Oostdijk

Plaats
Dorp
Reimerswaal
Zuid-Beveland
Zeeland

oostdijk_plaatsnaambord.jpg

Oostdijk is een dorp in de provincie Zeeland, in de streek Zuid-Beveland, gemeente Reimerswaal. T/m 1969 deels gemeente Krabbendijke, deels gemeente Kruiningen. (© H.W. Fluks)

Oostdijk is een dorp in de provincie Zeeland, in de streek Zuid-Beveland, gemeente Reimerswaal. T/m 1969 deels gemeente Krabbendijke, deels gemeente Kruiningen. (© H.W. Fluks)

oostdijk_reimerswaal_op_kaart_openstreetmap.jpg

Het dorp Oostdijk ligt NW van  Krabbendijke, O van Kruiningen. Het dorpsgebied grenst in het N aan de Oosterschelde en in het Z vrijwel aan de A58. (© www.openstreetmap.org)

Het dorp Oostdijk ligt NW van Krabbendijke, O van Kruiningen. Het dorpsgebied grenst in het N aan de Oosterschelde en in het Z vrijwel aan de A58. (© www.openstreetmap.org)

oostdijk_dorpswapen_kopie.jpg

Landbouw en fruitteelt spelen nog altijd een grote rol in het dorp Oostdijk, wat ook te zien is op het fraaie dorpswapen

Landbouw en fruitteelt spelen nog altijd een grote rol in het dorp Oostdijk, wat ook te zien is op het fraaie dorpswapen

oostdijk_winterfair_2017.jpg

Op 15 december 2017 was er de 1e editie van de Winterfair Oostdijk; ca. 40 kramen waar van alles te zien, te doen, te koop en te eten is. Het was een zodanig succes dat het een jaarlijkse traditie is geworden.

Op 15 december 2017 was er de 1e editie van de Winterfair Oostdijk; ca. 40 kramen waar van alles te zien, te doen, te koop en te eten is. Het was een zodanig succes dat het een jaarlijkse traditie is geworden.

Oostdijk

Terug naar boven

Status

- Oostdijk is een dorp* in de provincie Zeeland, in de streek Zuid-Beveland, gemeente Reimerswaal. T/m 1969 deels gemeente Krabbendijke, deels gemeente Kruiningen.

* Sommigen denken dat een plaats een kerk moet hebben om een dorp te kunnen worden genoemd. Dit was en is echter wel gangbaar (zo staat in met name 19e-eeuwse naslagwerken als (1) vaak "buurtschap X werd een dorp door de bouw eener kerk in 18xx"), maar geen noodzaak. Enkele plaatsen in ons land hebben nooit een kerk gekregen maar worden gezien de grootte en/of komvorming toch als dorp beschouwd. Zoals hier (en bijvoorbeeld Vlist). Tot de bouw van een kerk is het hier nooit gekomen, omdat Oostdijk daar te klein voor was. Een groot deel van de bevolking is lid van de Gereformeerde Gemeente in het naburige Krabbendijke.

Overigens is het vergelijkbaar ook zo dat een buurtschap doorgaans geen kerk heeft, maar dat er enkele tientallen buurtschappen zijn (van de in totaal ca. 4.000) die wél een kerk hebben. Tegenwoordig is - in beide hiervoor beschreven situaties - bepalend wat de inwoners en/of gemeente ervan vinden (en hebben termen als dorp en stad - al sinds medio 19e eeuw - geen juridische betekenis / wettelijke consequenties meer) en hebben andere instanties - zoals wij - zich daar dus aan te conformeren. In dit geval kun je aan termen als Dorpsraad en Dorpshuis al zien wat de inwoners ervan vinden.

- Oostdijk heeft een fraai dorpswapen (zie afbeelding). Als iemand daar meer over kan vertellen (beschrijving, door wie is het ontworpen, wanneer, was er een specifieke aanleiding voor?) houden wij ons aanbevolen.

Terug naar boven

Naam

Oudere vermeldingen
De nederzetting heette oorspronkelijk Nieuwlande, naar de ligging in de Nieuwlandepolder. Kennelijk komt pas in de loop van de 19e eeuw de huidige plaatsnaam geleidelijk in zwang, want in de Volkstelling van 1840(2) wordt deze plaats onder de gemeente Krabbendijke vermeld als 'Nieuwlande' en onder de gemeente Kruiningen als 'Nieuwlande (Oostdijk)'.

Naamsverklaring
"Samenstelling van oost 'oostelijk gelegen' en dijk 'waterkering'."(3)

Terug naar boven

Ligging

Oostdijk ligt NW van Krabbendijke, ZO van Kruiningen, rond de splitsing van de Lavendeldijk, de Lapdijk en de Noksedijk.

Oostdijk is te typeren als een dijkdorp, omdat de dijken de hoofdstructuur vormen van het dorp. Tussen deze dijken liggen de overige straten.

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 heeft Oostdijk 22 huizen met 113 inwoners in de gemeente Krabbendijke en 16 huizen met 96 inwoners in de gemeente Kruiningen. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 250 huizen met ca. 600 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

Deze nederzetting is een voormalige heerlijkheid. De plaats wordt in 1242 voor het eerst in de archieven vermeld (gezien het gestelde onder Naam, vemoedelijk onder de naam Nieuwlande). Er is weinig bekend over de oudere geschiedenis van het dorp. De nederzetting heeft meerdere keren onder water gestaan als gevolg van overstromingen; in 1421 als gevolg van de bekende Sint Elisabethsvloed en in 1532 door een vloedgolf. Pas in 1642 is de plaats gedeeltelijk herdijkt, om nieuwe overstromingen te voorkomen. "Onderscheidene huizen van dit gehucht zijn opgebouwd van de steenen van het verdronken dorp Nieuwlande", aldus (4). Ondanks de herdijkingen is Oostdijk in 1953 toch getroffen door de Watersnoodramp, waarbij grote delen onder water stonden.

Watersnood 1953
De Watersnoodramp van 1953 kostte aan zes inwoners het leven. De namen van de slachtoffers staan vermeld op dorpshuis Apeldoorn. Tot 1970, toen Oostdijk onder de gemeente Reimerswaal ging vallen, liepen de grenzen van de toenmalige gemeenten Kruiningen en Krabbendijke door het dorp heen. Zodoende werden vier slachtoffers van de ramp vermeld op een gedenksteen bij de Hervormde Kerk in Kruiningen en twee op een teken in Krabbendijke. Na de watersnood schonk de gemeente Apeldoorn het eerste dorpshuis, dat uit hout was opgetrokken. Het dorpshuis is als dank naar de schenkende gemeente genoemd. Ook het huidige stenen dorpshuis heeft de naam Apeldoorn behouden.

Stopplaats
Oostdijk had vroeger een 'stopplaats' aan de sinds 1868 gerealiseerde spoorlijn Vlissingen-Roosendaal, die ook wel de Zeeuwse Lijn wordt genoemd. Wanneer deze stopplaats is opgeheven is ons niet bekend. Gezien de 'kleinte' van deze plaats zal er vermoedelijk geen sprake zijn geweest van een stationsgebouw o.i.d.

Terug naar boven

Recente ontwikkelingen

- In 2018 blijkt dat Oostdijk het Zeeuwse dorp is met procentueel de meeste jeugd en jongeren en in die zin 'het jongste dorp van Zeeland' is. In dat jaar is 45,8 procent van de inwoners jonger dan 25 jaar. In 2017 was dat 44,4 procent. Dus het dorp verjongt zelfs nog, in tegenstelling tot de meeste andere dorpen, die juist 'vergrijzen'. De PZC was benieuwd wat 'het geheim' van dit dorp is op dit gebied, ging op onderzoek uit en heeft er deze reportage aan gewijd.

- Oostdijk is de afgelopen jaren relatief - d.w.z. in relatie tot de grootte of beter gezegd 'kleinte' van het dorp - fors uitgebreid. Op de plek waar voorheen het agrarische bedrijf van Rinus Sinke was gevestigd, heeft aannemer Fraanje uit Lewedorp het nieuwbouwwijkje Moerdamme gerealiseerd, dat 23 woningen omvat. Het gaat om een combinatie van vrijstaande en geschakelde huizen en starterswoningen. Het bedrijf van Sinke is verplaatst naar de Oomshoekseweg. In verband met de voorgenomen verplaatsing van dit bedrijf is in 2009 archeologisch onderzoek uitgevoerd.

- Het waterschap heeft in 2015 in samenwerking met de gemeente de bocht van het kruispunt Oomshoekseweg / 1e Vlietweg aangepast, om zo de route voor het vrachtverkeer te verbeteren. Het vrachtverkeer hoeft daardoor niet meer via de route Oomshoekseweg - Oude Dijk, waardoor deze route veiliger is geworden voor fietsers. Het kruispunt is onderdeel van een landbouwroute en was aangemerkt als knelpunt. "De vrachtwagens en landbouwcombinaties kunnen moeilijk de scherpe bochten op de smalle wegen nemen. Omdat dit kruispunt ook veel gebruikt wordt door (school)fietsers, is een breder kruispunt met flauwe bochten verkeersveiliger voor alle weggebruikers", aldus het waterschap.

- Dijktraject Sint Pieterspolder omvat de dijken langs de Pieterspolder en de Nieuw Olzendepolder. Het dijktraject ligt aan de Oosterschelde, aan de noordkant van Zuid-Beveland, ZO van Yerseke, N van Oostdijk. Het heeft een lengte van 3,5 kilometer. Het grootste gedeelte van het dijktraject is particulier eigendom. Waterschap Scheldestromen is verantwoordelijk voor het beheer van de dijk.

In 2015 is deze dijk versterkt, zodat hij weer aan de actuele veiligheidsnormen voldoet. De aannemer heeft voor het verbeteren van de ondergrond een innovatieve aanpak gehanteerd; hij heeft de bestaande slappe grond gemengd met o.a. cement op een dusdanige wijze dat de grond kon blijven zitten. Op die manier heeft hij de ondergrond gestabiliseerd. Hierop is geotextiel en een filterlaag aangebracht, en daarop de betonzuilen. Door deze innovatieve werkwijze is veel minder grond afgegraven en afgevoerd en veel minder nieuwe grond aangevoerd dan bij de traditionele methode het geval zou zijn geweest. Dat heeft dus ook veel transporten bespaard. Het idee van de aannemer was daardoor niet alleen duurzaam, maar kwam ook de veiligheid en de omgeving ten goede. Bij een dijkversterking komt nogal wat kijken. Onder de link vind je de vele documenten die bij het voorbereiden ervan zijn opgesteld.

- Het thans geldende Bestemmingsplan Oostdijk is in 2015 vastgesteld.

Terug naar boven

Actuele situatie

"Ruimtelijke karakteristiek. Het dorp kenmerkt zich door de volgende elementen. Oostdijk is de kleinste kern van de gemeente en gesitueerd in een agrarische omgeving. De ruimtelijke structuur en het ruimtelijk beeld worden bepaald door: 1. De dijken. a. De drie dijken Lavendeldijk, Bolwerk en Nieuwlandse Binnendijk (ruimtelijke dragers) en het samenkomen van deze dijken op de zogeheten achtsprong (ruimtelijk knooppunt); b. de sterke ruimtelijke verbondenheid met het agrarisch gebied; 2. De oksel. De oksel bestaat uit een compacte opbouw en kleinschaligheid van het dorpsgedeelte rond met name de 2e Vlietweg. 3. De planmatige uitbreidingen. Nieuwlandse Binnendijk en 'Moerdamme' en "Bolwerk' zijn als (recente) planmatige toevoegingen aan de dorpsstructuur herkenbaar.

Het dorp Oostdijk is te typeren als een dijkdorp. 1. De dorpsbebouwing heeft zich geconcentreerd ‘in de oksel’ tussen de Lavendeldijk en de Nieuwlandse Binnendijk. 2. De 2e Vlietweg vormt daarbij de centrale ontsluitingsas van de dorpsbebouwing. 3. Het oorspronkelijke dijkdorp is herkenbaar aan de lintbebouwing langs beide zijden van de Lavendeldijk. Ook is er lintbebouwing gelegen langs het Bolwerk. 4. De planmatige uitbreidingen hebben op kleine schaal plaatsgevonden met voornamelijk eengezinswoningen in gesloten en (half)open bouwblokken met enkele vrijstaande villa-achtige bebouwing. De functionele structuur wordt bepaald door wonen en daaraan gerelateerde voorzieningen als school en dorpshuis en agrarisch gebruik c.q. aan de agrarische sector verbonden gebruik.

Planmatige ontwikkelingen. In het plangebied zijn geen omvangrijke en/of ingrijpende ontwikkelingen of veranderingen meer aan de orde. Recent zijn de volgende ontwikkelingen juridisch-planologisch geregeld: 1. Ontwikkeling 'Moerdamme'. Deze ontwikkeling betreft het realiseren van een nieuwe basisschool en circa 24 woningen. 2. De ontwikkeling 'Bolwerk Oostdijk'. Deze ontwikkeling betreft de realisering van 5 woningen op ruime kavels. 3. De bedrijfsbeëindiging van het agrarisch bedrijf op 2e Oostdijkweg 8, waarbij de voormalige agrarische bedrijfswoning tot woning wordt bestemd en één loods zal worden geamoveerd." (bron: Bestemmingsplan)

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- Oostdijk heeft 1 rijksmonument, zijnde het pand op Bolwerk 5. "Bakstenen woonhuis, gepleisterd aan de plint en rond de voordeur. Tuittopgevel met vlechtingen. Gepleisterde zijgevels en pannen zadeldak. Bakgoot op klossen. Dicht bijeen gelegen staafankers, 16-ruits schuiframen met rollagen. Boven voordeur ruitvormig ingedeeld bovenlicht. Aangebouwde schuur met pannen zadeldak en houten topgevellijst (18e eeuw). Zomerhuis-varkensstal van baksteen met lessenaarsdak (19e eeuw)." (bron: Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed)

- "Hij zag het voor zich: een grote ui op de rotonde op de weg tussen Kruiningen en Krabbendijke, bij de afslagen naar Waarde en Oostdijk. “Dat leek me leuk”, zegt Jaap Nieuwenhuijse, directeur van uienbedrijf Jonika. De ui kwam er, alleen niet op de rotonde, maar pal ernaast. De Juun heet het beeld en het is in oktober 2014 onthuld, in het bijzijn van de werknemers van de acht uienbedrijven die ervoor betaalden en die van Burg, de machinefabriek die het beeld maakte. “Ik ben dik tevreden”, zegt Cok Balkestein, de lokale kunstenaar die het beeld ontwierp. Dat het uiteindelijk niet op de rotonde staat, heeft te maken met veiligheid, vertelt Nieuwenhuijse. “Bij de provincie waren ze vooral bang dat er een motorrijder tegenaan zou rijden.”

Alle uienbedrijven in de buurt die voor het transport gebruik maken van de rotonde hebben eraan meebetaald, acht in totaal. "Het kost de gemeenschap verder helemaal niets", vertelt Balkestein. "Anders zou het helemaal niet kunnen in deze tijd." Wethouder Hans de Kunder (cultuur) is daar erg tevreden mee. "Niks geen subsidies, niks geen aanvraag voor een bijdrage van de gemeente. Ik heb hier heel veel bewondering voor. Dit toont de grote betrokkenheid bij de sociaal-economische structuur van Oostdijk." Het gebied tussen het dorp en het Z gelegen buurdorp Waarde is het centrum van Europa als het om verwerken van uien gaat. Volgens kunstenaar Balkestein weten alle chauffeurs uit Europa in het vervolg dat ze op de juiste plek zijn aangekomen als het om uien gaat. "Wat mij betreft is het dan ook geen kunstwerk maar een landmark."" (bron: dorpssite)

Terug naar boven

Jaarlijkse evenementen

- Op een vrijdag half december is er sinds 2017 de Winterfair Oostdijk, volgens de organisatie "de leukste winterfair van heel Reimerswaal". Met ruim 40 kramen: van winterse stoofpot, erwtensoep, ambachtelijke hangop tot kerstkransen, decoratie en (kinder)kleding. Prachtige cadeaus en mooie boeken.

Terug naar boven

Beeld

- Fotoreportage van Oostdijk door Kees Wittenbols uit Breda.

Terug naar boven

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Oostdijk (online te bestellen).

Terug naar boven

Links / voorzieningen / verenigingsleven

- Belangenorganisatie: - Dorpsraad Oostdijk heeft als doel de leefbaarheid in het dorp te behouden en waar mogelijk te vergroten. Dit doen ze door de schakel te zijn tussen de inwoners en de gemeente en andere instanties die met het dorp te maken hebben. Als dorpsraad staan ze midden tussen de inwoners en zien en horen ze wat er speelt en leeft onder de Oostdijkse bevolking. Door hun oren en ogen goed open te houden en open te staan voor tips en opmerkingen van inwoners, beogen ze het wonen in het dorp zo aangenaam mogelijk te maken.

- Dorpshuis: - In dit kleine dorp hebben ze de beschikking over een mooi dorpshuis, met een bijzondere naam, die je in deze omgeving althans niet zou verwachten: Dorpshuis Apeldoorn. Jij zult je vast, net als de redactie van Plaatsengids.nl, gelijk afvragen hoe dit dorp aan een dorpshuis met zo'n naam komt. Gelukkig geeft het dorpshuis op hun homepage antwoord op deze ongetwijfeld 'veelgestelde vraag'. Wij citeren: "Een vreemde naam voor een dorpshuis in het Zeeuwse zeg je? Als je weet waar het vandaan komt, zul je het begrijpen... Nadat tijdens de Watersnood van 1953 het water een groot deel van Oostdijk had verwoest, heeft de gemeente Apeldoorn een houten gebouw aan het dorp geschonken, zodat de school de lessen weer kon oppakken en de dorpelingen een plekje hadden waar ze samen konden komen. Als dank daarvoor is besloten het gebouw de naam van zijn schenker te geven.

In 1984 is het houten noodgebouw vervangen door het huidige Dorpshuis Apeldoorn. Voor de inwoners van Oostdijk nog altijd 'het gebouwtje'. En in dat ‘gebouwtje’ kun je prima een feestje houden. 150 personen kunnen ze herbergen en ze kunnen je in overleg desgewenst alles uit handen nemen, van een hapje en een drankje tot een koud en warm buffet (als je de foto's onder de link ziet loopt het water je in de mond, red.). Dus... heb je een feestje? Even Apeldoorn bellen!"

- Dorpswinkel: - Na anderhalf jaar voorbereiden en verbouwen is in december 2013 Dagbesteding De Putter in Oostdijk van start gegaan. In deze dorpswinkel kun je terecht voor de dagelijkse boodschappen, kaarten, postzegels en Zeeuwse producten. Er is ook een koffiehoek en een bibliotheekvoorziening van de Zeeuwse bibliotheek. Dagbesteding De Putter is gevestigd in het voormalig kleuterschoolgebouw De Puttertjes (Lavendeldijk 4b). Openingstijden: ma-vr 8.30-12.00 uur en 13.00-16.30 uur, za 8.30-12.00 uur.

Van maandag t/m vrijdag biedt De Putter hier dagbesteding middels begeleid werken aan mensen met een beperking. Het gaat om kleinschalige zorgverlening. Het aantal cliënten is dan ook beperkt tot maximaal 5. Het werk vindt plaats in een dorpswinkel met een kleine horecafunctie. Alle voorkomende winkelwerkzaamheden zoals: vakken vullen, spiegelen, de producten controleren, het bedienen van de kassa, het netjes houden van de winkel en het bezorgen van boodschappen worden in een vaste routine met voldoende begeleiding uitgevoerd. De werkzaamheden in de koffiehoek en op het terras bestaan uit het bedienen van de klanten en de voorbereiding daarop, zoals het bakken van taarten en de verzorging van de keuken en de ontvangstruimte.

De begeleiders zorgen er voor dat de daginvulling gestructureerd en systematisch uitgevoerd wordt. De taken worden zo verdeeld dat er genoeg variatie is en dat de deelnemers vooral datgene doen waar ze voldoening uit halen. Om 12.00 uur wordt er gezamenlijk geluncht in de cliëntruimte. De winkel is dan gesloten, zodat er rust en aandacht is en tijd om de taken te evalueren en te plannen. Waar ze vooral voor zorgen, is dat de deelnemers het werken bij hen zinvol vinden, het gezellig vinden om met de klanten om te gaan en, waar mogelijk, zich verder ontwikkelen in hun mogelijkheden.

- Onderwijs: - In 2012 is de nieuwbouw van de dorpsschool, Basisschool De Bornput, opgeleverd. De christelijke school op reformatorische grondslag heeft ruim 100 leerlingen. "Als CDA vinden wij het belangrijk dat onze kinderen naar een fatsoenlijke school kunnen. Als gemeenteraad heb je een kaderstellende rol en heb je (gelukkig) geen invloed hoe de les wordt gegeven maar wel in wat voor een schoolgebouw ze zitten. In 2012 is de Bornput op de huidige locatie geopend maar negen jaar later is deze alweer te klein. Daarom wil het CDA dat er een bedrag beschikbaar komt waardoor het schoolgebouw groter wordt. Het nadeel is wel dat dit de laatste uitbreiding op de huidige locatie is omdat het perceel te klein is voor een tweede uitbreiding. Dit betekent dus dat als Oostdijk blijft groeien in inwonersaantal dat er dan een tweede locatie bij moet komen. Daarom roepen wij het college ook op om bij een uitbreiding van het dorp rekening te houden met een nieuwe dependance van de Bornput. Zo kunnen mensen die hier geboren en getogen zijn hier blijven wonen, en is het voor mensen van buiten het dorp (bijna) niet onmogelijk om daar te wonen en kunnen hun kinderen op het dorp naar school." (bron: CDA afd. Reimerswaal)

- Lezen: - "Toen de biblioservicebus verdween, en wij in Oostdijk de dorpswinkel openden, hebben we beloofd – zo mogelijk – de functie van de bibliotheek op te nemen in de Putter. Ongetwijfeld weet u dat overal in het land op bibliotheken bezuinigd moet worden. Ook in Reimerswaal is dit zo. Stichting de Putter heeft nu zelf een overeenkomst met de bibliotheek afgesloten en we hebben daarvoor de steun van de afdeling onderwijs en welzijn van de gemeente. Wat betekent dat voor u: – Er staan 75 boeken, voor volwassenen en een deel daarvan voor kinderen, waarvan er 50 om de twee maanden worden gewisseld, voor u klaar. Die kunt u op de openingstijden gratis komen halen. Dat geldt in ieder geval voor het komende jaar. We gaan er vanuit dat u zelf noteert welk boek u leent en er goed voor zorgt (elk boek wat kwijt raakt moeten wij vergoeden). U kunt ook aangeven wanneer u behoefte heeft aan een bepaald soort boeken, dan kunnen we dat bij een volgende bestelling aanpassen. – Wanneer u lid bent van de Bibliotheek Oosterschelde, kunt u via internet boeken bestellen. Die worden elke week bezorgd in de Putter, vanaf vrijdagmorgen zijn ze voor u beschikbaar. Ook de kinderen kunnen hier gebruik van maken. U leest hierover meer in de flyer 'Boek je Boek'."

- Jeugd en jongeren: - Jeugdclub Oostdijk. In 1999 hebben de jongeren in het dorp een hangplek gekregen.

Reacties

(2)

1. U vermeldt dat Oostdijk een voormalige heerlijkheid is en in 1242 voor het eerst vermeld wordt. Elders schrijft u dat het dorp oorspronkelijk Nieuwlande heette. Hoe is dit met elkaar te rijmen?
2. U noemt Oostdijk een dorp, maar over een kerk kan ik niets vinden. Is het dan wel een dorp?

1. Dit was inderdaad verwarrend geformuleerd. Ik heb het nu onder zowel Naam als onder Geschiedenis herschreven/aangevuld.
2. Een plaats hoeft niet per se een kerk te hebben om toch een dorp te kunnen zijn. Het zijn weliswaar uitzonderingen (zoals er ook buurtschappen zijn mét een kerk en steden zonder stadsrechten). Ik heb dat nu onder Status nader toegelicht (en de pagina ook op nog een aantal andere onderwerpen verder uitgewerkt).
Met vriendelijke groet, Frank van den Hoven, hoofdredacteur Plaatsengids.nl

Reactie toevoegen