Munnekens-Vinkel

Plaats
Buurtschap
's-Hertogenbosch Bernheze
Noordoost-Brabant
Noord-Brabant

munnekens-vinkel_kuijperkaart_1865_kopie.jpg

Op de Kuijperkaart uit 1865 kun je goed zien welk deel van Vinkel, het zogeheten Heesch' Vinkel of Munnekens-Vinkel, oorspronkelijk onder Heesch viel en deels nog altijd valt. In het ZW zie je een 'enclave', met Nulands gebied er nog tussen.

Op de Kuijperkaart uit 1865 kun je goed zien welk deel van Vinkel, het zogeheten Heesch' Vinkel of Munnekens-Vinkel, oorspronkelijk onder Heesch viel en deels nog altijd valt. In het ZW zie je een 'enclave', met Nulands gebied er nog tussen.

Munnekens-Vinkel

Terug naar boven

Status

- Munnekens-Vinkel is een buurtschap in de provincie Noord-Brabant, in de regio Noordoost-Brabant, in deels gemeente Bernheze, grotendeels gemeente 's-Hertogenbosch. T/m 1992 gemeente Heesch (geheel). In 1993 over naar de gemeente Maasdonk (ook geheel), in 1994 gedeeltelijk over naar gemeente Bernheze, het andere, grotere gedeelte blijft dan gemeente Maasdonk (en gaat in 2015 over naar de gemeente 's-Hertogenbosch).

- De buurtschap Munnekens-Vinkel valt, ook voor de postadressen, onder het dorp Vinkel.

- De buurtschap Munnekens-Vinkel heeft geen plaatsnaamborden, en ook geen gelijkluidende straatnaam - wat bij veel andere buurtschappen wél het geval is - zodat je ter plekke nergens aan kunt zien dat en wanneer je de buurtschap binnenkomt en weer verlaat.

Terug naar boven

Naam

Oudere vermeldingen
Monicksvinkel, Munnekensvinkel, 1837-1838 Munnekes Vinkel, 1895 Munnekens Vinkel. De buurtschap werd ook Heesch' Vinkel genoemd, om het te onderscheiden van de W delen van Vinkel, die vanouds onder Nuland en Geffen vielen (en die daarom Nulands Vinkel en Geffens Vinkel werden genoemd).

Naamsverklaring
- Het eerste deel is waarschijnlijk een persoons- of geslachtsnaam Munneke.(1)

- Het Brabants Historisch Informatie Centrum (BHIC) heeft een andere visie en stelt: "Omstreeks 1200 vestigen zich Wilhelmieter monniken in deze contreien. Zij zijn hier met de eerste ontginningen begonnen. Daarom wordt Heesch' Vinkel naar hen ook wel Munnekens-Vinkel genoemd."

Terug naar boven

Ligging

De buurtschap Munnekens-Vinkel ligt rond de wegen Vinkelsestraat (het gedeelte van deze straat in ZW en daarna in W richting vanaf huisnummers 62 en 121: beide zijden (= tot aan de bebouwde kom van het dorp Vinkel), het gedeelte van deze straat van huisnummers 50 t/m 60: alleen W zijde; de lagere huisnummers van deze straat vallen onder buur-buurtschap Berkt en onder buurtschap Wijst), 't Staal, Buntstraat, Koksteeg (het gedeelte van deze weg tussen de bebouwde kom van het dorp Vinkel en de Munkesstraat: Z zijde; het gedeelte van deze weg tussen de wegen Kievit en Zoggelsestraat: O zijde), Munkesstraat, Kievit, Zoggelsestraat (het gedeelte van deze straat tussen de weg Koksteeg en de Holkampstraat), Holkampstraat (met uitzondering van het gedeelte van deze straat rond het kruispunt met de Kasteellaan), Vinkelse Bunderstraat, Bleekeseweg en Halleyweg (het gedeelte van deze weg rond en W van het kruispunt met de Bleekeseweg). De buurtschap ligt direct O en ONO en OZO van het dorp Vinkel, ZO van de dorpen Nuland en Geffen, ZW van het dorp Heesch, W van het dorp Nistelrode en NNW van het dorp Loosbroek.

Terug naar boven

Statistische gegevens

De buurtschap Munnekens-Vinkel omvat ca. 120 huizen met ca. 300 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

Al rond 1195 is er sprake van kluizenaars in Munnekens-Vinkel en op de Papendijk bij Geffen. Waar kwamen die mannen vandaan en wat deden ze daar in dit verlaten gebied? De monniken waar het hier om gaat waren kluizenaars van de orde van de Wilhelmieten. Die orde kwam oorspronkelijk uit Italië. In het midden van de 12e eeuw woont er een zekere Willem als kluizenaar in een woest dal in het Italiaanse Toscane. Hij wordt dan ook Willem van Malavalle (letterlijk 'slecht of ontoegankelijk dal') genoemd. Hij sterft in 1157 en een groepje gelijkgestemde mannen zet zijn levenswijze voort. Deze monniken worden Wilhelmieten genoemd, naar hun voorganger, die al snel na zijn dood heilig is verklaard.

De nieuwe kloosterorde breidt zich langzaam over West-Europa uit. In 1244/45 sluit ook het klooster Porta Coeli ('Hemelpoort') in de buurt van ’s-Hertogenbosch zich bij de Wilhelmieten aan. Het klooster bestaat al sinds 1205 en is waarschijnlijk opgericht door een zekere Winand van Basel. De kloosterlingen wonen op een donk in het laaggelegen gebied tussen de stad en Den Dungen. Vandaar dat het klooster later de naam Baseldonk krijgt. Naar Winand van Basel worden de Wilhelmieter monniken van Porta Coeli ook wel Baselaars genoemd.

Winand van Basel zou zijn Bossche klooster onder anderen met enkele van de kluizenaars uit Vinkel hebben bevolkt. Maar ze verhuizen niet allemaal naar het klooster Baseldonk. In 1298 lezen we dat de Vinkelse kluizenaars inmiddels wel een echt huis hebben: "den huyse der broederen der ordine van Sinte Willem, gelegen ter plaetsen Hulsdonck in Vinckel." De band tussen de Vinkelse kluizenaars en Baseldonk was echter wel sterk: nog in de periode 1340-1450 hebben de Bossche Wilhelmieten in Vinkel grote stukken land en een paar boerenhoeven in gebruik. Op kaarten uit de 17e en 18e eeuw staan ze onder Vinkel vermeld als de Fratershoeven. (bron: Henk Buijks, BHIC)

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- In 1984 schrijven twee jeugdige Heeschenaren, Willem-Jan van den Heuvel en Jan van Loosbroek, een brief aan hun burgemeester, met de vraag of de gemeente wil meewerken aan de bouw van "een kleine sterrenwacht voor eigen gebruik". Al snel neemt het plan grotere vormen aan; Herman ten Haaf en architect Anton Valks ontwerpen een bouwplan, Vereniging Sterrenwacht Halley wordt opgericht, de gemeente verkoopt hen voor het symbolische bedrag van 1 gulden een stuk grond, honderden fondsen worden aangeschreven voor financiële steun, en vanaf 1987 werken tientallen vrijwilligers met de aannemer twee jaar lang minstens iedere zaterdag mee aan de bouw. In 1989 komt Sterrenwacht Halley (Halleyweg 1) gereed. In 2006 is de sterrenwacht met steun van de gemeente en een Europees fonds flink verbouwd en uitgebreid, en is sindsdien twee keer zo groot als de oorspronkelijke versie.

De sterrenwacht moest natuurlijk een naam krijgen. Men bezigt aanvankelijk de naam De Bleeken, naar het gebied waar de sterrenwacht zou worden gebouwd, maar al gauw kreeg men een beter idee. In 1986 voltrekt zich namelijk de interessantste sterrenkundige gebeurtenis van dat decennium: de herverschijning van de beroemde Komeet van Halley. De keuze valt dus uiteindelijk op Halley: een passende naam op een gepast moment voor een sterrenwacht in oprichting.

De Komeet van Halley is op zijn beurt genoemd naar de Engelse sterrenkundige Edmond Halley (1656-1742). Hij ontdekt met behulp van de wetten van Newton, dat kometen regelmatig terugkeren (de periodiciteit van kometen). Zo voorspelt Halley dat de komeet die in 1682 verschijnt, in 1758 zou terugkeren. Die voorspelling komt uit en sindsdien is zijn naam voor altijd aan dit hemellichaam verbonden. De Komeet van Halley doet er circa 76 jaar over om zijn ellipsvormige baan om de zon te doorlopen.

Een bijzonder taalkundig aspect aan deze naam is dat niemand weet hoe de naam Halley destijds is uitgesproken (en dus eigenlijk ook nu nog uitgesproken zou moeten worden). Die naam werd en wordt in de Engelstalige wereld namelijk op drie verschillende manieren uitgesproken: als Haley of Haily, zoals in heli-kopter; als Halley, rijmend op Nellie; en als Hawley of Howley, klinkend als Holie. Weer een 'spelletje Wie van de Drie?' dus, zoals wij dat weleens noemen, als wij plaatsnamen waarnemen die op drie verschillende manieren gespeld worden. De sterrenwacht heeft gekozen voor de uitspraak die rijmt op ‘Nellie’.

De sterrenwacht is elke 1e en 3e vrijdagavond voor publiek geopend (behoudens enkele uitzonderingen. Zie deze link voor de exacte dagen en tijden). Als je al bij het begin van de publieksavond aanwezig bent, maak je alle programmaonderdelen mee. Iedere publieksavond staan presentaties in het auditorium en het planetarium op het programma. Die zijn geschikt voor alle leeftijden. Voorts is er altijd een rondleiding door de sterrenwacht. Als het niet bewolkt is, kun je door de grote telescoop kijken naar sterren, planeten en de maan (als die boven de horizon staat) en word je op het dakterras wegwijs gemaakt in de bijzonderheden van de sterrenhemel.

Sterrenwacht Halley doet verder mee aan jaarlijkse landelijke publieksactiviteiten, zoals het Weekend van de Wetenschap, de Nacht van de Nacht en de Landelijke Sterrenkijkdagen. Voorts organiseert de sterrenwacht zonnemiddagen, waarop belangstellenden op een zondagmiddag de dichtstbijzijnde ster met een speciale zonnetelescoop en een radiotelescoop kunnen bekijken en beluisteren(!).

Terug naar boven

Links

- Herinneringen van oud-inwoner Ron van Zeeland aan zijn tijd in Munnekens-Vinkel, en verhalen over zijn familie die hier (deels) ook heeft gewoond.

- Foto's en beschrijving van Munnekens-Vinkel, door Ab Seijnder, die al sinds 2005 doende is om alle 7.000 Nederlandse plaatsen per fiets te bezoeken (onder de link vind je zijn site, waar hij van alle plaatsen een korte beschrijving geeft in tekst en beeld).

Reactie toevoegen