Leusden

Plaats
Dorp en gemeente
Leusden
Eemland Utrechtse Heuvelrug Gelderse Vallei
Utrecht

leusden_plaatsnaambord_kopie.jpg

Leusden is een dorp en gemeente in de provincie Utrecht, in de streek Eemland, maar ligt ook deels in de Gelderse Vallei en op de Utrechtse Heuvelrug.

Leusden is een dorp en gemeente in de provincie Utrecht, in de streek Eemland, maar ligt ook deels in de Gelderse Vallei en op de Utrechtse Heuvelrug.

Leusden bord graffiti Hamersveld (Kopie).jpg

De kern die tegenwoordig Leusden heet, heette tot ca. 1970 Hamersveld. Bij sommigen leeft deze naam nog steeds. Hier geeft iemand met graffiti op het plaatsnaambord Leusden kennelijk zijn voorkeur voor deze vroegere benaming aan.

De kern die tegenwoordig Leusden heet, heette tot ca. 1970 Hamersveld. Bij sommigen leeft deze naam nog steeds. Hier geeft iemand met graffiti op het plaatsnaambord Leusden kennelijk zijn voorkeur voor deze vroegere benaming aan.

Leusden bord Hamersveld (Kopie) (Kopie).jpg

De huidige kern Leusden heette tot ca. 1970 Hamersveld.

De huidige kern Leusden heette tot ca. 1970 Hamersveld.

leusden_kaart_van_gemeente_voor_1970.jpg

Tot 1970 omvatte de gemeente Leusden - naast de buurtschappen Asschat en Snorrenhoef - het dorp Hamersveld in het N, de buurtschap Leusbroek in het Z en de buurtschap - het oorspronkelijke dorp - (Oud-)Leusden in het W. (© www.kadaster.nl)

Tot 1970 omvatte de gemeente Leusden - naast de buurtschappen Asschat en Snorrenhoef - het dorp Hamersveld in het N, de buurtschap Leusbroek in het Z en de buurtschap - het oorspronkelijke dorp - (Oud-)Leusden in het W. (© www.kadaster.nl)

leusden_kaart_van_gemeente_na_1970.jpg

In 1970 besluit de gemeente twee plaatsnamen te wijzigen: Hamersveld wordt Leusden-Centrum (tegenwoordig 'gewoon' Leusden geheten) en Leusbroek wordt Leusden-Zuid, dat tegenwoordig een wijk is van de dorpskern Leusden. (© Kadaster)

In 1970 besluit de gemeente twee plaatsnamen te wijzigen: Hamersveld wordt Leusden-Centrum (tegenwoordig 'gewoon' Leusden geheten) en Leusbroek wordt Leusden-Zuid, dat tegenwoordig een wijk is van de dorpskern Leusden. (© Kadaster)

UT gemeente Leusden in ca. 1870 kaart J. Kuijper [1024x768].gif

Gemeente Leusden in ca. 1870, kaart J. Kuijper

Gemeente Leusden in ca. 1870, kaart J. Kuijper

Leusden

Terug naar boven

Status

- Leusden is een dorp en gemeente in de provincie Utrecht, in de streek Eemland, maar ligt ook deels in de Gelderse Vallei (= het O buitengebied) en op de Utrechtse Heuvelrug (= het W buitengebied, met daarin o.a. de Leusderheide). Hier ligt dus een 'driestrekenpunt'.

- De gemeente Leusden is per 1-6-1969 vergroot met de gemeente Stoutenburg.

- De gemeente omvat naast de gelijknamige hoofdplaats (die tot ca. 1970 Hamersveld heette en daarna aanvankelijk Leusden-Centrum werd genoemd) verder nog de dorpen Achterveld (grotendeels) en Stoutenburg (grotendeels), en de buurtschappen Arkelbroek (deels), Asschat, De Ruif, Den Treek, 't Jannendorp, Moorst (deels), Musschendorp, Oud-Leusden, Snorrenhoef, Voskuilen (deels) en Waterloo. Dit zijn in totaal 3 dorpen en 11 buurtschappen.

Leusden-Zuid (dat als buurtschap tot ca. 1970 Leusbroek heette en ook wel Nieuw-Leusden werd genoemd) staat nog als plaatsnaam in recente atlassen, maar dat is onterecht, want tegenwoordig is dat gewoon een woonwijk van het dorp - met dien verstande dat dit dorpsdeel en het noordelijke dorpsdeel (= vanouds Hamersveld) door de spoorlijn van elkaar gescheiden zijn - en daarmee geen aparte woonplaats(naam) meer.

- Wapen van de gemeente Leusden.

- Foto's van de plaatsnaamborden in de gemeente.

- Onder het dorp vallen ook de buurtschappen Asschat, Den Treek, Moorst (deels), Oud-Leusden, Snorrenhoef (grotendeels), Voskuilen (deels) en Waterloo. Dit zijn 7 buurtschappen in totaal.

Terug naar boven

Naam

Oudere vermeldingen
1378-1379 Loesderbroec, 1428-1429 Luesdenrebroeck, Loesdenrebroeck, 1772 Leusderbroek, 1846 Leusbroek of Nieuw-Leusden.

Naamsverklaring
"Nieuw-Leusden heette oorspronkelijk Leusderbroek of Leusbroek, een samenstelling van broek 'moerassig, drassig land' en de bijvoeglijke vorm van de plaatsnaam. De plaatsnaam ging over op deze nederzetting*. De oorspronkelijke nederzetting werd vervolgens Oud-Leusden genoemd."(1)
* En op de N hiervan gelegen nederzetting, die tot ca. 1980 Hamersveld heette.

Terug naar boven

Ligging

Leusden ligt ZO van Amersfoort.

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 omvat de gemeente 241 huizen met 1.517 inwoners, verdeeld in het gelijknamige dorp (= de tegenwoordige buurtschap Oud-Leusden) en buurtschap Heetveld samen 58/347 (= huizen/inwoners), het dorp Leusbroek (= de tegenwoordige wijk Leusden-Zuid) 46/238 en de buurtschappen Hamersveld (= de tegenwoordige dorpskern) 98/652, Snorrenhoef 15/108 en Asschat 24/172. Tegenwoordig omvat de gemeente ca. 12.000 huizen met ca. 29.000 inwoners; waarvan ca. 10.500 huizen met ca. 26.000 inwoners in het gelijknamige dorp.

Terug naar boven

Geschiedenis

Katholicisme
"De Sint Jozefparochie is opgericht in 1855, in wat toen nog Hamersveld heette, door aartsbisschop Zwijsen van Utrecht. De geschiedenis van deze parochie gaat echter minstens terug tot in de 11e eeuw, toen in het huidige Oud-Leusden reeds een kerk stond die als parochiekerk van Leusden, Hamersveld, Amersfoort, Hoevelaken, Hohorst en Bavoort fungeerde. Deze Sint Antoniuskerk was verbonden met het benedictijnenklooster dat in 1006 door bisschop Ansfridus was gesticht en stond op de plaats waar momenteel landgoed Heiligenberg/De Hohorst is gelegen. In de 16e eeuw vond in West-Europa, waaronder Nederland, de reformatie plaats. De Sint Antoniuskerk is in 1580 door reformatoren geplunderd en even later overgenomen. Het grootste deel van de bevolking van Leusbroek, het huidige Leusden-Zuid, ging over naar het protestantisme, terwijl Hamersveld overwegend katholiek bleef. Omdat het sinds 1581 in het gebied van de Unie van Utrecht verboden was de katholieke godsdienst uit te oefenen, werd de eredienst lange tijd gevierd in boerenachterhuizen, onder andere in boerderij De Rossenberg. In 1716 werd in Hamersveld weer een katholieke kerk gebouwd.

De parochie/geloofsgemeenschap speelde en speelt een belangrijke rol in het gemeenschapsleven van het dorp Leusden. In 1898 is onder pastoor Leemkolk Huize Sint Ansfridus gebouwd, dat een klooster, een bejaardentehuis en een meisjesschool huisvestte. Als meisjesschool deed het dienst tot 1973, toen RKB De Klimrakker opende, en als bejaardentehuis tot 1975, toen ‘t Hamersveld in gebruik werd genomen. Op initiatief van pastoor Kitselaar is in 1971 de Geertrudishof, een woningencomplex voor ouderen, geopend. In het huidige jongerencentrum De Til was de katholieke jongensschool Sint Johannes gehuisvest, totdat in 1968 RKB De Rossenberg de deuren opende. In 1976 is vanuit de parochie Stichting Jeugd- en Jongerenwerk opgericht, waaronder De Til valt. De parochie behoort ook, samen met de gemeentediaconieën van de Marcuskerk en de Dorpskerk, tot de oprichters van de Vrijwillige Hulpdienst Leusden. Er waren banden met de organisaties van katholieke boeren en tuinders, katholieke plattelandsvrouwen en katholieke ouderen. Maar in de laatste jaren is de bevolking steeds minder agrarisch geworden, en op de K.B.O. na zijn de katholieke organisatievormen bijna alle in grotere verbanden opgegaan.

Geloofsgemeenschap St. Jozef Leusden, sinds 2011 vallend onder de regionale St. Lucasparochie, omvat het gelijknamige dorp en buurdorp Stoutenburg. Van de ruim 29.000 inwoners is 1/5 ingeschreven bij de geloofsgemeenschap. Het aantal parochianen is de afgelopen jaren nagenoeg stabiel gebleven, maar het aandeel ouderen is gestaag toegenomen. Naast de pastores zijn er ruim 500 vrijwilligers actief binnen de locatie. De meesten van hen werken in een van de ongeveer 30 werkgroepen die de geloofsgemeenschap rijk is. Zij hebben een onmisbaar aandeel in het totale pastoraat binnen de geloofsgemeenschap. En dat is een goede zaak, want kerk-zijn, dat doe je samen: Gods volk onderweg. Het is de taak van de in 2008 geïnstalleerde Pastoraatsgroep om het werk van de werkgroepen en van de pastores op elkaar af te stemmen. Er wordt ook steeds meer samen gedaan met de andere kerken in de gemeente, in het bijzonder de Protestantse Gemeente Leusden van Marcuskerk en Dorpskerk." (bron: St. Lucasparochie)

- Als je je nader wilt verdiepen in de geschiedenis van (de kernen van) deze gemeente, kun je terecht bij de Historische Kring Leusden (HKL). De in 1985 opgerichte vereniging heeft als doel het bevorderen van het historisch besef betreffende (de kernen van) de gemeente. De vereniging beoogt dit te bereiken door: Opsporing, registratie en onderzoek van bronnen en literatuur. Een aantal leden van HKL houdt zich hier voortdurend mee bezig. Regelmatig worden door hen archieven en bibliotheken bezocht. Het verzamelen van voorwerpen van geschiedkundige waarde. Door de jaren heen heeft HKL een behoorlijk aantal historische voorwerpen verzameld. Zo ook beschikt de HKL over vele foto's van de gemeente, al of niet voorzien van een beschrijving. Het streven naar behoud van monumenten. Een afgevaardigde van de HKL heeft zitting in de gemeentelijke Monumentencommissie. Het vastleggen van belangrijke gebeurtenissen in de gemeente. Dit geschiedt onder andere door het bijhouden van een knipselkrant. Het uitgeven van een verenigingsblad. HKL geeft 4-maal per jaar een eigen verenigingsblad uit met de toepasselijke naam "Leusden Toen".

Het organiseren van educatieve activiteiten. HKL verzorgt regelmatig tentoonstellingen. Jaarlijks wordt er een 3-tal lezingen gehouden en eens per 2 jaar wordt er voor de leden een excursie georganiseerd. Voorts worden op verzoek op scholen lessen in de geschiedenis van de gemeente verzorgd. Het uitgeven van en het bevorderen van het uitgeven van publicaties. HKL beschikt over een "Fonds Publicaties Geschiedenis Leusden". Hieruit worden onkosten gemaakt door schrijvers van publicaties en het uitgeven van deze publicaties bekostigd. Voor de praktische uitvoering wordt zorggedragen door een commissie bestaande uit een historicus en een litterator. Samenwerking met instellingen, stichtingen en verenigingen. Zowel binnen als buiten de gemeente, die een soortgelijk doel nastreven. Binnen de gemeente is vooral bekend de tweejaarlijkse Monumentendag, waarbij de gemeente en de Historische Kring nauw samenwerken aan de invulling van deze dagen. Buiten de gemeente wordt vooral samengewerkt met de Historische Verenigingen van de naburige gemeenten."

- "Archief Eemland (gevestigd in het Eemhuis op het Eemplein in Amersfoort) is hét historisch informatiecentrum voor deze regio. Wij beheren de archieven van de gemeenten Amersfoort, Baarn, Bunschoten (op locatie), Eemnes, Leusden, Renswoude, Soest en Woudenberg. Uit deze gemeenten worden zowel de gemeentelijke archieven - op basis van de Archiefwet - als particuliere archieven overgebracht. Het beheer van deze archieven omvat verschillende taken: het veilig bewaren van de archieven, in een stabiele omgeving; het toegankelijk maken en ontsluiten van archieven voor onderzoek; het in de publieksruimte gratis ter beschikking stellen van de archieven aan belangstellenden. In het depot is ruimte voor zo’n 7 kilometer aan archief. Hier zijn papieren archieven te vinden, maar ook een beeldcollectie van ruim 54.000 foto’s, een aanzienlijke kaartencollectie, een groeiende audiovisuele collectie en een rijke historische bibliotheek.

Onze missie: als professionele dienstverlener streeft Archief Eemland ernaar om te voldoen aan de vraag van de klant naar historische informatie over de regio. Met kennis van zaken, een gevarieerd aanbod en persoonlijke aandacht zijn wij de klant graag tot dienst. De basis voor deze dienstverlening zijn onze primaire taken: het verwerven, beheren en ter beschikking stellen van overheids- en particuliere archieven. Samen met onze partners in de regio doen wij ons best om de identiteit van Amersfoort en omliggende regio te bewaren en te ontwikkelen. Ook stimuleren wij graag de interesse in de identiteit en geschiedenis van de regio. Start je onderzoek online en kom langs voor advies, inspiratie en activiteiten. Het raadplegen van de omvangrijke grote collectie cultuurhistorische bronnen over de geschiedenis van de regio is gratis."

Terug naar boven

Recente ontwikkelingen

- In 2021 wordt de nieuwe wijk Hof van Liz gerealiseerd. Het project komt aan de groene westrand en bestaat uit 22 twee-onder-een-kapwoningen, 3 vrijstaande woningen en 12 appartementen in de koopsector, en 12 vrije sector huurappartementen en 53 sociale huurappartementen. De wijk wordt ontsloten via de Lisidunalaan. Het nieuwbouwproject is gasloos, volledig elektrisch en voldoet aan de energiezuinige maatstaven van de gemeente. De gemeente en ontwikkelaar Van Wijnen zetten bewust in op een mix van woningtypen, om de doorstroming op de woningmarkt in Leusden zoveel mogelijk te bevorderen. Verder is er veel aandacht besteed aan het creëren van een veilige, groene en vriendelijke omgeving. "Dat kostte meer tijd in de voorbereiding, maar we zijn bijzonder trots op het resultaat", aldus Van Wijnen.

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- Leusden heeft 54 rijksmonumenten, voor een groot deel betrekking hebbend op kazematten (bunkers) en op landgoed Heiligenberg.

- Leusden heeft 4 gemeentelijke monumenten.

- Leusden-Zuid heeft 25 rijksmonumenten.

- De RK St. Jozefkerk te Leusden (Hamersveldseweg 51) is gebouwd in 1841, naar een ontwerp van architect C. Kramm. In 1981 is de opstelling in de kerk een kwartslag gedraaid en is parochiecentrum De Kom in gebruik genomen, ter vervanging van de afgebrande Johanneshoeve. Toen de pastoor van de parochie te Achterveld in 1979 met emeritaat ging, kwam er een gezamenlijk pastoraal team voor de beide Sint Jozefparochies. In 2005 gingen beide parochies op in een parochieverband waartoe ook de parochies van Hoevelaken, Barneveld/Voorthuizen, Nijkerk, Ermelo en Putten gingen behoren. De naam van het nieuwe parochieverband werd Veluwe-Vallei. In 2011 ging het parochieverband op in één parochie, de St. Lucasparochie. De oorspronkelijke parochies worden sindsdien aangeduid als geloofsgemeenschappen, met als toevoeging de oorspronkelijke naam van de parochie.

De kerk is geen rijksmonument. De kapel achter de kerk, op de begraafplaats, en het toegangshek tot de begraafplaats zijn wel rijksmonumenten. Tegen de achterwand is in een nis een beeldengroep geplaatst rond een natuurstenen altaartafel. Onder de altaartafel is een voorstelling aangebracht van de hel met verdoemden, erboven een schematisch weergegeven berg. Daarboven bevindt zich een calvarievoorstelling - Christus aan het kruis met aan weerszijden Maria en Johannes de Evangelist - geflankeerd door zaligen begeleid door een engel. De kapel is van algemeen belang vanwege de funeraire cultuur- en architectuurhistorische waarde als gaaf en karakteristiek voorbeeld van een kapel in neogotische stijl voor een rooms-katholieke begraafplaats, in 1916 ontworpen door architect H. Kroes, alsmede vanwege een beeldengroep in de kapel uit de bouwtijd. Tevens is de kapel van ensemblewaarde in ruimtelijke en functionele samenhang met de begraafplaats en bijbehorend toegangshek, eveneens van H. Kroes.

- De Hervormde (PKN) Dorpskerk (Arnhemseweg 75a) is in 1828 gebouwd, ter vervanging van de in dat jaar gesloopte kerk op Vlooswijkseweg 2. Een gedeelte van het vrijgekomen materiaal van de sloop is gebruikt voor de bouw van deze kerk, zoals de bakstenen voor de fundering en gemalen tufsteen (tras) voor de metselspecie. In 1900 vindt een grote verbouwing plaats naar een ontwerp uit 1895 van architect Pothoven, waarbij een koor wordt aangebouwd. Het eenklaviers orgel is in 1871 gebouwd door de firma H. Knipscheer & Co. (Amsterdam).

- Landgoed Heiligenberg of Hohorst omvat 15 rijksmonumenten. Het ligt aan de Heiligenbergerbeek. De circa 12 meter hoge heuvel op het landgoed is een dekzandrug die aan het einde van de laatste ijstijd, ongeveer 10.000 jaar geleden, is ontstaan onder invloed van de wind. Rond het jaar 1000 stond de heuvel bekend als de Hohorst (hoge (?) -horst, vergelijk het ernaast gelegen Lockhorst of "gesloten horst") en stichtte de Utrechtse bisschop Ansfried er vermoedelijk boven op de heuvel het klooster Hohorst. Hierdoor kreeg de heuvel de naam Heiligenberg. Omstreeks 1050 verhuisde het klooster naar Utrecht en werd daar de Paulusabdij. Het klooster werd een uithof van deze abdij. Rond 1580 werd de Heiligenberg eigendom van de Staten van Utrecht, waarna het vanaf 1637 een buitenplaats werd. Het huidige pand is rond 1815 gebouwd door Ernst Louis van Hardenbroek en heeft een park in Engelse landschapsstijl. Huis en landgoed zijn niet toegankelijk.

- Landgoed De Boom (Arnhemseweg 107) omvat 6 rijksmonumenten en ligt in het uiterste Z van het grondgebied van de gemeente Leusden, in het Z grenzend aan de Heiligenbergerbeek. Direct Z daarvan begint het grondgebied van de gemeente Woudenberg. Het hoofdgebouw, in de vorm van een witgepleisterd eclectisch herenhuis, is in de jaren 1879-1881 gebouwd in opdracht van de familie De Beaufort. Het landhuis is van algemeen belang vanwege de cultuur- en architectuurhistorische waarde, als gaaf voorbeeld van een witgepleisterd herenhuis in eclectische stijl uit het laatste kwart van de 19e eeuw met een aangebouwde vleugel in dezelfde stijl van architect H.W.Hanrath uit het eerste kwart van de 20e eeuw, alsmede vanwege interieurelementen uit de bouwtijd en 1912. Verder van belang vanwege de markante situering binnen de historische tuin- en parkaanleg. Tevens vanwege de ensemblewaarde als hoofdgebouw van buitenplaats De Boom, in ruimtelijke en functionele samenhang met de overige complexonderdelen binnen het landschappelijk aangelegde park.

Landgoed De Boom is met een oppervlakte ca. 1.000 hectare een van de grootste landgoederen in de provincie Utrecht. Het belang zit niet alleen in de omvang, maar vooral in de bijzondere kwaliteiten: een prachtig authentiek cultuurlandschap van landbouwgronden, dooraderd met houtwallen en singels en afgewisseld met bos en natuur. De monumentale gebouwen en historische erven geven extra belevingswaarde. In 2013 is een convenant gesloten, waarbij de natuur op De Boom wordt uitgebreid, tegelijkertijd de landbouw de ruimte krijgt, er extra recreatiemogelijkheden komen en ruimte voor de bouw van een beperkt aantal villa's om e.e.a. te bekostigen.

- Gevelstenen in Leusden.

Terug naar boven

Jaarlijkse evenementen

- Op een zondag in februari is er in Leusden 'Gluren bij de Buren', hét woonkamerfestival, waarbij woonkamers in verschillende steden en dorpen worden omgetoverd tot een tijdelijk podium met een wel zeer intiem karakter. Iedereen kan genieten van diverse optredens van lokale talenten, van singer-songwriters met een gouden keel tot theatermakers die je verrassen en koren die je omverblazen! Elke artiest speelt drie keer een optreden van 30 minuten. Door de speciale looproutes kun je hierdoor als bezoeker maximaal 7 optredens bijwonen. Gluren bij de Buren maakt de wijken gezelliger en geeft lokale acts een podium. Alle voorstellingen zijn gratis te bezoeken (een vrijwillige bijdrage is welkom, en draagt bij aan het budget om de volgende editie mogelijk te maken). Beleef het karakter van jouw stad of dorp, de gastvrijheid van de bewoners en ontmoet talentvolle lokale muzikanten als bezoeker van 'Gluren bij de Buren'. Wil je Gluren bij de Buren ook in jóuw stad organiseren? Wil je jouw huiskamer beschikbaar stellen voor een optreden? Of wil je zelf spelen in een van de huiskamers? Neem dan contact op met de organisatie.

Terug naar boven

Landschap, natuur en recreatie

- "De bruine eikenpage is een bedreigde soort in ons land. Het is een zeldzame standvlinder die lokaal voorkomt op de hogere zandgronden in het binnenland en de Noord-Hollandse duinen. De vlinder is sinds 1950 met meer dan 75 procent afgenomen. Een belangrijke oorzaak van de achteruitgang van de bruine eikenpage in Nederland is de afname van natuurlijke en gevarieerde bosranden met mantel- en zoomvegetaties. Juist op deze locaties groeien kleine eikjes die als waardplant gebruikt kunnen worden. Daarnaast is ook de sterke vermindering van het nectaraanbod op de droge zandgronden problematisch. In juni 2020 is een populatie van de bruine eikenpage herontdekt op militair terrein de Leusderheide bij Leusden. Door de terreinbeheerder zal het beheer worden afgestemd op de bruine eikenpage, zodat de populatie op de Leusderheide behouden kan blijven en mogelijk verder kan uitbreiden. Hierbij kan worden gedacht aan uitbreiding van de hoeveelheid nectarplanten, vooral braam en sporkehout, maar ook kruidachtige planten kunnen van betekenis zijn. Verder zal de halfopen heide, en zijn ruime omgeving, zodanig beheerd moeten worden dat brede bosranden behouden blijven met genoeg jonge eiken voor de eiafzet. Hierbij zal ook overmatige opslag van concurrerende dennen en berken verwijderd moeten worden. Verder kunnen ter plekke middeloude eiken als hakhout beheerd gaan worden." (bron en voor nadere informatie zie Bureau Viridis / Nature Today, juli 2020)

- Op Hoeve Groot Zandbrink in Leusden, een monumentale boerderij op landgoed De Boom, is in 2015 een groen activiteitencentrum gerealiseerd. Het activiteitencentrum versterkt de recreatieve en educatieve mogelijkheden van het gebied en laat de prachtige cultuurhistorie van het gebied zien. Het landschap is afwisselend, met landbouwgronden, houtwallen, singels en bosjes. "In het natuurgebied Groot Zandbrink waren veel zeldzame plantensoorten door verdroging verdwenen. “Rond 2013 zijn we begonnen met het aanpakken van de verdroging om het natuurgebied in ere te herstellen”, vertelt Remco Jousma, opzichter en beheerder van het 1.144 hectare grote landgoed van Stichting De Boom. De resultaten mogen er zijn. Jousma: “Het blauwgrasland en de heide groeien weer. Het is gelukt om parnassia, vetblad, moeraskartelblad, kleverige ogentroost en witte snavelbies terug te krijgen.” Rentmeester van het landgoed Handert Scheffer weet hoe de verdroging is ontstaan: “De flora van Groot Zandbrink is afhankelijk van kwelwater dat vanaf de Veluwe komt. In de jaren vijftig is de Flevopolder drooggemalen. Dat heeft een enorme invloed gehad op de grondwaterstromen en kweldruk in de Gelderse Vallei. De kweldruk nam sterk af en zo verdween een groot deel van de kwelwaterafhankelijke flora.” Kwel is grondwater dat onder druk aan de oppervlakte uit de bodem komt. In het algemeen ontstaat kwel door een ondergrondse waterstroom van een hoger gelegen gebied naar een lager gelegen gebied.

In de vijftig jaar erna was het gebied in erfpacht uitgegeven, werd er heel veel onderzoek gedaan en kreeg het gebied een bijzondere status. Pas rond 2010 kwam de toenmalige erfpachter toe aan het treffen van maatregelen. De erfpacht is geëindigd en het landgoed doet het beheer nu weer zelf. Jousma: “Toch kwam er al die tijd nog net genoeg kwelwater bij de wortels van een aantal zeldzame planten zoals de Spaanse ruiter, blauwe knoop, gevlekte orchis, kleine/ronde zonnedauw en klokjesgentiaan. Die planten wisten te overleven. Ondanks de afname van de soortenrijkdom bleef het daarom een botanisch waardevol gebied met de potentie tot herstel van verdwenen soorten, waaronder de parnassia, knopbies, vleeskleurige orchis en moeraswespenorchis.” “Omdat ook de provincie Utrecht vond dat het terrein hersteld moest worden ten behoeve van de biodiversiteit, hebben we samen met de provincie en Staatsbosbeheer een ecologisch onderzoek laten doen en vervolgens de verdroging aangepakt door de waterbeheersing aan te passen. Dit hebben we gedaan door de sloten buiten de bestaande houtwallen ondieper te maken en diverse stuwtjes te plaatsen. Hierdoor komt het kwelwater in het gebied omhoog.”

Het landgoed is al een eind op weg met het verbeteren van het watersysteem, maar ze zijn nog niet klaar. Jousma: “Het blauwgrasland herstelt langzaam. De regenwaterafvoer regelen we nu handmatig. Door een oude greppel tussen de houtwallen te herstellen, kan het vele regenwater dat soms op het maaiveld blijft staan worden afgevoerd. Deze hoeveelheid regenwater zorgt voor verzuring omdat het de kwel wegdrukt. De kwel kan zo bijna niet bij de plantenwortels komen. Door het af te voeren via de greppel kan het kwelwater de wortels van de planten beter bereiken; daardoor zijn zeldzame planten weer teruggekeerd.” Natuurgebied Groot Zandbrink in Leusden is vanwege de kwetsbare natuur niet toegankelijk voor publiek. Er is wel enkele malen per jaar een begeleide excursie vanuit het nabijgelegen Groene Activiteitencentrum Groot Zandbrink." (bron: Provincie Utrecht, 18-2-2020)

Terug naar boven

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Leusden, met laagsteprijsgarantie!

Terug naar boven

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Leusden (online te bestellen).

Terug naar boven

Links

- Gemeente: - Officiële site van de gemeente Leusden. - Nieuws van de gemeente op Facebook.

- Algemeen: - "Op de website 'Groeten uit Leusden' word je meegenomen op een bijzondere ontdekkingstocht door en rond dit dorp: Amersfoort, de natuur van Den Treek, de Utrechtse Heuvelrug en de Gelderse Vallei. Een dorp met de historie van het oudste torentje van Nederland tot de allernieuwste architectonische aanwinst van AFAS. Wat kun je doen als je ons dorp voor een dag bezoekt of er meerdere dagen wilt verblijven? Met de ongekende recreatieve mogelijkheden van de natuur in ons buitengebied, de historische binnenstad van Amersfoort met unieke winkeltjes of de verhalen over de geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog is ons dorp en onze gemeente een bezoek meer dan de moeite waard. Misschien woon je hier al of kom je hier naartoe verhuizen. Ik, Cees Coenen, help je graag om Leusden en omgeving beter te leren kennen."

- Nieuws: - Leusder Krant.

- MFC: - "Fort33 is het cultuurpodium van Leusden én een geweldige plek. Dat weten al veel Leusdenaren. Ze komen voor concerten en feesten, maar ook om bij te kletsen met vrienden en nieuwe mensen te ontmoeten. Kom binnen voor een hapje of een drankje of kom gamen, poolen, muziek luisteren of gewoon chillen. Op de inloopmiddagen is er altijd een jongerenwerker aanwezig die leuke activiteiten samen met jou kan organiseren, maar ook kan helpen met informatie en advies als je vragen hebt die wat lastiger zijn. Voor wie: jongeren tussen 12 en 18 jaar. Wanneer: Dinsdag-, woensdag- en vrijdagmiddag van 15.15-17.30 uur. Woensdag- en donderdagavond (van 19.00-23.00 uur) en vrijdagavond (van 20.00- 01.00 uur) is er een avond-inloop voor alle leeftijden. In samenwerking met jongerenwerkers, buurtsportcoaches en vrijwilligers worden er ook allerlei activiteiten georganiseerd voor jongeren, ouders en inwoners met een beperking. Van een thema-avond over zakgeld en een weerbaarheidstraining voor basisschoolkinderen tot Café Chantant; de gezellige meezingmiddag voor ouderen. Neem vooral een kijkje in onze Agenda om te kijken of er wat voor je tussen zit. Wil je graag op de hoogte blijven van de laatste activiteiten? Schrijf je dan in voor onze maandelijkse nieuwsbrief!"

- Welzijn: - "Zorg en welzijn. Dat doen we samen! Welzijnsinstelling Lariks gelooft in de kracht van mensen en vindt het belangrijk dat iedereen kan meedoen in de samenleving. Zo nodig helpen we inwoners in de gemeente Leusden daarbij op weg. Dat doen we via de website 'Sociaal Plein: hulp bij zorg, welzijn, opvoeden en opgroeien' en met behulp van het brede aanbod voorliggende voorzieningen en informele zorg. Wil je ergens beter in worden of je sterker voelen? Dan zijn er trainingen en workshops waar je tegen beperkte kosten en soms zelf gratis aan kunt deelnemen. Wil je graag mensen ontmoeten of ervaringen uitwisselen met mensen in een vergelijkbare situatie? Voor jong en ouder zijn er diverse plekken waar je welkom bent. Lariks weet de weg en helpt je graag en goed. Is persoonlijk advies of individuele ondersteuning noodzakelijk, dan bieden we dit volgens vooraf in overleg met de inwoner bepaalde doelen en een vastgesteld tijdspad. Zo realiseren we kwalitatieve zorg, werken we aan vergroting van de zelfstandigheid van inwoners en houden we met elkaar de zorg betaalbaar.

Helpen en geholpen worden, dat maakt onze samenleving een stukje fijner. De gemeente Leusden en Lariks willen inwoners helpen bij het zoeken en het vinden van passende oplossingen en mogelijkheden, op het gebied van zorg, jeugd en werk, wonen en welzijn. Op de hierboven gelinkte website 'Sociaal Plein' komt alles bij elkaar. Je vindt antwoorden op je vragen, hulp bij je zorgen en je vindt elkaar! Onder de knop 'Hulp en advies' vind je een lijst met onderwerpen die te maken hebben met zorg, welzijn, opvoeden en opgroeien. Snel zoeken en vinden? Typ gewoon dat wat je zoekt in de zoekbalk. Via de Sociale kaart zie je snel waar organisaties zitten en welke activiteiten er worden georganiseerd. Anderen ontmoeten? Activiteiten ondernemen? Kijk dan bij 'Wat is er te doen'. Maar SociaalPleinLeusden.nl is er niet alleen om het antwoord te vinden op vragen. Via de knop 'Aan de slag als vrijwilliger of Maatje' kom je bij de Vrijwilligersvacaturebank. Heb je tijd over? Af en toe of regelmatig? Kijk dan eens in het overzicht. Er is voor elk wat wils. Samen zorgen we zo voor een toekomst waarin elkaar helpen vanzelfsprekend is!"

- "Een initiatief dat de saamhorigheid in Achterveld, Stoutenburg of Leusden vergroot óf mantelzorgers in onze gemeente ondersteunt, kan financiële steun ontvangen van het Fonds Samenlevingsinitiatieven. Ook maatschappelijke, culturele en sportieve ideeën die de gemeente bruisender en leuker maken, kunnen daarop rekenen. Gluren bij de Buren, Leusden Jazz, de Avond4daagse en speelpleinen zijn voorbeelden van de prachtige initiatieven die eerder een bijdrage ontvingen. Ieder initiatief moet voldoen aan een aantal criteria om in aanmerking te komen. Ine Kerkhof, voorzitter van de Toetsingscommissie, vertelt waar zij en haar collega’s op letten. Het Fonds Samenlevingsinitiatieven ontvangt verschillende soorten aanvragen, klein en groot. Gemiddeld ontvangt 80 tot 85% van de aanvragen een financiële bijdrage.

Hoe verhogen we het percentage succesvolle aanvragen? Kerkhof: “Van een schoolvoetbaltoernooi, een uitvoering van de Johannes-Passion, tot een riksja voor Woonzorgcentrum Sint Joseph. Wat alle initiatieven gemeen hebben, is dat ze binding hebben met onze gemeente én het hier leuker of bruisender maken óf de saamhorigheid vergroten. Ook is er geen commercieel belang. Dat klinkt misschien logisch, maar we krijgen ook aanvragen binnen van initiatieven die geen binding hebben met Leusden én professioneel worden uitgevoerd. Die wijzen we af. Hebben we twijfels, dan kijken we naar in hoeverre mensen samenwerken, hoeveel mensen erbij betrokken zijn uit onze gemeente en hoeveel bezoekers een grote activiteit genereert. Een volledige begroting helpt ook mee. Materiaalkosten vergoeden we niet. Kijk goed naar de criteria en check of we jouw initiatief een duwtje in de rug kunnen geven!"

- "Op 23 januari 2020 is AutoMaatje Leusden feestelijk van start gegaan. De heer Van Wageningen was de eerste passagier. Hij werd thuis opgehaald door een bijzondere AutoMaatje-chauffeur; burgemeester Bouwmeester. Samen reden ze naar het Huis van Leusden, waar de start van AutoMaatje feestelijk werd gevierd. Aanwezig waren onder meer de vrijwillige AutoMaatje chauffeurs en de vrijwillige MatchMakers. ANWB AutoMaatje is een vrijwilligers vervoersproject, bedoeld voor mensen die door leeftijd of handicap niet in staat zijn met eigen auto of openbaar vervoer te reizen. Doordat zij minder mobiel zijn, zijn ze voor boodschappen, een bezoek aan de kapper, een kennis, de dokter of een dierbare plek sterk afhankelijk van mensen in hun omgeving.

Met behulp van ANWB AutoMaatje kunnen inwoners gemakkelijker een aanvraag doen voor incidenteel vervoer. Vrijwillige matchmakers koppelen de vervoersvraag van een inwoner aan een beschikbare chauffeur. De vrijwillige chauffeur, het zogeheten AutoMaatje, begeleidt mensen van deur-tot-deur met de eigen auto en ontvangt hiervoor van de deelnemer een kleine onkostenvergoeding van €0,30 per gereden kilometer. Hoe vraag je vervoer door AutoMaatje Leusden aan? Leusdenaren kunnen zich bij Lariks aanmelden voor een rit. Dit kan telefonisch via 033-3034444 op werkdagen tussen 9.00-12.30 uur. De telefoniste neemt dan eenmalig de persoonsgegevens op en zet die in het systeem. Een van de vrijwillige matchmakers neemt vervolgens contact op om de spelregels van ANWB AutoMaatje nog eens door te spreken en om een deelnemerskaart te overhandigen. Een rit dient minimaal 2 dagen van te voren te worden aangevraagd. De matchmakers hebben dan voldoende tijd om op zoek te gaan naar een beschikbare chauffeur. Het kan voorkomen dat er geen chauffeur beschikbaar is. De deelnemer dient dan zelf voor een alternatief te zorgen."

- Veiligheid: - Politie Leusden en Woudenberg.

- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Leusden oud alg. en - idem RK.

- De website Historischehuizen.nl geeft onderzoekers de mogelijkheid hun gegevens over de bewoningsgeschiedenis van een huis, wijk, dorp of stad te publiceren. Initiatiefnemer Herman Postema heeft zelf al een flinke basis gelegd en het goede voorbeeld gegeven met de vrijwel complete bewoningsgeschiedenis van Maarsbergen tussen 1500 en 1800. Deze 'sjabloon' is ook zeer goed voor andere plaatsen in ons land te gebruiken, zodat men dat wiel niet opnieuw hoeft uit te vinden en het wellicht kan uitgroeien tot een portaal met op den duur een zo landelijk mogelijke dekking, aldus het streven en ideaal van dhr. Postema. Inmiddels staat er ook al informatie over de bewoningsgeschiedenis van panden in Leusden, Rhenen en Woudenberg. "Heb jij de geschiedenis van een huis, wijk, dorp of stad dan kom ik graag met je in contact. Wellicht kan deze website jouw podium vormen waarop je je onderzoek zichtbaar kunt maken. Uiteraard sta ik open voor suggesties, opmerkingen, aanvullingen en mutaties." Aldus dhr. Postema.

Reactie toevoegen