Gemeente Ootmarsum anno ca. 1870, kaart J. Kuijper (collectie www.atlasenkaart.nl)
In Twente is het aloude midwinterhoornblazen nog steeds populair. Zo is er in Ootmarsum de Midwinterhoarnbloazersgroep Oatmârssche die deze traditie in ere houdt.
Ootmarsum, Grotestraat (centrum)
Ootmarsum, Walstraat (centrum)
Ootmarsum, stadspark Engels' Tuin
Ootmarsum, RK Simon en Judaskerk
Ootmarsum, Hervormde kerk aan de Ganzenmarkt
Ootmarsum, ingang van Openluchtmuseum Ootmarsum op de hoek Smithuisstraat/Oldenzaalsvoetpad
Ootmarsum, oriëntatietafel op de Kuiperberg
Ootmarsum, kruisbeeld op de Kuiperberg
- Ootmarsum is een stad in de provincie Overijssel, in de streek Twente, gemeente Dinkelland. Het was een zelfstandige gemeente t/m 2000.
- Gemeentewapen van de voormalige gemeente Ootmarsum.
- De rond de stad gelegen buurtschappen Groot Agelo en Klein Agelo, Nutter en Oud Ootmarsum vallen geografisch en praktisch gezien weliswaar onder deze stad, maar vóór de gemeentelijke herindeling van 2001 vielen zij onder de gemeente Denekamp, terwijl Ootmarsum toen nog een autonome gemeente was, en konden daarom formeel niet tot die stad worden gerekend. Vermoedelijk (mede) daarom hebben deze buurtschappen destijds ook eigen postcodes en plaatsnamen gekregen en zijn het dus, in tegenstelling tot de meeste andere buurtschappen in deze regio, 'formele woonplaatsen'.
Terug naar bovenIn het Twents en Nedersaksisch
In het Nedersaksisch: Oatmösken. In het Twents vervalt de 'n' en wordt het dus Oatmöske.
Oudere vermeldingen
Ootmarssum, 9e eeuw kopie 15e eeuw Othmarshem, 1236 Otmerschem, 1312 Oetmersem, 1561 Otmaersen, 1670 Otmarsum.
Naamsverklaring
Betekent het Oudnederlandse hem 'woonplaats' van de persoon Othmar*. Vergelijk Witmarsum.(1)
* (die een Frankische veldheer geweest zou zijn, red.)
Bijnaam en carnavalsnaam
Als bijnaam heeft de stad, ook tijdens carnaval, de naam Siepelstad (letterlijk 'Uienstad').
Ootmarsum ligt O van Tubbergen, NW van Denekamp en grenst, via Oud Ootmarsum, in het N aan Duitsland.
Terug naar boven- In 1840 had de gemeente Ootmarsum, die alleen de stad omvatte, 264 huizen met 1.474 inwoners. - Plattegrond met het grondgebied van de gemeente vóór de grenscorrecties van 1991 en later (elders op deze pagina vind je een oude plattegrond uit ca. 1870).
Bij de gemeente Ootmarsum hebben de volgende grenscorrecties plaatsgevonden (onder de links vind je plattegronden die aangeven welke gedeelten het betrof):
- 1991 van Denekamp: 18 hectare met 29 huizen en 75 inwoners;
- 1991 naar Denekamp: minder dan 1 hectare;
- 1994 van Denekamp: 27 hectare met 5 inwoners;
- 1998 van Denekamp: 57 hectare met 14 huizen en 57 inwoners.
Per 1 januari 2001 is de gemeente opgeheven en opgegaan in de nieuwe gemeente Dinkelland met 450 hectare, 1.718 huizen en 4.539 inwoners. (© van de bewerkte plattegronden: Andreas Bartelink) - Tegenwoordig heeft de stad ca. 1.800 huizen met ca. 4.500 inwoners.
Terug naar bovenRond 770 werd in Ootmarsum een van de eerste kerkjes in Twente gebouwd. Het was rond het jaar 1000 een van de grootste parochies in Twente, westwaarts strekte het zich oorspronkelijk tot en met Almelo uit.
In de middeleeuwen floreerde de handel in Ootmarsum, vanwege de gunstige ligging: zowel aan een belangrijke noord-zuid-route als aan de route West-Nederland - Noord-Duitsland. Rond 1300 werden aan de plaats stadsrechten verleend. Vervolgens werd het, met de aanleg van een dubbele rij grachten en aarden wallen, een vestingstad. In het kader van de Tachtigjarige Oorlog vestigden Spanjaarden zich in de stad. Zij werden in 1597 door legers van Prins Maurits verdreven, waarna de vesting ontmanteld werd. Een kogel in de kerk herinnert nog aan dit beleg.
Ten zuiden van het stadje lag een commanderie van de Duitse Orde. Later werd dit de havezate Huis Ootmarsum. Zowel stad als Huis zijn vereeuwigd door Jacob van Ruisdael (ca. 1628-1682). Onderzoek van UT Twente naar de haalbaarheid van de evt. reconstructie van de Commanderie.
De opkomst van de industrie in Twente ging aan Ootmarsum voorbij; het bleef een akkerbouwstadje. Hierdoor stokte de ontwikkeling van de plaats, wat in de tweede helft van de 20e eeuw een gunstig effect had op de toeristenindustrie: het nostalgische stadscentrum doet oude tijden herleven. (2)
De gemeente staatkundig en geografisch
Bij de instelling van gemeenten in 1811 werd het richterambt Ootmarsum gesplitst in twee gemeenten. Het westelijk deel werd de gemeente Tubbergen en het oostelijke deel, bestaande uit het stadsgericht en de marken Agelo, Breklenkamp, Denekamp (met dorp), Lattrop, Noord Deurningen, Nutter en Oud Ootmarsum en Tilligte werd de gemeente Ootmarsum. Per 1 juli 1818 werd het stadsgericht gescheiden van het landgericht, dat verder ging als de gemeente Denekamp.
In tegenstelling tot veel andere Twentse steden (vooral Almelo, Hengelo, Enschede en in mindere mate Oldenzaal) is Ootmarsum altijd een klein stadje gebleven dat in de industriële revolutie nauwelijks groeide. Dat had met de ligging van het stadje te maken. Waar de eerder genoemde steden gunstig lagen (aan de handelsroutes vanaf het westen van Nederland richting Bremen, Hannover en Münster en daarnaast aan de 'nieuwe' spoorweg) had het stadje al die voordelen niet. Om een beeld te geven van de beperkte groei in zo'n 200 jaar tijd, een vergelijking tussen Ootmarsum en Oldenzaal in aantal inwoners in 1795 en 2008:
Ootmarsum 1795 (stadsgericht): 1.108 inwoners op 335 ha (3,31 inw. per ha). 2008: 4.450 inwoners op 450 ha (9,89 inw. per ha).
Oldenzaal 1795 (stadsgericht): 2.087 inwoners op 169 ha (12,35 inw. per ha). 2008: 31.580 inwoners op 2.158 ha (14,63 inw. per ha).
Conclusies: Oldenzaal heeft in iets meer dan 200 jaar 15x zoveel inwoners, terwijl Ootmarsum in dezelfde tijd slechts 4x zoveel inwoners heeft 'gegenereerd'. Dat is ook in het van buurgemeenten geannexeerde grondgebied terug te zien. Oldenzaal heeft 1.989 'vreemde' hectaren (de 22 hectaren die zij in 1955 van Losser verkregen heeft en in 1994 heeft 'doorgegeven' aan Weerselo niet meegerekend), terwijl Ootmarsum 'slechts' 115 ha gegroeid is. (© Andreas Bartelink)
Als je je nader wilt verdiepen in de geschiedenis van deze stad, kun je terecht bij de volgende instanties en sites:
- "Toen in aansluiting op de Canon van Nederland veel plaatsen een eigen lokale canon gingen maken, heeft Heemkunde Ootmarsum onmiddellijk besloten deze uitdaging ook aan te gaan. Een stadje met zo’n lange historie verdient een eigen canon. Met gemak konden wij 50 vensters vinden waaraan de geschiedenis van onze gemeente werd gekoppeld. De canon geeft antwoord op heel veel vragen die onbewust bij de mensen leven. Waarom is onze woonplaats eigenlijk een stad? Waarom kon juist deze stad tot grote bloei komen? Wie zijn eigenlijk Radboud, commandeur Van Keppel, pastoor Smithuis, dominee Van Loo en andere personen waarnaar in de stad straten zijn genoemd? Hoe zat dat nu precies met de grote kerk en de bouw van de protestantse kerk? Waarom is deze stad geen bestuurlijk middelpunt gebleven zoals in de tijd van de Drost van Twente die hier op zijn havezate Huis Ootmarsum woonde? Waarom miste de stad de trein? Hoe kon het toerisme hier zo goed tot bloei komen?
Zo maar wat vragen waarop je in de canon een antwoord krijgt. In 50 korte heldere vensters wordt dieper ingegaan op de achtergrond van een bepaalde gebeurtenis, persoon, gebouw of voorwerp. Zo krijg je een overzicht van de geschiedenis (het verhaal) van onze stad. De keuze van de vensters is overigens bewust zó geweest, dat er in de meeste gevallen nu nog iets herkenbaars in de stad van over moet zijn. Ootmarsumers zijn trots op hun stad. Bloei en verval heeft ons sterk gemaakt. Reeds op vele eeuwenoude landkaarten staat de stad Ootmarsum aangegeven, en ook nu zetten wij ons als kunststadje weer duidelijk op de kaart. De canon geeft Ootmarsumers en ‘nieuwkomers’ een interessant totaalbeeld van onze stad. Op 25 maart 2011 is de canon als website en als boek* gepresenteerd en aansluitend is het boek dat weekend gratis aangeboden aan elke huishouding in onze stad." De anno 2011 87-jarige Henk Eweg nam maar liefst 16 van de 50 vensters voor zijn rekening. Ruim 2 jaar is Eweg in touw geweest om deze onderdelen van de Canon te schrijven.
* Via de link incidenteel nog tweedehands verkrijgbaar.
- Vereniging Heemkunde Ootmarsum en Omstreken.
Terug naar boven- In 2010 zijn onverwachte, opzienbarende vondsten gedaan bij het afgraven van de kloostertuin op de hoek van de Oostwal. De voormalige tuin van klooster Maria ad Fontes moest worden afgegraven ten behoeve van een parkeerplaats, mortuarium en een park. Onder andere resten van een middeleeuwse boerderij uit vermoedelijk de 11e of 12e eeuw, de buitenste stadsgracht van Ootmarsum, koeienhoorns en een 1000 jaar oude zilveren munt met de beeltenis van de bisschop van Utrecht kwamen tevoorschijn.
Terug naar boven- Ootmarsum heeft 31 rijksmonumenten.
- Ootmarsum heeft 24 gemeentelijke monumenten.
- De RK Simon en Judaskerk is in verschillende periodes gebouwd. Het grootste deel, het schip en het westelijk transept, stamt uit de 13e eeuw. Ook de koortravee dateerde in zijn oorspronkelijke vorm uit deze periode, getuige het boogfries dat boven de gotische gewelven bewaard is gebleven. In 1491 is er een nieuwe gotische koorsluiting gebouwd. Kort daarna is het oostelijke transept gebouwd en de sacristie aan de noordzijde.
- Hervormde kerk aan de Ganzenmarkt. Nadat de Simon en Judaskerk aan het Kerkplein door Lodewijk Napoleon werd toegewezen aan de RK gemeenschap, bouwde de Nederduitsch Gereformeerde gemeenschap (vanaf 1816 Nederlands Hervormd) in 1810 deze kerk.
- De joodse begraafplaats ligt bij de Kuiperberg, achter de Watertoren, aan de weg naar Reutum.
De Molen van Oude Hengel is een korenmolen uit 1872.
- Stadhuis.
- Overzicht van 24 beelden in Ootmarsum.
- In de stad zijn nog veel vakwerkhuizen te vinden.
- In het openbaar groen aan de Smithuisstraat is op de grond een zogeheten analemmatische zonnewijzer aangebracht waarin men zelf, door in het midden te gaan staan, als zonnewijzer fungeert en het juiste uur aanwijst.
- De watertoren is in 1934 gebouwd in opdracht van de Waterleiding Maatschappij Overijssel. De toren is slechts 9,05 meter hoog. Door de ligging op de Kuipersberg was het niet nodig de toren hoger te bouwen om voldoende druk op het leidingnet te krijgen.
- Het Chronomium is een centrum voor tijdmeetkunde. Je vindt er bijv. carillon- en luidklokken, torenuurwerken, 16e tot 21e eeuwse klokken en uurwerken uit verschillende landen. Bovendien is er een collectie van antieke zak- en tuinzonnewijzers die tot 3 eeuwen terug gaan.
- In Onderwijsmuseum Educatorium vind je alles over de school in vroeger tijden. Bijv. een lokaal uit de 17e eeuw, het “Latijnse klasje”, het interieur van een Gronings klasje, een collectie ouderwetse schoolbanken, een uitgebreide schoolbibliotheek, wandplaten van Isings, Jetses, Koekkoek en Van Lummel.
- Museum Ton Schulten toont schilderijen van deze schilder: abstracte doeken met doorgaans geometrische vormen, grote bloemstillevens en kleurrijke landschapsmozaïeken, waaraan het fraaie Twentse coulissenlandschap ten grondslag ligt.
- Openluchtmuseum Ootmarsum. Op ontdekkingstocht naar de tijd van toen kom je o.a. de volgende gebouwen en exposities tegen: vakwerkschuur, Los Hoes, bijenstal, bakhuisje, kapberg, markthuisje, werktuigenschuur, kapschuur met tentoonstelling van landbouwwerktuigen voor het zaaien, bemesten en oogsten. Wagenmakerij/smederij, boerderijtje uit 1900, schaapskooi met expositie over het ontstaan van de landbouw en het landschap. - Filmpje over het Openluchtmuseum door John M. Pieper.
- Het Drostenhuis is het 18e-eeuwse patriciërshuis van de laatste Drost van Twente, met de inrichting uit die tijd.
Terug naar boven- Carnaval. - Het ontstaan van de Ootmarsumse Carnavalsvereniging De Othmarridders heeft alles te maken met de in 1961 opgerichte vereniging Jongerencontact. Deze vereniging zorgde elk jaar voor een grote feestavond, waar vaak een landelijk bekende artiest optrad. Een van de jaarlijks terugkerende feesten was een festijn vlak voor de vastentijd. Die avond stond, hoe kan het ook anders, in het teken van carnaval: zang, dans, verkleedpartijen en polonaises. Dit was de voorbode van het hedendaagse Ootmarsumse carnaval. Enkel een Stadsprins ontbrak nog. Daar is in 1963 iets aan gedaan middels de oprichting van Carnavalsvereniging De Othmarridders, die dus in 2018 hun 55-jarig bestaan viert (in de carnavalswereld rekent men voor jubilea in eenheden van 11 jaar, in dit geval dus 5x11). - CV De Siepeljonkers is opgericht in 1996 en viert in 2018 dus eveneens een jubileum (2x11 jaar). - De wagenbouwers van CV De Siepeljonkers hebben een eigen Facebookpagina, waar je hun vorderingen kunt volgen.
- In deze stad wordt Pasen zeer uitbundig gevierd door de rooms-katholieken, die het overgrote deel van de inwoners uitmaken. Een nergens anders voorkomend fenomeen hierbij is het zogeheten vlöggelen. - Artikel over het mogelijke ontstaan van het vlöggelen in Ootmarsum en het Paasstakhalen in Denekamp. - Uitvoerig verslag van het vlöggelen. - Filmpje over de Poaskearls.
- De modezaken van Ootmarsum presenteren hun zomercollectie respectievelijk najaars- en wintercollectie op de rode loper tijdens Fashion Sunday (op een zondag in april en september) in de straatjes in het centrum.
- Dweilteilenfestival (op een zondag eind juni) (zie het menu 'Festival' op de site).
- Van eind juli tot begin augustus is er 3x een Siepelmarkt (voor de verklaring van deze naam zie bij Naam), een oudeambachtenmarkt die bezoekers trekt uit de wijde omgeving.
- Flora Ootmarsum (2e week van de bouwvak in de regio) is een beurs betreffende bloemen (vooral fuchsia´s) en kunst.
- Kunst in Ootmarsum (weekend eind augustus) is het grootste openlucht kunstevenement van Nederland. Uit binnen- en buitenland nemen jaarlijks meer dan 200 kunstenaars deel.
- De RUNFORESTRUN trailruns zijn exclusieve trailrun evenementen in de mooiste natuurgebieden van Noord en Oost Nederland. Ze zijn exclusief door de kleinschaligheid. RUNFORESTRUN Springendal (op een zaterdag eind september) gaat door het mooie golvende Springendal bij Ootmarsum. Een mooie zowel landelijke als natuurlijke route door een uitdagend gebied, mede door de lichte glooiingen in het terrein dat zo kenmerkend is voor deze omgeving.
- Kerst & Kunst (weekend in de 1e helft van december) is een jaarlijks terugkerend evenement in Ootmarsum. Veel kunst, bijzonder entertainment, gezellige kramen en de echte kerstsfeer proeven.
Terug naar boven- Stadspark Engels' Tuin (hoek Rondweg / Grotestraat) is in 1917 aan de stad geschonken door Jufferke Engels van Beverforde, de laatst levende erfgename van de hofmeier van de omringende marken.
- De Kuiperberg, direct W van de stad, 71 meter boven N.A.P, is één van de de stuwwallen van Ootmarsum. Bij helder weer zijn in zuidelijke richting o.a. de Sint Plechelmusbasiliek in Oldenzaal (11 km) en de Alphatoren in Enschede (21 km) zichtbaar. In 2011 heeft de gemeente Dinkelland de landelijke en natuurlijke omgeving van de Kuiperberg hersteld. Het uitzicht vanaf de Oriënteertafel op de Kuiperberg was de laatste jaren flink beperkt geworden, door de groei van de bomen en houtwallen in de directe omgeving. Door drastisch te kappen en te snoeien is dat een stuk beter geworden.
Om ook het zicht op het oude stadje te verbeteren, heeft de gemeente ook een bosje met hoge eikenbomen flink uitgedund. Tevens is er in de omgeving 1,5 hectare natuur bij gekomen, op de plek waar voorheen een tenniscomplex en een midgetgolfbaan lagen. De Oriënteertafel op de Kuiperberg is in 1922 door de ANWB geplaatst 'ter herinnering aan de bondsfeesten in Twenthe 22-23 juli 1922'. In de sokkel waar de oriënteertafel op geplaatst is, zijn de letters ANWB ingemetseld.
Terug naar boven- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Ootmarsum, met laagsteprijsgarantie!
Terug naar boven- Ootmarsum in Beeld is een leerzame site van Gerben ten Buuren over deze stad, met honderden objecten uit zijn verzameling zoals oude ansichtkaarten (waarbij hij ook de adreszijde heeft gescand, wat je helaas niet veel ziet, want daar valt ook veel interessants aan te zien), suikerzakjes en zelfs schepen met de plaatsnaam erop. Hoe een schip de naam Ootmarsum kan dragen, dat lijkt immers niet erg voor de hand liggend, kun je lezen op de site.
Terug naar boven- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Ootmarsum (online te bestellen).
- Lijst van boeken e.d. over de geschiedenis van Ootmarsum (even scrollen op de pagina), aanwezig en in te zien in het Twents Streekarchief te Delden.
Terug naar boven- Algemeen: - "Een artistiek toeristenstadje in het oosten van ons land, dat tweehonderd jaar geleden gestopt is met het aanpassen aan de moderne tijd. Geen spoorlijn, geen waterweg, geen autobaan: het heeft er voor gezorgd dat er veel in Ootmarsum bewaard is gebleven. Dat wil niet zeggen dat ons stadje nu in de 21e eeuw nog altijd op achterstand staat. Het goede van deze tijd daalde over haar neer en er is verstandig mee omgegaan. Voor bezoekers is het een rustpunt in een jachtige wereld geworden en voor de inwoners is het een genot te leven in een levendige cultuur. Want ook dat maakt de stad uniek: er is nog het ouderwetse 'Noabergevoel', een maatschappelijke samenhang die er voor zorgt dat met elkaar zaken gerealiseerd worden die goed zijn voor de stad. Ja, stad: zeg nooit dorpje... De site 'Ootmarsum Nu' geeft achtergrondinformatie, maar onder de links is oneindig veel meer interessante informatie te vinden. Alle documenten en foto’s mogen kosteloos worden overgenomen. De afbeeldingen in de site hebben een lage resolutie. Stuur een mailtje met de wensen en er worden bestandjes toegestuurd. Hopelijk komt het stadje daardoor nog beter in beeld... Rob Meijer."
- Belangenvereniging: - Sinds 2015 is er als opvolger van de Stadsraad het Stadsberaad Ootmarsum en Omgeving (waarbij ‘omgeving’ staat voor Oud Ootmarsum en Nutter). Zowel vanuit de gemeenschap alsook vanuit de gemeente is gebleken dat er behoefte is aan een orgaan dat beide partijen verbindt. Het Stadsberaad is een objectieve afspiegeling van de gemeenschap, dat de leefbaarheid van de stad en omgeving wil behouden en bevorderen.
- Onderwijs: - De naam van Basisschool De Meander is afgeleid van meanderen; het zich bochtig door het landschap slingeren. Dit is een verwijzing naar de vele beekjes rondom Ootmarsum. Deze beekjes vinden hun oorsprong bij de vele bronnen in het nabijgelegen natuurgebied het Springendal. De Meander maakt deel uit van onderwijsgemeenschap Atol, waar naast deze school verder nog de basisscholen van de buurkernen Agelo, Tilligte en Lattrop deel van uitmaken. Zij willen van elkaar leren en kennis delen. Elkaars kwaliteiten en talenten willen zij versterken en samen groeien in onderwijs. Onderwijsgemeenschap Atol staat voor: Samen kleurrijk ontwikkelen.
- Muziek: - Midwinterhoarnbloazersgroep Oatmössche.
- Sport: - "Klootschietersvereniging De Brink is opgericht in 1968 en wil sportief en gezellig met zoveel mogelijk leden de mooie klootschietsport beoefenen. De trainingen vinden plaats op de vrijdagavond van 18:30-19:00 uur. De eerste 3 trainingen zijn gratis. De contributie bedraagt slechts €15,00 per jaar. We gaan ook competitie spelen, binnen de NKB, tegen andere verenigingen. Deze wedstrijden vinden plaats op de zondagmorgen, 1x in de 14 dagen om 10:00 uur ’s ochtends. Wat kunnen jullie van KV De Brink verwachten? Jullie krijgen van ons een trainingspak (in bruikleen) en een baankloot. Er zijn ca. 4 activiteiten in het jaar, waaronder dat we op kamp gaan. Voor de rest, laat je door ons verrassen!"
- Veiligheid: - Brandweer Ootmarsum.
- EHBO Ootmarsum verzorgt o.a. basiscurssen en herhalingslessen Eerste Hulp. Verder zijn zij door het jaar heen aanwezig bij een reeks evenementen om zo nodig eerste hulp te verlenen.
Reactie toevoegen