Status

- Oene is een dorp in de provincie Gelderland, in de streek Veluwe, gemeente Epe.

- Onder het dorp vallen ook de buurtschappen Boshoek en Ooster Oene.

Naam

In het Nedersaksisch
Une.

Oudere vermeldingen
1176 kopie midden 17e eeuw Unen, 1e helft 13e eeuw Vone, 1263 Hoynen, 1342 / 1726 / 1840(1) Oen.

Naamsverklaring
Herkomst en betekenis onbekend. Men heeft deze naam wel verklaard als ône* 'water, beek'.(2) "Oene is een oude plaats waardoor zij een oude naam heeft. Het is afgeleid van het oergermaanse hûn, wat 'moerassig' betekent. Het lag immers in de uiterwaarden van de IJssel en heeft een hoge grondwaterstand door kwelwater van de Veluwse stuwwal."(3)
* Gereconstrueerde vorm.

Ligging

Oene ligt O van Epe, O van de A50.

Statistische gegevens

In 1840 heeft de dorpskern 34 huizen met 235 inwoners. Samen met de bijbehorende buurtschappen Hothoek 25/178 (= huizen/inwoners), Dijkerroth 35/243 en Oost-Oene 30/211 omvat het dorpsgebied in genoemd jaar 124 huizen met 869 inwoners. Tegenwoordig heeft het dorp (incl. de buurtschappen) ca. 650 huizen met ca. 1.600 inwoners.

Geschiedenis

De katholieke kerk geeft in de 8e eeuw opdracht om op heidense offerplaatsen een kapel te bouwen. Alle herinneringen aan heidense gebruiken moeten vervangen worden door christelijke feesten of bouwwerken. Voor de zonnewende (joelfeest) komt de Kerst in de plaats. Voor de Paasvuren om de duisternis te verdrijven komt het herdenken van de kruisiging van Christus in de plaats. Vermoedelijk was de plek waar in de 8e eeuw in Oene een (houten?) kapel is gesticht, voorheen ook een offerplaats, die vaak werd gesitueerd op een 'leylijn' die opgezocht werd. De 8e eeuw is de eeuw van de kerstening van deze contreien. In Friesland zijn ze in eerste instantie minder volgzaam; denk maar aan de moord op Bonifatius in 754 na Chr. Begin 12e eeuw verrijst er een stenen kerkje als opvolger van de 8e-eeuwse kapel. In geschriften worden de kerken van o.a. Oene en Epe voor het eerst in 1176 genoemd. Voor verdere ontwikkelingen m.b.t. de lokale kerk zie het kopje Bezienswaardigheden.

Als je je nader wilt verdiepen in de geschiedenis van dit dorp, kun je terecht bij Cultuur Historisch Museum Oene. "Op 17 oktober 2015 heeft wethouder Aalbers het museum geopend. De expositie in het Kulturhus rondom de herdenking 70 jaar bevrijding in 2015 met als titel ‘Vrijheid vieren we samen’, is de basis geweest voor het starten van dit museum. Veel (oud-)Oenenaren stelden voorwerpen ter beschikking voor deze expositie. Het is een groot succes geworden. Veel materiaal over en van het op 22 juni 1944 in het Oenerbroek neergestorte vliegtuig en het bombardement op 22 maart 1945 lag tentoongesteld in Museum Vaassen Historie. Het was onze wens dat deze voorwerpen voorgoed in ons dorp geëxposeerd zouden kunnen worden.

Na veel zoeken is daarvoor ruimte gevonden op het adres Houtweg 40, achter deze IJsselboerderij in de expositieruimte van atelier De Witte Pimpernel. Het museum heeft niet alleen betrekking op de Tweede Wereldoorlog, maar is een cultuurhistorisch museum in brede zin voor Oene en omstreken. Veel voorwerpen zijn al aangeboden aan het museum en de collectie groeit dan ook gestaag. Een belangrijke aanwinst is de van Oener Belang in bruikleen ontvangen collectie van Zuivelfabriek De Hoop, die in 1976 is opgeheven."

Bezienswaardigheden

- Oene heeft 7 rijksmonumenten.

- Oene heeft 20 gemeentelijke monumenten.

- In 1176 is er in de bronnen voor het eerst sprake van een tot de moederkerk van Epe behorende kapel. De kapel in Oene is waarschijnlijk gesticht in de 2e helft van de 8e eeuw. In die tijd was het Liudger die als Evangelieprediker onder priester Lebuïnus in Deventer werkte en in de IJsselstreek op diverse plaatsen bidkapellen stichtte. In 1238 wordt de kapel van het kerspel Epe afgescheiden en verheven tot zelfstandige parochiekerk. De kapel is thans nog terug te vinden in de vorm van het middenschip van de huidige kerk, terwijl ook de ruimte onder de toren daartoe behoorde.

Zeer waarschijnlijk heeft er in 1238 tevens een verbouwing van de eenbeukige, Romaanse kapel plaatsgevonden, waarbij het tufstenen gebouw en de toren met bakstenen zijn verhoogd. Ook daarna ondergaat het kerkgebouw meerdere malen een wijziging, o.a. in 1959 aanbouw en in 1985 portaal oostzijde. Een uitvoerige beschrijving van de geschiedenis van de kerk en van het interieur vind je onder de link op de site van de Hervormde Gemeente Oene. Het kerkorgel is rond 1770 gebouwd door J.H.H. Bätz of een van zijn zonen. In 1852 is het orgel vanuit de RK Martinuskerk in Utrecht hier naartoe overgeplaatst.

- Korenmolen Werklust domineert al vanaf 1858 het dorpsbeeld van Oene. Nadat de molen in 1984 volledig is gerestaureerd, wordt er weer veel gedraaid, en zelfs weer regelmatig gemalen door enthousiaste molenaars. Elke zaterdag en soms ook doordeweeks is de molen aan het werk te zien en te bezichtigen. - Nieuws van Korenmolen Werklust op Facebook.

- Het kleine dorp Oene is in 2001 onbedoeld en om een tragische reden in het landelijk nieuws en zelfs in het wereldnieuws, namelijk door de uitbraak van mond-en-klauwzeer (de zogeheten 'MKZ-crisis'), waardoor in heel Nederland 260.000 runderen moeten worden afgemaakt. Op 17 maart van dat jaar worden de eerste Nederlandse dieren met MKZ-verschijnselen ontdekt in dit dorp. Voor deze diep ingrijpende gebeurtenis is een monument opgericht in het centrum van het dorp.

Jaarlijkse evenementen

- Op Koningsdag organiseert Oranjevereniging O.E.N.E. ("Oranje En Nederland Eén") een programma voor jong en ouder. Zo is er 's ochtends voor de kinderen van beide scholen een spelletjesmorgen. Aansluitend is er een Zeskamp waaraan verschillende groepen jongeren meedoen. Verder is er een kleine Rommelmarkt en is er gelegenheid voor kaart- en ballonschieten.

- Het Oranjefeest (2e weekend van september) begint op donderdagavond met een revue, op vrijdagmiddag is er kindermiddag, vrijdagavond een biercafé en liveband, op zaterdag de optocht en een spetterend eindfeest, met een superliveband. En het is twee dagen kermis. In het bijzonder de optocht wil men behouden voor Oene, omdat het een bijzonder verschijnsel met een lange historie is. Het Oranjefeest wordt georganiseerd door de in 1945 opgerichte Oranjevereniging OZO ("Oranje Zal Overwinnen").

- Oener Koefeest (op een woensdag en donderdag in oktober tijdens de herfstvakantie, in 2021 voor de 165e keer, in 2020 is het eenmalig niet i.v.m. de coronacrisis) met o.a. Paarden- en ponymarkt, Rommelmarkt, Koefeestcross ("amusement op basis van auto- en motorcross en een vleugje trekkers", aldus de organisatie) en diverse andere activiteiten.

Landschap, natuur en recreatie

- Waterschap Veluwe heeft in 2010 drie zogeheten stapstenen aangelegd langs de Stroombreed bij Oene. Stapstenen zijn gebieden van zo'n 1 hectare groot waar paaiwateren zijn aangelegd voor karperachtigen zoals de winde. Er zijn flauwe rietoevers, nevengeulen en diepe plekken met weinig stroming aangelegd waar vissen kunnen overwinteren. In totaal is zo'n 12.000 m3 grond ontgraven en afgevoerd. Verder is de Stroombreed in 2009 uitgebaggerd. Met de bagger zijn aangrenzende percelen opgehoogd.

- Theater is een belevenis. Dit gevoel van samen beleven wordt bij Fantasietheater Kaleidoscoop in Oene versterkt door kinderen de mogelijkheid te geven om deel te nemen aan de voorstelling. Door participatie wordt elk verhaal een feest om nooit te vergeten. Beleving en verwerking wordt verder bevorderd door begeleidend onderwijsmateriaal. Hierin staat een korte samenvatting van het verhaal, informatie over de doelstellingen en een lijst van mogelijke opdrachten en spelvormen die in de les gebruikt kunnen worden ter voorbereiding of ter ondersteuning. Naast kant en klare voorstellingen is Fantasietheater Kaleidoscoop vooral gespecialiseerd in het maken van voorstellingen. Bijzondere gelegenheden kunnen op aanvraag opgeluisterd worden door een daarvoor gecreëerde voorstelling. Ook kan Fantasietheater Kaleidoscoop kinderen en docenten begeleiden in het maken van een eigen voorstelling.

"De meeste voorstellingen van Fantasietheater Kaleidoscoop zijn ontwikkeld voor jonge kinderen, omdat de vraag voor deze doelgroep het grootst is, maar we spelen ook voor volwassenen en bejaarden. De combinatie van kinderen en bejaarden blijkt positief te werken. Een speciale groep vormt de dementerende bejaarde. Veelal wordt deze groep verwaarloosd binnen theater omdat (zo wordt gesteld) ze zich er toch niets van herinneren. Binnen Fantasietheater Kaleidoscoop wordt echter anders gedacht. Geluk is groter dan een herinnering. Door ons spel blijken we steeds weer een stralende glimlach op een gezicht te kunnen toveren en spontane knuffels te krijgen. Al wordt het moment niet onthouden, hij is er wel geweest."

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Oene, met laagsteprijsgarantie!

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Oene (online te bestellen).

Links / voorzieningen / verenigingsleven

- Algemeen: - Site van en over Oene.

- Nieuws: - Nieuws uit Oene op Facebook.

- Belangenorganisatie: - Oener Belang.

- Kulturhus: - Het in 2011 gerealiseerde Kulturhus Oene biedt onderdak aan diverse organisaties en voorzieningen. Van basisschool tot sporthal en van huisarts en fysiotherapeut tot muziekvereniging. De komst van het Kulturhus was een langgekoesterde wens van de inwoners. De provincie Gelderland steunt de komst van dergelijke gebouwen omdat het concept een bijdrage levert aan het overeind houden van voorzieningen in kleine kernen en in stadswijken. "Een Kulturhus bestaat niet uit stenen, maar uit de samenwerking die nodig is om het gebouw mogelijk te maken. Samenwerking bij de planvorming, maar ook bij de exploitatie en programmering in het gebouw. Die samenwerking kan leiden tot tal van nieuwe initiatieven", aldus gedeputeerde Hans Esmeijer bij de start van het project.

- Onderwijs en kinderopvang: - Basisschool De Bongerd. - School met de Bijbel. - Kinderopvang De Groene Weide.

- Sport: - Voetbalvereniging v.v. Oene.

- Vrouwen: - De doelstellingen van VrouwenActief Oene zijn: saamhorigheid bevorderen; sociale contacten onderhouden en bevorderen; ontspanning; creativiteit stimuleren; bevorderen van kennis; actief zijn in de samenleving. Dit beogen zij te bereiken door: beleggen van bijeenkomsten met een afwisselend programma waarin veel verschillende onderwerpen aan bod komen. Op deze bijeenkomsten spelen ‘ontmoeting en gezelligheid’ ook een belangrijke rol; organiseren van excursies; actief lief- en leedbeleid; het steunen van goede doelen; aanbieden van workshops; uitwisseling met andere verenigingen/organisaties. Verder zijn er de tuinclub, de wandelclub, de leesclub, de handwerkclub, de fietsclub en de commissie samenleving, waar leden zich desgewenst bij kunnen aansluiten.

- Zorg: - Hospice Casa Vera in Oene is een warm 'bijna-thuis-huis', waar gasten en hun naasten zich thuis kunnen voelen in de periode waarin afscheid centraal staat.

- In 2015 is appartementencomplex Keizershof gerealiseerd. WZU Veluwe verhuurt er 12 appartementen aan ouderen. De overige appartementen worden gehuurd door De Passerel en worden bewoond door hun cliënten. Rond 2010 zijn de eerte contacten gelegd om te komen tot een woonzoorziening in Oene voor ouderen en verstandelijk beperkten. De wens van initiaitefnemer en inwoner Rob Aalberts was om deze groep mensen een veilige woonomgeving te kunnen bieden waar, indien nodig, ook professionele zorg en ondersteuning wordt geboden. In de Keizershof is ook dagbesteding mogelijk.

- Veiligheid: - Brandweer Oene bestaat uit ca. 16 enthousiaste en gemotiveerde brandweermannen.

- Bedrijfsleven: - Op de Facebookpagina van Loonbedrijf Riphagen zn. kun je hun uitgebreide machinepark bewonderen, en kun je zien wat ze er zoal mee doen (bijv. Paasvuur bouwen, hout kloven, bierkratten stapelen, kerstbomen rooien, en nog veel meer).

- Natuurinclusieve landbouw: - "Eerste Gelderse boer tekent voor natuurinclusieve landbouw met Staatsbosbeheer. Albert Hassink en zijn familie uit Oene hebben al generaties lang een melkveehouderij aan de IJssel en sinds een paar jaar ook een vleesveehouderij. Hun filosofie is niet om op korte termijn zo’n hoog mogelijk rendement uit de koeien te halen, maar om over tien jaar een bedrijf te hebben dat in balans is met de natuurlijke omgeving. Staatsbosbeheer gaat hierbij helpen door de looptijd van het pachtcontract van weidegrond aanzienlijk te verhogen van één jaar naar twaalf jaar. Bovendien gaat Hassink 29 hectare extra grond pachten van Staatsbosbeheer. In combinatie met andere aanpassingen die Hassink al heeft doorgevoerd en nog verder gaat invoeren, houdt dit in dat Hassink kringlooplandbouw op bedrijfsniveau gaat bedrijven.

Voer. Het doel van Hassink is om al het voer dat de koeien en stieren eten zoveel mogelijk op het eigen bedrijf in Oene te verbouwen. Naast de diverse soorten gras verbouwen ze voederbieten, luzerne en maïs. Van de eiwitrijke luzerne/gras worden grasbrok en hooi gemaakt, waardoor extern ingekocht krachtvoer slechts minimaal nodig is. Beweiden. Omdat Hassink's grond zware rivierklei is, kunnen de melkkoeien niet naar buiten. Maar onlangs is een deel van de grond opgehoogd met vrijkomende specie uit de ingerichte uiterwaarden, waardoor dankzij de extra grond van Staatsbosbeheer beweiden toch weer mogelijk is. Vleesverkoop. Het vee is van het fleckviehras. Deze koeien zijn aangepast aan de natuurlijke omstandigheden van de natuurinclusieve boerderij. Hassink houdt al het jongvee aan, dus ook de stiertjes. Alle koeien kalveren op natuurlijke wijze af. Het bedrijf verkoopt het vlees zelf vanuit huis en via een webshop. Klanten kunnen het vlees ook kopen in lokale winkels en in twee supermarkten in de omgeving. Ook zit Hassink in de coöperatie Boerenhart, die zich richt zich op de lokale horeca.

Natuurlijk. Daarnaast zet het bedrijf van Hassink in Oene zich in voor het verhogen van de biodiversiteit op eigen grond. Zo worden er een parkbos, een productiebos, verschillende poelen, verlaagde oevers, houtwallen en struwelen beheerd. En er zijn maatregelen getroffen voor zwaluwen op het erf. Experimenten. In samenwerking met het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV) startte Staatsbosbeheer in 2019 een meerjarig project met als doel 40 experimenten te realiseren om boeren te helpen over te schakelen naar een vorm van landbouw die meer biodiversiteit combineert met een rendabele bedrijfsvoering. Kern daarbij is dat Staatsbosbeheer zijn grondpositie inzet. In totaal heeft Staatsbosbeheer 50.000 hectare grasland in eigendom. Hassink is de eerste boer in Gelderland die hierbij 'aanhaakt'.

Extra natuurgrond. Het mes snijdt hierbij aan twee kanten: Als een boer overstapt op natuurinclusieve landbouw heeft hij - om rendabel te kunnen opereren - méér grond nodig. Die extra natuurgrond kan hij op verschillende manieren pachten van Staatsbosbeheer. In ruil daarvoor worden met de boer afspraken maakt over activiteiten die de natuurinclusieve agrarische bedrijfsvoering ondersteunen en tegelijkertijd de biodiversiteit op al zijn landbouwgrond vergroten. Met als resultaat dat de biodiversiteit op boerengrond in de buurt van natuurgebieden van Staatsbosbeheer gaat toenemen. De projecten worden door Wageningen University & Research gemonitord." (bron: Staatsbosbeheer, mei 2020)

- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Oene (alg.).

• 1. Aardrijkskundig woordenboek der Nederlanden,
  van der Aa, A.J.
  , p.ca. 10.000, (1851)
  
• 2. Nederlandse plaatsnamen verklaard,
  van Berkel, Gerald, and Samplonius Kees
  , (2018)
  
• 3. Wikipedia,
  
  , (2020)