Status

- Oostwold is een dorp in de provincie Groningen, in de streek en gemeente Westerkwartier. T/m 2018 gemeente Leek.

- Onder het dorp Oostwold valt ook een deel van buurtschap De Poffert.

Naam

Naam komt ook elders voor
Niet te verwarren met het dorp Oostwold in het eveneens Groningse Oldambt.

Inwoners
Een inwoner van dit dorp is een Oostwolmer.

Oudere vermeldingen
Oostwolde, 1458 Oestwolde, 1486 kopie Oesterwolt, 1579 sic: Ooostwolt, 1781 Oostwold.

Naamsverklaring
Betekent het oostelijk gelegen wold 'moerasbos, zompig bos'.(1)

Carnaval
Tijdens carnaval heet het dorp Proostwold.

Ligging

Oostwold ligt WZW van Hoogkerk en de stad Groningen, NO van Leek, Midwolde en Lettelbert, en grenst in het Z aan de A7, met daarachter aan de O kant het grondgebied van de Drentse buurtschap Matsloot en aan de W kant een stuk buitengebied van buurdorp Lettelbert.

Statistische gegevens

In 1840 omvat het dorp Oostwold 51 huizen met 254 inwoners. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 250 huizen met ca. 630 inwoners.

Geschiedenis

In januari 2015 schrijft Wieger H. de Boer in het blad Groninger Kerken, een uitgave van Stichting Oude Groninger Kerken (SOGK), dat de voorganger van de huidige kerk in Oostwold een stuk ouder is dan tot dan toe werd aangenomen. De oudste delen zijn ontstaan in de laatromaanse periode, in ieder geval voor 1300. Tot nog toe werd aangenomen dat de kerk rond 1400 werd gebouwd. De Boer baseert zich op een niet eerder gesignaleerde tekening van de kerk, die in 1908 is afgebroken en door de huidige kerk is vervangen. Op deze ongedateerde tekening, van een onbekende maker, zijn zes afbeeldingen te zien van een eenvoudige rechthoekige zaalkerk. Onder meer is hierop op twee plekken een dichtgemaakt rondboogvenster te zien. De licht spitse vorm van dit venster duidt op een ontstaan in de laatromaanse periode, in ieder geval voor 1300, aldus De Boer.

Het kerspel Oostwold wordt in 1449 voor het eerst in de archieven vermeld, in verband met visrechten op het Leekstermeer. In 1514 worden kerk en dorp geteisterd door oorlogsgeweld. Het dorp ligt lange tijd geïsoleerd omdat er slechts modderige paadjes naar plaatsen in de omgeving lopen, en is slechts over water (de Gave) goed bereikbaar. Pas in 1861 wordt het dorp ontsloten middels een verharde weg naar buurtschap De Poffert bij Hoogkerk.

In 1918 komt er een aardappelmeelfabriek in het dorp, maar die locatie blijkt geen goede keus omdat er in het zuidelijk Westerkwartier nauwelijks aardappelen werden verbouwd. De fabriek sluit dan ook alweer in 1920 en wordt in 1927 opgevolgd door Strokartonfabriek Erica 2, die de gebouwen overneemt. Na sluiting van de fabriek en een aantal jaren leegstand zijn de gebouwen in 1978 afgebroken. Het dorp is dankzij de verbeterde ontsluiting en de vestiging van de strokartonfabriek flink gegroeid, van voorheen slechts enkele handenvol huizen naar ruim 1.000 inwoners in 1960. Momenteel heeft het dorp ruim 600 inwoners.

Oostwold lag lange tijd aan de hoofdroute van Groningen naar Heerenveen, waardoor er een druk verkeer was. Ook was er veel middenstand, zoals kruideniers, slager, bakkers, manufacturier, melkboer, smid, rijwielhersteller en kapper. Na de komst van Rijksweg 43, de latere A7, in 1960 werd het rustiger in het dorp. Sinds die tijd is geleidelijk ook een groot deel van de middenstand verdwenen.

- Nadere informatie over de geschiedenis van Oostwold (zie ook de link naar het pdf-artikel aldaar).

Recente ontwikkelingen

- Ontwikkelaar Toeck gaat op de locatie van het voormalige dorpshuis Gavehuis en OBS de Gavehoek 6 vrijstaande woningen en een dorpsparkje realiseren.

Bezienswaardigheden

- Oostwold heeft 1 rijksmonument, zijnde de 17e-eeuwse preekstoel van de voormalige Hervormde kerk.

- Oostwold heeft 6 gemeentelijke monumenten.

- De Hervormde kerk (Hoofdstraat 227) heeft in 1908 de middeleeuwse voorganger vervangen. Klokkenstoel met klok uit 1674 van P. Overney. De kerk is in 2004 aan de eredienst onttrokken en is in 2005 gekocht door het nabijgelegen restaurant Het Witte Paard. Het pand is in gebruik voor vergaderingen, congressen en dergelijke. Ook is zij nog in gebruik voor rouw- en trouwdiensten.

Jaarlijkse evenementen

- Op een zaterdag begin maart is er om 19.00 uur kindercarnaval. Het kindercarnaval is gratis toegankelijk en voor alle leeftijden. Alle kinderen komen verkleed. Hoe maakt niet uit. Het mooist verklede kind krijgt een prijsje. Het kinderfeest duurt tot 20.20 uur. Vanaf 21.00 uur barst het feest los voor de rest van de feestvierders. Ook hier verdient de best verklede heer of dame een mooie prijs. Het feest is in MCO de Gaveborg.

- Koningsdag.

- Huttenbouwweek (juli).

Landschap, natuur en recreatie

- GroenLinks, D66 en de ChristenUnie in Provinciale Staten van Groningen en de Werkgroep Fietsroute Plus langs Oostwold vonden dat de nieuwe Fietsroute+ tussen Leek en de stad Groningen het beste langs het genoemde dorp kan worden aangelegd. De route aan de noordkant van de A7 is voor veel fietsers een aantrekkelijkere route dan een fietspad ten zuiden van de snelweg en kan bovendien goed gecombineerd worden met de aanleg van de Zonnewal die hier langs de A7 komt (waarvoor zie verder het hoofdstuk Links > Duurzaamheid), voor een mooie integratie in het landschap en een optimaal fietscomfort. De Provincie wilde anno november 2018 de meerprijs van 3,5 miljoen niet betalen, ondanks het aanbod van gemeente Leek (en Westerkwartier i.o.) om hiervan de helft bij te dragen. Zie ook deze video, waarin inwoner Arnaud toelicht waarom de Fietsroute+ beter langs het dorp kan komen. Zie ook deze video waarin inwoner Arnaud in december 2018 bij Provinciale Staten toelicht dat en waarom de noordvariant beter is dan de zuidvariant.

In oktober 2019 maakt de genoemde werkgroep het volgende bekend op hun Facebookpagina: "De Fietsroute Plus (nu ook genoemd: "Doorfietsroute") tussen Leek en Groningen wordt een compromis tussen 'Noord' en 'Zuid'. Het hoofdtracé komt over Zuid, maar met een extra stuk parallel fietspad langs Oostwold (over de Zonnewal). Op drie punten krijgt dit aantakkingen naar het dorp, zodat je snel en makkelijk aan de andere kant van de A7 bent. Voor ons waren de veiligheid en bereikbaarheid van het dorp de hoofdredenen om te lobbyen voor de noord-variant. Beide punten zien we geborgd in deze oplossing. In de aanloop naar dit besluit is er uitgebreid overleg geweest met Stichting Dorpshuis, die tijdens de ledenvergadering unaniem met dit plan heeft ingestemd. De reden dat een volledig fietspad langs de noordkant niet kan, is dat wanneer je dit doortrekt naar Stad, je o.a. bij Westpoort tunnels en bruggen moet bouwen. Dit maakt het erg duur. Het compromis is goedkoper, maar biedt wèl alles wat we wilden. We zijn dus meer dan tevreden met dit resultaat! Onze dank gaat uit naar iedereen die de petitie in 2017 heeft getekend, maar ook naar gedeputeerde Fleur Gräper, wethouder Geertje Dijkstra van gemeente Westerkwartier en voormalig wethouder van Leek, Karin Dekker."

Links / voorzieningen / verenigingsleven

- Algemeen: - Site van en over Oostwold.

- Nieuws: - Nieuws uit Oostwold op Facebook.

- MFC/MCO: - In 2011 is, na ca. 10 jaar voorbereiding, MCO (Multifunctioneel Centrum Oostwold) Gaveborg gerealiseerd, waarin vele voorzieningen zijn samengebracht: Samenwerkingsschool De Gavelander, kinderopvang, dorpshuis annex sportcafé, gym- en feestzaal, fitnesscentrum en coöperatieve supermarkt Attent de Gavesuper. Zie ook deze video waarin wordt toegelicht wat er zo bijzonder is aan De Gaveborg. Het unieke concept van MCO De Gaveborg heeft in de loop der jaren al vele prijzen in de wacht gesleept. Één voorbeeld: "Ieder jaar ontvangt het initiatief dat het meest compleet is in zijn activiteiten en dat de meeste verbindingen weet te leggen het Grote Appeltje van Oranje. In 2016 viel deze eer ten deel aan De Gaveborg. Het thema van de uitreiking is dit jaar ‘Samen zelf doen’, en dat is precies wat er in De Gaveborg gebeurt. De inwoners van dit dorp hebben in 2003 het initiatief genomen voor De Gaveborg, omdat alle voorzieningen in het dorp dreigden te verdwijnen. 150 vrijwilligers zorgen er nu voor dat alle sociaal-maatschappelijke voorzieningen onder één dak te vinden zijn. Het ontmoetingscentrum is het hele jaar dagelijks geopend en er wordt van alles georganiseerd. Het is echt een plek vóór en dóór het dorp." Beluister ook de audioreportage hierover van RTV Noord deel 1, deel 2 en deel 3.

- Buurtsuper: - "Dagwinkel de GaveSuper in Oostwold wordt gerund door een bedrijfsleider met zeer gemotiveerde vrijwilligers en collega’s van de Zijlen. Deze collega’s vinden in de winkel een uitstekende dagbesteding en hebben er heel veel plezier in. Op deze wijze is het mogelijk om de winkel te exploiteren en de prijzen op een acceptabel niveau te houden. Ook het winkelend publiek vindt de supermarkt van grote toegevoegde waarde. De sfeer, gezelligheid en klantvriendelijkheid worden alom geprezen en zorgen voor een trouwe klantenkring. Het assortiment is uitstekend en ruim voldoende. De vers afgebakken broodjes zijn ook een echte aanrader en tijdens de vele sportwedstrijden in en bij de Gaveborg gaan ze dan ook letterlijk als warme broodjes over de toonbank!"

- Onderwijs en kinderopvang: - "In 2012 kreeg de stuurgroep van het bestuur van Westerwijs en van het bestuur van Penta Primair de opdracht om, op basis van het plan van aanpak, een onderzoek in te stellen naar een mogelijke scholenfusie tussen openbare basisschool De Gavehoek en christelijke basisschool De Oleander In Oostwold. Vanaf het begin was duidelijk dat het samenwerkingsproces een goede basis had. Het gegeven dat beide scholen reeds in één gebouw (De Gaveborg) gehuisvest zijn droeg daar veel aan bij. Ouders, leerkrachten en zeker de leerlingen waren al naar elkaar toe gegroeid. Hiermee lag er een goed fundament voor het vormen van samenwerkingsschool SWS De Gavelander om daarmee een goede voorziening voor basisonderwijs in het dorp te creëren en te behouden. Er is vertrouwen in elkaar en in de samenwerking. Vooral ook vanwege het besef dat een fusie van beide scholen een goede zaak is voor het ontwikkelingsperspectief voor het onderwijs in het dorp en omgeving."

"SWS De Gavelander in Oostwold streeft naar kwaliteit in het bieden van onderwijs en de breedste vorm van samenwerken. Deze samenwerking is zichtbaar tussen het dorp en de school, tussn de leerkrachten en leerlingen en tussen onze leerlingen onderling. Als je samenwerkt kom je verder. We zien onze school als een lerende organisatie waarin het gesprek over visie en onderwijsverbetering een belangrijk gegeven is. In een professionele cultuur kunnen leerkrachten zich scholen en elkaar versterken. We willen hierin samen optrekken met ouders die net als de leerkrachten, het beste voor hun kind (eren) willen. Op de Gavelander wordt onderwijs gegeven volgens de Dalton principes. Leerlingen leren in een doorgaande lijn vanaf de laagste groepen verantwoordelijkheid, samenwerken en zelfstandigheid. De werkwijze wordt onder meer geborgd door consultatie. Daltononderwijs is enerzijds een organisatievorm waarin de taak een belangrijke rol speelt, maar daarnaast kent het belangrijke opvoedende waarden, waar kinderen de rest van hun leven plezier van kunnen hebben."

- "Kindercentrum Villa Oostwold is er sinds 2008. We zijn een kleinschalige particuliere kinderopvang, in een mooie landelijke omgeving met altijd uitzicht op paarden of schapen, wat er maar in de weide loopt. En ook nemen we regelmatig een kijkje bij een van de dichtstbijzijnde boerderijen als er bijvoorbeeld weer jonge geitjes of lammetjes zijn. Vlakbij de opvang zit een sportveld, voor grote kinderen ideaal om heerlijk (onder begeleiding) te voetballen. Onze kinderopvang kenmerkt zich door: huiselijke sfeer; ruim buitenterrein; veel activiteiten; kleinschaligheid; warm eten voor kinderen; ruime openingstijden. We zijn ook een een BoekStart locatie. Hiermee willen we het voorlezen op de locatie en thuis stimuleren. Je ontvangt voor je kleintje een gratis BoekStartkoffertje."

- Verenigingen: - Onder andere het aantal verengingen laat zien waar een klein dorp groot in kan zijn. Met bijna 25 verenigingen op verschillende sportieve en sociale vlakken is er ook op sportief, creatief en feestelijk gebied veel te doen in Oostwold. Je vindt alle verenigingen in het linkermenu onder de link. Hierna lichten wij er enkele uit.

- Sport: - De meeste voetbalverenigingen in ons land zijn gewoon genoemd naar hun dorp of stad. Een klein deel heeft een bijzondere naam, en vaak zit daar dan ook een bijzonder verhaal aan vast. Zo ook hier. De voetbalvereniging van dit dorp heet niet naar het dorp, maar Pelikaan S. Dat komt zo: De grote man achter strokartonfabriek Erica II in Oostwold was industrieel Jo Smit uit de stad Groningen. Jo Smit was vooral bekend door zijn grote paardenstal. Naar verluidt was hij de eigenaar van zo’n 80 paarden, waarvoor hij een grote manege had in Zuidhorn. Smit had in zijn collectie de absolute toppers op het gebied van rensport, met grote landelijke bekendheid. Zijn toppaarden droegen achter hun naam een S en zo heette de grootste kampioen aller tijden Quicksilver S. Een andere grootheid was Pelikaan S. Toen Jo Smit in 1957 ter ore kwam dat er in het dorp plannen waren om een voetbalclub op te richten, stelde hij meteen een stuk grond ter beschikking als voetbalveld. Uit erkentelijkheid voor dit gebaar vernoemden de oprichters hun club naar het lievelingspaard van Jo Smit: Pelikaan S. Na diverse kampioenschappen in de voorafgaande jaren komt het 1e elftal in seizoen 2019/2020 uit in de Eerste klasse zaterdag van het KNVB-district Noord.

- "Korfbalvereniging OWK (= 'Oostwold WesterKwartier') is opgericht in 1947. OWK is altijd een bloeiende dorpsvereniging geweest, waar jong en ouder kon korfballen. Momenteel bestaat de vereniging uit ongeveer 80 leden, waarmee drie seniorenteams, twee jeugdteams en een kaboutergroep, een combimidweek met Zunobri, en vijf combi B- en C-jeugdteams met buurtverenigingen Rodenburg en Sparta worden gevormd. Sinds 2008 heeft OWK, net als vele andere verengingen, haar grasveld ingeruild voor kunstgras. En sinds 2011 heeft OWK de beschikking over een volledig nieuw onderkomen in MCO De Gaveborg."

- In Oostwold zijn maar liefts vier actieve volleybal groepen/verenigingen. Zij maken allemaal gebruik van de sportzaal van MCO De Gaveborg.

- Duurzaamheid: - "Genoeg energie opwekken voor een heel dorp en daarbij het geluid van de snelweg fors reduceren? Het kan! Energie Coöperatie Oostwold is sinds 2014 bezig om dit te realiseren en de plannen bevinden zich momenteel in een vergevorderd stadium. De Zonnewal is een geluidswal van 1.500 meter lang met daarop een zonnepaneleninstallatie van ruim 9.000 m2. Hierdoor zal het dorp 100% zelfvoorzienend worden qua elektriciteit, wordt schadelijke fijnstof van de drukke A7 tegengehouden en de geluidshinder aanzienlijk gereduceerd met 10 dB (wat grofweg een halvering van de geluidshinder betekent). Daarnaast zal de Zonnewal een aanvulling zijn op omgeving en landschap, doordat een fietspad, wandelpad en ruiterpad over en langs de wal zullen lopen. De Zonnewal zal begroeid zijn met bomen en struiken en vanaf de dorpszijde in de verte zichtbaar zijn als een soort bos. Daarmee is de Zonnewal een prachtige, unieke combinatie tussen recreatie, geluidsreductie en energieproductie die geheel opgaat in het landschap en wonen in Oostwold nóg een stukje fijner zal maken. Meer details over het plan, plaatsing en aanleg lees je hier.

De exploitatie van de Zonnewal komt in handen van de in 2016 opgerichte Energie Coöperatie Oostwold (ECO). De doelstelling is om het dorp en omgeving zelfvoorzienend te laten zijn wat betreft energiebehoefte. Dit doen we door exploitatie van de Zonnewal. Met de inkomsten die de elektriciteitsproductie oplevert, gaan we het dorp verder verduurzamen. Concreet houdt dit in dat bewoners die mee willen doen, lid kunnen worden van ECO. Dit betekent dat zij overstappen naar een andere energieleverancier (onze partner Energie VanOns). Wat zijn de voordelen van lidmaatschap van ECO? 1. De tarieven voor stroom en gas zijn zeer concurrerend in vergelijking met andere aanbieders in de markt. Zeker als men nog nooit van energie-aanbieder is overgestapt levert ECO-lidmaatschap onmiddellijk voordeel in de portemonnee op. 2. Wat lidmaatschap echt uniek maakt is dat de winst die ECO maakt, terugvloeit naar de leden. Dat is hét verschil tussen een coöperatie en een bedrijf. De verdeling van de winst kan vele vormen hebben, bijvoorbeeld een collectieve inkoopactie, kortingen of andere dingen die duurzaamheid en leefbaarheid in het dorp ten goede komen. 3. De voordelen die je krijgt als ECO-lid maken je huis duurzamer en leveren dus ook een energiebesparing op. En dat zorgt dus weer voor een lagere energierekening. Drie keer voordeel dus! 4. De leden krijgen inspraak over de besteding van de inkomsten. Als lid heb je automatisch stemrecht en mag je meedenken en -beslissen op de jaarlijkse Algemene Leden Vergadering (ALV). Wil je je aanmelden? Graag! Klik hier voor meer info."

- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Oostwold.

• 1. Nederlandse plaatsnamen verklaard,
  van Berkel, Gerald, and Samplonius Kees
  , (2018)