Pauluspolder

Plaats
Buurtschap
Hulst
Zeeuws-Vlaanderen
Zeeland

pauluspolder_kaart_ca._1900_kopie.jpg

Pauluspolder was een dorpje. Als in de Franse Tijd de gemeente Stoppeldijk ontstaat, wordt, gezien de excentrische ligging van Pauluspolder, Rapenburg de hoofdplaats, met het gemeentehuis en sinds 1861 ook de kerk. De kerk van Pauluspolder is afgebroken.

Pauluspolder was een dorpje. Als in de Franse Tijd de gemeente Stoppeldijk ontstaat, wordt, gezien de excentrische ligging van Pauluspolder, Rapenburg de hoofdplaats, met het gemeentehuis en sinds 1861 ook de kerk. De kerk van Pauluspolder is afgebroken.

Pauluspolder

Terug naar boven

Status

- Pauluspolder is een voormalig dorp, thans buurtschap in de provincie Zeeland, in de streek Zeeuws-Vlaanderen, gemeente Hulst. T/m 30-6-1936 gemeente Stoppeldijk. Per 1-7-1936 over naar gemeente Vogelwaarde, per 1-4-1970 over naar gemeente Hontenisse, in 2003 over naar gemeente Hulst.

- De buurtschap Pauluspolder valt, ook voor de postadressen, onder het dorp Hengstdijk.

Terug naar boven

Naam

Oudere vermeldingen
1264 Pauli mansura, 1396 Paulepolre, 1840 Sir Pauluspolder.

Naamsverklaring
Samenstelling van polre 'polder' en de persoonsnaam Paulus, mogelijk de eerste bedijker van de polder.(1)

"De Norbertijnen uit Drongen bij Gent vestigen zich halverwege de 12e eeuw op de noordoever van de Suthmara, de kreek De Vogel. Het land dat ze krijgen, is hen ongetwijfeld geschonken door de Vlaamse graaf. Ten eerste omdat die in die tijd hier de eigenaar is van alle woeste gronden. Ten tweede omdat het gebied ten zuiden van de Northmara, de Honte, de latere Westerschelde, en zelfs nog wel wat ten noorden daarvan ook, dan nog deel uitmaakt van het graafschap Vlaanderen. Niet lang daarna, in 1161 stichten zij er een parochie, Hengstdijk genaamd, en bouwen ze er een kerk. Tezelfdertijd laten zij een dijk opwerpen aan de noordkant van De Vogel en vermoedelijk ook aan dezelfde kant van de Hulster- of Saxhaven, die begon bij Campen en Hulst verbond met ‘de zee’.

De Groote Hengstdijkpolder heet in de volksmond de (Grote) Putting. Dat woord is een oude benaming voor een gebied waar turf werd gestoken. De parochie en de kerk in Hengstdijk krijgen als patrones de H. Catharina van Alexandrië. In 1236 hebben dezelfde monniken een bedijking uitgevoerd aan de zuidkant van de Suthmara en daar is een polder ontstaan die genoemd is naar zijn mogelijke bedijker, Ser Pauwels, al is niet bekend wie dat geweest is." (bron: George Sponselee)

Terug naar boven

Ligging

De buurtschap Pauluspolder ligt 2 km NO van het dorp Vogelwaarde, in de Ser-Pauluspolder, rond de driesprong Kerkweg / Polderweg / Ser Paulusstraat en Z van het water De Vogel. De buurtschap ligt verder ZO van het dorp Hengstdijk, Z van het dorp Kloosterzande, WZW van de dorpen Kuitaart en Lamswaarde, NW van het dorp Terhole en NNW van de stad Hulst.

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 heeft het - toen nog - dorp Pauluspolder 27 huizen met 147 inwoners. Tegenwoordig omvat de buurtschap ca. 20 huizen met ca. 50 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

"In de in de 13e eeuw gerealiseerde Pauluspolder wordt een kerk gesticht, die wordt toegewijd aan de H. Gerulphus, die rond 740 in Merendree (bij Drongen in het huidige België) is geboren in ca. 750 door zijn peetoom in Drongen is vermoord, omdat hij zich tegen de zin van zijn familie bekeerd had tot het christendom. Het is twijfelachtig of Gerulphus werkelijk omwille van zijn geloof is gestorven, of hij dus martelaar is en de status van heilige hem wel toekomt.
De kans dat aardse bezittingen een grotere rol hebben gespeeld, moet zeker niet worden uitgesloten.

Er doen verhalen de ronde dat de kerk van Hengstdijk verplaatst zou zijn naar Pauluspolder. Echter van beide kerken zijn afbeeldingen bekend en ze lijken niet op elkaar. Zo heeft de kerk van Hengstdijk een zeskantige toren en die van Pauluspolder een vierkante. Trouwens: het verplaatsen van een kerk is niet zo eenvoudig! Wat wel gebeurd is, is dat beide parochies samen maar één pastoor hadden. De zetel van de parochie werd dus verplaatst en de meeste diensten werden in Pauluspolder gehouden. Maar er was uitdrukkelijk bepaald dat er ook in Hengstdijk minstens eens per jaar een mis moest worden opgedragen. Beide kerken zijn echt blijven staan en bestaan. De reden voor de samenvoeging is mogelijk dat er voor twee parochies te weinig kerkgangers waren. Bekend is dat in 1566 een beeldenstormer getracht heeft in Hengstdijk zijn hervormingswerk te verrichten, maar dat hij de kerkdeur niet open kon krijgen en hij dus van zijn voornemen moest afzien.

In de tijd dat de hervormers het in Stad en Land van Hulst voor het zeggen hadden (1578-1583; 1591-1596 en na 1645) zijn beide kerken aan hen toegewezen. Vanwege het ontbreken van voldoende aanhangers van de nieuwe leer, hebben ze, nadat er aanvankelijk wel predikanten zijn aangesteld, het grootste deel van de tijd leeggestaan, overgeleverd aan weer en wind en dus aan verval. Pas in de Franse Tijd (1794-1814) komen ze weer in handen van de rooms-katholieken. Die van Hengstdijk in 1796, die van Pauluspolder in 1799. Beide kerken worden weer ingericht voor de rooms-katholieke erediensten.

Door voortschrijdende bedijkingen ten zuiden van de Ser Pauluspolder was het dorpje erg excentrisch komen te liggen. Als in de Franse Tijd de oude ambachten zoals het Hulsterambacht worden afgeschaft en opgesplitst in veel kleinere gemeenten, wordt niet dit dorp het centrum van de gemeente Stoppeldijk, maar de buurtschap Rapenburg. Daar komt het gemeentehuis te staan. Hengstdijk wordt een zelfstandige gemeente. Als dan ook de kerk van Pauluspolder rond 1860 aan een grondige opknapbeurt of zelfs aan vervanging toe is, wordt besloten een nieuwe te bouwen in Rapenburg (later hernoemd in Stoppeldijk, en tegenwoordig het O deel van het dorp Vogelwaarde). Die wordt in 1861 ingewijd en de kerk van Pauluspolder wordt in 1862 afgebroken (tot groot ongenoegen van de inwoners, wier woonplaats daardoor weer tot buurtschap wordt 'gedegradeerd'). Een deel van de stenen is gebruikt voor de bouw van het Liefdehuis in Hulst. De patroon van de nieuwe kerk en parochie blijft Sint Gerulphus. (bron: George Sponselee)

Reactie toevoegen