Status

- Poederoijen is een dorp in de provincie Gelderland, in de streek Bommelerwaard, gemeente Zaltbommel. Het was een zelfstandige gemeente t/m 30-6-1955. Per 1-7-1955 over naar gemeente Brakel, in 1999 over naar gemeente Zaltbommel.

- Vanaf juni 1810 tot en met 1811 valt het dorp onder de gemeente Brakel. In 1812 wordt het een zelfstandige gemeente (die in de 19e eeuw ook wel 'Poederoijen, Munnikenland en Loevestein' wordt genoemd).

- De gemeente is in 1818 vergroot met de gemeente Aalst.

- Wapen van de voormalige gemeente Poederoijen.

- Onder het dorp valt ook de buurtschap Poederoijensehoek.

Naam

In het dialect
Proï.

Oudere vermeldingen
Ca. 850 kopie ca. 1170-1175 in uilla Podarwic, ca. 1200 kopie 14e eeuw in Poderoye, 1e kwart 13e eeuw Puderoygen, 1513 Poeyeroyen, Poederoyen, 1514 Pourroyen, ca. 1560 Poerroyen, Poroyen, 1568 Poderoyen, 1840 Pouderoijen, 1936 Poederooien.

Naamsverklaring
De betekenis van poeder is onzeker. Men meent dat het misschien 'modder' betekent, maar anderen nemen aan dat het de persoonsnaam Bodhari is. Eerder te verbinden met het Oudnederlandse podero 'kalf, veulen'. Oorspronkelijk een samenstelling met het Oudnederlandse wic = wijk 'hoeve, nederzetting, dorp', later vervangen door ooi 'land aan een waterloop', hier de Maas.(1)

Ligging

Het dorp Poederoijen ligt aan de N oever van de rivier de Afgedamde Maas en ligt Z van het dorp Brakel, ZW van het dorp Zuilichem, W van het dorp Aalst, NW van het dorp Veen en NO van het dorp Andel.

Statistische gegevens

In 1840 omvat de gemeente Poederoijen 154 huizen met 1.058 inwoners, verdeeld in het gelijknamige dorp 60/425 (= huizen/inwoners), het dorp Aalst 76/481 en de buurtschap De Hoek 7/40, de buurtschap en polder Munnekenland (Monnikenland) 7/42 en het fort Loevestein 4/70. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 400 huizen met ca. 1.000 inwoners.

Geschiedenis

In den beginne
De inwoners van Poederoijen hebben in 2014 het 1200-jarig bestaan van hun dorp gevierd. In 814 wordt namelijk melding gemaakt van een landgoed met hoeve in 'Podarwic', zoals de Latijnse naam vermeld staat in een schenkingsakte van Balderic aan de abdij van Lorsch.

Kasteel
Kasteel Poederoijen stamt uit 870, is in de eeuwen daarna diverse keren belegerd en door deze en gene veroverd, verwoest en weer hersteld. Uiteindelijk is het kasteel in 1672 definitief verwoest door de Fransen.

Dorpsbrand 1897
In 1897 is een groot deel van Poederoijen afgebrand, én weer opgebouwd: Op 13 juli 1897 breekt brand uit in de opkamer bij J. Bok. Niet alleen dit huis wordt in de as gelegd, een vijftal spuiten kunnen niet verhinderen dat een groot deel van het dorp, inclusief de school, onderwijzerswoning en de kerk door brand worden vernield. Ook de toren brandt geheel uit. Peroonlijke ongelukken doen zich niet voor. Omdat de meeste huizen in die tijd met riet bedekt zijn, is de brand in een oogwenk over een drietal huizen uitgebreid. De brandspuit van de gemeente Andel geeft het eerst water. Toch kan men niet voorkomen dat in totaal 17 huizen, kerk en toren, 4 schuren en 10 hooibergen in de vlammen opgaan. In enkele uren raken 23 gezinnen dakloos.

Het toneel van verwoestingen wordt de zondag erop door velen bezocht; aan De Zwaan in Andel worden die dag 2500 personen en een aantal voertuigen overgezet. Op zondag 24 juli wordt zoals in de dagen van de Afscheiding in de open lucht een Godsdienstoefening gehouden. In een boomgaard heeft men zich rond het spreekgestoelte geschaard waarop een predikant uit Den Helder voorgaat. Zang en prediking maken grote indruk op de toehoorders. Voor de noodlijdenden wordt geld ingezameld. Zelfs H.M. de Koningin-regentes schenkt aan de burgemeester van Poederoijen een som van f252,00. Al in oktober wordt door het college van kerkvoogden en notabelen het "wederopbouwen der afgebrande kerk" publiek aanbesteed. Het orgel wordt pas in 1902 in gebruik genomen. Van de 10 verwoeste hooibergen staan er voor de kerstdagen van 1897 al weer 8 overeind en ook zijn op één na alle huizen dan weer herbouwd. (bron: Historische Werkgroep De Vier Heerlijkheden)

Heemkunde
Als je je nader wilt verdiepen in de geschiedenis van dit dorp, kun je terecht bij de in 1990 opgerichte Historische Werkgroep Stichting De Vier Heerlijkheden, die als doel heeft het interesseren van de lokale bevolking voor de historie van de vier dorpen van de voormalige gemeente Brakel, die naast dit dorp nog de dorpen Aalst, Poederoijen en Zuilichem omvatte. De stichting tracht haar doel onder meer te verwezenlijken door activiteiten zoals het organiseren van tentoonstellingen, het verrichten van historisch, archief- en archeologisch onderzoek en het publiceren van resultaten van de onderzoeken. Regelmatig worden foto's aangeboden door bewoners uit de vier dorpen. De foto's worden gedigitaliseerd en een afdruk komt dan in de fotoverzameling.

De werkgroep beschikt sinds 2004 over het voormalige Koetsiershuis naast Huis Brakel. Je kunt daar onder meer de fotoverzameling bekijken. De stichting beheert ook een bibliotheek. Alles wat uitgegeven wordt en betrekking heeft op de Bommelerwaard wordt door de stichting verzameld. De voorkamer is ingericht als "stijlkamer" met zoveel mogelijk spulletjes van halverwege de vorige eeuw. Op de eerste verdieping is een textielkamer ingericht waar je de verzameling oude kleding kunt bewonderen. Op deze verdieping is ook de verzameling oude gebruiksvoorwerpen en gereedschappen ondergebracht. Hier worden ook de archiefstukken bewaard. Het Koetsiershuis (Dwarssteeg 4 te Brakel) is elke laatste vrijdagavond van de maand (behalve juli, augustus en december) van 19.00-22.00 uur te bezoeken. Op de site van de stichting zijn o.a. vele artikelen over de geschiedenis van Poederoijen te vinden.

Recente ontwikkelingen

- De deklaag op de voormalige stortplaats aan de Hoekseweg in Poederoijen, sinds de jaren tachtig niet meer in gebruik, vertoont gebreken. Om te voorkomen dat het afval aan de oppervlakte komt, gaat de gemeente de afvalberg vanaf 2016 gedurende 10 jaar geleidelijk bedekken met een nieuwe deklaag: een laag grond van uiteindelijk 2,3 meter dik. Het alternatief: de hele boel afgraven, is zeer kostbaar. Dat zou meer dan een miljoen euro kosten. De gekozen optie kost bijna niets, in die zin dat men anders toch ook kosten had moeten maken voor het afvoeren van de grond, die vrijkomt bij projecten elders in de regio (bijvoorbeeld bij de aanleg van sportvelden, bij de verlegging van de N322 en bij rioleringswerkzaamheden), en die hier nu mooi zinvol kan worden hergebruikt.

Met de gekozen optie om de afvalberg 'in te pakken' worden de bodem en het sloot- en grondwater optimaal beschermd. Bovendien geeft het minder overlast voor de omgeving. Als de laag 2 meter dik is, komt er een laag 'signaalfolie' overheen om te voorkomen dat men in de toekomst per ongeluk te diep graaft. Daar overheen komt een schone 'contactlaag' van 30 centimeter die wordt ingezaaid met een grasmengsel, zodat de nieuwe 'hoogvlakte' geschikt is om door koeien te worden begraasd.

Bezienswaardigheden

- Poederoijen heeft 4 rijksmonumenten.

- Hervormde kerk van de Hervormde Gemeente Poederoijen en Loevestein. De kerktoren is in 2015 gerestaureerd. - Beschrijving van het kerkorgel.

- Kerk van de Hersteld Hervormde Gemeente (Burgemeester Posweg 3).

- Kerk van de Christelijke Gereformeerde Kerk (Maasdijk 62).

- Kerk van de Gereformeerde Gemeenten (Dorpsweg 6) uit 1986.

- Het imposante Slot Loevestein dateert uit 1368 en ligt W van Brakel, NW van Poederoijen, aan het einde van de Schouwendijk in de uiterwaarden van de Waal en de Afgedamde Maas, op een strategische plek in het uiterste noordwestpuntje van de Bommelerwaard. Slot Loevestein was, samen met de nabijgelegen vestingsteden Gorinchem en Woudrichem, een belangrijke schakel in de Hollandse Waterlinie. De vestingwallen dateren uit de 16e eeuw, toen Willem van Oranje opdracht gaf het slot te versterken. Aanvankelijk was het slot in gebruik als gevangenis. Het is o.a. bekend van zijn bekendste gevangene, Hugo de Groot, en zijn list: hij vluchtte uit Slot Loevestein verstopt in een boekenkist.

"Op 22 maart 2020 werd Slot Loevestein in Poederoijen met de topstukken van Hugo de Groot onderdeel van het museumnetwerk van de Canon van Nederland. Een officieel moment kon toen door de eerste corona-lockdown niet plaatsvinden. Loevestein directeur Ed Dumrese: "Nu de coronamaatregelen een jaar later nog van kracht zijn, hebben we daar iets op bedacht. Een officiële toetreding tot de Canon op afstand, coronaproof en vastgelegd in een video.” Unieke wijze. Nog niet eerder vond de officiële toetreding tot het Canonnetwerk via video plaats. De ondertekening van het convenant vond plaats bij het Nederlands Openluchtmuseum in Arnhem. Het convenant is vervolgens samen met het schild per post verzonden naar Loevestein. Op Loevestein is het schild door de directeur in het bijzijn van Hugo de Groot aan de poort van de vesting bevestigd.

Hugo de Grootjaar. Op 22 maart 2021 was het precies 400 jaar geleden dat Hugo de Groot via zijn boekenkist ontsnapte uit Slot Loevestein in Poederoijen. Ed Dumrese: “Op 22 maart 2021 ging het Hugo de Grootjaar van start. Loevestein viert dan als initiatiefnemer van dit jaar het jubileum van Hugo’s ontsnapping. Het is dan ook extra speciaal dat Loevestein in dit jaar officieel is toegetreden tot het netwerk van de Nederlandse Canon”. Het Hugo de Grootjaar wordt gevierd met vele activiteiten op Loevestein en door het hele land. Een overzicht hiervan en meer informatie over het Hugo de Grootjaar is te vinden op de website Hugodegroot.nl. Op deze wijze brengt Loevestein het nog volop actuele gedachtengoed van Nederlands grootste rechtsgeleerde onder de aandacht.

Hugo de Groot venster. De Canon van Nederland laat in 50 vensters mensen, gebeurtenissen en voorwerpen zien die samen de geschiedenis van Nederland vertellen. Hugo de Groot is een belangrijk persoon uit de Nederlandse geschiedenis en is daarom een van deze 50 vensters. Hij staat bekend als een wonderkind en rechtsgeleerde. Velen kennen hem door zijn spectaculaire ontsnapping via de boekenkist uit Slot Loevestein in Poederoijen. Deze boekenkist, het kasteel, het portret van Hugo de Groot en de Staatse helm zijn geselecteerd voor de Canon van Nederland omdat ze de verhalen verbeelden van het venster ‘Hugo de Groot’.

De Canon van Nederland. Met de Canon van Nederland als uitgangspunt slaan musea door heel Nederland de handen ineen om de veelzijdigheid van de Nederlandse geschiedenis voor het voetlicht te brengen: het Canonnetwerk. De Canon-musea presenteren iconische topstukken van de Canon in de eigen museale context en trekken op in gezamenlijke programmering en campagne. Deze landelijke samenwerking is een initiatief van het Nederlands Openluchtmuseum in Arnhem, waar sinds september 2017 de overzichtspresentatie van de Canon van Nederland te zien is. De landelijke samenwerking wordt mede mogelijk gemaakt door het ministerie van OCW." (bron: Persbericht Canon van Nederland)

- NW van het dorp ligt in de Afgedamde Maas de Wilhelminasluis.

Jaarlijkse evenementen

- Koningsdag.

Landschap, natuur en recreatie

- In 2016 is in Poederoijen en Brakel onder begeleiding van Stichting Landschapsbeheer Gelderland (SLG) gestart met het project “Levend Landschap”. Tijdens het dorpsproces zijn tal van ideeën verzameld om deze dorpen en het omringende landschap groener en mooier te maken. Een van de ideeën was de aanplant van meer groen in het landschap. Daarom is in 2018 het beplantingsproject "Poederoijen en Brakel in het Groen" uitgevoerd. Een adviseur van SLG kwam bij belangstellenden langs en heeft in overleg met de bewoners een (erf)beplantingsplan opgesteld. Op grond van dit beplantingsplan is plantmateriaal besteld tegen sterk gereduceerd tarief. Men kon zijn erf en omgeving via deze actie verfraaien met landschappelijk passende beplanting, zoals een enkele boom, struikenrij, haag, singel, hoogstamfruitbomen of een combinatie van mogelijkheden. Op die manier bouwden de inwoners mee aan een mooier en groener landschap, en vogels en andere dieren maken ook dankbaar gebruik van de nieuwe struiken en bomen.

- Tussen Brakel en Slot Loevestein, N van Poederoijen, ligt de polder Munnikenland. Zoals de naam al suggereert, is deze polder ontgonnen door monniken, en wel in de 13e eeuw door Cisterciënzer monniken uit België. In 2016 is hier een Ruimte voor de Rivier-project afgerond. Dankzij alle Ruimte voor de Rivier-maatregelen langs de Waal vanaf Nijmegen is een totale waterstandsdaling van 30 centimeter bereikt. De Tielerwaard en Bommelerwaard zijn daardoor nu beter beschermd tegen hoog water. De waterpeilverlaging in Munnikenland is tot stand gekomen door verlegging van de dijk om de Buitenpolder Munnikenland en het afgraven van de uiterwaarden in de Brakelse Benedenwaarden. Hierdoor kan het gebied zich ontwikkelen als een zogeheten kommenlandschap met riet en biezen, wat het geheel een moerasachtige aanblik geeft.

Het gebied van 700 hectare is grotendeels teruggebracht naar de situatie van voor de inpoldering. Hiervoor is de oude rivierdijk afgegraven en een nieuwe dijk aangelegd. Deze ruim 2 km lange dijk heeft een omvang die eerder doet denken aan een zeedijk dan aan een rivierdijk. Hierdoor heeft de dijk meerdere functies: hij biedt veiligheid aan de bewoners van de Bommelerwaard, is bij een overstroming een vluchtplaats voor de wilde paarden en runderen die in het gebied verblijven en biedt ruimte aan recreatieve ontwikkeling.

De komende jaren zal zich in het moeras van Munnikenland spectaculaire nieuwe natuur ontwikkelen, zo is de verwachting. Staatsbosbeheer en Vereniging voor Agrarisch Natuur- en Landschapsbeheer Bommelerwaard 'De Capreton' doen sinds 2017 samen het beheer en onderhoud van het natuurgebied. Daarbij bewaken zij ook de doorstroombaarheid van het gebied. In het gebied loopt een kudde Konikspaarden. Daar kun je gewoon langs lopen, mits je minimaal 25 meter afstand houdt en ze niet aanhaalt of voert; gewoon rustig doorlopen dan is er niets aan de hand. - Nadere informatie over Munnikenland.

Het leefgebied van de Rode Geuzen en Konikpaarden in het Munnikenland is in 2017 uitgebreid van 100 naar maar liefst 230 hectare. De hoge uiterwaarden en ingepolderde landbouwgronden hebben plaatsgemaakt voor nevengeulen, een groots rietmoeras en een nieuwe dijk. Alles wat niet permanent onder water staat, moet begraasd worden. Hiervoor zet eigenaar Staatsbosbeheer kuddes in van FREE Nature.

- Langs een deel van de Achterdijk en een deel van de Hoekse Wetering bij Poederoijen zijn in 2016 natuurvriendelijke oevers aangelegd. Deze oevers bieden een geschikt leefmilieu voor planten, insecten, vissen, amfibieën, vogels en zoogdieren. Tevens is de glastuinbouw landschappelijk ingepast en is er een recreatief pad aangelegd: "Op 7 oktober 2016 opende Adrie Bragt, bestuurder bij het Projectbureau Herstructurering Tuinbouw Bommelerwaard (PHTB) en wethouder bij de gemeente Zaltbommel, officieel het Pronkpad. Hij onthulde een straatnaambord waarmee het Pronkpad een officiële plek en naam krijgt. Het Pronkpad bevindt zich in het buitengebied van het dorp. PHTB, Waterschap Rivierenland en gemeente Zaltbommel hebben dit buitengebied heringericht. Naast een multifunctioneel pad hebben zij ook natuurvriendelijke oevers en een waterberging aangelegd.

Het straatnaambord is geplaatst bij de ingang van het Pronkpad aan de Maarten van Rossumweg. Teun Biemond, directeur PHTB, was ook aanwezig bij de opening: “Met het officieel maken van het Pronkpad eren we de rijke historie van Poederoijen en de omgeving. Alles over de geschiedenis van de Pronkgronden en het wandelpad kunnen wandelaars bovendien lezen op infopanelen die bij alle ingangen van het Pronkpad staan.” Het Pronkpad ligt op de voormalige ‘Pronkgronden’ en maakt onderdeel uit van een recreatieve locatie, met aandacht voor natuur, cultuurgeschiedenis en waterberging. Pronkgronden is de benaming die wordt gegeven aan gronden die zijn aangekocht door de toenmalige minister Pronk om te voorkomen dat op die plaats glastuinbouwbedrijven zouden komen. De nabijgelegen kassen zijn landschappelijk ingepast door middel van een groenstrook. De Pronkgronden liggen in een inundatiegebied van de Hollandse Waterlinie.

Samen met het dorp. De opening van het Pronkpad werd ingeluid door de bovenbouwleerlingen van de Juliana van Stolbergschool. De kinderen maakten en gooiden zaadbommetjes tijdens een wandeling over het wandelpad. De openingsmiddag werd samen met de school, de Dorpsraad van Poederoijen, de Oranjevereniging en onder andere Stichting Ruimte voor Buitensport en Recreatie (SRBR) georganiseerd. Aandacht voor water. De inrichting van de Pronkgronden past bij de doelstelling om de inundatiegebieden van de Waterlinie open te houden en de historische functie van het gebied herkenbaar te maken. Er is in dit gebied veel aandacht voor water; er is een waterberging en er zijn natuurvriendelijke oevers aangelegd. De waterberging is grotendeels aangelegd in de vorm van een rabattenlandschap. Rabatten zijn langwerpige ophogingen met daartussen greppels. Zo is al eeuwenlang natte grond in cultuur gebracht. Rabatten zijn kenmerkend voor de cultuurhistorie voor het rivierenlandschap van de Bommelerwaard." (bron: Projectbureau Herstructurering Tuinbouw Bommelerwaard (PHTB))

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Poederoijen, met laagsteprijsgarantie!

Beeld

- Filmpje (3 min. 38 sec.) over het dorpsleven in Poederoijen anno 1968.

- Fotoreportage van het dorp door Kees Wittenbols uit Breda. Zie onderaan de pagina ook deel 2.

Links

- Belangenorganisatie: - Dorpsraad Poederoijen is in 2016 opgericht. "De dorpsraad behartigt de belangen van het dorp. Het is een overlegorgaan dat een brug vormt tussen de inwoners, de gemeente en de politiek. Tevens willen wij de leefbaarheid van het dorp bevorderen, en de samenwerking binnen het dorp stimuleren door een platform te bieden aan de inwoners om mee te praten over hun leef- en woonomgeving. Deze taken beogen we uit te voeren door regelmatig contact te hebben met de inwoners uit het dorp, de gemeente en provincie, verenigingen en andere organisaties in onze omgeving.

Wat doet de Dorpsraad? De dorpsraad geeft gevraagd en ongevraagd advies over de leefomgeving; functioneert als klankbord voor gemeente en andere maatschappelijke organisaties; fungeert als communicatiekanaal tussen gemeente en het dorp; organiseert samenwerking met partners in het dorp en maakt gezamenlijke afspraken; ontwikkelt dorpsplannen en voert ze uit; ontwikkelt ook zelf initiatieven; vergadert eenmaal per 8 weken; organiseert 2 maal per jaar een inloopavond voor alle inwoners van Poederoijen; heeft een website en Facebookpagina met info en nieuws. Op het plein voor het dorpshuis is een ideeënbus geplaatst. De dorpsraad krijgt jaarlijks de beschikking over een budget om allerlei zaken te realiseren. De gemeente geeft daarmee het dorp zelf meer invloed om dorpsgeld te besteden. Dit kunnen we aanwenden om de leefbaarheid te verbeteren."

- Onderwijs: - Juliana van Stolbergschool. - Kindercentrum Kees.

- Muziek: - Mannenkoor Ons Genoegen in Poederoijen bestaat al meer dan 85 jaar. Het repertoire bestaat hoofdzakelijk uit geestelijke liederen. Ze worden dikwijls uitgenodigd om op te treden in kerken en vrzorgingshuizen. Veelal bij speciale gelegenheden zoals Kerst en Pasen, en bij Jubilea. Twee keer per jaar hebben ze een concert met andere koren.

- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Poederoijen, met foto's van de grafzerken. - Op de begraafplaats ook een oorlogsgraf van de in het dorp geboren Adriaan van Zee. - En een gemeenschappelijk graf voor de 5 inzittenden van een in de nacht van 26 op 27 april 1943 boven het Munnikenland neergeschoten Engelse bommenwerper.

• 1. Nederlandse plaatsnamen verklaard,
  van Berkel, Gerald, and Samplonius Kees
  , (2018)