Menkeweer

Plaats
Buurtschap
Het Hogeland
Groningen

menkeweer_bruggetje_naar_begraafplaats.jpg

Survival: je moet dit balkbruggetje over om bij de begraafplaats van Menkeweer te komen (© H.W. Fluks)

Survival: je moet dit balkbruggetje over om bij de begraafplaats van Menkeweer te komen (© H.W. Fluks)

menkeweer_hek_naar_begraafplaats.jpg

Buurtschap Menkeweer heeft helaas geen plaatsnaambordjes. De plaatsnaam staat wel op het toegangshek naar de begraafplaats. Ook mooi. En op de boerderij ernaast, dat is de voormalige weem (Gronings voor pastorie). (© H.W. Fluks)

Buurtschap Menkeweer heeft helaas geen plaatsnaambordjes. De plaatsnaam staat wel op het toegangshek naar de begraafplaats. Ook mooi. En op de boerderij ernaast, dat is de voormalige weem (Gronings voor pastorie). (© H.W. Fluks)

menkeweer_begraafplaats.jpg

En dit is hem dan: de rijksmonumentale begraafplaats van het voormalige dorp Menkeweer, als aandenken aan de kerk die er tot 1828 nog bij stond. De laatste begrafenis heeft hier in 1903 plaatsgevonden. (© H.W. Fluks)

En dit is hem dan: de rijksmonumentale begraafplaats van het voormalige dorp Menkeweer, als aandenken aan de kerk die er tot 1828 nog bij stond. De laatste begrafenis heeft hier in 1903 plaatsgevonden. (© H.W. Fluks)

menkeweer_boerderijtje_tussen_menkeweer_en_warffum.jpg

Boerderijtje in het land tussen Menkeweer en Warffum (© Harry Perton/https://groninganus.wordpress.com)

Boerderijtje in het land tussen Menkeweer en Warffum (© Harry Perton/https://groninganus.wordpress.com)

Menkeweer

Terug naar boven

Status

- Menkeweer is een buurtschap in de provincie Groningen, gemeente Het Hogeland. T/m 2018 gemeente Bedum.

- De buurtschap Menkeweer valt, ook voor de postadressen, onder het dorp Onderdendam.

- De buurtschap Menkeweer heeft geen plaatsnaamborden, en ook geen gelijkluidende straatnaam - wat bij veel andere buurtschappen wél het geval is - zodat je ter plekke nergens aan kunt zien dat en wanneer je de buurtschap binnenkomt en weer verlaat.

Terug naar boven

Ligging

De buurtschap Menkeweer ligt rond de Warffumerweg (het gedeelte van deze weg N van de bebouwde kom van het dorp Onderdendam). De buurtschap ligt direct N van het dorp Onderdendam, NNW van het dorp Bedum, W van het dorp Middelstum, ZW van de dorpen Stitswerd en Kantens, ZZO van het dorp Warffum, ZO van de dorpen Tinallinge en Baflo en NNO van het dorp Winsum.

De buurtschap ligt aan de waterloop Warffumermaar.

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 omvat buurtschap Menkeweer 11 huizen met 52 inwoners. Tegenwoordig omvat de buurtschap een handvol huizen met ca. 15 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

Opkomst...
Je zou het gezien de huidige handvol boerderijen niet zeggen, maar Menkeweer is een heus dorp geweest met alles erop en eraan. Mogelijk was hier in de 13e eeuw al een kerk. Daar zijn wel aanwijzingen voor, maar er is nog geen echt bewijs van. Het is wel altijd een zeer klein dorp gebleven. In 1738 telt de kerkelijke gemeente 34 lidmaten en staan er 20 huizen, waarvan slechts een handvol nabij de wierde. Een ander groepje huizen staat rond de Rodeweg tussen de weg naar Winsum, het Winsumerdiep en de Warffumermaar. In 1655 wordt de 'provincieboerderij' bij de wierde verbouwd tot een weem (Gronings voor pastorie). Er komt ook een lagere school met daarnaast een meesterswoning. De school telt rond 1800 ca. 50 leerlingen. Er is ook een armenhuis (diaconiehuis) en een werkhuis. In 1808 wordt er een brouwerij gesticht in Menkeweer en in de 19e eeuw heeft het dorp ook nog een bakkerij, timmerman en smid.

en 'ondergang'...
Tot begin 19e eeuw is het dorp onderdeel van de rechtsstoel Menkeweer en Huizinge. In 1803 wordt Onderdendam aangewezen tot rechtsstoel of jurisdictie van het nieuwe drostambt Hunsingo-quartier. Vervolgens wordt daar in 1804 een nieuwe rechtszaal (het huidige 'Oude Regthuis') ingericht, in 1808 een kantoor voor de ontvanger van de beschreven middelen (belastingen) en ten slotte komt er ook een notaris. Hierdoor wordt Onderdendam een geliefde plek om te wonen en ontstaat er langzamerhand een dorpje, dat in belang toeneemt ten koste van Menkeweer.

Ook begin 19e eeuw maalden de ambtelijke molens al langzaam; in 1808 dient landbouwer Jan Reinders c.s. een verzoek in bij de Landdrost om de kerspelen van Onderwierum, Menkeweer en het deel van Onderdendam onder de gemeente Bedum samen te voegen tot één kerspel. Het duurt 'even', maar in 1828(!) is het dan zover. De kerk van Menkeweer is inmiddels in vervallen toestand geraakt. In 1826 schrijft men dat de kerk toen "in zoodanige totaal vervallen toestand was dat niet dan met gevaar gebruik daar van kon worden gemaakt" en dat de kerkgangers daarom samenkwamen in de school in Onderdendam. Na de kerkelijke fusie met Onderwierum en Onderdendam in 1828 wordt de kerk nog in hetzelfde jaar op afbraak verkocht. De kerkgangers komen vervolgens tot 1840 samen in de kerk van Onderwierum, tot de gereedkoming van het nieuwe kerkgebouw in Onderdendam dat jaar.

Menkeweer is niet alleen zijn kerk kwijtgeraakt en daarmee tot buurtschap 'gedegradeerd', het is ook nog een flink stuk van zijn grondgebied kwijtgeraakt. Oorspronkelijk behoorde namelijk de hele bebouwing N van het Winsumerdiep tot (het kerspel) Menkeweer. In de loop van de 19e eeuw is de bebouwing rond de Rodeweg aan het dorpsgebied van Onderdendam toegekend, en ligt tegenwoordig ook binnen de bebouwde kom van dat dorp, zodat de huidige buurtschap alleen nog het deel N daarvan buiten de bebouwde kom (met o.a. het kerkhof) omvat.

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- Het kerkhof van Menkeweer is nog lang na de afbraak van de kerk in 1828 in gebruik gebleven. In 1872 komt de begraafplaats in Onderdendam gereed, waarna het gebruik van het kerkhof in Menkeweer afneemt. De laatste begrafenis heeft hier in 1903 plaatsgevonden. Er liggen nog 56 zerken. In de jaren vijftig wil de Hervormde Gemeente wel van dit kerkhof af. Waterschap Hunsingo voelt zich verplicht om het kerkhof in goede staat te houden, met name omdat notaris en toenmalig Eerste Kamerlid en voorzitter van Waterschap Hunsingo Adriaan Jan van Roijen (overleden 1874) er begraven ligt. Zij koopt het kerkhof daarom in 1959 van de Hervormde Gemeente voor het symbolische bedrag van één gulden. Het kerkhof wordt nog altijd door het waterschap (tegenwoordig is dat Noorderzijlvest) beheerd. Het kerkhof is een rijksmonument en staat aan de weg duidelijk aangegeven.

- Rijksmonumenten zijn ook huis Molenkom uit mogelijk ca. 1800 op Warffumerweg 16, en het daarbij gelegen vroeg-20e-eeuwse Menkeweersterholtje, een ijzeren hoogholtje (bruggetje) over de Warffumermaar.

Reactie toevoegen