Poortvliet

Plaats
Dorp
Tholen
Zeeland

ZL gemeente Poortvliet in ca. 1870 kaart J. Kuijper [1024x768].gif

Gemeente Poortvliet in ca. 1870, kaart J. Kuijper

Gemeente Poortvliet in ca. 1870, kaart J. Kuijper

Poortvliet

Terug naar boven

Status

- Poortvliet is een dorp in de provincie Zeeland, gemeente Tholen, in de bestuurlijke regio West-Brabant. Het was een zelfstandige gemeente t/m 30-6-1971.

- Wapen van de voormalige gemeente Poortvliet.

- Onder het dorp Poortvliet vallen ook de buurtschappen De Rand, Malland, Oud Kerkhof, Schoondorp en Strijenham.

Terug naar boven

Ligging

Het dorp Poortvliet ligt N van het water de Oosterschelde en O van het dorp Sint-Maartensdijk, ZO van het dorp Sint-Annaland, ZW van de dorpen Oud-Vossemeer en Nieuw-Vossemeer, W van de stad Tholen en NO van het dorp Yerseke.

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 heeft de gemeente Poortvliet 121 huizen met 1.288 inwoners, verdeeld in het gelijknamige dorp 96/1.113 (= huizen/inwoners) en de buurtschappen Nieuw-Strijen (= Strijenham) 19/120 en Oud Kerkhof 6/55. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 650 huizen met ca. 1.600 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

De vroegste vermelding van Poortvliet dateert van 1200, toen de deken en het kapittel van Oud-Munster te Utrecht hun goederen te "Portfliet" in erfpacht gaven aan Hugo van Voorne. De plaats van de eerste kerk of kapel wordt wel in verband gebracht met de buurtschap het Oude Kerkhof, die op een steenworp afstand ligt van het dorp, in de richting van het stadje Tholen. Hiervan is verder niets bekend. In de 13e eeuw bestond het dorp uit een of meer eilanden en was het onder meer van Tholen door een breed water afgescheiden. Oudtijds stond er een kasteel, dat in 1204 door Hugo van Voorne is gebouwd.

- Geschiedenis van Poortvliet.

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- Poortvliet heeft 12 rijksmonumenten.

- Kerk en toren van de Pancratiuskerk in Poortvliet (Noordstraat 14) dateren uit verschillende bouwperioden; de toren dateert uit de 14e eeuw, waarschijnlijk omstreeks 1350. Het schip van de kerk met de beide zijbeuken is ongeveer honderd jaar jonger. We kunnen als vrijwel vaststaand aannemen dat op de plaats van het huidige kerkschip eerder een ander kerkgebouw heeft gestaan. Mogelijk werd dat gebouwd tegelijkertijd met de toren, maar waarschijnlijk in een nog vroegere periode. De toren is massief, met relatief kleine galmgaten en wijkt wat betreft de vorm nogal af van het merendeel van de bakstenen Zeeuwse torens uit dezelfde periode. We zien hier namelijk op de vierkante onderbouw met steunberen tot halve hoogte een achtkantige opbouw met eveneens achtkantige spits, die aan het geheel een enigszins speels karakter geeft. De Vlaamse invloed in deze bouwstijl is duidelijk waarneembaar. Mogelijk is de voor de kerk benodigde baksteen in een veldoven in het Poortvlietse Malland gebakken. Hier ligt namelijk grond die vanouds bekend is als de Noord- en de Zuid-Tegelarie.

De kerk is volgens de vormregels van de Brabantse gotiek gebouwd. Voor een dorpskerk is het vrij bijzonder dat we hier te doen hebben met een basilikaal schip, gekenmerkt door vensters boven in de zijwanden van het middenschip. De mogelijkheid om deze vensters aan te brengen is geschapen door het feit dat de beide zijbeuken relatief laag gehouden zijn. Het is een facet wat aan de kerk duidelijk allure heeft gegeven en nog steeds geeft. Het door de bovenvensters binnenvallende zonlicht zorgt voor een luchtig karakter en een vriendelijk beeld. Ook bijzonder is het grote raam in de oostelijke wand die het schip afsluit, boven de preekstoel. Het meest opmerkelijke is het feit dat de deur in de zuidelijke zijbeuk en de deur in de noordelijke zijbeuk niet dezelfde situering hebben. De deur in de zuidelijke zijbeuk, waaromheen het tochtportaal gebouwd is, vinden we in de derde travee vanaf de toren, de deur in de noordelijke zijbeuk in de tweede travee.

In het midden van de 16e eeuw deed de kerkhervorming zich ook in deze streken steeds sterker gelden. Het gerecht van Poortvliet was hiermee niet gelukkig en verbande in verband met hun hervormde sympathieën in 1557 Robrecht van Muysbeke en Hans de Hoemaker uit Brussel voor 3 jaar op straffe van geseling en brandmerking. Een zwaarder vonnis trof dat jaar Floris Geerts. Hij werd levenslang verbannen. In 1562 valt er zelfs een doodvonnis. Mattheus Jans werd toen veroordeeld tot de brandstapel. Volgens het vonnis zou de veroordeelde aan een staak op een schavot worden gewurgd waarna het dode lichaam zou worden verbrand. In de zeventiger jaren laaide de strijd op en vinden ook op en rond het eiland Tholen gevechten plaats. Als gevolg hiervan werd het dorp Oud-Vossemeer platgebrand (1576) evenals enkele molens en de kerken van Westkerke, Schakerloo (1578) en Poortvliet. In 1577 koos de stad Tholen voor de prins van Oranje. Het jaar daarop vond de Reformatie op het eiland Tholen plaats. Alle katholieke geestelijken verlieten toen het eiland Tholen. In 1585 maakten de timmerlieden Jan en Pier Janszn het bestek voor de heropbouw van de kerk en toren.

De laatste restauratie van kerk en toren vond plaats van 1971-1975. Een deel van de ruim 2 miljoen gulden, die deze restauratie kostte, is toen gebruikt voor het vernieuwen van de kolommen tussen het schip en de zijbeuken, die als gevolg van de brand in de 16e eeuw in slechte staat waren. In het begin van de 19e eeuw werd niet alleen het begraven in kerken verboden doch ook binnen de bebouwde kom. Het kerkhof bij de kerk werd gesloten. In 1829 nam de gemeente de huidige begraafplaats aan de Hogeweg in gebruik. Inwendig bevat de kerk enkele oude grafzerken, die bij de preekstoel uit 1645 zijn neergelegd. Ook de koperen houders van het doopbekken en de zandloper aan de kansel, de kaarsenstandaard en de koperen kroon zijn van oude datum. De banken van de kerkeraad en kerkvoogdij zijn mogelijk 18e-eeuws. De overige banken zijn na de restauratie geplaatst. Een belangrijk historisch onderdeel van de kerk is het rijk van snijwerk voorziene orgel dat in 1806 is geschonken door de Amsterdamse koopman Abraham Dumont en zijn echtgenote Cornelia Jacoba van Gaaswijk. Het orgel is het jaar daarvoor aanbesteed bij Abraham Meere in Utrecht. Het heeft een hoge graad van oorspronkelijkheid, die bij dergelijke oude orgels nog maar weinig voorkomt. Tegenwoordig is het de kerk van de Hersteld Hervormde Gemeente Poortvliet. (bron o.a. en voor nadere informatie zie het artikel over de geschiedenis van de Hervormde kerk)

- Gereformeerde (PKN) Ontmoetingskerk (Zuidplantsoen 3). "In juni 1836 wordt in Poortvliet de Gereformeerde Kerk onder het Kruis geïnstitueerd. Jarenlang kwam deze gemeente samen in een woning in de Langestraat, naast het "Ouwe Raeduus". In 1887 wordt door allerlei verwikkelingen onderling aansluiting gezocht bij het kerkverband Nederduits Gereformeerde Kerk. Men ging kerken in een gebouw in de Stoofstraat. Na een scheuring in februari 1943, toen de overgebleven groep Gereformeerden slechts 67 doop- en belijdende leden telde, bleek dit gebouw veel te groot en daarbij kwam ook nog, dat het gebouw door de oorlog in een slechte staat geraakt was. Gezien het geringe aantal leden van de kerk was het onmogelijk om zelfstandig een predikant te beroepen. In 1949 werd daarom in het beroepingswerk een combinatie aangegaan met de Gereformeerde van Tholen. Als eerste gezamenlijke predikant voor beide gemeenten werd beroepen J.H. Halsema. Op 4 juni 1950 deed hij intrede en het is mede aan deze predikant te danken dat in 1952 door onze gemeente het huidige kerkgebouw op Zuidplantsoen 3 kon worden betrokken.

In de loop der jaren werd dit gebouw aan de kleine kant. Ook bleek het ontbreken van een vergaderzaal een handicap. In 1981 heeft dan ook een ingrijpende plaatsgevonden. Er is een geheel nieuwe kerkzaal tegenaan gebouwd en de oude kerkruimte bood na de verbouw plaats aan een vergaderzaal, de consistorie en een keukentje. Met veel zelfwerkzaamheid is een prachtig resultaat bereikt, waar men trots op kan zijn. In de loop der jaren kwamen er steeds meer jonge gezinnen. De kindernevendienst en de kinderoppas hadden te weinig ruimte in de consistorie en het zaaltje van de kerk. Daarom is in 2004 een aanbouw aan het huidige kerkgebouw gerealiseerd. Ook dit keer is met veel zelfwerkzaamheid een prachtig resultaat bereikt.

De vis die nu aan de voorgevel van ons kerkgebouw prijkt, heeft eerst op de schoorsteen van de oude kerk gestaan.Daarom heeft onze kerk in de volksmond de naam Vissenkerkje gekregen. Na de laatste verbouwing is de vis grondig gerenoveerd en naar voren gehaald. Maar waarom een vis aan de gevel van ons kerkgebouw? De vis is al een heel oud symbool van de christelijke kerk. Ten tijde van het Romeinse Rijk werden christenen vervolgd en leefden ze o.a. in de catacomben van Rome. Als je iemand tegenkwam van wie je niet zeker wist of hij of zij christen was, tekende je een boogje op de wand. Als de ander dat beantwoordde met een omgekeerd boogje eroverheen, waardoor de tekening van een vis ontstond, wist je dat het vertrouwd was om over het geloof in Jezus Christus te praten. Het was dus een geheimtaal, een afgesproken teken. En daar kwam nog iets bij. Het Griekse woord voor vis is I-Ch-Th-U-S. Elk van de vijf letters staat voor een woord: J esous Ch ristos, Th eou H u ios S ooter, en dat is de beknopte geloofsbelijdenis: Jezus Christus is de Zoon van God en Redder. Dat is ook de betekenis van het visje dat je hier en daar op auto's ziet, en dat is de belijdenis waar onze gemeente voor wil staan." (bron: Ontmoetingskerk Poortvliet)

- Korenmolen De Korenaar in Poortvliet is een ronde stenen bovenkruier uit 1710 en is te bezichtigen.

- Geschiedenis van het recht- en raadhuis.

Terug naar boven

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Poortvliet, met laagsteprijsgarantie!

Terug naar boven

Beeld

- Fotoreportage van Poortvliet door Kees Wittenbols uit Breda. Zie onderaan de pagina ook deel 2.

Terug naar boven

Links

- Onderwijs en kinderopvang: - Basisschool De Eevliet. - Jenaplan School met de Bijbel. - Bij Peuteropvang Zo op Klein Duimpje in Poortvliet spelen de kinderen in de gezellig ingerichte ruimte op vaste dagdelen samen. Er zijn maximaal 16 kinderen met 2 vaste leidsters. Zo kunnen ze spelenderwijs hun ervaringswereld uitbreiden. Door middel van spel- en ontwikkelingsmateriaal, buiten spelen, knutselactiviteiten, liedjes zingen en spelletjes doen, leren ze iedere keer iets bij. Taalstimulering is hierbij heel belangrijk.

Reactie toevoegen