Status

- Markluiden is een buurtschap in de provincie Gelderland, in de streek Veluwe, gemeente Heerde.

- De buurtschap Markluiden valt, ook voor de postadressen, onder het dorp Heerde.

- De werkgroep 'Groen, Rust en Ruimte', die ageerde tegen voorgenomen kassenuitbreiding in de buurtschap (zie bij Recente ontwikkelingen) heeft in mei 2009 op de hoek van de Oenerweg en de Weteringdijk een fraai plaatsnaambord geplaatst getiteld 'Hier be'j in Markluiden / Groen, Rust en Ruimte'. Een onzer informanten heeft dit bord recentelijk echter niet meer aangetroffen. Inmiddels zijn er in de buurtschap officiële, witte plaatsnaamborden geplaatst, in ieder geval in 2021, maar wellicht al eerder. Vooralsnog zijn deze buurtschap en buurtschap Werven de enige buurtschappen in de gemeente Heerde die plaatsnaamborden hebben gekregen.

- Markluiden heeft een eigen wapen. - De buurtschap heeft ook een vlag (zie afbeelding).

Naam

Oudere vermeldingen
1025 kopie 18e eeuw Merclede, 1381-1383 Marcleyden, 1457 Merkledereng, 1526 Marckluden, 1534 Merclued.

Naamsverklaring
Samenstelling van het Oudnederlandse merc, mark 'grens, dorpsgebied' en lede 'gegraven of vergraven waterloop'.(1)

Ligging

De buurtschap Markluiden ligt ZO van Heerde en grenst in het W aan het Apeldoorns Kanaal, in het O aan de Groote Wetering en in het Z aan de gemeente Epe (kern Oene).

Statistische gegevens

In 1840 omvat de buurtschap Markluiden 53 huizen met 306 inwoners.

Geschiedenis

Markluiden is het oudst benoemde deel van de huidige gemeente Heerde. In 1025 komt de plaats namelijk al voor, onder de benaming Merclede. Dat het een nederzetting was waar al vroeg op systematische wijze landbouw en veeteelt werd bedreven, blijkt uit de vroege vermeldingen van een Markluiderenk en een Markluiderbroek.

Enk is afgeleid van het Germaanse woord angi en betekent: bij een woonkern behorende akkers. Enkgronden werden in de loop der eeuwen door de bemesting opgehoogd, soms wel een meter. Het woord broek gaat terug op een Germaans woord dat moeras betekende. Het is een proces van eeuwen geweest om deze lage gebieden te ontwateren en in cultuur te brengen. Pas veel later krijgt het woord broek de algemene betekenis 'laag weide-grasland'. (bron: de inmiddels niet meer bestaande site Heerderweb)

Recente ontwikkelingen

Glastuinbouw
Het grondgebied van Markluiden kent een kwetsbaar evenwicht tussen natuur en economische bedrijvigheid, die hoofdzakelijk bestaat uit tuinbouw. Het concept-bestemmingsplan Buitengebied van de gemeente Heerde schiep de mogelijkheid voor 180 ha extra glastuinbouw in de buurtschap. De lokale werkgroep Groen, Rust en Ruimte vindt dat wel erg fors. Zij ziet het niet zitten dat hun buurtschap 'de glazen stad van de Noord-Veluwe' zou worden en willen, áls er uitbreiding komt, dat dat wel met een goede landschappelijke inpassing gebeurt.

De tuinders in de buurtschap denken de genoemde oppervlakte echter lang niet nodig te hebben. Komkommerkweker en voorzitter van buurtvereniging Markluiden-De Vosse Willem Doorn bijvoorbeeld wil, voor een bestendige toekomst, zoals meer collega's, graag uitbreiden, en stelt: "Ik zit ook in de LTO en wij kunnen leven met een uitbreiding van 40, 45 hectare. Vijftig jaar terug had je hier veel meer kassen, die bestemming zit er al op sinds de jaren zestig. Als ze de uitbreiding doorzetten zullen ze ook de infrastructuur moeten meenemen, want dat is niet meer van deze tijd", aldus Doorn tijdens een bijeenkomst d.d. 23 mei 2009, waarbij de inwoners burgemeester Inex Pijnenburg - die op dat moment net een jaar in functie is - middels een rondleiding door Markluiden lieten kennismaken met hun buurtschap en het landschap.

Tijdens de rondleiding is op de hoek met de Weteringdijk een bord onthuld met het opschrift 'Hier bej'in Markluiden', een symbolische poging om de buurtschap figuurlijk bij de gemeente op de kaart te zetten. De onthulling werd begeleid door een variatie op het Gelders volkslied: "Wie bint hier nog fijn bie't olde / moar de gemeente wil het niet / voort muw in de vaart der volk'ren / kassen mutten woar ie ziet."

Burgemeester Pijnenburg stelde als reactie op de zorgen in de buurtschap: "Ik waardeer het dat men ondanks de verschillende belangen op zoek gaat naar consensus, men blijft met elkaar in gesprek. Zoals je in meer dorpen ziet, zijn mensen bezorgd over al te grote veranderingen. Ik kan geen garanties geven dat de komende honderd jaar alles bij hetzelfde blijft maar ik geloof niet dat het zo'n vaart zal lopen. In de concept-Toekomstvisie 2025 wordt dit gebied als dynamisch geschetst, maar blijven dezelfde waarden centraal. De accenten komen in Heerde bovendien te liggen op toerisme en recreatie." Een grootschalige concentratie van tuinbouw in de buurtschap is inmiddels van tafel. (bron: De Stentor) - Foto's van Markluiden m.b.t. de beschreven rondleiding d.d. 23 mei 2009.

Landschap, natuur en recreatie

Natuurgebied het Gulbroek
N van Markluiden ligt natuurgebied het Gulbroek, zowel W als O van de Nieuwe Wetering. Gulbroek is een van de 'prioritaire natuurgebieden' in het Gelders Natuurnetwerk. Het bestrijden van de verdroging is hier een belangrijk provinciaal speerpunt. Daarom heeft het waterschap hier in 2014 en 2015 verdrogingsbestrijdingsmaatregelen uitgevoerd. De maatregelen waren hoofdzakelijk gericht op verbetering van de wateromstandigheden voor de natuurfuncties in dit gebied, maar het waterschap heeft ook rekening gehouden met andere belangen, zoals cultuurhistorie en landschap, landbouw en wonen.

Hydrologisch herstel van het Gulbroek is van provinciaal belang, want natuurgebieden waar zowel de waterkwaliteit als de waterkwantiteit in de vorm van voldoende kwel in de wortelzone nog oorspronkelijk zijn, zijn in ons land erg zeldzaam geworden. Op de oostflank van de Veluwe komen nog oppervlakten natuurgebied voor die hersteld kunnen worden tot hun oorspronkelijke soortenrijkdom. Met de natuurontwikkeling in het Gulbroek stijgt de oppervlakte vochtig schraalland op de Oost-Veluwe. In dit biotoop komen karakteristieke plantensoorten van vochtig en voedselarm milieu tot ontwikkeling.

Landgoed De Vosse
"Adriaan en Wietske van Apeldoorn zijn de eigenaren van Landgoed de Vosse in buurtschap Markluiden bij Heerde. Ze fokken IJslandse paarden. We bezochten hun erf vanwege de nieuwe brochure ‘Maak je erf goed’.* Wat maakt jullie erf bijzonder en wat hebben jullie gedaan om het erf landschappelijk aantrekkelijk te maken? "De Vosse is een nieuw landgoed op een oude locatie. De Vosse wordt al genoemd in 1684. De boerderij met zijn hallehuis en bomensingel staat op de kadasterkaart uit 1830. Bijzonder zijn de schuur, de notenbomen en een oude boomgaard met moestuin omheind door een beukenhaag. We hebben het landgoed opgeruimd met respect voor deze oude relieken, nieuwbouw in aangepaste vorm gedaan en veel omheind met opgaand groen. Zo blijft het een harmonisch geheel."

* Landschapsbeheer Gelderland heeft voor bewoners in het buitengebied een speciale ervenbrochure gemaakt. In de brochure ‘Maak je erf goed’ geven we bewoners in het buitengebied inspirerende voorbeelden voor het inrichten van het eigen erf. De basis van de voorbeelden en de tips vormt het verhaal over het ontstaan van verschillende landschapstypen. Daarnaast geven we uitleg over het vroegere gebruik van de elementen die op het erf voorkwamen en over de indeling in ‘het voor’ en ‘het achter’. Samen met de informatie op onze website beogen we praktische handvaten te bieden voor het inrichten van een streekeigen erf. Goed om te weten is dat wanneer we over een ‘erf’ spreken, we juist uitgaan van kleinere stukken grond rondom een huis of boerderij in het buitengebied en niet zozeer van traditionele grote boerenbedrijven. In de brochure staat uitgebreid beschreven hoe de indeling van een erf er van oudsher uitzag en waarom wij in ons werk er naar streven deze indeling te behouden en te herstellen. We bieden in de brochure inspirerende voorbeelden en tips om zelf met het erf aan de slag te gaan." (bron: Landschapsbeheer Gelderland)

Links

- Buurtvereniging: - Buurtvereniging Markluiden-De Vosse is voor zover ons bekend niet met een website of -pagina op het internet aanwezig. Hun NAW-gegevens vind je onder de link.

• 1. Nederlandse plaatsnamen verklaard,
  van Berkel, Gerald, and Samplonius Kees
  , (2018)