Neerbosch

Wijk
Nijmegen
Rijk van Nijmegen
Gelderland

Neerbosch

Terug naar boven

Status

- Neerbosch is een voormalig dorp, thans wijk in de provincie Gelderland, in de streek Rijk van Nijmegen, gemeente Nijmegen. Kennelijk is het ooit een gemeente geweest, omdat er kadastraal gezien nog sprake is van een 'kadastrale gemeente Neerbosch'. In ieder geval sinds begin 19e eeuw is het al onderdeel van de gemeente Nijmegen.

- Onder de kadastrale gemeente Neerbosch vielen ook het dorp Hees en de buurtschappen Bijsterhuizen en Teersdijk.

- De naam is tegenwoordig ook bekend vanwege het Knooppunt Neerbosch. Dat is het punt waar de A73 ZO van Beuningen afbuigt naar het zuiden.

Terug naar boven

Naam

Oudere vermeldingen
1389 Nederbosch, 1556 Neerbosch.

Naamsverklaring
Samenstelling van neder 'lager gelegen' en bosch 'bos'.(1)

Terug naar boven

Ligging

De wijk ligt in het W van Nijmegen en is sinds de aanleg van het Maas-Waalkanaal rond 1920 in tweeën gedeeld, zijnde Neerbosch-Oost O van het kanaal en West W van het kanaal.

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 heeft Neerbosch 126 huizen met 879 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

De eerste bewoning van Neerbosch is ontstaan in de 13e eeuw, toen de moerassen ten westen van Nijmegen werden drooggelegd.

Kinderdorp
In 1867 start evangelist en bijbelverkoper Johannes van 't Lindenhout op een achteraf gelegen terrein in het dorp de Weezeninrichting Neerbosch, nadat het door hem in 1863 opgerichte wezenopvanghuis in de Lange Brouwerstraat in het centrum van Nijmegen te klein was geworden. Naast het weeshuis zelf verrijzen onder meer schoolgebouwen, een boerderij en in 1882 de Beth-el-kerk.

Het weeshuis groeit uit tot een compleet zelfvoorzienend dorp waar aan het eind van de 19e eeuw zo’n 1100 kinderen wonen. Elk nieuw huis, ook de kerk, wordt door de jongens onder leiding van hun leermeesters gebouwd. Er komen werkplaatsen waar jongens en meisjes een vak kunnen leren. Ze timmeren meubilair, wat ook buiten de weesinrichting wordt verkocht. Op de boerderij en tuinderij worden gewassen geteeld voor de voeding van de kinderen. In de werkplaatsen worden kleding, klompen en schoeisel gemaakt. Ook is er een drukkerij van tijdschriften, boeken, almanakken en kranten. Van ’t Lindenhout schrijft hiervoor veel artikelen en verhalen over de Weezeninrichting, waardoor deze een landelijke bekendheid krijgt, maar waardoor hij ook inkomsten vergaart, o.a. via sponsoren en liefdadigheidsinstellingen. Als vaklieden verlaten de jongens en meisjes met hun 'uitzetkist' Neerbosch om in Nederland maar ook in Amerika en Zuid- Afrika hun plaats te vinden.

In de jaren zestig is een groot deel van de oorspronkelijke gebouwen afgebroken om plaats te maken voor nieuwbouw. Alleen het kerkje en een rijtje huizen aan de Dorpsstraat blijven de slopershamer bespaard. Tevens wordt het instituut een kinderbeschermingsinstelling in bredere zin en is men er niet alleen meer voor de opvang van wezen. Het instituut is ter plekke niet meer in functie. De organisatie is onderdeel geworden van instituut Lindenhout en is niet meer in Nijmegen actief. Het complex is in 2001 verkocht aan een projectontwikkelaar, die op het terrein een bedrijvenpark wil bouwen. De oude gebouwen, alle monumenten, worden gehandhaafd.

- Beschrijving van de ruimtelijke ontwikkelingen, met name de veranderingen in de stratenpatronen, in Neerbosch en Lindenholt, op de site Noviomagus.nl.

Terug naar boven

Recente ontwikkelingen

Paviljoens
De geschiedenis van kinderdorp Neerbosch is uniek. Op deze plek in Nijmegen zie je de geschiedenis terug van de ontwikkeling van de jeugdzorg in ons land. De architectonische vertaling gedurende 150 jaar is in een aantal bijzondere gebouwen bewaard gebleven. De Weezenkapel is al een rijksmonument. De structuralistische honingraatvormige paviljoens uit 1964 zijn anno 2022 echter nog 'vogelvrij' en worden met sloop bedreigd. Erfgoedvereniging Heemschut pleit er daarom voor om de paviljoens tot monument te benoemen. In deze video licht directeur Karel Loeff e.e.a. toe.

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- Een groot deel van het oorspronkelijke dorp Neerbosch is in de loop der jaren verdwenen dan wel opgeslokt door de uitbreidingen van de stad Nijmegen. Aan de Dorpsstraat is nog een oud gedeelte bewaard gebleven, met als meest karakteristieke gebouw het in gotische stijl opgetrokken witte kerkje (Dorpsstraat 112). Dit kerkje is eind 14e eeuw gebouwd en is sindsdien nauwelijks gewijzigd. De toren is in 1438 gebouwd en het kerkje in 1456 vernieuwd. Tot de protestanten het kerkje in 1591 overnamen van de katholieken, was de kerk gewijd aan Antonius Abt. De afgelopen jaren was de kerk in gebruik als showroom voor liturgische kleding van de firma Stadelmaier. In 2013 is de kerk verkocht en is nu vermoedelijk bewoond?

- In de Beth-el-kerk van de weesinrichting uit 1882 is tegenwoordig het Van 't Lindenhoutmuseum gevestigd. In het museum krijg je een indruk van hoe vroeger in Nederland wezen werden opgevangen. Naast een historisch overzicht vind je er gereedschappen uit de werkplaatsen, uitgaven van de drukkerij, leermiddelen, meubels, prenten, schilderijen, foto's enzovoort. Via een metersgrote maquette kun je een 'wandeling' over het oude Neerbosch maken. Het museum is geopend op de woensdagen en iedere 1e zondag van de maand. Gratis toegang (vrijwillige bijdrage). Adres: Scherpenkampweg 58. Voor nadere informatie zie de pagina van het Van 't Lindenhoutmuseum op de site van instituut Lindenhout. Op die pagina vind je ook een link naar de site van het museum. Nadere informatie over de Beth-el-kerk als rijksmonument.

- Het Slotje van de Baron (Neerbosscheweg 660) lag oorspronkelijk aan de Dorpsstraat. Deze karakteristieke villa, gebouwd in 1908 voor notaris Jhr. mr. E.F.M. (Eugène) van Rijckevorsel van Kessel, naar ontwerp van de Nijmeegse architect Willem Hoffmann, maakte oorspronkelijk deel uit van een landgoed, maar door de aanleg van de Neerbosscheweg en de wijken eromheen is van dit landgoed niet veel overgebleven. Een klein stuk bos tussen de Neerbosscheweg en de wijk Neerbosch-Oost is bewaard gebleven en staat ter plekke bekend als het Bosje van de Baron. Het kasteelachtige gebouw vormt een markant punt voor het autoverkeer, dat vanuit het westen Nijmegen binnenkomt.

- Voormalig brandspuithuisje (Dorpsstraat).

- De Dorpsstraat in Neerbosch-Oost liep oorspronkelijk door richting ZW. Door de aanleg van het Maas-Waalkanaal is de weg doormidden gesneden. Het ZW deel heet sinds 1924 Sint Agnetenweg en ligt formeel in de wijk Lindenholt. Aan de Sint Agnetenweg zijn nog enkele oorspronkelijke boerderijtjes van het oude dorp bewaard gebleven.

Terug naar boven

Jaarlijkse evenementen

- Viva Symfonica is een wijkfeest op een zondag in september met o.a. braderie, rommelmarkt, informatiestands en muziek.

Terug naar boven

Beeld

- Fotosite over Kinderdorp Neerbosch van oud-inwoonster Teuntje Verburgh en haar man Ben Wiltjer.

Terug naar boven

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Neerbosch (online te bestellen).

Terug naar boven

Links

- Sport: - "Het doel van hengelsportvereniging HSV Neerbosch-Oost is het bevorderen van de hengelsport. Het beschermen en verbeteren van de visstand en in het algemeen het behartigen van de belangen van de sportvissers en in het bijzonder van de bij de vereniging aangesloten leden. Na de invoering van de vispas in 2007 is het aantal leden snel gegroeid. Onze vereniging organiseert verschillende soorten wedstrijden: een Koningscompetitie en wedstrijden waarbij de hengelkeuze vrij is. Na afloop van de koningscompetitie organiseren we een gezellige afsluiting avond meestal bij een plaatselijke eetgelegenheid. Het hoofddoel is wel de sportieve recreatie. Op de afsluitingsavond worden de prijzen van de verschillende categorieën uitgereikt. Hengelsport waardebonnen en de winnaars krijgen een trofee en die eerste zijn geworden een wisseltrofee."

Reactie toevoegen