Status

- Papenveer is een dorp in de provincie Zuid-Holland, in de regio Groene Hart, gemeente Nieuwkoop. T/m 2006 gemeente Ter Aar.

- Het dorp Papenveer heeft in 1978 geen eigen postcode en plaatsnaam gekregen in het postcodeboek, voor de postadressen ligt het dorp daarom sindsdien 'in' Ter Aar.

- De inwoners van Papenveer werken op veel gebieden samen met het grotere buurdorp Langeraar, waar zij voor veel voorzieningen ook op zijn aangewezen. Zo is er bijv. een gezamenlijke Dorpsraad en is er een gezamenlijk Dorpsplan.

Naam

Oudere vermeldingen
1839 Papeveer, 1913 Papenveer.

Naamsverklaring
"De huidige kern Papenveer heeft haar naam te danken aan de katholieke inwoners (ook wel 'Papen' genoemd) uit Korteraar, die op weg naar de katholieke kerk in Langeraar met het veer over de rivier de Aar werden overgezet. In 1822 werd namelijk de katholieke kerk in Korteraar opgeheven, waarna de inwoners in Langeraar naar de kerk moesten. De 'Papen' mochten gratis overvaren, de overige gebruikers van het veer moesten betalen." (bron: gemeente Nieuwkoop)

Ligging

Papenveer ligt NO van Ter Aar, ZW van Nieuwveen.

Statistische gegevens

In de Volkstelling van 1840 wordt Papenveer nog niet vermeld. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 500 huizen met ca. 1.200 inwoners. Dat aantal zal niet meer groeien omdat het dorp voor wat betreft woningbouw, aldus het Dorpsplan, 'op slot zit'. Woningbouw zal nog wel plaatsvinden in buurdorp Langeraar, waarmee het dorp veel gemeenschappelijks heeft.

Geschiedenis

Vanouds was dit een agrarisch dorp, met vooral veel groentetelers. Vanwege die concentratie waren hier diverse groenteveilingen. Door de aanwezigheid van die groenteveilingen was hier lange tijd ook een stoomtreinverbinding. De trein vanuit Amsterdam / Uithoorn reed via Nieuwveen en Nieuwkoop naar Alphen aan den Rijn en had een speciale aftakking naar Papenveer. Tussen 1918 en 1936 kwam de stoomtrein dagelijks in het dorp om de groenten van de veiling op te halen. In 1970 is de laatste groenteveiling gesloten, omdat veel groentekwekers om economische redenen van het verbouwen van groenten overstapten op het kweken van bloemen.

De oude dorpskern bevond zich rond het Sluispad en de Bloemenstraat. Hier staan de oudste huizen van het dorp. Ook langs de Westkanaalweg zijn nog enkele oude huizen te vinden. De laatste nieuwbouwwijk in het dorp is het nieuwbouwproject Waterrijck I, dat in 2004 is opgeleverd.

Gemaal
De Verenigde Bloklandse en Korteraarse polder werd bemalen door stoomgemaal De Horden in het huidige Papenveer (Hoekse Aarkade 9), dat zijn water uitsloeg op de Kromme Aar. Dit stoomgemaal was in 1884 gebouwd ten behoeve van de droogmaling van de uitgeveende plassen in het oosten van de Bloklandse en de Korteraarse polder, en bemaalde sinds 1887 ook de niet tot de droogmakerij behorende gedeelten van beide polders. In 1897 is het gemaal vernieuwd. In 1924 is het vervangen door een elektrisch gemaal. Het voormalige stoomgemaal is in 1987 afgebroken. Er is een kleine elektrische pomp met meer capaciteit teruggeplaatst in de wateraanzuig die op de foto onder de link te zien is. (bron: archief Hoogheemraadschap van Rijnland) Voor nadere informatie over deze polder, zie Korteraar > Geschiedenis.

Recente ontwikkelingen

- In 2011 is dorpsplan Rondom de Plassen verschenen, waarin de door de dorpelingen gewenste ontwikkelingen voor de dorpen Langeraar en Papenveer in de komende jaren worden geschetst.

- "Tussen de Langeraarse Plassen en de Paradijsweg in Papenveer ligt een tuindersgebied met naast open teelten veel verspreid liggend glas. Een deel van de hier gevestigde kwekerijbedrijven is economisch gezond. Zij willen doorgroeien
maar vinden binnen het plangebied niet de ruimte die hiervoor nodig is. Deze bedrijven zoeken naar mogelijkheden om te verplaatsen. Een ander deel van de bedrijven heeft een beperkt toekomstperspectief; zij zijn te klein, verouderd en /of kennen geen bedrijfsopvolging. Voor deze bedrijven zou sanering de beste oplossing bieden.

Naast bedrijfseconomische motieven spelen ook andere motieven om in het gebied tussen de Paradijsweg en de Langeraarse Plassen sanering van de glastuinbouw na te streven. Vanaf de Paradijsweg wordt de aanwezigheid van het achterliggend plassengebied nauwelijks beleefd. Het gebied zou zich kunnen ontwikkelen tot een natuurrijk vrijetijdslandschap, maar de recreatieve potentie van dit waterrijke gebied wordt niet voldoende benut. Het ontbreekt aan
recreatieve voorzieningen en de oevers van de plas zijn nauwelijks publiek toegankelijk. Ook ten aanzien van de natuur en de waterkwaliteit is een verbeterslag dringend gewenst.

Leidende gedachte achter het project Paradijsweg is dat met de sanering van het glas tussen weg en plas bedrijfsmatige knelpunten kunnen worden opgelost en tegelijkertijd een aantal potenties kunnen worden verzilverd. Gestreefd wordt naar een invulling van de vrijkomende locaties waarmee aan het gebied ook ruimtelijke, recreatieve en ecologische kwaliteit wordt toegevoegd en tevens de lokale economie wordt verbreed en versterkt. Vanuit die ambitie streeft de gemeente Nieuwkoop naar sanering van glasbestanden tussen de Paradijsweg en de Langeraarse Plassen. De voorgestane sanering wordt bekostigd vanuit de opbrengsten van de bouw van een beperkt aantal woningen, conform de Ruimte voor Ruimteregeling(plus). De sanering moet ruimte maken voor het toevoegen van collectieve kwaliteiten (ruimtelijke-, recreatieve-, natuur- en milieukwaliteit) en aan de ontwikkeling van de lokale economie nieuwe impuls verschaffen. Ook de extra inrichtingsmaatregelen die nodig zijn om aan die brede doelstelling tegemoet te komen, moeten vanuit de grondopbrengst worden gerealiseerd.

Doel is een breed gedragen (ondernemers, gemeente, provincie) plan te ontwikkelen dat de sanering van het glas alsmede de algehele herontwikkeling van het gebied praktisch en financieel mogelijk maakt en tegelijkertijd het gebied aanzienlijk interessanter maakt om in te vertoeven, te wonen, te werken en ecologische veerkracht toevoegt. De centrale opgave is een plan te ontwikkelen waarmee knelpunten tot een oplossing worden gebracht, kwaliteiten behouden blijven en nieuwe kwaliteiten worden toegevoegd, en dat alles zodanig dat het landschap ‘zijn verhaal kan blijven vertellen’. Het bouwen van woningen is geen doel, maar een middel om het eigenlijke doel, het toevoegen van kwaliteit, te bereiken. Het aantal woningen ligt niet op voorhand vast, behalve dan dat zij enerzijds niet mogen leiden tot een ongewenste verstedelijking van dit waterrijk gebied in het hart van het Groene Hart en anderzijds wel voldoende opbrengsten moeten genereren om het geheel aan inrichtingsmaatregelen te kunnen bekostigen." (bron en voor nadere informatie zie het rapport 'Herontwikkeling Paradijsweg', en visualisaties uit dit rapport, feb. 2017)

Na ca. 10 jaar van voorbereidend werk, hebben de hiervoor beschreven plannen in juni 2018 geleid tot een 'kassendeal'. Kassen met een totale oppervlakte van 90.000 m2 aan de Paradijsweg in Papenveer maken plaats voor 41 huizen en recreatieve voorzieningen. De drie grootste tuinders zetten hun bedrijf elders - waar ze wel uitbreidingsmogelijkheden hebben - voort. Ca. 25 veelal oudere tuinders stoppen met hun kleinschalig bedrijf. Naast de bouw van de huizen, die de plannen financieel mogelijk maken, komt er een rechtstreeks wandelpad naar de Langeraarse Plassen. Langs het Kerkepad komen vlonderpaden en in de Langeraarse plassen een komt recreatie-eiland. Ook Schaatsclub Ter Aar ziet zijn wens in vervulling gaan: de vereniging krijgt in het gebied eigen trainingsfaciliteiten. Er komt een locatie waar kan worden geschaatst, gesurft en gezeild. Met mogelijk een kantine en aanlegplaatsen voor boten.

Bezienswaardigheden

- Papenveer heeft 2 gemeentelijke monumenten: de handbediende sluis uit 1898 aan het Sluispad, en het voormalige stationsgebouw.

- Het is logisch dat er in dit waterrijke gebied vroeger veel sluisjes waren. Met boten werden de groenten naar de veiling gebracht of andere zaken getransporteerd. Inmiddels is dit niet meer nodig, maar doen de vele sloten dienst als verbindingsmiddel tussen de kanalen en plassen voor watersporters. Het sluisje uit 1898 aan het Sluispad verbindt het Aarkanaal via de Keersloot met de Langeraarse Plassen. Het sluisje moet met de hand worden bediend en is nog steeds in werking. Ook degenen die de kanoroute door Ter Aar volgen, kunnen van dit sluisje gebruik maken.

- Het stationsgebouw (Schilkerweg 1) uit ca. 1918 staat nog altijd overeind. Na het opheffen van de treinverbinding heeft het als gemeentehuis gediend, later is het gebouw gebruikt als tuinbouwschool. Inmiddels is het pand omgebouwd tot woonhuis. Ook het nabijgelegen pand van de Papenveerse groenteveiling is nog intact en is momenteel in gebruik bij een botenhandelaar.

- Het afvalwatertransportgemaal van het Hoogheemraadschap van Rijnland was in 2016 aan renovatie toe, en dat is in dat jaar dan ook gebeurd. Het gemaal staat in de groenstrook tussen het Sluispad en de Valentijnsingel. Dit in 1983 in gebruik genomen gemaal voert het afvalwater uit Papenveer af naar Nieuwveen. Na deze renovatie kan het gemaal weer enkele decennia zijn taak goed uitvoeren en voldoet Rijnland aan haar taak rondom Schoon Water, waar het zuiveren van afvalwater een belangrijk onderdeel van is.

Beeld

- Oude en recente foto's, ansichtkaarten e.d. van Ter Aar, Langeraar, Korteraar en Papenveer op Facebook. Dit is een besloten groep, d.w.z. dat je een lidmaatschap moet aanvragen om e.e.a. te kunnen bekijken en te kunnen reageren en plaatsen. De beheerder van de pagina doet de volgende oproep: "Volgens mij zwerven overal nog mooie oude foto's van onze dorpen rond. Daarom deze site, met de intentie om mensen die oude foto's nog ergens op zolder of in een oude schoenendoos hebben liggen, op deze site te laten plaatsen, zodat iedereen ervan kan meegenieten."

- Oude foto's, ansichtkaarten e.d. van Papenveer op Facebook.

- Fotoserie van Papenveer van fotograaf Martin Stevens.

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Papenveer (online te bestellen).

Links

- Belangenvereniging: - Dorpsraad 'Rondom de Plassen' is opgericht in 2018 en is er voor de dorpen Langeraar en Papenveer. De vereniging heeft als doel: de belangen van de beide kernen bij het gemeentebestuur, waterschapsbestuur en/of andere instanties te behartigen en te verdedigen; de onderlinge samenwerking tussen de inwoners van de dorpen te bevorderen; de burgerzin en het saamhorigheidsgevoel te bevorderen; initiatieven vanuit de bevolking, die een algemeen belang dienen, te ondersteunen.