De Friezen zijn meesters in het inconsequent spellen van plaatsnamen. Zo heet de buurtschap die blijkens de plaatsnaamborden kennelijk Oude Schouw heet, als straatnaam Oudeschouw, de brug heet Aldskou, en het hondenpension heet Ald Skou... (© Google)
Aan de Mardyk, op grondgebied van Jirnsum, staat een richtingbordje naar een plaats met de kennelijke naam Aldskou...
... maar als je dat richtingbordje volgt, kom je aan in een plaats die kennelijk Oude Schouw heet... Iemand met enig taalgevoel snapt wel dat met beide naamsvarianten dezelfde plaats wordt bedoeld, maar handig en eenduidig is het niet... (© H.W. Fluks)
- Oude Schouw is een buurtschap in de provincie Fryslân, in deels gemeente Heerenveen (dit is het Akkrumer deel. T/m 1983 gemeente Utingeradeel. In 1984 over naar gemeente Boarnsterhim, in 2014 over naar gemeente Heerenveen), deels gemeente Leeuwarden (dit is het Jirnsumer deel. T/m 1983 gemeente Rauwerderhem. In 1984 over naar gemeente Boarnsterhim, in 2014 over naar gemeente Leeuwarden).
- De buurtschap Oude Schouw valt, ook voor de postadressen, deels onder het dorp Akkrum, deels onder het dorp Jirnsum.
- De buurtschap Oude Schouw ligt buiten de bebouwde kom en heeft daarom witte plaatsnaamborden.
Terug naar bovenSpelling
Af en toe worden wij gek van de inconsequentheid waarmee de Friezen soms niet alleen binnen één gemeente maar zelfs binnen één dorpsgebied hun namen spellen. Zo zijn de formele plaatsnamen (= de postcodeboek-plaatsnamen) in de voormalige gemeente Boarnsterhim officieel Friestalig. En ook de meeste buurtschapsnamen hebben, net als de dorpen, (alleen) de Friese variant op hun borden staan. In het dorpsgebied van Akkrum zijn bíjna alle straatnamen Friestalig, behalve de straatnaam Oudeschouw (wat je ter plekke weliswaar niet ziet; wij hebben via Google Streetview althans geen straatnaambordjes waargenomen). De plaatsnaamborden bij de buurtschap ter plekke hebben de spelling Oude Schouw. En de brug ter plekke heet... Aldskou. In de buurt staat ook nog een richtingbordje naar... Aldskou.
Het lijkt wel weer een spelletje 'Wie van de Drie?', denken wij dan in zo'n situatie: wil de enige echte spelling van deze plaatsnaam nu opstaan? Welke van deze 3 is 'het meest juist?' Als ze het daar ter plekke al niet over eens zijn... Maar ja wij moeten een keuze maken voor deze pagina en houden dus maar de plaatsnaamborden-spelling aan als kennelijke voorkeursspelling van de plaatsnaam, tevens de naam van het hotel-restaurant ter plekke. We hebben zelfs nog een vierde spelling ontdekt: aan de overkant van het water, aan de Jirnsumer kant, is Hondenopvang Ald Skou gevestigd... Aaarghhh...
Terug naar bovenDe buurtschap Oude Schouw ligt NW van Akkrum. ZO van Jirnsum, rond de wegen Oudeschouw (op Akkrumer grondgebied) en Wjitteringswei (op Jirnsumer grondgebied), voor zover gelegen langs de Nije Wjittering nabij de brug.
Terug naar bovenDe buurtschap Oude Schouw omvat aan de Akkrumse kant van de brug een handvol woonhuizen, aan de Jirnsumse kant wat meer, met daar bovendien een enkel woonschip, ca. 20 verblijfsaccommodaties en enkele bedrijfsgebouwen. De buurtschap zal in totaal zo'n 25 huizen hebben met ca. 60 inwoners.
Terug naar bovenWopke Eekhof schrijft in zijn reisgids uit 1840: "Van Oude Schouw leidt de straatweg door het groote en bloeijende dorp Akkrum, welks geregelde buurt met zoovele nette huizen en eene nieuwe Doopgsgezinde kerk (gebouwd in 1835) pronkt. Tot nagenoeg een half uur aan de zuidzijde van Akkrum volge men de hier vóór aangewezen koers, en sla dan den zandweg regtsaf in, naar de Nieuwe Schouw."
Het ontstaan van Oude Schouw begint ergens in de 12e eeuw, wanneer de Boorn niet meer uitmondt in de Middelzee, maar zijn water via de daartoe gegraven Oude Wetering op het Sneekermeer gaat lozen. In de eeuwen daarna loopt de 'hoofdverkeersweg' van Friesland van Leeuwarden via Roordahuizum en Friens over de Middelzeedijk naar de Irnsumerzijl en daarvandaan zuidwaarts over de Leppedijk, de oostelijke oever van de Boorn, naar Akkrum en Nes. Rond 1546 wordt de "rijtwech geslecht" van Roordahuizum via Irnsum naar Akkrum. Daarna loopt de verkeersweg aan de westzijde van de Boorn. De veerpont van Oude Schouw, die dan al vele jaren in gebruik is, blijft bestaan. Toen vervoer over de weg met rijtuigen mogelijk werd, ontwikkelde Oudeschouw zich tot een bekende pleister- en ontmoetingsplaats.
Reeds in die tijd zijn er plannen voor een brug "bij de Winkel" over de Wetering, maar het duurt al met al nog een paar eeuwen voor het er van komt. De stad Leeuwarden, die er het meeste belang bij heeft, wil dat het Aalsumer Convent deze brug laat bouwen en "sulcx int eeuwig onderhouden". De zusters van dit nabijgelegen klooster beschikken echter niet over de financiële middelen. In 1549 besluit het Hof van Friesland dat er een veerpont moet komen, wellicht mede omdat een brug de scheepvaart teveel zou belemmeren. De stad Leeuwarden zou de schouw onderhouden en mocht daartoe tol heffen. De overzet kostte "een duijtcken" per persoon en een stuiver voor een paard en wagen.
Bij de overzetplaats hoorde ook een herberg. De oudste vermelding dateert uit 1571, wanneer blijkt dat de stad Leeuwarden jaarlijks 18 stuivers grondpacht moet betalen aan de kloosters van Nes en Aalsum voor "de huysinge staende op des stadts Overtocht ofte Schouw". In 1624 koopt de Magistraat van de stad Leeuwarden de grond voor 25 goudguldens. De schouw en de stadshuizinge (herberg) worden verhuurd voor perioden van 5 of 7 jaar.
In 1672, het nationale rampjaar, wordt Oude Schouw in staat van verdediging gebracht. De Friese Staten laten dit strategische punt beveiligen met verschansingen. Als Bommen Berend, de strijdlustige bisschop van Münster, vanuit het zuiden oprukt, wordt hij door de troepen achter de 'waterlinie' van de Nieuwe Wetering gestopt.
In de tweede helft van de 18e eeuw wordt er tussen Akkrum en Joure een veerpont in gebruik genomen, die men bijna vanzelfsprekend de Nieuwe Schouw gaat noemen. De overzetplaats tussen Irnsum en Akkrum heet sindsdien de Oude Schouw.
In de jaren 1827-1830 wordt de gehele 'Overijsselsche straatweg' verhard. De oude bruggen en duikers worden door het rijk overgenomen, met het doel deze te vernieuwen. Zo wordt in 1830 voorgesteld het pontveer van Oude Schouw te vervangen door een houten brug met twee doorvaartopeningen "teneinde het bestaande ongerijf dezer waterpassage weg te nemen".
Gedurende de Belgische opstand van 1830-1839 is er echter nauwelijks geld voor investeringen in de infrastructuur. Intussen wordt de scheepvaart in de Nieuwe Wetering voor de passage van pont met rijtuigen als een ernstige belemmering ervaren. Ook is de overvaart in het stormseizoen erg zorgelijk, om maar niet te spreken van de problemen bij vorst en dooi.
De ingezetenen van Grouw verklaren zich echter tegen een brug, omdat ze vrezen dat deze zou leiden "tot bederf van de scheepvaart". Ze pleiten ervoor de oude weg op de oostelijke oever van de Boorn weer in gebruik te nemen.
Als de nieuwe Rijksstraatweg er al tien jaar ligt, komt er actie. In 1839 komt er dan eindelijk een brug, die in 1880 wordt vervangen. Na bijna 65 jaar dienst wordt deze brug op 14 april 1945 door terugtrekkende Duitsers met dynamiet opgeblazen. Ook de brug over de Irnsumerzijl en de spoorbrug bij Grouw gaan dan de lucht in. In de Tweede Wereldoorlog was ter plaatse het Prinses Margrietkanaal gegraven. Hierdoor hoefden de schepen niet meer via de Boorn over Irnsum, maar konden ze rechtstreeks van Terhorne naar Grouw varen. Voortaan lag het dorp Irnsum niet meer aan de belangrijke scheepaartroute.
Door het nieuwe kanaal vertraagt de besluitvorming over een nieuwe brug bij Oude Schouw. Pas in 1951 worst de tijdelijk ophaalbrug door een definitieve brug vervangen. Deze brug ligt er nog altijd. (bron: dorpshistoricus van Jirnsum Symen Schoustra)
Terug naar boven- De minister van Infrastructuur en Waterstaat heeft in november 2018 162 miljoen euro beschikbaar gesteld voor verbeteringen aan de vaarweg tussen Lemmer en Delfzijl, een belangrijke verbinding over water tussen Noord-Duitsland en de havens van Amsterdam en Rotterdam, en ook van groot belang voor de economie in Noord-Nederland. De vaarweg wordt geschikt(er) gemaakt voor grotere, zogeheten Va-schepen, waardoor het vervoer van goederen met schepen op een veilige manier verder kan groeien. Het is de bedoeling dat van het geld bruggen, oevers, ligplaatsen en brugbediening worden verbeterd. Zo worden op het Prinses Margrietkanaal de bruggen bij Spannenburg, Oude Schouw en Uitwellingerga vervangen. Bij Skûlenboarch en Kootstertille wordt onderzocht of de bruggen kunnen worden vervangen door aquaducten. Het is de intentie dat het project medio 2027 gereed is.
Terug naar boven- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Oude Schouw, met laagsteprijsgarantie!
Reactie toevoegen