Peest

Plaats
Dorp
Noordenveld
Drenthe

Peest 2 hunebed.jpg

Hunebed D5 tussen Zeijen en Peest

Hunebed D5 tussen Zeijen en Peest

Peest 3.jpg

Peest

Peest

Peest 4.jpg

Peest

Peest

Peest

Terug naar boven

Status

Peest is een esdorp in de provincie Drenthe, gemeente Noordenveld. T/m 1997 gemeente Norg.

Terug naar boven

Naam

In het Drents
Peeist. Een inwoner van dit dorp is een Peeister.

Oudere vermeldingen
1298-1304 Peest, ca. 1660 Pest, 1800 Pees. De eerste verwijzing naar de nederzeting zou al uit 1125 stammen.

Naamsverklaring
Men meent dat de naam verband houdt met het Latijnse pastio 'weide'. Inderdaad komt deze naam voor als soortnaam in een stuk van 1573: 'Jan Schomaker verhuirt dat stuckgen achter an onsse peest met dat hoeilant, dat daeran licht'. Of hebben wij hier een afleiding van pede 'veenmoeras'?(1)

Bij- en spotnamen
Een schimpnaam voor de inwoners is Peester Muggen, wat zou duiden op zwakke, onbeduidende lieden. Tergenwoordig beschouwt men deze bijnaam als een 'geuzennaam' waar men trots op is. "Die staat ervoor dat we ons niet op de kop laten zitten en van ons afbijten. Wij steken terug", aldus inwoner Jan Sieben in Dagblad van het Noorden, 27-9-2011.

Terug naar boven

Ligging

Peest ligt NW van Assen, in het O van de gemeente Noordenveld (t/m 1997 gemeente Norg), ZO van Norg, NW van Zeijen, aan de rand van het Noordsche Veld en W van het voormalige uitgestrekte heidegebied Donderboerveld.

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 heeft Peest 13 huizen met 80 inwoners. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 50 huizen met ca. 125 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

Blijkens de vondsten op het Noordse Veld werd het gebied al door de Trechterbekercultuur (‘hunebedbouwers’) bewoond. Het tegenwoordige Peest stamt echter vermoedelijk uit de 12e eeuw, als esgehucht even buiten Norg. De ontwikkeling was kenmerkend voor een esdorp en alle ‘onderdelen’ zijn nog compleet aanwezig: het beekje (Oostervoortsche Diep), groenlanden (Peestermaden) daarlangs gelegen, essen aan de zuidkant en de heidevelden van het Peesterveld, in de 20e eeuw omgevormd tot agrarische gronden (gemengde bedrijven). Een ander heideveld, het Noordsche Veld, is echter nog steeds aanwezig, aan de oostkant van het dorp.

Vliegveld
In de zomer van 1940 besluit de Duitse bezetter om twee extra noodlandingsterreinen aan te leggen. Het ene terrein komt bij Volkel te liggen, het andere komt op de heide van het Westerveen, W van de dorpskern van Peest. De officiële Nederlandse naam is Vliegveld Norg, de Duitsers noemen het Fliegerhorst Norg en de geallieerden Aerodrome Norg. Het 280 hectare grote vliegveld wordt in een jaar tijd in ploegendiensten aangelegd door ongeveer 2.500 arbeiders, die door de Grontmij uit heel Noord-Nederland worden gehaald. De meesten komen uit de stad Groningen. Ze worden met bussen opgehaald en weer thuis gebracht. Het terrein krijgt drie grasbanen, in de vorm van een hoofdletter A. Ook worden er straten aangelegd - die ook straatnamen krijgen; zo heette de weg rond het meertje Westerveen de Hitlerring - en er verrijzen gebouwen, waaronder barakken, een telefooncentrale en een brandweerkazerne. Er komen ook nep-startbanen bij Donderen. Het veenmeertje Westerveen dient als berging voor de waterafvoer van de drainage van het omliggende drassige land en ook als watervoorziening in geval van brand. Tijdens de oorlog was het water niet nodig om te blussen. In 2016 heeft de brandweer er wel dankbaar gebruik van gemaakt bij een grote boerderijbrand in buurdorp Zuidvelde.

Hoewel het vliegveld in Peest goed is geoutilleerd, wordt het, in tegenstelling tot de Nachtlandeplatz Volkel, nauwelijks door de Luftwaffe benut. De Duitsers kampen er namelijk met een te hoge waterstand, een probleem dat noch door draineren noch door bemalen goed kan worden opgelost. Om die reden wordt het terrein alleen gebruikt door de Landwirtschaft voor het verbouwen van graan en aardappels en voor het fokken van konijnen en varkens. Gedurende de oorlog is het vligeveld nooit vanuit de lucht aangevallen. Als Franse parachutisten de plek in april 1945 naderen, worden start- en landingsbanen met onder meer vliegtuigbommen ondermijnd. De meeste Duitsers vluchten richting Groningen. De laatste achterblijvers blazen op 13 april gebouwen op. Een bunker naast het vliegveld is blijven staan. Enkele gebouwen zijn nog altijd als woonhuis in gebruik.

Van 1945 tot 1953 wordt het terrein gebruikt om overgebleven munitie uit het hele noorden onschadelijk te maken. Zo’n 20 procent hiervan verdwijnt echter niet-geëxplodeerd in de grond. De kraters van wél gelukte explosies worden gevuld met vrachtladingen vol munitie en dichtgegooid. Omdat het wapentuig met het verstrijken der jaren steeds onstabieler en daarmee gevaarlijker wordt en verzamelaars er regelmatig een schop in de grond zetten, besluit de gemeente Noordenveld tot een omvangrijke ruimingsoperatie. De opruimoperatie van munitie bij Peest groeit uit tot de grootste in Nederland. Tussen 1999 en 2011 worden ca. 200.000 stuks munitie uit de grond gehaald. Het Explosieven Opruimingscommando van de Koninklijke Landmacht maakt de vondsten wekelijks onschadelijk. Het gaat daarbij onder meer om mijnen, raketten, mortiergranaten en rook- en traangaspotten. De kosten van de hele operatie bedragen vier miljoen euro. Op 18 februari 2011 wordt de berging feestelijk afgesloten, in het bijzijn van onder meer Anne Aalders, die in 1940 gedwongen aan de aanleg van het vliegveld heeft meegewerkt. (bron o.a.: website 'Drenthe in de Oorlog')

Historische Vereniging Norch heeft in 2009 een boek uitgebracht (175 pag.) onder de titel 'Schijn bedriegt... Duits vliegveld bij Peest. Dure mislukking voor vriend en vijand'. Het boek beschrijft o.a. de aanleg van het vliegveld, het gebruik, het dagelijks leven in het dorp tijdens de Tweede Wereldoorlog en het dumpen en ruimen van de munitie op het vliegveldterrein. "Al jaren doen allerlei wilde verhalen de ronde over dit vliegveld, die in het boek worden toegelicht: waarom hebben de Duitsers ooit besloten op het Peesterveld een vliegveld aan te leggen? Ze moeten na een degelijk onderzoek toch hebben geweten dat de ondergrond te nat was; en was het de bedoeling een volwaardig vliegveld aan te leggen? De vele specifieke gebouwen en bijbehorende apparatuur doen dit vermoeden. De ultieme poging van de Bauleitung, de aanleg van een vierde startbaan, wijst ook in die richting; hoe reageerden de inwoners op de vijf jaren oorlog en directe aanwezigheid van de bezetter? Het leven ging ogenschijnlijk gewoon door; wie waren de jongens die op 5 augustus 1942 door de Duitsers bij 'de Wacht' werden opgepakt en waarom hadden zij een oranje goudsbloem in hun revers?; hebben de Engelsen en Canadezen na de oorlog willens en wetens grote hoeveelheden munitie gedumpt in plaats van vernietigd? Ze wisten toch dat deze munitie zich na verloop van tijd naar de oppervlakte zou opwerken?" Het boek is inmiddels uitverkocht. 'Vliegveld Peest in vogelvlucht' is nog wel bij Historische Vereniging Norch verkrijgbaar; een boekje met beschrijving en foto's plus een wandel-/fietskaart. Boekje en kaart kosten samen 5 euro.

Er doen ook enkele misverstanden over het meertje het Westerveen de ronde, die Germ Geersing van Historische Vereniging Norch uit de weg helpt in dit interview met RTV Drenthe d.d. 7-11-2018: "Sommige mensen zien vanuit de lucht een - weliswaar niet geheel compleet - hakenkruis in het meertje. Dat is echt niet waar. Sommige mensen zeiden dat de Duitsers nog niet klaar waren met het hakenkruis, maar deze gleuven zijn gewoon uitgegraven in de richting van de wegen. Anderen denken dat het meertje is uitgegraven in de vorm van een vliegtuig. Maar ook dat is absoluut niet waar. De bezetters wilden hun plek juist geheim houden, ze verfden zelfs de wegen! Dan ga je niet een waterplas in de vorm van een vliegtuig graven pal naast je vliegveld. Dat trekt alleen maar de aandacht."

Actuele situatie
Peest is nooit groot geworden en bestaat uit enkele boerderijen verspreid aan de brink en de doorgaande weg. Opvallend is dat de bouwwerken tot 1850 evenwijdig aan de mooie klinkerweg staan, terwijl de latere exemplaren consequent hier dwars op geplaatst zijn. Naast enkele grote boeren was het dorp vooral woonplaats van armere gezinnen. Onder andere is dit nog zichtbaar aan het woonblokje aan het begin van de Zuidveldigerweg.

Thans is Peest echter een geliefde plaats voor rustzoekers zoals ‘Drentheniers’ en forenzen uit Assen; hierdoor bevinden de meeste boerderijen zich na restauratie in zeer goede staat. Aan het eind van het dorp richting Zeijen ligt een grote vijver; deze behoort bij de grote boerderij aan de overkant van de weg en geeft een leuke aanblik bij binnenkomst van het dorpje.

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- Peest heeft 3 rijksmonumenten.

- Diverse typische (deels Saksische) boerderijen, o.a. aan de Brinkweg. Aan de Schaapdijk 3 staat een gerestaureerd exemplaar uit de 19e eeuw met een zijbaander. Op het erf bevinden zich een stookhok en houten schaapskooi. Ook Hoofdweg 23 is de moeite waard. Het woonhuis stamt uit 1855, de aangebouwde schuren zijn gebouwd net voor de Tweede Wereldoorlog.

- Voormalig armenwerkhuis, hoek Hoofdweg / Schaapdijk. Aan het einde van de 19e eeuw was een deel van deze boerderij in gebruik als armenhuis van de Norger diaconie. Dit is nog zichtbaar aan de twee raampjes in de zijgevel, waar vroeger de armenkamertjes lagen.

- De ‘Lebbe stoak’ is een grenspaal in het veld tussen het dorp en buurdorp Zeijen (en daarbinnen: de buurtschap Zeijerveen). Aan deze ‘staak’ is het volgende verhaal verbonden. Op een kwade dag werd een zekere vrouw Lebbe in het veld vermoord. Zij had geen geld en daarom draaide de dorpsgemeenschap op voor de begrafeniskosten. De inwoners van de marke Peest voelden hier niet veel voor en beweerden dat de plaats waar de vrouw gevonden was tot de marke Zeijen behoorde. De Zeijenaars dachten daar anders over en wilden ook niet voor de kosten opdraaien.

Uiteindelijk accepteerde Zeijen de kosten, echter met het beding dat vanaf dat moment alle grond vanaf de vindplaats van het slachtoffer tot aan het dorp onder Zeijen zou vallen. De Peestenaren konden natuurlijk niet anders dan dat accepteren. Om dit vast te leggen werd een ‘poal’ in de grond geslagen. Het schijnt dat de marke Peest daarmee een aardig stuk van haar grondgebied is kwijtgeraakt. De oorspronkelijke paal is in 1949 vervangen door het huidige exemplaar. Tot 1998 was dit de grens tussen de gemeenten Norg en Vries, sindsdien tussen de gemeenten Noordenveld en Assen.

- Het op 4 mei 1995 onthulde Oorlogsmonument in Peest, in het bos Westerveen, achter Hoofdweg 2, is opgericht ter nagedachtenis aan de Britse vliegers en Franse parachutisten die hier tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn omgekomen. De gedenksteen is een bezinningsobject, geschonken door de beide makers, Ko Vester en Jannie Boerema. Met het monument willen zij de discussie over oorlog en tolerantie in onze huidige maatschappij levend houden. Het monument 'kijkt uit' op het veenmeertje Westerveen, in de volksmond ook wel de Hitlerring genoemd, vanwege de vermeende hakenkruisvorm - waarover je meer kunt lezen in het hoofdstuk Geschiedenis - en omdat het pad eromheen in de oorlog zo heette.

Terug naar boven

Evenementen en activiteiten

- Jaaragenda activiteiten in Peest.

- Paasvuur.

- FeestPeest (augustus, in 2020 voor de 23e keer). "Dat ook de volgende editie weer een groot feest gaat worden moge duidelijk zijn, met uiteraard weer ons unieke all-in concept; onbeperkt drinken, BBQ en Zwient an't Spit!" "De geschiedenis van hét feest in Peest gaat terug naar 1997 en is eigenlijk een uit de hand gelopen verjaardagsfeest van Rieks Meijer, Jan Noord, Roelof Barels en Geert Emmens, waarbij het voornamelijk ging om bier drinken en barbecueën. Een jaar later kwam daar een zwien an't spit bij en werd er ook een activiteit toegevoegd; paalvechten." In de loop der jaren is er nog een mannetje of tien aan de feestcommissie toegevoegd.

"Tegenwoordig zijn de heren ruim een half jaar met de voorbereidingen bezig. Onder de noemer ´vergadering´ (een hele avond bier drinken, boeren en schijten) waarbij af en toe dingen besproken worden die ook in tien minuten aan de bar geregeld hadden kunnen worden, wordt dan besloten welke activiteiten het feest de komende editie moeten gaan opvrolijken. Succesvolle activiteiten van de afgelopen jaren waren onder meer het Rotonderijden, het Fietsreuzenrad, de Rodeostier, het Vibratorhangen, het Paalvechten, de Zweefmolen, de Bungeetrampoline en de Kop van Jut. In 2016 kwam hier de Motorschommel bij, die op YouTube meer dan 3,5 miljoen keer is bekeken, en in 2017 deden we daar met de FeestPeest Autoschommel nog een schepje bovenop. In 2018 waren we klaar met al dat geschommel en is er een heuse Autokabelbaan gebouwd! Voor de grootste zoeperd van FeestPeest hebben we in het verleden een beker beschikbaar gesteld, maar door het aanscherpen van de Drankwet hebben wij besloten deze niet meer uit te reiken. Hét feest van Peest is in de loop der jaren uitgegroeid tot een in de wijde omtrek bekend feest, waar vele grote namen hun opwachting hebben gemaakt."

- "IJsvereniging Hou Streek is een onderdeel van Dorpsbelangen, wat betekent dat als er ijs ligt op de naast de Mug gelegen ijsbaan, dat de vereniging dan is gehouden aan het organiseren van wedstrijden voor jong en ouder. Het onder water laten lopen van de ijsbaan van Peest wordt geregeld door het bestuur. Vanaf 1 november mag de ijsbaan onder water worden gezet."

Terug naar boven

Landschap, natuur en recreatie

- Tussen Assen en Peest ontbreekt een noord-zuid fietsverbinding. Er zijn alleen puin- en zandpaden aanwezig. Er zijn plannen voor de aanleg van een fietspad, waarmee het fietsnetwerk kan worden uitgebreid. Verschillende recreatieve paden sluiten er op aan. Uitvoering is nog onzeker in verband met grondverwerving.

- Het dorp is gelegen tussen vele bossen, o.a. richting Norg. Hier liggen diverse fietspaden, die deels door het beekdal van het Oostervoortsche Diep gaan. Ook is het hier goed wandelen, net als rond het Westerveen. Van veel meer waarde is echter het aan de oostkant gelegen Noordse Veld tussen Peest, Donderen en Zeijen. Een behoorlijk deel is de afgelopen eeuw ontgonnen en omgezet in landbouwgrond. Een ander deel is in de oorlogsjaren aangeplant met bos.

Er is echter een groot stuk overgebleven met heidevegetatie. Het totale natuurgebied omvat 264 hectare. Het is een zeer bijzonder gebied, met vele overblijfselen uit de IJzertijd. Zo treft men er diverse grafheuvels (tumuli) aan, opvallend herkenbaar in het landschap. Dit gebied heet daarom ook wel de Negen Bergen. In de zuidoostelijke punt, niet ver van de weg tussen Peest en Zeijen, ligt een hunebed. In het veld zijn diverse Celtic fields gevonden, pre-historische akkertjes. Aan de kleuren van de bodem is vroeger landgebruik te herkennen, alsmede de vierkante structuur van de akkertjes. Ook zijn er urnenvelden aanwezig, alles bij elkaar sporen van bewoning meer dan 4000 jaar geleden. In 2016 is het Noordse Veld benoemd tot archeologisch monument.

In dit gebied voelen adders, hagedissen, wulpen en roodborsttapuiten zich thuis en soms kan het zeldzame klauwier aangetroffen worden. Hagedissen en adders zullen zich vrijwel altijd voor de bezoeker verstoppen, maar wie heel goed luistert, kan ze soms nog net horen wegkruipen, door het ritselen van planten en gras. Het terrein is goed te doorkruisen per fiets over een smal paadje. Richting Donderen loopt een schelpenpad langs een oude keienweg, een van de weinige casseienbanen in ons land.

Aan de Schapendijk naar het zuiden, ligt in de bocht naar links aan de rechterhand een fietspad binnendoor naar Zeijerveen en Assen. Dit is een leuke route. Tot slot doet de Knapzakroute Westervelde - Peest het dorp aan. De Knapzakroute Zeijen - Peest komt deels langs het Noordse Veld (gelegen aan weerszijden van de gemeentegrens), waar ook een duidelijk informatiepaneel aanwezig is. Deze route voert door het prachtige, brede stroomdal van de meanderende Broekenloop. Een eeuwenoud landschap, met een combinatie van natuur en vruchtbare landbouwgronden. Terwijl de boer voortploegt, kunnen wandelaars 17 km lang (desgewenst te verdelen in stukken van 11 en 7 km) genieten van rust en ruimte.

Terug naar boven

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Peest, met laagsteprijsgarantie!

Terug naar boven

Links / voorzieningen

- Algemeen: - De zeer uitvoerige site van en over Peest in heden en verleden, in tekst en beeld, wordt onderhouden door Jan Sieben.

- In 2013 verblijft de Amerikaanse kunstenaar Anthony Barilla enkele weken in het dorp, om verhalen, indrukken en foto’s te verzamelen van de dorpscultuur. Zijn ervaringen heeft hij gebundeld in de 'atlas': De Wereld Volgens Peest. Een uniek document dat een bijzonder beeld van de wereld geeft, vanuit het perspectief van de inwoners, door Barilla in een 50-tal artikeltjes verwoord.

- Belangenorganisaties: - "Vereniging voor Dorpsbelangen Peest is opgericht in 1974, met als doel het behartigen van de belangen van de inwoners. Naast de vijf bestuursleden is er ook een aantal vrijwilligers dat zorgt dat in ons kleine dorp veel activiteiten kunnen worden georganiseerd. Een goede samenwerking met de Boermarke is in dezen dan ook belangrijk."

- "De boermarkes in Drenthe zijn al eeuwenoud; de eerste vinden hun ontstaan in de 13e en 14e eeuw. Het is aannemelijk dat de boermarke van Peest ook in die periode is ontstaan. Het woord Boermarke is een samenvoeging van boer(buur)schap en marke. De boerschap was het laagste bestuursorgaan in de Landschap Drenthe maar wel eentje die het dagelijkse leven bepaalde in het dorp en het gebied eromheen: de marke. Daarboven stonden het kerspel, het dingspel en het allerhoogste; de Etstoel, bestaande uit de drost en 24 etten.

Het dagelijks bestuur van onze boermarke bestond meestal uit drie volmachten. De marke van Peest omvat 550 hectare. Tot ver in de 19e eeuw bestonden de markes nog uit grote onverdeelde woeste gronden. Wel was elke eigengeërfde boer mede-eigenaar van deze gronden en had hij een of meerdere waardelen. Na de markescheidingen tussen 1834 en 1870 zijn toch nog verscheidene stukken grond en wegen in het bezit van de boermarkes gebleven. Vele boermarkes bleven de rol vervullen van belangenvereniging en/of werktuigenvereniging.

Ook in ons dorp is de boermarke een niet weg te denken begrip gebleven. De boermarke verhuurt nu nog het gezamenlijk jachtrecht van de boeren. Van de opbrengst onderhoudt ze de wegen en tot eind vorige eeuw zijn er nog diverse landbouwwerktuigen aangeschaft voor gezamenlijk gebruik. De verhuur van de werktuigen wordt geregeld door de volmachten. De boermarke heeft er voor gezorgd dat het dorp over een mooie ijsbaan beschikt en elk jaar met Pasen een paasvuur kan ontsteken. Ook heeft ze het leeuwenaandeel geleverd in het tot stand komen van dorpshuis de Peester Mug. Een overduidelijk bewijs dat Boermarke Peest nog altijd midden in de gemeenschap staat en zich daar verantwoordelijk voor voelt."

- Dorpshuis: - "Sinds 2002 heeft Dorpsbelangen een eigen onderkomen, de Peester Mug, van waaruit diverse activiteiten worden georganiseerd, voor zowel kinderen als volwassenen. Een onderdeel van Dorpsbelangen is de klootschietclub, die twee keer per maand hun sport/hobby uitoefenen. Ook de kaart- en sjoelclubs van Peest maken gebruik van de Mug."

- Zorg en welzijn: - "Woon- en werkboerderij Peest (Hoofdweg 23) van zorginstelling Cosis ligt in een landelijke, rustgevende en prikkelarme omgeving, aan de rand van het dorp. De locatie biedt een geïntegreerde en kleinschalige woon- en werkplek in de maatschappij. De woon- en werkboerderij heeft woonappartementen voor VG volwassenen en plaatsen voor dagbesteding voor mensen met een verstandelijke beperking. Wonen en werken vinden plaats op één terrein en vloeien flexibel in elkaar over. Daarnaast is de dagbesteding ook toegankelijk voor externe mensen met een verstandelijke beperking en/of psychische problemen die nog thuis of elders (zelfstandig) begeleid worden. De werkzaamheden rondom de boerderij zijn seizoensgebonden. Vanuit de dagbesteding zijn de contacten met de buren voornamelijk gericht om elkaar, daar waar mogelijk, te helpen bijvoorbeeld met hooien. Bij de woon- en werkboerderij kun je op vele gebieden aan het werk. Zo valt te denken aan het verzorgen van de dieren die op de boerderij aanwezig zijn, in de lente en zomer werken in de moestuin, of lekker in de buitenlucht hout kloven en stapelen. De boerderij heeft een groot terrein dat we met elkaar onderhouden. Daarnaast zijn er verschillende vormen van productiewerk. Ook kun je kantinewerkzaamheden doen of deelnemen aan creatieve activiteiten.

Het hele jaar door bieden we passanten eieren te koop aan in een kraampje dat voor de boerderij langs de kant van de weg staat. In de lente/zomer verkopen we daarnaast de, zelf geteelde, groentes die over zijn. In de herfst liggen zakken met appels voor de verkoop in het stalletje. De boerderij beschikt over een grote ruimte om te huren voor evenementen zoals vergaderingen en cursussen. Indien gewenst kan er worden gezorgd voor koffie/thee/cake, en ook een geheel verzorgde lunch (met soep) behoort tot de mogelijkheden. Tegenover de boerderij ligt een plantsoen met een vijver die ook bij de locatie hoort. Het plantsoen is in 2015 grondig gerenoveerd, het onderhoud doen we samen met enkele dorpsbewoners. Peest is een klein dorp waar “naoberschap” nog altijd een belangrijke plaats inneemt. Op de boerderij wordt gewerkt volgens de Triple C methodiek. Bij deze methode ligt de nadruk op de onvervulde behoeftes in plaats van de problemen van de cliënt. Door te zorgen voor een betekenisvolle en menswaardige dag-invulling en een onvoorwaardelijke ondersteuningsrelatie, is er minder stress bij de mee-werker waardoor hij/zij zich prettiger voelt."

Reactie toevoegen