Status

- Munnekemoer is een buurtschap in de provincie Groningen, in de streek en gemeente Westerwolde. T/m 2017 gemeente Vlagtwedde.

- De buurtschap Munnekemoer valt, ook voor de postadressen, onder het dorp Ter Apel.

- De buurtschap Munnekemoer ligt deels buiten, deels binnen de bebouwde kom (van het dorpsgebied van Ter Apel). Als je vanuit Drenthe de buurtschap binnenkomt, staan er witte plaatsnaamborden, buiten de bebouwde kom, met de naam van de buurtschap. Een paar honderd meter verderop - vlak na het benzinestation van Fieten - begint de bebouwde kom van het dorpsgebied van Ter Apel, en staan daar daarom blauwe plaatsnaamborden genaamd Ter Apel. Je bent dan echter nog altijd in de buurtschap, die verderop, na de splitsing van het Ter Apelkanaal met het Haren-Rütenbrocker Kanal, overgaat in de buurtschap Barnflair.

- Wij hebben de indruk dat de buurtschap samen met buur-buurtschap Barnflair, gezien de landschappelijke en maatschappelijke overeenkomsten en banden, als tweelingbuurtschap Barnflair-Munnekemoer wordt beschouwd (er is ook een postkantoor geweest met die naam, waarvoor zie bij Geschiedenis). De buurtschappen hebben echter nog wel beide hun eigen plaatsnaamborden.

Naam

Oudere vermeldingen
1781 't Munneke Moer, 1867 Munnike Moer.

Naamsverklaring
Ter Apel bezat een klooster en dat verklaart waarom een gebied ten zuiden van dit dorp het 'monnikenveenmoeras' werd genoemd.(1)

Ligging

De buurtschap ligt ZO van Ter Apel, in het uiterste ZO van de provincie Groningen, rond de wegen Munnekemoer Oost (= de hoofdweg, O van het Ter Apelkanaal), -West (de landelijke weg W van het Ter Apelkanaal), Matenweg en Rütenbrockerweg (eindigend bij de Duitse grens en deels de N366). De buurtschap grenst in het W en Z aan de provincie Drenthe (aan resp. het buitengebied van Roswinkel en het buitengebied van Emmer-Compascuum c.q. Munsterscheveld), in het O aan Duitsland en in het N aan de buurtschap Barnflair.

Statistische gegevens

De buurtschap Munnekemoer heeft ca. 60 huizen en enkele woonschepen, met ca. 150 inwoners. Opvallend is dat in de huisnummering aan beide kanten van het kanaal veel 'gaten' zitten. Kennelijk zijn hier veel huizen in de loop der jaren afgebroken.

Geschiedenis

- Stopplaats Ter Apel Rijksgrens aan de Rütenbrockerweg, op de grens van de buurtschappen Barnflair en Munnekemoer, was vanaf de opening in 1924 tot het sluiten van dit station in 1926 het eindpunt van de STAR lijn. Oorspronkelijk ingericht voor de doorvoer van goederen en personen naar Duitsland en in die hoedanigheid ook uitgerust met douanefaciliteiten. Helaas in 1926 alweer gesloten, toen duidelijk werd dat het beoogde aansluitende Duitse traject niet zou worden aangelegd. Het STAR station, waar jarenlang café De Bult in was gevestigd, is in 1984 afgebrand. Op die plek staat nu het pand van Chinees restaurant Hong Fong. In de nabijheid is in 2000 een woning gebouwd die sterk lijkt op het vroegere stationsgebouw. De spoorbaan is nog goed te volgen. Over het kanaal zijn nog resten van de oude spoorbrug (die in de Tweede Wereldoorlog is vernield) zichtbaar.

- De buurtschap heeft samen met de N gelegen buurtschap Barnflair een postkantoor gehad onder de naam 'Barnflair-Munnekemoer' van 1919 tot 1973, in dat jaar hernoemd in 'Munnekemoer-Oost'.

Fotoboek
Radioloog Rienhart Wolf (1960) uit Annen, zoon van de toenmalige notaris Dirk Wolf in Ter Apel, schreef sinds 2006 om de drie weken een verhaal voor de populaire rubriek 'Vervlogen Tijden' in de kranten Kanaalstreek en de Ter Apeler Courant. Medio 2017 is die rubriek overgenomen door Jakob Been uit Ter Apel. Na het schrijven van de eerste bijdrage van 'Vervlogen Tijden' voor de krant bedacht Rienhart - die ook de website Oudterapel.nl runt - al het plan om er ooit een boek over uit te geven. In 2017 is dat plan werkelijkheid geworden. "De vroegste fotografische geschiedenis van het dorp en de daarmee nauw verbonden plaatsen Ter Apelkanaal, Barnflair en Munnekemoer was voorheen slechts fragmentarisch gedocumenteerd", lichtte Rienhart toe bij de verschijning van het boek. "De samenhang van die plaatsen in hun vroege ontwikkeling en met name de relatie tot het graven van het kanaal was tot nu toe niet op een overzichtelijke manier in beeld gebracht. Door eigen archiefonderzoek maar ook door gesprekken met veel oudere inwoners is dit uitgemond in een uniek fotodocument. Verder heb ik gebruik gemaakt van de omvangrijke collectie foto's en knipsels die door mijn vader zijn verzameld. Vele tientallen albums."

"Het boek is een waardevol document geworden. Voor de oudere inwoners roept het veel herinneringen op, voor nieuwkomers is het boek een openbaring." De mooiste foto’s zijn meestal op oorspronkelijke grootte op de linkerpagina weergegeven met op de rechterpagina begeleidende tekst en aanvullende foto’s. Het boek 'Vervlogen Tijden: een fotografische geschiedenis van Ter Apel, Ter Apelkanaal, Barnflair en Munnekemoer' telt 256 pagina's in kleur, met 700 historische foto's en een harde omslag, en kost 24,95 euro. Een breed scala aan onderwerpen wordt belicht, zoals Ter Apeler garagebedrijven, smederijen en stelmakers, de vrijwillige brandweer, sigaren, ansichtkaarten en kappers. De 1e druk van 1.000 exemplaren was snel uitverkocht, maar gelukkig is besloten tot een 2e druk. Informatie over de verkrijgbaarheid van het boek kun je verkrijgen bij dhr. Rienhart Wolf, e-mail rfewolf@gmail.com.

Bezienswaardigheden

- De buurtschap heeft 1 rijksmonument, zijnde de voormalige sluiswachterswoning (Munnekemoer Oost 4) bij de schutsluis (8e Verlaat) in het Ter Apelkanaal. De sluis is dusdanig op onderdelen vernieuwd dat hij buiten de bescherming van rijkswege valt, evenals de ophaalbrug over de sluis, die geheel vernieuwd is. De sluiswachterswoning is vermoedelijk gebouwd omstreeks 1860-1870 in opdracht van de Stad Groningen in een eclectische bouwtrant. Sinds de sluis automatisch wordt bediend, is de woning in particulier bezit en gebruik. Aan de woning is in de loop der jaren weinig veranderd, met uitzondering van het interieur en de achtergevel, waarin eind jaren tachtig van de 20e eeuw onder meer een schuurdeur is dichtgemetseld en waaruit de hoge deeldeuren zijn verwijderd. De sluiswachterswoning is markant gelegen aan het Ter Apelkanaal tegenover de sluis. Ten noordwesten van de woning vertakt het Ter Apelkanaal zich in het Rütenbrockkanaal, waarin de op onderdelen vernieuwde Duitse sluis ligt.

De voormalige sluiswachterswoning in Munnekemoer is van algemeen belang vanwege cultuur- en architectuurhistorische waarde: als voorbeeld van een sluiswachterswoning uit 1860-1870; vanwege de opvallende eclectische decoraties; vanwege de redelijke mate van gaafheid van het exterieur; vanwege de historische relatie met de Stad Groningen; vanwege de markante ligging bij het 8e Verlaat, vlakbij de (vernieuwde) Duitse sluis.

- Schutsluis (8e Verlaat) in het Ter Apelkanaal.

- Ophaalbrug Munnekemoerbrug - lokaal bekend als de 'ijzerenklapbrug' - over het Ter Apelkanaal.

- Het oorlogsmonument aan de Rütenbrockerweg is op 4 mei 1948 door de toenmalige burgemeester H. Waalkens onthuld, ter nagedachtenis aan de burgers die tijdens de bezettingsjaren door oorlogshandelingen zijn omgekomen.

- Standbeeld De Aardappelkrabber.

• 1. Nederlandse plaatsnamen verklaard,
  van Berkel, Gerald, and Samplonius Kees
  , (2018)