Het dorpje Marsum is zó klein dat alle inwoners op dit bord staan vermeld. Maar ze hebben mooi wél een van de oudste en fraaiste middeleeuwse kerken van Groningen!
Marsum is een piepklein dorp zonder 'bebouwde kom' en heeft daarom geen blauwe plaatsnaamborden, maar witte
Scholekster bij Marsum (© Harry Perton/https://groninganus.wordpress.com)
- Marsum is een dorp in de provincie Groningen, gemeente Eemsdelta. T/m 2020 gemeente Appingedam.
- Het dorp Marsum heeft in 1978 geen eigen postcode en plaatsnaam gekregen in het postcodeboek, voor de postadressen ligt het dorp daarom sindsdien 'in' Appingedam.
- Het dorp Marsum is kennelijk te klein / dunbebouwd voor een eigen 'bebouwde kom' en heeft daarom witte plaatsnaamborden.
- Onder het dorp Marsum valt ook een deel van de buurtschap Langerijp.
Terug naar bovenUitspraak
Maarzm.
Oudere vermeldingen
1344 Mersum, 1450 Marsum.
Naamsverklaring
Bij deze naam heeft men aan mersk-hêm* 'woonplaats op het lage, moerassige land' gedacht. De naam kan ook datief meervoud zijn en de betekenis is dan nagenoeg vergelijkbaar: '(nederzetting) op het lage, moerassige land'. Vergelijk Marsum FR.(1)
* Gereconstrueerde vorm.
Marsum ligt N van Appingedam, rond de Marsumerweg, tussen de N33 in het W en de Uitwierdermaar in het O, die hier de grens vormt met de gemeente Delfzijl O hiervan.
Terug naar bovenIn 1840 heeft Marsum 11 huizen met 54 inwoners. Tegenwoordig omvat het dorp nog altijd, of wederom, een 10-tal panden, nu met ca. 25 inwoners.
Terug naar bovenMarsum is in de vroege middeleeuwen ontstaan door het aaneengroeien van een aantal huiswierden. Op een centrale wierde is de kerk gebouwd, mogelijk in de 12e eeuw, maar ook het jaar 1306 wordt genoemd als mogelijkheid. In de Franse Tijd is het dorp grotendeels verwoest bij het Beleg van Delfzijl. Daarom is er nu nog maar een handvol panden van over. Begin 20e eeuw is de wierde grotendeels afgegraven (zoals in veel Groningse en Friese dorpen, vanwege de vruchtbare grond). De radiale structuur is gelukkig wel intact gebleven.
Terug naar boven- Marsum is een beschermd dorpsgezicht. De radiaire (ook wel radiale) structuur - d.w.z. de boerderijen in een krans rond de kerk(wierde) - is gaaf bewaard gebleven.
- Ondanks de hierboven genoemde afgravingen zijn er kennelijk nog 3 wierden in het dorp, want in het monumentenregister staan 3 rijksmonumentale wierden in Marsum vermeld.
- De Hervormde Mauritiuskerk in Marsum (Marsumerweg 12), sinds 1981 eigendom van Stichting Oude Groninger Kerken (SOGK), is een van de fraaiste middeleeuwse kerken in de provincie Groningen. Men veronderstelt dat de Marsumer kerk dateert uit de 12e eeuw en daarmee behoort tot de oudste bakstenen kerken in de provincie. Na dendrochronologisch onderzoek naar de dakconstructie acht SOGK het echter niet onaannemelijk dat de kerk gebouwd is aan het begin van de 14e eeuw. Het jaartal 1306 werd gesuggereerd, maar het is ook mogelijk dat toen de kap is vernieuwd.
De kerk staat op een afgegraven wierde. Het grotendeels nog gave romaanse kerkgebouw is vrijwel het enige restant van het kerkdorp Marsum, dat bij het Beleg van Delfzijl (1813-1814) in de Franse tijd bijna compleet werd verwoest. Het is een kleine eenbeukige zaalkerk met een inspringend halfrond koor en een zadeldaktoren waarvan de verdieping naar het schip is toegekeerd. Deze verdieping werd vroeger mogelijk gebruikt als kapel. Laag in de noord- en zuidwand bevinden zich smalle vensters (hagioscopen). Op de apsis liggen nog de oorspronkelijke monniken en nonnen (holle en bolle dakpannen). Het balkenplafond is niet uit de middeleeuwen, maar uit het einde van de 18e eeuw, evenals de preekstoel.
Het kerkorgel is in 1999 gebouwd door orgelbouwer Winold van der Putten te Finsterwolde. Het is een replica van een middeleeuws instrument, het Theophilusorgel, genoemd naar de Benedictijner monnik Theophilus Presbyter (vermoedelijk het pseudoniem van Roger van Helmarshausen, 1070-1125). Het ontwerp van het orgel is gebaseerd op beschrijvingen in middeleeuwse teksten van onder meer Theophilus, en op een afbeelding in het Rutland Psalter (ca. 1260). Ook op basis van geschriften van Theophilus is in 2006 door klokkengieter Simon Laudy in het koor van het kerkje een carillon van 14 bronzen klokken geplaatst. De kerk is nog altijd als zodanig in functie. Daarnaast fungeert het gebouw als repetitieruimte van het ensemble Super Librum voor oude muziek.
Terug naar boven- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Marsum.
Reactie toevoegen