Status

- Polsbroekerdam is een buurtschap in de provincie Utrecht, in de streek Lopikerwaard, gemeente Lopik. T/m 1988 gedeeltelijk (westelijk gedeelte) gemeente Polsbroek (t/m 1811 deels gemeente Noord-Polsbroek, deels gemeente Zuid-Polsbroek, in 1812 over naar gemeente Polsbroek, per 1-4-1817 deels over naar de heropgerichte gemeente Zuid-Polsbroek, in 1818 gaat het andere deel over naar de heropgerichte gemeente Noord-Polsbroek, per 8-9-1857 gaan de beide delen weer over naar de heropgerichte gemeente Polsbroek), gedeeltelijk (oostelijk gedeelte) gemeente Benschop.

- De buurtschap Polsbroekerdam valt, ook voor de postadressen, deels (W deel) onder het dorp Polsbroek, deels (O deel) onder het dorp Benschop.

- De buurtschap Polsbroekerdam heeft officiële, blauwe plaatsnaamborden en heeft daarmee een bebouwde kom.

Naam

Naamsverklaring
De betekenis van de naam Polsbroekerdam is weer herkenbaar na vervanging van de ‘bolle brug' door een duiker. Oorspronkelijk, in de middeleeuwen, lag hier eveneens een dam, de dam waaraan deze plaats haar naam heeft ontleend. (335)

Ligging

De buurtschap Polsbroekerdam ligt tussen de dorpen Polsbroek in het WZW en Benschop in het ONO tot O, rond de oostelijkste delen van de Zuidzijdseweg en Noordzijdseweg, de westelijkste delen van de wegen Benedeneind Zuidzijde en Benedenend Noordzijde en rond de kruising met de Damweg (de weg van Oudewater naar Lopik) van de vier voornoemde wegen. Door de buurtschap stromen de waterlopen Korenmolenvliet en Benschopperwetering en N en Z van de buurtschap liggen de waterlopen Oude Wetering Noordzijde, Oude Wetering Zuidzijde en Achterwetering Zuidzijde. De buurtschap ligt verder ZO van het dorp Hekendorp en de stad Oudewater, ZW van de stad Montfoort, NW van het dorp Lopik, NNO van het dorp Cabauw en NO van de stad Schoonhoven.

Statistische gegevens

- Vooralsnog is het onmogelijk te bepalen hoeveel huizen en inwoners de buurtschap Polsbroekerdam precies heeft. Er is namelijk wel sprake van officiële blauwe plaatsnaamborden (komborden) die het begin en einde van de ‘bebouwde kom' van deze buurtschap aangeven, echter van de langgerekte stukken buiten de ‘bebouwde kom' tussen de buurtschap en Polsbroek in het W en tussen de buurtschap en Benschop in het O, is niet ter plekke zichtbaar noch ligt ergens vast - ook de gemeente kon het ons niet vertellen, toen wij ernaar vroegen - welke delen tot respectievelijk Polsbroek, Benschop en Polsbroekerdam moeten worden gerekend. Uitgaande van de adressen die tussen de komborden liggen, komen wij op ca. 80 huizen en een handvol bedrijfsgebouwen, met ca. 200 inwoners, waarmee dan in ieder geval het minimumaantal huizen, bedrijfsgebouwen en inwoners van de buurtschap is aangegeven. Die aantallen kunnen in werkelijkheid dus groter zijn, als er ook buiten de bebouwde kom nog panden onder deze buurtschap blijken te vallen.

- In het telefoonboek heeft Polsbroekerdam, hoewel dus in het bezit van officiële blauwe plaatsnaamborden, geen eigen hoofdstuk, maar wordt slechts naar Polsbroek verwezen (terwijl een gedeelte van de buurtschap ook onder Benschop valt). In het postcodeboek wordt terecht wel naar Polsbroek én Benschop verwezen.

Geschiedenis

Religie
Polsbroekerdam is in de 19e eeuw de bakermat van twee religieuze sekten. In 1818 biedt een lokale boer, Dirk Schenkel, onderdak aan de Christelijke Broedergemeente, die later bekend is geworden onder de naam Zwijndrechtse Nieuwlichters, en als tweede bijnaam ook bekend stond als het Zwavelstokkengeloof. De lokale overheid ziet de groep liever gaan dan komen. Dat gebeurt in 1820 dan ook. Na diverse omzwervingen komen ze in 1829 in Zwijndrecht terecht. Vandaar eerstgenoemde bijnaam. Na het overlijden van de oprichter in 1833 valt de groep uit elkaar. Nadere details over deze sekte, ook over hoe ze aan de tweede bijnaam zijn gekomen, vind je onder de link.

Eind 19e eeuw ontstaat rond landbouwer Teunis Hogendoorn in Polsbroekerdam een groep die zich laat inspireren door sekteleider Jannetje Hootsen uit Veenendaal. Haar aanhangers worden naar haar bijnaam Zwartjannetjes genoemd. Hun geloof wordt bekend onder de naam Jannegiesgeloof.

Wapen van Benschop
Het Wapen van Benschop in het centrum van Polsbroekerdam (Benedeneind nz 478) was tot begin 20e eeuw een herberg, die tot midden 18e eeuw de naam 't Jagertje droeg. Het huidige pand is gebouwd in 1904 en de opeenvolgende eigenaren hadden allen naast het herbergierschap andere inkomsten. Zo was de eigenaar van de herberg bijvoorbeeld tevens metselaar, timmerman of boerenknecht. Het pand kwam in 1933 in bezit van de grootvader van de laatste exploitant Piet van Vliet. Deze was van beroep eigenlijk varkenshandelaar en berenboer (= hij ging met mannetjesvarkens ‘de boer op' om vrouwtjes te laten dekken), maar het leven van kastelein trok hem ook wel. In de praktijk oefende hij overdag gewoon zijn eigen beroep uit en ‘s avonds en in de weekeinden hield hij zich bezig met de kroeg. Overdag nam zijn vrouw de honneurs waar. Ook in die tijd had men al pensiongasten.

In 1952 ging het bedrijf over naar de vader van de laatste eigenaar. Men verzorgde in die tijd veel boerenbruiloften, die bij boeren aan huis werden gehouden. Ook was er een zaal met een podium, waarvan verschillende verenigingen gebruik maakten voor allerlei uitvoeringen. Piet van Vliet nam in 1987 de zaak over van zijn vader. De laatste jaren was de hotelfunctie van het bedrijf een steeds belangrijker plaats gaan innemen. In het restaurant kon men genieten van de huisspecialiteit: gebakken paling. Na verkoop door dhr. Van Vliet aan een nieuwe eigenaar, komt het pand enkele jaren leeg te staan en gaat de staat van het pand achteruit. In het Algemeen Dagblad d.d. 9-8-2018 lezen wij dat er een restaurant in gevestigd gaat worden.

Vandaag de dag
Polsbroekerdam is niet zomaar een buurtschap tussen Benschop en Polsbroek. Het heeft een eigen karakter en vooral in het verleden heerste hier een sprankelende gemeenschapszin, omdat het voor de dagelijkse contacten te ver van de genoemde dorpen verwijderd was. Het ligt dan ook voor de hand dat de buurtschap een eigen buurtvereniging heeft die van alles organiseert. De rust en stilte die hier vroeger heersten, zijn helaas verdwenen toen ook de automobilist zijn weg door de buurtschap begon te vinden.

Recente ontwikkelingen

- Vanaf 2017 wordt Polsbroekerdam fors heringericht, zowel qua wegen als qua bebouwing. De gemeente gaat de Damweg richting Oudewater versmallen om hard rijden te ontmoedigen. Er komen passeerstroken, zoals op het zuidelijke deel van de Damweg, richting Lopik, nu al het geval is. Ook de (onveilige) kruising Damweg - Benedeneind - Zuidzijdseweg wordt aangepakt. Daarbij is het gewenst dat de geplande nieuwbouw van Het Wapen van Benschop en de tegenovergelegen woning aan de Damweg 237 doorgaat. Een deel van de grond komt daarmee namelijk in het bezit van de gemeente, die dan de ruimte heeft om een minirotonde te realiseren. Hiertoe wordt eerst een verkeersonderzoek gedaan.

Aan de Noordzijdseweg 215, net buiten de bebouwde kom van Polsbroekerdam, wordt de huidige boerderij gesloopt om plaats te maken voor een woning in landelijke stijl. De overige gebouwen op dit perceel, met uitzondering van de stal, worden eveneens verwijderd. Om de uitstraling te bevorderen wordt een hooiberg herbouwd als bijgebouw en wordt een bestaande boomgaard in ere hersteld. Het bedrijf op Damweg 222 krijgt de bestemming wonen. Er verrijzen 5 nieuwe woningen: één in het bestaande bedrijfspand, één twee-onder-één kapwoning en twee losse woningen. Ook dit project krijgt een karakteristieke, authentieke uitstraling. Verder zijn er bouwplannen voor Noordzijdseweg 225 (voormalige garage) en Noordzijdseweg 233 (voormalige bakkerij). (bron: Het Kontakt, 29-3-2017)

Bezienswaardigheden

- Gemaal het Hazepad.

- Gert van Lieshout is in 1934 geboren te Papekop en is naar de lagere school in Oudewater gegaan. Als jongeman heeft hij in Polsbroekerdam een klein bedrijfje overgenomen van 3 vrijgezellen. Van de buurman heeft hij land gekocht en later nog eens van een andere buurman een aantal hectares erbij. Vandaag de dag heeft hij nog altijd jongvee. Vroeger had hij 70 stuks melkvee en wat schapen. Toen het bedrijf overgenomen werd door zijn schoonzoon kwamen de stallen leeg te staan. En daar kon hij niet tegen, zoals hij zelf zegt. Gert begon met verzamelen van voorwerpen die te maken hadden met herinneringen aan zijn jeugd, zoals koetsen, kleding, poppen, oude werktuigen... allemaal historische objecten uit de streek. Deze zijn allemaal in de stallen tentoongesteld. Zo kwam zijn streekmuseum tot stand.

In 2000 is zijn vrouw overleden en Gert dacht en denkt er nu nog steeds niet aan om elders te gaan wonen. Hij krijgt veel aanloop, mede door zijn Streekmuseum Polsbroekerdam, wat dus ontstaan is door een uit de hand gelopen hobby. Gert kan moeilijk dingen weggooien, wat ook in zijn woning te zien is. Het belangrijkste nieuws uit de AD van vele jaren heeft hij gebundeld in een mooie zelfgemaakte omslag. Zijn vrouw is daar ooit mee begonnen en Gert houdt dit nog altijd bij.

Schilderen was altijd al zijn hobby, maar sinds het overlijden van zijn vrouw heeft hij serieus de kwast ter hand genomen. Vaak maakt hij portretten die hij natekent uit het AD. Inmiddels heeft hij meer dan 3000 schilderijen gemaakt. Gert schildert voornamelijk klassieke schilderijen met acrylverf na, zoals huizen en dorpsgezichten uit de omgeving, soms ook als pentekening, maar je kunt er ook enkele exemplaren van de Nachtwacht van Rembrandt aantreffen. Zijn zolders hangen vol met schilderijen waar Gert heel enthousiast over kan vertellen. Ieder schilderij noteert hij in een schrift, dus alles is geregistreerd en gedocumenteerd. Streekmuseum Polsbroekerdam is te bezichtigen op iedere eerste zaterdag van de maand van 10.00-16.00 uur zonder afspraak en op andere dagen op afspraak (tel. 0182-309490). Adres: Benedeneind NZ 476. (bron: Stichting Kunst en Cultuur Lopik, reportage n.a.v. een expositie van Gert van Lieshout in Dorpshuis De Schouw in Lopik, april-juli 2018)

Jaarlijkse evenementen

- Buurtvereniging VVV Polsbroekerdam organiseert jaarlijks in augustus een Feestweek.

- De Watertorentrek (trekkertrek, op een zaterdag in september) wordt gehouden op een veld bij de watertoren Z van Polsbroekerdam.

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Polsbroekerdam, met laagsteprijsgarantie!

Natuur en recreatie

- Het Klavertje van Polsbroek zijn 4 QR-wandelroutes in en rondom dit dorp en de buurtschap Polsbroekerdam. Met de smartphone in de hand leer je meer over de rijke geschiedenis, flora en fauna en sagen en de Legende van Polder Polsbroek. De wandelroutes zijn ca. 3, 3, 5 en 6 km lang.

Links

- Buurtvereniging: - Buurtvereniging VVV Polsbroekerdam is opgericht in 1945. De vereniging heeft in 2015 het 70-jarig bestaan gevierd o.a. met een optocht op 9 mei 2015. Geniet van de videoreportage van 40 minuten van de optocht (onder de link) met o.a. mooi versierde wagens en oldtimer tractoren.

- Buurthuis: - Buurthuis De Triangel (Benedeneind Noordzijde 408b).

- Onderwijs: - De inwoners van buurtschap Polsbroekerdam zijn trots op hun eigen basisschool: De Samuëlschool. Deze kleine school (ca. 40 leerlingen) is opgericht in 1899 en sinds 1967 gehuisvest in het huidige gebouw, sinds 1985 samen met de kleuterschool. "Op de Samuëlschool gaat ieder kind voor goud! Passend onderwijs is op onze school geen loze kreet maar dagelijkse praktijk. Ieder kind is in principe welkom. Als school zoeken wij naar de best passende begeleiding; bij voorkeur op de school zelf. Als dit echt niet mogelijk blijkt zoeken we een zo thuisnabij mogelijke andere plek. Uit ervaring kunnen wij zeggen dat veel kinderen die elders vastgelopen zijn op onze school weer tot leren zijn gekomen en zich sociaal-emotioneel positief hebben ontwikkeld." Aldus de site van de school.

- Sport: - De polsstokvérspringvereniging van Polsbroekerdam heet toepasselijk Polsstokkerdam. Het is een, voor zo'n kleine buurtschap, grote vereniging (ca. 80 leden). Jaarlijks organiseert de vereniging ongeveer 12 officiële wedstrijden polsstokverspringen, een sport die uit Fryslân is 'overgewaaid' en daar bekend staat als fierljeppen. In de zomermaanden wordt op hun accommodatie aan de Dam tweemaal per week fanatiek getraind om zover mogelijk te springen. Je kunt er ook met een clubje vrienden of collega's een polsstokverspringdemonstratie / workshop / clinic ondergaan, geschikt voor bijvoorbeeld: kinderfeestjes, vrijgezellenfeesten of bedrijfsuitjes. Wie durft?

Bekende vroegere inwoner

- Buurtschap Polsbroekerdam geniet dankzij de boeken van Herman de Man landelijke bekendheid. Als jongen heeft deze schrijver hier van 1902 tot 1906 gewoond, in een bescheiden onderkomen aan het Hazepad, tot aan de wegreconstructie het doodlopende uiteinde van de Zuidzijdseweg. De buurman van de familie Hamburger (de echte achternaam van De Man) was Arie Versluijs, de man die in de romans als Aai Koot ten tonele wordt gevoerd. De schrijver heeft ook enige tijd doorgebracht op de Damse school, waar hij in de klas heeft gezeten bij juffrouw Vetter, in de romans mevrouw Lamoré. Ook hotel-restaurant Het Wapen van Benschop in deze buurtschap speelt een rol in de romans van Herman de Man.