraatskerk van de H. Catharina en Lucia gepromoveerd tot parochiekerk.

De kern van Lemiers ligt oorspronkelijk rond de Sint-Catharinakapel. Na de aanleg van de weg van Maastricht naar Vaals (nu de N278) is de dorpskern in westelijke richting verschoven.

Als je je nader wilt verdiepen in de geschiedenis van dit dorp, kun je terecht bij Heemkundekring De Auw Kapel, die als doel heeft: onderzoek verrichten naar heemkundige vraagstellingen; het verzamelen en archiveren van geschiedkundige gegevens; het zich inzetten voor het behoud van cultuurhistorische objecten. Dit alles met betrekking tot Lemiers, Holset, Harles, Mamelis en omgeving. Elk jaar publiceren zij een 'Wiezer deurch de tsiet', met tal van interessante en soms ook ludieke bijdragen over hun heem. Je kunt Vriend worden van de heemkundekring. Je ontvangt dan automatisch de jaarlijkse 'Wiezer deurch de tsiet'.

Recente ontwikkelingen

- De inwoners hadden begin 21e eeuw goede hoop om Basisschool De Cathabel open te kunnen houden, maar na afloop van schooljaar 2012-2013 heeft de school toch de deuren moeten sluiten, omdat door de vergrijzing en krimp het aantal kinderen te zeer was afgenomen. In het laatste schooljaar zaten er nog 34 kinderen op de school. De school is gefuseerd met Basisschool Op de Top in Vijlen, waar de kinderen uit Lemiers nu naar school gaan. - Hier vind je een reportage over Basisschool De Cathabel uit 2013, naar aanleiding van de naderende sluiting.

- In 2011 is de N278 door de kom van Lemiers - net als in Vaals - geherstructureerd, ter verbetering van de verkeersveiligheid. Er zijn middenbermen aangelegd, met bomen. Ter hoogte van de fiets- en voetgangersoversteekplaatsen kan men hierdoor nu gefaseerd oversteken. En de oversteekplaatsen zijn voorzien van een dynamisch meldsysteem, wat ervoor zorgt dat er ledlampjes oplichten zodra er iemand wil oversteken. Dit blijft echter een waarschuwingssysteem en verandert niets aan de voorrangsregels en de eigen verantwoordelijkheid van fietsers en voetgangers. Automobilisten op de doorgaande weg houden namelijk ook in de nieuwe situatie voorrang.

- Het Verslag dorpsgesprek t.b.v. Dorpsontwikkelingsplan (DOP) Lemiers (2005) is inmiddels uiteraard deels verouderd (zo is inmiddels, zoals je hierboven kunt lezen, de N278 heringericht), maar allicht staat er nog zaken in die nog altijd actueel zijn/spelen. En het schetst sowieso een uitvoerig beeld van het dorp anno 2005 en wat de inwoners vinden van aspecten als wonen, werken, voorzieningen, leefbaarheid.

Bezienswaardigheden

- Lemiers heeft 18 rijksmonumenten, waarvan er 8 betrekking hebben op het kasteel.

- De puriteinen op het terrein van middeleeuwse kerken zullen naar Lemiers willen als ze lezen dat hier een romaans gebouwtje staat dat veel minder geschonden is dan die van bijvoorbeeld Nijswiller en Wahlwiller. De Sint Catharinakapel is een rechthoekig zaaltje met een klein rechtgesloten koor, opgetrokken uit zand- en breuksteen. Van deze kapel zou de oorspronkelijke vorm in het geheel niet zijn aangetast. Maar wat is aantasting en wat is vorm? Inderdaad zijn er in de loop der eeuwen wijzigingen geweest, zoals de aanbouw van het koor in de 13e eeuw en de verhoging hiervan en bouw van de dakruiter in de 17e eeuw. Slechts één van de rondboogvensters zou nog een originele zijn.

De middeleeuwse schilderingen zijn verdwenen. De hedendaagse expressieve wandschilderingen in de kapel zijn in 1975 door kunstschilder Hans Truijen uit Klimmen gemaakt en hebben indertijd veel stof doen opwaaien. Zowel silhouet als aankleding zijn niet hetzelfde als zo’n 1000 jaar geleden (het kerkje zou volgens sommigen zelfs slotkapel zijn geweest van Karel de Grote). Bij kappen en daken en doorgaans ook bij torenspitsen, moet men er altijd op bedacht zijn dat ze de tijd nooit ongeschonden doorkomen. De echte puriteinen weten dus ook: het minst spectaculaire aan zo’n gebouw, dát zou wel eens het meest opwindende deel kunnen zijn.

Vandaag de dag heeft de kapel te lijden onder vochtproblemen, die onder meer de wandschilderingen van Hans Truijen aantasten. Diverse bureaus hebben de problemen onderzocht en noemen als oorzaken optrekkend vocht, gebrekkige ventilatie, geen verwarming en de nabijgelegen beek die af en toe buiten zijn oevers treedt. Het oplossen van deze problemen kost enkele tonnen, geld dat eigenaar bisdom Roermond voorlopig niet ter beschikking heeft.(8805) In 2015 heeft Stichting Restauratieatelier Limburg de schilderingen gerestaureerd. - Nog een pagina over de Sint Catharinakapel te Lemiers. - Site van de Sint-Catharinakapel.

Stichting Catharinakapel Lemiers is opgericht met als doel het restaureren en behouden van de tot voor kort zwaar aangetaste schilderingen van Hans Truijen in de kapel. Voor de financiering van het jaarlijks onderhoud aan de muurschilderingen van Hans Truijen en de dageljkse kosten is de stichting, naast de inkomsten die zij genereert met haar rondleidingen en overige activitetien, structureel aangewezen op fondsen en sponsoring. "Naast rondleidingen zijn er in de kapel ook al enkele concerten, lezingen en doopbijeenkomsten gehouden. Met haar sfeervolle, intieme ambiance en bijzondere akoestiek is de Catharinakapel uitermate geschikt om extra cachet geven aan speciale momenten: een optreden, een sing-in, een lintje-uitreiking, of een andere in deze omgeving passende viering. Wij stellen de kapel voor ideële optredens en oefensessies zonder winstoogmerk ter beschikking voor € 30 per dag. Bij commerciële optredens vragen wij een huur van € 30,- per dagdeel." Dat is nog altijd een koopje...

- Aan de zuidkant van het kerkje achter een traliewerk bevindt zich een oude grenssteen van de vroegere Rijksstad Aken met het wapen van Aken, een adelaar, dus een ‘Adelaarssteen’.

- De RK rectoraatskerk van de H. Catharina en Lucia (Lemiers Rijksweg 83) dateert uit 1895 en is in neoromaanse stijl ontworpen door de Roermondse architect Jan Jorna (leerling van Pierre Cuypers). Het is een kruiskerk met een driebeukig basilicaal schip, dwarspand en koor. Aan de westzijde bevinden zich de tweelingtorens in het dubbeltorenfront met ieder een achtkantige spits tussen vier topgevels. Het schip heeft vier traveeën, waarbij de torens zich in de westelijke travee bevinden. Het koor heeft één travee en een lagere vijfzijdige koorsluiting. De kerk is van cultuurhistorisch belang als bijzondere uitdrukking van een geestelijke ontwikkeling en vanwege de maatvoering een bijzondere uitdrukking van een typologische ontwikkeling. De kerk is vanwege de bouwstijl, als bijzonder specimen van het oeuvre van de Roermondse architect Jorna, de esthetische kwaliteiten, de vormgeving, het materiaalgebruik en de ornamentiek van regionaal architectuurhistorisch belang. De kerk is vanwege de situering verbonden met de ontwikkeling van Lemiers en van bijzondere betekenis voor het aanzien van de gemeente Vaals. Het bouwwerk beschikt over architectonische gaafheid en is van belang in relatie tot de visuele gaafheid van de dorpse omgeving. Tot slot is de kerk typologisch zeldzaam te noemen.

- Kasteel Lemiers, officieel Gen Hoes (versterkt huis) geheten, ligt NW van de oude dorpskern, aan de zuidkant van de Selzerbeek of Sinselbeek of Senserbach en daarmee onmiddellijk ten zuiden van de grens met Duitsland. Sprookjesachtig kasteel, mooie lindelaan en slotgracht. Het kasteel is niet te bezichtigen. Het kasteel omvat een herenhuis en een kasteelboerderij. Ze is gebouwd op de plaats waar de Hermansbeek in de Selzerbeek uitmondt. Het oudste deel van het huidige huis is een vierkante waterburcht met een traptoren, beide uit de 15e eeuw en gebouwd op de fundamenten van een voorganger uit de 12e eeuw, waarvan de kelders en de tongewelven zijn overgebleven. In 1640 is het kasteel aan de zuidzijde uitgebreid met drie smalle vleugels om een kleine binnenplaats. Het zuidelijke deel van de hoeve met de ronde hoektoren is, zoals door een windvaan op de torenspits aangeduid, in 1774 aangebouwd. In deze vleugel is een watermolen ingericht. Uit dezelfde tijd zijn de toegangspoort in Lodewijk XVI-stijl en de boogbrug naar het huis. Op het terrein bevindt zich een torenvormig monument, eveneens in Lodewijk XVI-stijl en ter ere van een der vroegere eigenaars, Freiherr van Pelser Berensberg, die in 1891 overleed. Verder is er een monumentale fontein uit 1729.

- Gevelstenen in Lemiers.

Jaarlijkse evenementen

- Carnaval. - CV De Grensschiebere is de carnavalsvereniging van Lemiers. Een grensschieber is de dialectnaam voor een smokkelaar.

- Vorjaarsconcert van Harmonie St. Catharina met gastvereniging (op een zaterdag in april) in Café Oud Lemiers. Entree: vrije gave.

- In 1973 nemen de heren J. Huits en N. Jansen het initiatief om op bescheiden wijze een antiekmarkt in Oud Lemiers te organiseren. In die tijd wordt in de regio verder alleen nog in Wahlwiller een zogeheten Luikse Markt georganiseerd. Het blijkt een schot in de roos; de mannen aan de entree weten niet wat hen overkomt als zich op Hemelvaartsdag een lange rij bezoekers vormt die graag één gulden betalen om over de markt te struinen. Sindsdien is de Kunst- en Antiekmarkt op Hemelvaartsdag niet meer uit het dorp weg te denken. Het concept van een gezellige en kindvriendelijke markt is men altijd trouw gebleven. Hier worden schilders in de dop ontdekt, spelen leden van de jeugdharmonie, is de kunstsector actief en worden kinderen getrakteerd op springkussens e.d.

Het is door de jaren heen ook een markt geworden waar handelaren graag naar toe komen, want; perfecte organisatie, mensen kunnen zich vrij bewegen, weinig of geen 'rommel' en betaalbare stands. Naast een feesttent waar steeds bekende muziekkapellen en orkesten optreden, verzorgt het organiserende zangkoor CCK '74, naar buiten optredend als Stichting Antiekmarkt, zelf de drank- en eetgelegenheden. De entree kost €2,00. Hiervan worden de kosten voor de muziekkapellen, tent, toiletwagens, kinderattracties, water en stroom bekostigd.

- Najaarsconcert van Harmonie St. Catharina met gastvereniging (op een zaterdag begin november) in Café Oud Lemiers. Entree: vrije gave.

Landschap, natuur en recreatie

- Vanuit dit dorp zijn mooie wandelingen te maken over de Schneeberg naar Aken-Orsbach en verder naar Mamelis, of richting Holset, of richting Vijlen. - De heuvelachtige en zeer panoramische wandeling Lemiers (14 km) bestaat uit 2 verschillende lussen. Je kunt kiezen uit 3 afstanden. Tijdens de eerste lus wandel je naar de buurtschap Oud Lemiers. Hier steek je de Duitse grens over, vervolgens klim je via een mooi pad omhoog naar de rand van het dorp Orsbach. Dan volg je even een mooie panoramaweg en wandel je naar de afgelegen Michaelshof. Via een leuk weggetje kom je in de buutschap Mamelis. De tweede lus wandel je omhoog naar het bergdorpje Vijlen. Je wandelt een mooi stuk door het bos en met prachtige uitzichten omlaag naar de buurtschap Harles. Via een mooie veldweg loop je weer terug. Neem zelf proviand mee. Er staan veel zitbanken onderweg.

- Het Nederlandse en Duitse deel van Lemiers worden van elkaar gescheiden door de Selzerbeek.

- Direct O van het O uiteinde van Oud Lemiers komt de Zieversbeek uit in Selzerbeek. De Zieversbeek wordt gevoed door vele kleine zijbeken en lokale bronnen tussen Holset, Raren, Wolfhaag en Vaals. De Zieversbeek is de belangrijkste zijtak van de Selzerbeek en ligt in het landschap in een kom die omsloten wordt door Holset, de Vijlenerbossen en de Vaalserberg. - Mooie foto van de mooie Zieversbeek.

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Lemiers, met laagsteprijsgarantie!

Beeld

- Videoreportage van L1-programma Óngerwaeg met 3 mannen in Lemiers (2017).

Links/voorzieningen

- Nieuws: - Weekblad Troef wordt tweewekelijks gratis huis-aan-huis bezorgd in o.a. Lemiers. Via de link is het blad ook online te lezen (ook oudere nummers).

- BMA: - Brede Maatschappelijke Accommodatie BMA Lemiers is (na de nodige voorbereidingen) op 29-2-2008 feestelijk in gebruik genomen. De BMA biedt o.a. onderdak aan de peuterspeelzaal, Jong Nederland, de Ouderensoos en Sevagram. Voor zover ons bekend heeft de BMA geen website of -pagina.

- Kinderopvang: - Peuterspeelzaal Nina.

- Muziek: - Harmonie St. Catharina is opgericht in 1898 en staat sinds 2008 onder de muzikale leiding van dirigent Loek Paulissen. De vereniging vervult een belangrijke sociale functie binnen de gemeenschap Lemiers. Bij diverse activiteiten zoals carnaval, communiefeest, processie etc. zorgt de harmonie voor de muzikale omlijsting. De harmonie organiseert ieder jaar concerten in het dorp (zoals het Nieuwjaarsconcert en het Voorjaarsconcert) en ook buiten de gemeentegrens treedt de harmonie regelmatig op als gastorkest bij zusterverenigingen. Wat de repertoirekeuze betreft is de programmering heel divers. Popmuziek wordt afgewisseld met klassieke muziek en ook film, musical en big band passeren de revue. Harmonie St. Catharina telt ca. 25 muzikanten en repeteert iedere dinsdagavond van 20.00-22.00 uur in haar verenigingslokaal Café Pelzer-Zenden.

- Mandoline & Gitaar Orkest Alpenklank is opgericht in 1936. "We doen regelmatig mee aan concoursen, luisteren Heilige missen op en 1 of 2 keer per jaar geven wij een concert in Lemiers. Rond de kersttijd worden wij veel gevraagd om kerstvieringen op te luisteren en ook door zorginstellingen wordt er nooit tevergeefs een beroep op ons gedaan. In 1997 zijn we op concours geweest in Hengelo, waar we 245 punten behaalden en Nederlands Kampioen werden in de Ere-afdeling. Sinds 2004 staat ons orkest onder leiding van Leoniek Hermans, nadat Thijs Zenden na 24 jaar besloot zijn ambities elders te zoeken. Zij verzorgt tevens via muziekschool Kumulus de opleiding van onze mandoline- en mandolaleerlingen. Samen met haar zijn we in 2006 weer op concours geweest. In de afdeling Uitmuntendheid behaalden we een mooie eerste prijs en eveneens opnieuw het Nederlands Kampioenschap. In jubileumjaar 2011 zijn we weer op concours gegaan, en hebben wij wederom een mooie eerste prijs behaald, met promotie terug naar de Ere-afdeling. Tevens door het hoogste aantal punten van het concours mochten wij ons weer voor een jaar Nederlands Kampioen noemen. Vandaag de dag bestaat de vereniging uit ca. 25 muzikanten variërend in leeftijd tussen ca. 9 en 70 jaar."

- Door het overlijden van dirigent Herman Jussen in 1971 heeft Mannenkoor St. Camillus uit de buurtschap Esch plotseling geen dirigent meer. Dirigent Jos Bodelier uit het nabijgelegen dorp Lemiers blijkt genegen het directeurschap op zich te nemen, onder voorwaarde dat er samen met zijn eigen koor, Kerkelijk zangkoor St. Caecilia uit zijn dorp, zou worden gerepeteerd. Dit blijkt al snel een gouden zet; het stemmenmateriaal vult elkaar fantastisch aan en een nieuw koorgeluid vindt met succes zijn weg in de mannenkoorwereld. De bekende zangpedagoog Leo Ketelaars schrijft met veel lof over deze koorklank, als hij aanwezig is bij het eerste gezamenlijk optreden in 1972 tijdens de uitvoering van de door dhr. Herman Jussen gecomponeerde mis "In Honorem St. Camilli de Lellis". In 1974 worden beide koren het eens: het Caecilia-Camillus-Koor '74 (afgekort CCK '74) zou, voorlopig als een federatie uit twee koren, naar buiten toe als één koor optreden. Binnen de mannenkoorwereld in Nederland een uniek gebeuren.

- Sport: - Voetbalvereniging Rood Groen LVC '01 is ontstaan uit een fusie van de voetbalverenigingen Lemirsia uit Lemiers en Wit-Groen uit Vaals. "De vereniging is gehuisvest op Sportcomplex Molenveld (Oude Akkerweg 153). Het complex is exclusief af te huren voor trainingskampen, bedrijfs(voetbal)toernooien en andere evenementen. Vanaf de Rijksweg N278 is het complex prachtig gelegen in het Heuvelland. De nationale elftallen van Nederland, Duitsland, Nigeria, Japan en vele BVO verenigingen uit de hele wereld zoals Bayern München, Ajax, Roda JC, FC Volendam, 1860 München en Karlsruher SC hebben hier reeds trainingen of wedstrijden afgewerkt. Het complex is zeer uitgebreid en beschikt over vier goed onderhouden voetbalvelden, negen kleedruimtes (waarvan 3 voor scheidsrechters), ruime parkeergelegenheid, een multifunctionele ruimte en een kantine.

- Duurzaamheid: - De Wij, gelegen aan het eind van het O doodlopende deel van Oud Lemiers, tussen de huisnrs. 28 en 32, is een voormalig weiland, waar sinds 2008 een permacultuurtuin is opgebouwd. De Wij is een plek om te pioneren in zelfvoorziening. Maar het is - en wordt - nog veel meer. In de statuten van Stichting Goed Wij-zigen, een initiatief van Astrid Merkx, staat het als volgt: "De stichting stelt zich ten doel het bevorderen van het proces naar onomkeerbare ecologische gemeenschappelijke lokale voedselproductie; het bevorderen van de sociale cohesie in de gemeenschap; het bevorderen van een gezonde woon- en leefomgeving; het bevorderen en delen van kennis met betrekking tot deze doelstellingen. De stichting tracht haar doel te bereiken door het verwerven van onroerend goed en dit ecologisch te (laten) beheren; door het faciliteren van ontmoetingen; door het opbouwen en delen van kennis."

De Wij is vrij toegankelijk op woensdag tussen 13.00 en 16.00 uur. Verder organiseren ze regelmatig weekenden en andere activiteiten waar van alles te doen is. De Wij is een inspirende plek om andere mensen te ontmoeten. Mensen ont-moeten is per definitie inspirerend. Als de Wij open is, kun je er gewoon zijn en daardoor ook andere mensen ontmoeten. Gewoon, omdat het leuk is! Op de Wij wonen geitjes en schapen. Die vinden het heerlijk om geaaid en geknuffeld te worden. Ze werken aan een plek voor ezels, kippen en varkens. Kom eens kijken hoe ver ze al zijn! Je kunt er ook lekker spelen. En niet alleen voor kinderen! Je kunt er ook goed terecht als je als volwassene je vrienden eens met een origineel feestje wilt verrassen. Je kunt er ook Teambuilden; ze zorgen ervoor dat je als team met een nieuw wij-gevoel weer naar huis gaat. En je kunt er ook nog moestuinieren. Lees onder de link welke heilzame effecten dat op je heeft. Moestuinieren kun je hier doen met een eigen stukje moestuin of gezamenlijk met anderen in de gezamenlijke tuin. Hoe dan ook, altijd omringd door en met uitzicht op het paradijselijke landschap van Oud Lemiers! En last but not least hebben ze ook nog een Voedselbos aangelegd.

- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Lemiers.

• 1. Nederlandse plaatsnamen verklaard,
  van Berkel, Gerald, and Samplonius Kees
  , (2018)