Status

- Megen is een stad en dorp* in de provincie Noord-Brabant, in de regio Noordoost-Brabant, gemeente Oss. T/m 1993 gemeente Megen, Haren en Macharen.

* De plaats wordt in toeristisch opzicht geprofileerd als een van de 11 vestingsteden van de Zuiderwaterlinie (zie daarvoor het hoofdstuk Bezienswaardigheden). Op de site daarvan staat dat de plaats 'eigenlijk een dorp' is. En er is ook sprake van een Dorpsraad (en geen Stadsraad, zoals bij de enigszins vergelijkbare kernen Willemstad en Klundert wél het geval is). Dus vandaag de dag zijn beide 'statussen' voor deze plaats (stad en dorp) in gebruik.

- Wapen van de voormalige gemeente Megen, Haren en Macharen.

Naam

In het Brabants
Méége.

Oudere vermeldingen
721-722 kopie 1191 Meginun, 1139 Megene, 12e eeuw Megenen, 1173-eind 13e eeuw Megena, 1196 en 1203 Megen, 1475 Meghen.

Naamsverklaring
Mogelijk terug te voeren op het Germaanse Maginon*, datief meervoud met plaatsaanduidende functie bij een waternaam Magina* 'de krachtige'? De oude vormen ondersteunen de verklaring heem 'woonplaats, woning' van de persoon Magino niet.(1)
* Gereconstrueerde vorm.

Carnavalsnaam
Tijdens carnaval heet de stad Keiendonk.

Ligging

Megen ligt N van Oss, NW van Ravenstein. In het N grenst het stadje aan de Maas. Aan de overzijde van de Maas ligt Appeltern.

Statistische gegevens

In 1840 omvat de stad Megen 150 huizen met 1.040 inwoners. Tegenwoordig heeft de stad ca. 650 huizen met ca. 1.600 inwoners.

Geschiedenis

Als je je nader wilt verdiepen in de geschiedenis van deze stad, kun je terecht bij de volgende instantie en sites:

- De doelstellingen van de in 1992 opgerichte Heemkundekring Megen, Haren en Macharen zijn: het in brede kring wekken van belangstelling voor en het bevorderen van kennis over heemkunde in het algemeen en over deze voormalige gemeente in het bijzonder; het onderzoeken en bestuderen van verschillende aspecten die tot het begrip heemkunde behoren, zoals de geschiedenis, het volksleven, het landschap, de bodem, het milieu en de ruimtelijke ordening; het bewaren en/of beschermen van heemkundig gezien belangrijke roerende en onroerende goederen, zaken en voorwerpen, de volkstaal en oudheidkundige gegevens.

De vereniging is begonnen met 6 leden en heeft er nu meer dan 150. Zij ontvangen het blad van de vereniging, de Zendgraaf. Verder organiseert de kring regelmatig een expositie over een onderwerp uit de Megense geschiedenis en heeft zij al een aantal boeken uitgegeven. De maandagavond is hun vaste werkavond (behalve in de maand augustus). De 2e maandagavond kunnen belangstellenden vanaf 20.00 uur de heemkamer in Gemeenschapshuis Acropolis bezoeken. Ook op afspraak is dat mogelijk. Je kunt je informeren, lezen of oude foto’s bekijken of voor de heemkundekring waardevol materiaal brengen. Eventeel kunnen stukken ter plekke worden ingescand, zodat je de originelen kunt behouden.

- Verhalen over de geschiedenis van Megen, Haren en Macharen op de site van het Brabants Historisch Informatie Centrum (BHIC).

Bezienswaardigheden

- Megen heeft 49 rijksmonumenten.

- Megen heeft 6 gemeentelijke monumenten.

- Megen is de kleinste van de 11 vestingsteden van de Zuiderwaterlinie (de andere zijn Bergen op Zoom, Steenbergen, Willemstad, Klundert, Geertruidenberg, Breda, Heusden, 's-Hertogenbosch, Ravenstein en Grave).

- De voorganger van de huidige RK Sint-Servatiuskerk (Schoolstraat 1) is in 1581 verwoest door gevechtshandelingen in de Tachtigjarige oorlog. Van dan tot 1872 wordt de Sint-Antoniuskapel als kerk gebruikt. In 1872 is de huidige kerk gebouwd. De kerk is ontworpen door architect H.C. Dobbe. Het is een driebeukige, neogotische basiliek. De kerk bevat geen dwarsschip. De toren heeft in de voorgevel een roosvenster, een uurwerk van klokkengieterij Eijsbouts en wordt geflankeerd door een traptoren. De spits is een ingesnoerde naaldspits. De lagere zijbeuken van het schip worden ondersteund door steunberen. In de zijgevels zijn spitsboogvensters verwerkt met gebrandschilderd glas. In de kerk zijn diverse neogotische elementen aanwezig, waaronder diverse beelden, altaren en orgelkast. Een gesneden corpus van een kruisbeeld is in barokstijl aanwezig en daarnaast een 15e-eeuwse doopvont. Het orgel is gebouwd door de firma Gradussen.

- Het minderbroedersklooster of franciscanenklooster 'Assisi aan de Maas' (Kloosterstraat 6) is in 1648 gesticht. Het is gewijd aan de heilige Antonius van Padua. Na de capitulatie van 's-Hertogenbosch in 1629 moeten de kloosterlingen de stad verlaten. De minderbroeders trekken naar Megen, waar wél godsdienstvrijheid heerste. Het klooster is gebouwd van 1648-1653 en de kerk is voltooid in 1670. Vanuit dit klooster is een Latijnse School gesticht, die in de 19e eeuw hernoemd wordt tot Sint Anthonisgymnasium. Het bevond zich aan het Everardusplein. Titus Brandsma is de meest bijzondere leerling van deze school geweest. In 1968 is het gymnasium opgeheven. Sindsdien is het als gebouw Acropolis in gebruik als gemeenschapshuis. Zie daarvoor verder het kopje Links. De communiteit van het klooster telt momentreel 8 franciscanen en één postulant.

De centrale verwarming van de kloosterkerk van de franciscanen stamt uit de jaren 1960. Om de kerkdiensten aangenaam warm te krijgen, maken ze gebruik van twee grote gasheaters, wat veel energie kost. Plannen voor energiebesparing dan wel duurzame energieopwekking blijken niet eenvoudig uitvoerbaar: grote zonnecollectoren op het dak mogen niet en een eerste speciaal ontwikkelde daklei is door de monumentencommissie afgekeurd. Begin 2019 is er een installatie geplaatst met meetapparatuur die meet hoe de zogeheten koude-val in de kerk verloopt. Met een innovatief luchtbehandelingssysteem, HumiTemp geheten, moet ná de meetperiode die koude-stroom voorkomen worden. Het is een vorm van isolatie waarmee ze met een lagere thermostaatstand hetzelfde comfort beogen te bereiken en zo energie besparen. Het is een techniek die feitelijk de lucht stil zet. Daardoor verdwijnt de tocht en stijgt de gevoelstemperatuur met drie graden.

- Clarissenklooster Sint Josephsberg (Clarastraat 2) is het oudste nog bestaande clarissenklooster in Nederland. De zusters behoren tot de zogeheten Federatie van de heilige Clara, evenals die te Nijmegen. Het klooster is ingewijd in 1721, nadat de clarissen van Elisabethsdal te Boxtel door de autoriteiten gedwongen waren om uit de Meierij van 's-Hertogenbosch te vertrekken. Megen had daarentegen een aparte status binnen de Republiek der Nederlanden en kende godsdienstvrijheid. Het klooster is gebouwd op de plaats waar zich in 1720 nog de ruïne van het kasteel van de graven van Megen bevond. De zusters kregen steun van de clarissen te Hoogstraten.

In 1727 eigent de Republiek zich de inkomsten van het klooster toe, waarop de zusters nieuwe inkomstenbronnen moeten zoeken, zoals de fabricage van vlugzout en balsem, en vanaf 1766 een hostiebakkerij. In 1798 worden de zusters door de Fransen verdreven, maar nadat het graafschap in 1800 aan de Bataafse Republiek wordt verkocht, mag het klooster weer functioneren. In 1810 wordt Megen ingelijfd door Napoleon en in 1812 wordt tot opheffing van de kloosters bevolen. In 1840, onder koning Willem II, verdwijnt de onderdrukking van het kloosterleven. In 1896 kunnen de clarissen hun klooster van de Staat terugkopen. In 1898 wordt een nieuwe kloosterkapel ingewijd.

De provincie Noord-Brabant, gemeente Oss, de Konferentie Nederlandse Religieuzen (KNR) en de zusters zijn in november 2018 overeengekomen dat zij samen de haalbaarheid van de toekomstplannen voor het klooster onderzoeken. Abdis zuster Angela van de Clarissen: “Voor ons is deze plek al bijna 300 jaar heilige grond. Wij willen ons leven van gebed graag vanaf deze plek blijven doen. Daarom zijn wij enige tijd geleden begonnen met nadenken over de toekomst en wat wij hieraan konden doen. Dit hebben wij verwoord in de visie ‘Bouwen aan een duurzaam clarissenleven’. Die visie gaat uit van vier pijlers, die samen een duurzame toekomst voor onze gemeenschap op deze plek mogelijk maken. Dat zijn gastenontvangst, productlijnen, de ‘tafel van de Heer’ en duurzaamheid op heel veel verschillende manieren en verschillende onderwerpen. Heel direct over vermindering van ons energieverbruik, maar bijvoorbeeld ook over respectvolle omgang met het milieu en alle levende wezens.”

"Het klooster is onderdeel van een groter verhaal over de vlucht van de katholieken (refugie) naar Noordoost-Brabant. Het is een rijksmonument uit de 18e eeuw, en is onderdeel van een uniek ensemble in Megen, waar ook het Franciscanenklooster ligt. Hierdoor wordt het stadje ook wel Assisi aan de Maas genoemd. Vanwege de bijzondere kenmerken van dit klooster is het van belang voor onze verhaallijn Religieus Brabant. Daarom zijn we partner bij het verkennen van de toekomstplannen voor het klooster”, vertelt gedeputeerde Henri Swinkels. Doelstelling van het provinciale erfgoedbeleid is het erfgoed te behouden en het verhaal van 'Assisi aan de Maas' zichtbaar te maken. Dat wordt bereikt door de Clarissen (en ook de Franciscanen) te steunen in hun activiteiten om hun eigen kloosterverhaal te vertellen en hun eigen kloostergebouwen in stand te houden en te blijven bewonen. En door samen met hen en andere partijen, zoals het Museum voor Religieuze Kunst in Uden, ook het bijzondere verhaal te vertellen van de Refugiekloosters.

De KNR vindt het belangrijk dat het religieuze leven ook in deze tijd en in de toekomst zichtbaar blijft in onze samenleving. De clarissen kunnen anderen inspireren waar het gaat om zorg voor de aarde en duurzaam leven. Daarom willen zij van harte meewerken aan het onderzoeken van de toekomstplannen. De gemeente Oss, die ook partner is in het onderzoek, heeft veel religieus erfgoed. Dit is een belangrijk onderwerp binnen het erfgoedbeleid. Wethouder Johan van der Schoot: “Het Clarissenklooster is om meerdere redenen bijzonder: vanwege het gebouw en de eeuwenlange verbondenheid met Megen, maar ook door de inbreng en bewoning door de zusters tot op de dag van vandaag. Daarom willen wij graag samen met de zusters en de andere partijen meedenken over de toekomst van het klooster en de gemeenschap van zusters.” (bron: Provincie Noord-Brabant, 16-11-2018)

- Molen Desiré dateert uit ca. 1873, en is gebouwd nadat en omdat de voorganger in 1872 was afgebrand. Het is een van de zeer weinige molens waar een koppel maalstenen, speciaal bestemd om schors te malen ten behoeve van de leerlooierij, in originele toestand bewaard is gebleven. - In 2014 wordt Stichting Behoud Molen Desiré opgericht, t.b.v. fondsenwerving voor restauratie van de molen, die dringend noodzakelijk is. Die fondsenwerving is succesvol geweest, want op 4 oktober 2015 hebben honderden belangstellenden de feestelijke her-ingebruikname van de molen gevierd.

- Gevelstenen in Megen.

- Beschrijving orgel Franciscaner klooster Minderbroedersklooster Sint Antonius van Padua.

Jaarlijkse evenementen

- Carnaval. - CV De Keiendonkers.

- Aan de Garagesale Megen (op een zondag eind mei) doen ca. 60 huishoudens mee.

- "7 redenen om naar Lulboompop in Megen (weekend eind juni, in 2020 voor de 9e keer) te gaan: 1. Gratis entree. Bijna geen enkel festival doet, kan of wil dit, maar wij doen dit al 9 jaar op rij; gratis entree! En we kunnen alvast verklappen... dat blijft in de toekomst ook zo. Dus; lekker toegankelijk voor iedereen! 2. Altijd een goede line-up! Voor 2020 zijn bijvoorbeeld Drukwerk met Harry Slinger, Wild Romance, Soulquake en Slash n' Roses zomaar 4 headliners van Lulboompop. 3. Gekke naam. De “Lulboom” is een oud begrip in Megen. De boom staat er namelijk al meer dan 80 jaar en is een ontmoetingsplek voor jong en ouder. Hier komt men bij elkaar om even bij te kletsen. Vandaar de naam lulboom! 4. Unieke locatie. Alles komt samen op onze unieke locatie boven op de Maasdijk. Vanaf het festivalterrein heb je een práchtig uitzicht over de Maas en zijn uiterwaarden. De ene kant van het terrein is open en geeft een fantastisch uitzicht en de andere kant is volledig aangekleed met unieke decorstukken en gekke gadgets!

5. Vrijwilligers zorgen voor een unieke gastvrijheid. Lulboompop wordt georganiseerd door een hele grote groep vrijwilligers. En dat voel je op het festivalterrein. Al deze vrijwilligers willen niets liever dan het jou naar je zin maken! De opbrengsten worden elk jaar weer opnieuw in het festival gestoken. Zo wil de organisatie blijven verrassen en vernieuwen. 6. Muzikanten komen heel graag spelen. De lijst van bands wordt ieder jaar groter. Ze willen graag spelen op ons kleinschalige unieke festival. Voordeel is dan ook dat de meeste bands/muzikanten de rest van de dag gewoon op het festivalterrein te vinden zijn. 7. Ruwe diamant. Lulboompop is dé ruwe diamant onder de festivals! Het mini Lowlands, nieuwe Muze Misse, bevat een vleugje Solar en misschien ook wel een beetje Zwarte Cross maar vooral héél véél Lulboompop! Dé festivalparel die door steeds meer mensen wordt ontdekt."

- De Mègese Kwis (op een zondag in december) was er in 2016 voor het eerst en het was een groot succes, dus is het een jaarlijks evenement geworden.

Natuur en recreatie

- Bij het Toeristisch Informatiecentrum 'Megen op de kaart' zijn folders verkrijgbaar van 8 verrassende wandelingen door en rondom dit stadje. 6 ervan zijn zogeheten 'struinroutes'. Dat wil in dit geval zeggen: lopen door weilanden en Maasoevers met kleigrond. Goed beschermende kleding is daarom aan te bevelen, evenals waterdicht schoeisel, zeker na regen of hoog water. De routes zijn: Megense kapellen route (4,5 km); Pontjes route (5,5 km); Korte struinroute (3,5 km); Lange Struinroute (7,5 km); Struinen door de Maasakkers (6,5 km); Struinen door de Gouden Ham (7 km); Struinen langs de Maas en langs het monument voor de omgekomen Maaswerkers (7,5 km); Struinen langs de eendenkooi, de Wetering en over de Groene dijk (14 km).

- De tuin van het Minderbroederklooster is altijd een moestuin geweest die groente en fruit moest leveren voor de bewoners. Omdat het aantal bewoners kleiner werd en de broeders zelf geen tuinman meer hadden, kwam een flink deel van de tuin beschikbaar voor een nieuwe bestemming: Kloostertuin de Hof van Lof (Kloosterstraat 6). De bomen, bloemen en planten mogen nu hun eigen verhaal vertellen. Niet om wat ze opbrengen worden ze gewaardeerd, maar om wat ze zijn. Ze zijn een stukje van de schepping, mooi door hun kleur en vorm, verbazend door hun manier van groeien en voortplanten, boeiend ook door de ideeën waarop ze je brengen.

Dat laatste krijgt vooral de aandacht. De zonnebloem lijkt wel een afbeelding van de zon, maar ze herinnert je ook aan St. Franciscus die zijn zonnelied dichtte. De buxus doet je denken aan palmzondag, maar ook aan St. Clara die van de bisschop een palmtakje kreeg als teken van goedkeuring en zich op die dag bij Franciscus voegde. De mierikswortel met zijn scherpe smaak wordt gebruikt bij het Joodse paasmaal en verwijst zo naar de bittere slavernij in Egypte. En ga zo maar door. Een hele tuingids is er over vol geschreven. Zo wil deze hof de lof verkondigen van God en de verhalen vertellen van mensen die God hebben gezocht. De Hof van Lof wordt onderhouden door een groep enthousiaste vrijwilligers en wacht op uw belangstellend bezoek. De toegang is gratis. Een vrijwillige bijdrage voor de instandhouding van de tuin wordt wel op prijs gesteld. - Filmpje over Kloostertuin de Hof van Lof.

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Megen, met laagsteprijsgarantie!

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Megen (online te bestellen).

Links

- Algemeen: - Site van en over Megen.

- Nieuws: - Nieuws uit Megen op Facebook.

- Belangenvereniging: - Dorpsraad Megen - Haren - Macharen is opgericht n.a.v. de gemeentelijke herindeling van 1994, om de belangen van de inwoners van deze kernen te behartigen. "Graag horen/weten wij wat er speelt in onze kernen. Wij zijn er voor jullie, als schakel tussen de kernen en de gemeente. De gemeente kan ons om advies vragen, maar wij kunnen de gemeente ook ongevraagd advies geven. Welke vragen kun je aan ons stellen? Je kunt alle vragen stellen, echter zullen we je soms doorverwijzen of je vraag doorzetten. We beogen op onze site de veelgestelde vragen en antwoorden te verzamelen. Ook zal hier vermeld worden welke vragen/klachten en dergelijke je het beste waar kunt neerleggen."

- Dorpshuis: - Midden in het mooie Megen ligt het prachtig gerenoveerde Gemeenschapshuis Acropolis (Broeder Everardusplein 1). Het historische pand uit 1776 biedt onderdak aan tal van verenigingen. Na een ingrijpende verbouwing in 2012 is de locatie voorzien van alle moderne middelen en technische snufjes. Dat maakt Acropolis bij uitstek geschikt voor het houden van (bedrijfs)feesten, een bruiloft, vergaderingen, recepties, workshops of trainingen. Café In ’t Vaticaan is een gezellige ontmoetingsplek, Plein1 een unieke zaal voor het geven van concerten of (bedrijfs)feesten. De voormalige kapel op de eerste verdieping met authentieke glas-in-loodramen biedt de perfecte ambiance voor een huwelijksvoltrekking. Tal van mogelijkheden onder één dak.

- Onderwijs en kinderopvang: - Sinds 2017 worden de mogelijkheden onderzocht van een school voor Megen, Haren en Macharen gezamenlijk, op een centrale locatie. De scholen in de laatstgenoemde twee dorpen hebben namelijk allebei minder dan 50 leerlingen, en naar verwachting gaat dat de komende jaren alleen maar verder dalen, waardoor op enig moment een kritische ondergrens in zicht komt. Op de mogelijk centrale locatie zouden ook sportvoorzieningen geconcentreerd kunnen worden.

- Sport: - Voetbalvereniging RKSV Ulysses.

- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Megen Clarastraat.

• 1. Nederlandse plaatsnamen verklaard,
  van Berkel, Gerald, and Samplonius Kees
  , (2018)