Status

- Meinweg is een buurtschap in de provincie Limburg, in de regio Midden-Limburg, en daarbinnen in de streek Roerstreek, gemeente Roerdalen. T/m 1990 gemeente Melick en Herkenbosch.

- De buurtschap Meinweg valt, ook voor de postadressen, onder het dorp Herkenbosch.

- De buurtschap Meinweg heeft geen plaatsnaamborden, zodat je slechts aan de gelijknamige straatnaambordjes kunt zien dat je er bent aangekomen, en daarbij moet je nog weten dat je rond het einde van deze lange weg moet zijn.

- In deze omgeving ligt ook Nationaal Park De Meinweg, die we eveneens op deze pagina beschrijven.

Ligging

De buurtschap ligt dus - zoals in het vorige hoofdstuk beschreven - rond het einde van de lange, gelijknamige weg en rond de wegen Grensweg en Stinkesraadweg. De buurtschap ligt, op enige afstand, NO van de dorpen Herkenbosch en Vlodrop (en W van en veel dichter bij de Duitse plaats Oberkrüchten), in het uiterste NO van de gemeente Roerdalen, en in Nationaal Park De Meinweg, een bosgebied, grensoverschrijdend tot in Duitsland, maar in een soort enclave binnen het gebied waar geen bos is. De buurtschap grenst in het NO en Z aan Duitsland.

Statistische gegevens

De buurtschap Meinweg omvat ca. 10 huizen met ca. 25 inwoners.

Geschiedenis

Het Congres van Wenen (1814-1815) legde de Nederlands-Duitse grens voor het Meinweggebied vast. Vanaf de middeleeuwen tot de definitieve verdeling was het gebied in gemeenschappelijk eigendom van 12 dorpen: Melick, Herkenbosch, Arsbeck, Birgelen, Ophoven, Steinkirchen, Vlodrop, Karken, Herten, Maasniel, Ober- en Niederkrüchten en de steden Roermond en Wassenberg. In 1882 werd het gebied echter verdeeld in verschillende, strookvormige eigendommen, wat thans nog de vorm van het gebied verklaart. Aan weerzijden van de grens geeft de naam Meinweg deze gemeenschappelijke geschiedenis weer. Grote delen van de (beboste) grensregio zijn in eigendom van gemeenten, de Duitse deelstaat Noordrijn-Westfalen (incl. NRW-Stiftung) en het Nederlandse Staatsbosbeheer. Karakteristiek voor het grensgebied is het terrassenlandschap met zijn steile overgangen (tot 50 meter) en de natuurgebieden die deel uitmaken van het Europese ecologische netwerk Natura 2000. Dit maakt het Meinweggebied bijzonder aantrekkelijk voor duurzame recreatie. (bron en voor nadere informatie zie de website Nationaalparkregio Meinweg (NRW))

Recente ontwikkelingen

- België heeft nog altijd plannen voor het heropenen van de zogeheten IJzeren Rijn, een voormalige spoorlijn die o.a. door Nationaal Park De Meinweg liep, en waarop België nog altijd rechten kan doen gelden. Het is de oude spoorlijn van Antwerpen naar het Ruhrgebied, die sinds 1991 niet meer wordt gebruikt. De bijzondere status van dit gebied als Speciale Beschermingszone onder de Habitatrichtlijn en de Vogelrichtlijn vereist onderzoek naar de ecologische gevolgen van zowel permanente als tijdelijke reactivering van het historisch tracé, mogelijke alternatieve tracés en naar de mogelijkheden van mitigerende maatregelen en compensatie. In het Alterra-onderzoek 'Beoordeling ecologische effecten reactivering ‘IJzeren Rijn’ op het gebied de Meinweg' (2000) is daarom o.a. getoetst: in welke mate ecologische effecten optreden bij tijdelijke en permanente reactivering van het historisch tracé en bij voorgestelde alternatieve tracévarianten; in hoeverre deze ecologische effecten in strijd zijn met verplichtingen die voortvloeien uit de bijzondere status van het gebied als Speciale Beschermingszone onder de Vogelrichtlijn en de Habitatrichtlijn; of en hoe schadelijke effecten kunnen worden gemitigeerd en of gecompenseerd.

Vanwege de negatieve effecten op de natuur en de overlast voor omwonenden, zijn de gemeenten aan het Nederlandse deel van dit traject tegenstander van heropening van dit deel van de spoorlijn. Daarom zijn de afgelopen jaren allerlei mogelijke alternatieve trajecten onderzocht. In dat kader is o.a. eind 2014 de volgende optie gelanceerd: het historische tracé, maar met een omleiding via de Zuidelijke Maaslijn Roermond–Venlo en de Regionalbahn 13 Venlo–Mönchengladbach. Deze omleiding doopte men Rhein-Ruhr Rail Connection, afgekort '3RX'. De drie landen engageerden zich om een vergelijkende studie te financieren. In januari 2018 blijkt een kosten-/batenanalyse in het voordeel van de 3RX uit te pakken. Deze zou dezelfde baten bieden als het historische tracé, maar tegen de helft van de kostprijs van het originele tracé. In januari 2019 is bekend geworden dat Duitsland hierin de voortrekkersrol op zich wil nemen om zich in te zetten voor realisatie van dit tracé. Als dit doorgaat, is de route door de Meinweg dus niet meer aan de orde.

Jaarlijkse evenementen

- Sinds 2008 vindt jaarlijks, op de laatste zaterdag van september, de Meinweg Ecotop plaats (in 2020 voor de 13e keer). Een symposium waar Duitse en Nederlandse veldbiologen, zowel professionals als amateurs, elkaar treffen om de resultaten van hun onderzoeken te delen, te bespreken en te tonen aan een groter publiek. Met jaarlijks meer dan 100 deelnemers is dit evenement inmiddels een begrip geworden, waar velen ieder jaar weer naar uitkijken. - Fotoverslag Ecotop 2019.

Landschap, natuur en recreatie

- De weg Meinweg vanuit Herkenbosch is geliefd bij wielrenners.

- Speciaal voor ruiters hebben Staatsbosbeheer en de gemeente Roerdalen een ruiterpadennetwerk aangelegd in de Meinweg van ruim 35 kilometer lengte. De route sluit aan op Route WCL en Route Beesel.

- 5 Tips van het IVN voor een geweldig dagje Nationaal Park De Meinweg.

- Het ca. 18 km2 grote Nationaal Park De Meinweg (zie hier het Aanwijzingsbesluit uit 2013) ligt in het oosten van de gemeente Roerdalen, tegen de grens met Duitsland. Het gebied wordt langs drie zijden omsloten door Duitsland en is onderdeel van het Duits-Nederlandse Grenspark Maas-Swalm-Nette. Het bestaat uit een voor Nederland uiterst zeldzaam terrassenlandschap, met steile overgangen tussen deze terrassen. Het hoogste punt in het gebied is het Wolfsplateau, met ca. 80 m boven NAP. Dit unieke landschap is in de loop van tienduizenden jaren ontstaan door inschuring van het water van de Maas en Rijn en drie breukvlakken in de aarde die door het nationaal park lopen (onder andere de Peelrandbreuk). Het gebied wordt verder ook dwars doorsneden door twee beken, de Roode Beek en de Boschbeek, die het water van de plateaus naar de Roer voeren.

Tussen 1954 en 1962 is in het gebied Staatsmijn Beatrix aangelegd, maar na de voltooiing van twee schachten zijn alle activiteiten gestaakt. Het gebied is in 1990 door het Rijk aangewezen als natuurgebied. Het gebied was gemeenschappelijk bezit en gebruik van de omliggende dorpen. Een deel van het gebied was een eiken hakhoutbos. Voor de mijnbouw is er een forse aanplant van bomen geweest voor stuthout. Hierdoor en door verdroging zijn de heide en het aanwezige hoogveen steeds meer verdrongen. In het gebied ligt het voormalige Kolleg St. Ludwig.

Er zijn diverse soorten biotoop aanwezig: eiken-berkenbossen, broekbossen, droge en natte heide en vennen en beekdalen. Vooral in de natte heide komen bijzondere soorten voor zoals ronde zonnedauw, kleine zonnedauw, beenbreek, gagel en klokjesgentiaan. In het gebied komen aan zoogdieren wilde zwijnen, vossen, bunzings, steenmarters, reeën en hermelijnen voor. Er zijn 110 soorten vogels waargenomen, waaronder regelmatig kraanvogels en er hebben minimaal 60 soorten vogels in dit gebied gebroed. Het gebied is ook bekend om het grote aantal reptielen- en amfibieënsoorten. De reptielen in het gebied zijn: adder, gladde slang, zandhagedis, levendbarende hagedis en hazelworm. De min of meer zeldzame amfibieën zijn de poelkikker, heikikker, knoflookpad, rugstreeppad, alpenwatersalamander, kamsalamander en vinpootsalamander, waarvan de zeldzaamste, de knoflookpad, behoorlijk achteruit is gegaan. Ook het aantal waargenomen libellensoorten is uniek in Nederland. Er zijn 50 dagvlindersoorten waargenomen en 340 soorten nachtvlinders. Er leeft ook een belangrijke populatie van de groene jachtspin.

Langs de vennen komt na flinke ingrepen weer hoogveen tot ontwikkeling. De naaldbossen en de niet-inheemse boomsoorten worden langzamerhand verwijderd ten gunste van inheemse soorten. Gedurende meer dan tien jaar is ten behoeve van de adder gewerkt aan verbindingszones tussen de vochtige heidegebieden in het park. Als gevolg hiervan komt dit reptiel weer vaker voor. Als sluitstuk van het project heeft Staatsbosbeheer in 2014 een faunapassage in de vorm van een goot met licht doorlatende roosters aangelegd onder de Boslaan, omdat die nog een belangrijke barrière vormde.

Bij een grote natuurbrand in De Meinweg in april 2020 raakte circa 200 hectare bos en vooral heide zwaar beschadigd. Ongeveer 15 hectare bos is volledig vernield. Omdat aangetaste dennenbomen al hun naalden hebben laten vallen, lag er een dik pakket op de bodem. Door hier en daar de naalden te verwijderen, wat gemeente en Staatsbosbeheer in augustus 2020 hebben uitgevoerd, krijgen boomzaden een kans om te ontkiemen. In sommige gedeelten van het bos zijn in najaar 2020 ook jonge boompjes aangeplant. Dennenbomen die zijn aangetast door de grote brand zijn toen geruimd. Normaal zouden ze wel kunnen herstellen, maar door de droogte én de zeer hoge temperaturen van zomer 2020 lukt dat niet.

- "In april 2020 heeft er een grote brand gewoed in Nationaal Park De Meinweg. Ten gevolge van deze brand ontstond er een optimale habitat voor een specifieke groep paddenstoelen. Tot nu toe werden er al 21 van deze brandplekpaddenstoelen aangetroffen. Deze groep behoort tot de meest bedreigde groep paddenstoelen in Nederland. Helaas staat een deel van het gebied op de nominatie gekapt te worden. Wij zouden daarom willen adviseren, met name op basis van het behoud van biodiversiteit, om de geplande kap van een deel van het gebied tijdelijk uit te stellen om de ontwikkeling van deze paddenstoelen niet te verstoren.

Brandplekpaddenstoelen bestaan uit een groep van ongeveer 50 soorten paddenstoelen die tot ontwikkeling komen na een brand. Ze behoren tot de meest bedreigde groep paddenstoelen die we in Nederland hebben; 96 procent staat namelijk op de Rode Lijst. Een oorzaak hiervan is onder andere de afname van het verbranden van hout in natuurgebieden. In april 2020 woedde er vier dagen lang een zeer grote natuurbrand in Nationaal Park De Meinweg nabij Herkenbosch. Als gevolg van deze brand werd ongeveer 200 hectare bos en heide verwoest. Begin september 2020 troffen enkele leden van de Paddenstoelenstudiegroep Limburg (PSL) tot hun verrassing grote hoeveelheden Oliebolzwammen (Rhizina undulata) aan. Het verbrande naaldbos leek zelfs wel bezaaid met oliebollen!

De Oliebolzwam is een karakteristieke, ietwat op oliebollen gelijkende brandplekpaddenstoel. De sporen van deze zwam ontkiemen pas nadat de bodem voldoende opgewarmd is, iets dat gebeurt tijdens een bosbrand. Na het ontkiemen parasiteert de zwamvlok op de wortels van de Grove den (Pinus sylvestris) en ontwikkelt dan zijn vruchtlichamen. Deze vondst nodigde uit tot het uitvoeren van verder onderzoek naar de paddenstoelen in het verbrande gebied van De Meinweg. In dit artikel zullen we enkele brandpleksoorten aan je voorstellen die in de afgelopen maanden zijn aangetroffen." (bron: Nederlandse Mycologische Vereniging, januari 2021)

- "Met gepaste trots presenteer ik het Hoofdrapport Natura2000-plan Meinweg van de Provincie Limburg. Zoals bekend is het opstellen van de Natura2000-plannen al jaren een ingewikkelde weg met veel obstakels. Ik ben dan ook verheugd dat er nu weer een plan gereed is. In Midden-Limburg bevindt zich een waardevol grensoverschrijdend natuurgebied. Dit gebied met zijn bossen, heide, vennen en snelstromende beken heeft een rijke verscheidenheid aan planten- en diersoorten en is om die reden aangemeld onder Natura 2000. Ze vormen samen een verbindende ecologische schakel in het landschap. Daarnaast zorgt het samen met de aanliggende Duitse natuurgebieden voor een internationaal belangrijk natuurgebied, want ook de gebieden in Duitsland zijn aangemeld onder Natura 2000.

De totstandkoming van dit Natura2000-plan is mede te danken aan de input van direct betrokkenen uit de omgeving. Ik wil een ieder die deze input verzorgd heeft bedanken voor hun constructieve inbreng. De Natura2000-regelgeving is complex. Ik spreek dan ook de hoop uit dat dit plan het fundament is voor een duurzame bescherming van dit bijzondere natuurgebied en tevens duidelijkheid schept over de maatregelen en verplichtingen die nodig zijn om de bijzondere soorten in stand te houden. Rest mij nog om de uitvoerders van dit plan succes te wensen en de toezegging te doen dat de Provincie bereid is om een bijdrage te leveren aan deze uitvoering. Hubert Mackus, Gedeputeerde Groen, Landbouw, Infra, Rail en Monumenten, juni 2019."

- In Nederland komen 59 bosreservaten voor. Nationaal Park de Meinweg bezit enkele bosreservaten. De Kombergen is er daar een van. De bosreservaten in dit gebied vormen samen met enkele bosreservaten op de Veluwe de enige referentie voor natuurlijke ontwikkeling van inheems bos in Atlantisch laagland in Nederland. In de bosreservaten in dit gebied wordt geen onderhoud gepleegd en is er sprake van natuurlijke ontwikkelingsprocessen. Het betreft nog relatief jonge bossen, waarin de fase van natuurlijke sterfte en aftakeling nog plaats moet gaan vinden.

- In het Duitse deel van de Meinweg, en daarbinnen in Kreis Heinsberg, vindt op diverse plekken bosomvorming plaats van overwegend naaldhout naar eiken-berkenbossen. Naaldbossen zijn monotoon en zijn in vergelijking tot eiken-berkenbossen soortenarm in de zin van biodiversiteit. Geen andere inheemse boomsoort dan de eik herbergt 300-500 soorten dieren. Dit grote aanbod aan voornamelijk insecten vormt weer voedsel voor predatoren als vogels en zoogdieren.

- Knotbeuken zijn al eeuwenoud en komen op verschillende locaties in Nationaalparkregio Meinweg (NRW) voor. Het betreft bomen met dikke stammen, grillig en fabelachtig van vorm. In het artikel onder de link wordt o.a. de historie van de knotbeuk besproken. Getracht wordt om oude knotbeuken te behouden en te herstellen. Ook wordt geprobeerd "nieuwe" knotbeuken te maken door de oude zaagtechnieken toe te passen. Het knotten van beuken wijkt af van de werkwijze die we kennen bij wilgen. Bij wilgen worden alle takken uit de knot verwijderd. Als dit bij beuken gebeurt, gaat de boom dood.

- Op de Meinweg komen zes soorten spechten voor, waarvan de Grote Bonte Specht het meest algemeen is. Deze soort komt hier verspreid voor, maar heeft een voorkeur voor afwisselend in ouderdom verschillend naald- en gemengd bos. Het gaat goed met de spechten in dit gebied; de meeste soorten nemen in aantal toe. Probleem blijft de Draaihals. Deze spechtachtige die, als enige van de spechten, een trekvogel is, werd in de jaren 80-90 van de vorige eeuw nog regelmatig als broedvogel aangetroffen, de laatste tientallen jaren nog maar sporadisch.

- 'Het belang van dode en levende bomen in de Meinweg voor angeldragers', door Ivo Raemakers van Ecologica. Hout heeft een grote aantrekkingskracht op angeldragers. Dood hout is vooral belangrijk als gecombineerde nest- en overwinteringsplek, met name de dikke takken en stammen. De angeldragers maken gebruik van holten die door andere houtbewoners zijn gemaakt. Denk hierbij aan gangenstelsels van kevers en torren, spechtengaten, scheuren in droge stammen e.d. Angeldragers willen naast hout ook warmte en droogte. Ze zijn daarom vooral te vinden langs zonnige, structuurrijke bosranden, soliatire bomen en struiken en open plekken in het bos.

- 'Paddenstoelen levend op dood hout in de Meinweg', door Karl Wehr van Arbeitsgemeinschaft Pilzkunde Niederrhein. Paddenstoelen leveren een belangrijke bijdrage bij het afbreken van dood hout in bruikbare restbestandelen. De paddenstoelen vormen schimmeldraden in het hout. Wat we als paddenstoel op of tegen de stam zien staan, is het vruchtlichaam, de "bloem", van de schimmel. Een schimmel is in staat een levende boom te doden om er daarna nog jaren van te leven. Er zijn soorten die puur op loof of naaldhout voorkomen, mengvormen komen ook voor. In het artikel onder de link worden aan de hand van fotomateriaal diverse soorten besproken.

- Beheerder Staatsbosbeheer heeft in 2008 in dit gebied een zwijnengaas geplaatst. In een adder-leefgebied zijn twee zones omsloten door het gaas, met een gezamenlijke oppervlakte van ongeveer 10 hectare. Deze afrastering moet voorkomen dat wilde zwijnen in die gebieden terechtkomen en daar schade aanrichten bij de overwinteringsplekken van de adders. Verder heeft Staatsbosbeheer plannen voor een herintroductie van edelherten in het gebied.

- In het kader van het Programma Aanpak Stikstof (PAS) heeft Staatsbosbeheer in 2019 werkzaamheden uitgevoerd in het heidegebied ten noorden van de weg Meinweg tot aan de Bosbeek bij de Duitse grens, onder meer bestaande uit het plaggen van de aanwezige vegetatie, voornamelijk gras. Door deze af te schrapen en af te voeren wordt de overmatig neergeslagen stikstof afgevoerd. Hierdoor herstelt de oorspronkelijke vegetatiestructuur en wordt het biotoop voor reptielen zoals de adder hersteld. Naast de plagwerkzaamheden zijn binnen het heidegebied tussen Venhof en Rolvennen (Waalsberg) op 25 locaties zandige plekken gemaakt voor reptielen en insecten. Het vrijgekomen materiaal is in het terrein verwerkt.

- Aan de rand van het nationaal park ligt Bezoekerscentrum De Meinweg van Staatsbosbeheer, dat het hele jaar door geopend is. Het gebouw is gebouwd in 1999 en vormt een geheel met de omgeving. Hiervoor zorgt het sedumdak, dat naast een natuurlijke uitstraling ook een bijdrage levert aan het klimaat door het regenwater op te vangen en het gebouw koel te houden in de zomer. In het bezoekerscentrum is een winkel waar natuurgerelateerde producten gekocht kunnen worden, een tentoonstellingsruimte en een brasserie. Gedurende het jaar worden in het bezoekerscentrum verschillende activiteiten zoals wisseltentoonstellingen en themamiddagen georganiseerd. In het bezoekerscentrum is ook een kaart verkrijgbaar met daarop diverse wandelroutes.

- Kom naar Speelbos De Meinweg voor een middagje buitenplezier. Speel apenkooitje tussen de bomen en de hut, en klauter over de touwbruggetjes en vlonders die tussen de bomen hangen. Of verstoppertje, achter de takkenrillen. Liever met water kliederen? Onderaan de heuvel staat een waterpomp, waarmee je water door de uitgeholde boomstammen kunt laten stromen. Ook voor schoolklassen is dit een leuke buitenactiviteit. Overleg daarvoor even met het lokale Staatsbosbeheer (tel. 0475-528500).

- Schaapskudde de Meinwegregio - onderdeel van Landschapsbeheer De Wassum - trekt rond over de Meinweg, de Melickerheide, kern Swalmen en Heide Swalmen. Hier worden begrazingsprojecten gerealiseerd met verschillende doelen. Van natuurcreatie tot natuurbeheer, op een zo natuurlijk mogelijke wijze. Maak kennis met deze veelzijdigheid en kom de kudde eens bezoeken, of loop een keer een route mee.

- Stichting Koekeloere, opgericht in 2007, heeft als doel de kennis over én het voorkomen van flora en fauna te vergroten. Zij heeft als primair aandachtsgebied Nationaal Park De Meinweg. Om het doel te verwezenlijken organiseert de stichting verschillende activiteiten in het aandachtsgebied. Onderzoek: het verzamelen van gegevens met betrekking tot flora en fauna door middel van inventarisaties en monitoring. Initiëren, coördineren en stimuleren van tellingen en onderzoek. Om onze flora en fauna te beschermen zijn actuele gegevens over het voorkomen en de verspreiding van soorten onmisbaar. Ze vormen de basis voor maatregelen op het gebied van behoud en/of herstel van onze flora en fauna.

- De hakhoutbrigade op de Meinweg bestaat uit losse vrijwilligersgroepen die via het IKL (Stichting Instandhouding van Kleine Landschapselementen in Limburg) ingezet worden. Traditioneel vinden de activiteiten plaats op de zaterdag tussen kerst en oud en nieuw en op de laatste zaterdag voor carnaval.

Beeld

- Reportage over de Meinweg van het programma Vroege Vogels (VARA), november 2018.

- Bert Kok heeft een ree gefotografeerd in de Meinweg, en geeft tips voor anderen die ook zulke foto's willen maken.

- In deze aflevering van de tv-serie 'Limburg van Boven' (L1, 2017) volgen ze met een helikopter de rivier de Roer in oostelijke richting en komen boven de Meinweg. Prachtige beelden - met gesproken toelichting erbij - van het gebied en omgeving, met o.a. unieke beelden van het enorme complex van de Maharishi Universiteit in buurtschap Vlodrop-Station.