Status

- Ridderkerk is een dorp en gemeente in de provincie Zuid-Holland.

- Wapen van de gemeente Ridderkerk.

- Onder de gemeente Ridderkerk vallen naast de gelijknamige hoofdplaats ook de dorpen Bolnes, Oostendam, Rijsoord en Slikkerveer en de buurtschappen Zwet en Oude Molen. De dorpen hebben wel een eigen postcode, maar niet hun eigen plaatsnaam in het postcodeboek en de gemeentelijke basisregistratie BAG; voor de postadressen liggen deze dorpen, samen met hun hier opgesomde (delen) van buurtschappen, allemaal 'in' Ridderkerk. Bij elkaar zijn er 5 dorpen en 2 (delen) van buurtschappen binnen de gemeente.

- Foto's van de plaatsnaamborden in de gemeente Ridderkerk.

Dialect

Rekarreks is het dialect van Ridderkerk. In een door het Rotterdams beïnvloede vorm wordt het vandaag de dag nog veel gesproken.

Naam

Oudere vermeldingen
1280-1287 Riderkerke, 1292 Riederkerke.

Naamsverklaring
Samenstelling van kerk en ridder, een volksetymologische omduiding van Rieder, de geadjectiveerde vorm Riede. De naam van dit thans verdwenen gehucht (12e eeuw Riede, 1216 Rithe) is waarschijnlijk identiek met het Oudnederlandse riede 'riet', of anders met een tot de groep van rijt (zie Rijt) behorend woord riede 'beek, waterloop'. De Riederwaard werd in 1373 door de zee overstroomd. Albrecht van Beieren liet in 1403 het oostelijk deel opnieuw bedijken. Het dorp Riede werd toen herbouwd, om kort daarop in de Sint Elisabethsvloed (1421) voorgoed ten onder te gaan.(1)

Ligging

De gemeente Ridderkerk ligt aan de rivieren de Nieuwe Maas en de Noord en ligt verder ZO van de stad Rotterdam, Z van het dorp Krimpen aan den IJssel en de stad Capelle aan den IJssel, ZW van het dorp Krimpen aan de Lek, W van het dorp Alblasserdam, NW van het dorp Papendrecht, NNW van het dorp Hendrik-Ido-Ambacht, N van het dorp Zwijndrecht, NO van het dorp Heerjansdam en ONO van het dorp Barendrecht. In het W van de gemeente bevinden zich het Knooppunt Ridderkerk en de A15 en A16; door het ZO van de gemeente loopt de A15.

Statistische gegevens

In 1840 omvat de gemeente Ridderkerk 465 huizen met 4.546 inwoners, verdeeld in het gelijknamige dorp 76/725 (=huizen/inwoners), de buurtschappen De Oostendam 26/205, De Rijsoordsche Straat 26/342, Het Slikkerveer 35/367 en Bolnes 62/527 en 'onderscheidene dijken' 240/2.380. Tegenwoordig heeft de gemeente ca. 19.000 huizen met ca. 46.000 inwoners, waarvan ca. 11.000 huizen met ca. 26.000 inwoners in het gelijknamige dorp. Dit is exclusief de aantallen voor de dorpen Bolnes, Oostendam, Rijsoord en Slikkerveer, die geen eigen postcode en postale plaatsnaam hebben en daarom voor de postadressen formeel ook 'in' Ridderkerk liggen en daarom in statistieken vaak ook, op zich ten onrechte dus, bij dat dorp worden gerekend.

Geschiedenis

"Al in de 12e eeuw bestond er aan de rivier de (Maas-)Merwede een nederzetting met de naam Riede. Aangezien het dorpje tussen 1373 en 1375 meermalen werd getroffen door overstromingen, trokken de inwoners weg. De inwoners besloten het gebied droog te leggen en creëerden hiermee de polders Oud- en Nieuw-Rijerwaard. In 1404 was de eerste polder, de Oud-Rijerwaard, voltooid. Deze lag aan de oostelijke kant van de Lagendijk. Enkele decennia later was de westelijke zijde drooggelegd en ontstond de Nieuw-Rijerwaard. De eerste bewoners vestigden zich aan de Oostendam, het hoogste punt van de Rijerwaard. In 1446 is Ridderkerk officieel gesticht, toen ambachtsvrouw Margriet van Comene een handvest opstelde met regels voor het bestuur en de bevolking. Tegelijkertijd ontstonden in de omgeving ook andere dorpjes in de drooggelegde Rijerwaard, zoals Bolnes, Oostendam, Rijsoord en Slikkerveer.

De inwoners van de dorpjes rondom Ridderkerk leefden in de 15e en 16e eeuw met name van de akkerbouw en veeteelt. Vanaf de 17e eeuw begonnen veel boeren ook aan vlasbewerking te doen. Het vlas werd geweekt in de rivier het Waaltje en onder meer verwerkt tot touw en linnen. Ook werd uit het vlas lijnzaad gewonnen, dat werd geëxporteerd. Door de komst van de scheepsbouw in de 19e eeuw steeg de werkgelegenheid en werd de infrastructuur verbeterd en uitgebreid. Aan de rivieren de Noord en de Nieuwe Maas ontstonden grote scheepswerven en het aantal inwoners nam aanzienlijk toe. In de 19e eeuw zijn de dorpen Rijsoord en Strevelshoek aan de gemeente toegevoegd. Ondertussen veranderde de economie van Ridderkerk aanzienlijk. De scheepsbouw en de vlasbedrijven maakten plaats voor enorme bedrijventerreinen en schone industrie." (bron: Stadsarchief Rotterdam, waar je ook het gemeentearchief van deze gemeente kunt vinden van 1579-1969, plus een fotocollectie, en bouwtekeningen van 1926-1989).

Als je je nader wilt verdiepen in de geschiedenis van Ridderkerk, kun je terecht bij de volgende instanties:

- "In 1963 werd, door enkele mensen die de historie van de gemeente een warm hart toedroegen, het plan opgevat een historische vereniging te vormen. Zij waren het erover eens dat waardevolle historische aspecten verloren dreigden te gaan en dat deze voor het nageslacht bewaard moesten blijven. In 1965 besloot men Stichting Oud Ridderkerk op te richten. De stichting stelt zich tot doel: "het nemen van maatregelen, strekkende tot behoud, al dan niet onder verwerving door de stichting zelve, van roerende en onroerende goederen, die van historisch belang geacht kunnen worden voor de inwoners van de gemeente. Zij beoogt haar doel te bereiken door het geven van voorlichting, daaronder begrepen het publiceren van door haar verzamelde gegevens, die van historisch belang kunnen worden geacht en door alle andere wettige middelen, die voor het bereiken van haar doel bevorderlijk kunnen zijn.” Met dit ideaal ging de stichting van start.

Na een aantal wat minder actieve jaren is de draad in 1979 weer opgepakt, met als resultaat dat in 1983 de Oudheidkamer voor het publiek kon worden opengesteld. Naast de vaste expositie, die de geschiedenis van de gemeente verbeeldt, werd in de loop van de jaren een keur van activiteiten ten behoeve van de Ridderkerkse bevolking ontwikkeld, waarvan de acht tot tien wisselexposities per jaar het meest in het oog springen. Donateurs voor Stichting Oud Ridderkerk zijn altijd van harte welkom. Je kunt al donateur worden vanaf € 7,50 per jaar. Wil je ook jaarlijks de twee boekjes ontvangen over de historie van de gemeente, dan is het donatiebedrag vanaf € 15,00 per jaar."

- De Ridderkerkse Oudheidkamer bevindt zich in de historische dorpskern, op Kerksingel 26. Het museum huist in de voormalige, uit 1840 daterende dorpsschool. De school is begin jaren tachtig van de vorige eeuw verbouwd en ingericht als Oudheidkamer. Sinds die tijd hebben de activiteiten van Stichting Oud Ridderkerk een grote vlucht genomen. In een permanente tentoonstelling wordt de historie van de gemeente belicht en zijn tal van typisch Ridderkerkse zaken te bezichtigen. Daarnaast wordt door de stichting zo’n 8 tot 10 maal per jaar een wisselexpositie ingericht over een keur van onderwerpen. Deze onderwerpen variëren: Ridderkerkse kunstenaars exposeren en het Ridderkerks verenigingsleven krijgt, bijvoorbeeld ter gelegenheid van een jubileum, de mogelijk om iets over hun werk en geschiedenis te laten zien. Kortom, de Oudheidkamer is van en voor de Ridderkerkers. Op de 'Singelzolder' worden lezingen, dia-voorstellingen en informatiebijeenkomsten gehouden.

Door de vele activiteiten die door de inmiddels tachtig vrijwilligers van Stichting Oud Ridderkerk worden ontplooid, groeide de Oudheidkamer uit zijn jasje. Omdat de aan de Oudheidkamer grenzende onderwijzerswoning vrijkwam, kon deze bij het museum worden gevoegd. Door een goede samenwerking met de gemeente, het bedrijfsleven, de middenstand en de burgerij werden voldoende middelen bijeen vergaard om de verbouwing te realiseren. In 2000 kon het gerenoveerde pand opnieuw in gebruik worden genomen. De werkgroepen, zoals genealogie en de fotoclub, kunnen sindsdien hun werk onder goede omstandigheden voortzetten en publiek ontvangen. In de prachtige nieuwe wisselexpositieruimte hebben inmiddels al tientallen tentoonstellingen opgesteld gestaan. Een groep enthousiaste vrijwilligers is nog altijd wekelijks bezig om in de verschillende ruimten onderhoudswerkzaamheden en kleine verbouwingen te realiseren. De Oudheidkamer beschikt over een lift, waardoor het hele gebouw ook goed bereikbaar is voor bezoekers die wat minder goed ter been zijn, dus ook voor rolstoelgebruikers. De toegang tot de Oudheidkamer is gratis.

In de Oudheidkamer is een van de voormalige schoollokalen ingericht als sfeervolle trouwzaal. Bruidsparen kunnen in Ridderkerk tegenwoordig uit meerdere locaties kiezen waar hun huwelijk wordt gesloten en de Oudheidkamer is één van de mogelijkheden. Aanvragen om in het plaatselijk museum te trouwen verlopen via het Gemeentelijk Service Centrum in het gemeentehuis. tel. 0180-451234. Voor groepen en schoolklassen bestaat er ook gelegenheid om buiten de openingstijden van het museum te worden rondgeleid. Kinderen kunnen hier beleven hoe het vroeger was, toen oma en opa nog kinderen waren. Op de begane grond kunnen de leerlingen kennis maken met de scheepsbouw, de 'harde' en de 'zachte' Bakker, de landbouw en de vlasbewerking. En ook met de geschiedenis van Huys ten Donck en met de archeologische vondsten van kasteel Huis te Woude. Op de entresol zijn een huisje, een winkel en een schoenmakerij ingericht. Verder vind je er gereedschap van de timmerman en de klompenmaker. Hoe moest je een brand blussen met die oude brandspuit? En welke spelletjes werden gespeeld? Waarom moest de meester op school zo streng zijn? De kinderen van nu mogen in een oude schoolbank zitten en ervaren of het moeilijk is om met een griffel op een lei te schrijven."

Erfgoed

- "De nota 'Erfgoedbeleid - Cultuurlandschap en historische stedenbouw' (2013) gaat over de omgang met cultuurlandschappen en historische stedenbouw in de gemeente Ridderkerk. Dit is het bebouwde en onbebouwde landschap uit het verleden. Omdat dit landschap op een aantal plekken nog gaaf en waardevol is, willen wij hier zorgvuldig mee omgaan. De aandacht voor een gebiedsgerichte benadering van erfgoed is landelijk aanwezig en heeft zich vertaald in regelgeving die het onderzoek naar cultuurhistorische waarden bij ontwikkelingen verplicht stelt. Om zorgvuldig met cultuurlandschap om te kunnen gaan is een overzicht van de aanwezige cultuurhistorische waarden nodig. Voor onze gemeente geldt dat er veel in kaart is gebracht, maar dat deze informatie alleen gefragmenteerd is terug te vinden in (beleids)documenten. Deze nota benoemt op hoofdlijnen de waardevolle aspecten van het cultuurlandschap in onze gemeente en geeft richting aan de wijze waarop we hier mee om willen gaan.

Wat is erfgoed? Een breed begrip - op z'n breedst: de erfenis, wat over is van het verleden. Dat is alles; er is immers niets dat niet uit het verleden komt. Voor het beleid gaat het om materieel erfgoed van onroerende zaken. Het roerende erfgoed, zoals archiefstukken of schilderijen, en immaterieel erfgoed zoals verhalen en tradities vallen buiten dit beleid. Binnen deze nota is het onderwerp toegespitst op cultuurlandschap en historische stedenbouw. Dit is de fysieke ruimte (‘het decor’) waarin de geschiedenis van Ridderkerk zich afspeelt met verhalen en anekdotes over polders en dijken, geloofsleven en de kerken, hun opkomst en ondergang van werven, of over een molen die over de Waal sprong.

Erfgoed. Deze nota over cultuurlandschap en historische stedenbouw maakt deel uit van het erfgoedbeleid van de gemeente Ridderkerk. Maar erfgoed is breder en omvat hiernaast ook archeologie en de monumentenzorg. Archeologie richt zich op sporen van mensen in de bodem. Bij monumenten gaat het om de zorg voor individuele gebouwen en objecten. Het beleid voor archeologie en monumenten is in aparte documenten neergelegd. In deze nota gaat het juist niet om opzichzelfstaande gebouwen of objecten maar om de grotere omgeving: een gebiedsgerichte benadering van erfgoed. Bij cultuurlandschap gaat het vooral om het buitengebied met dijken, watergangen, polderverkaveling, landgoederen, oude boerderijen. Deze elementen zorgen voor ruimtelijke kenmerken als openheid, een lage horizon, een sterke richting van lange rechte lijnen. Als onderdeel van het cultuurlandschap gaat de historische stedenbouw over het bebouwde gebied zoals de oude kern van Ridderkerk, de dijk- en polderlinten en de latere dorpsuitbreidingen. Deze gebieden hebben een ruimtelijke samenhang en geven een beeld van de tijd waarin ze werden gebouwd.

Erfgoed van de toekomst. Aan de basis van erfgoedbeleid ligt de aanname dat het zin heeft dat mensen kunnen zien dat hun omgeving een verleden heeft - zoals zijzelf dat ook hebben. Wij zijn niet uit de lucht komen vallen - er was iets voor ons. Niet alleen voorouders, maar ook het werk van hun handen: de steden en het landschap. Dat is het erfgoed van het verleden. Er zal ook iets na ons zijn, het werk van onze handen. Dat is het erfgoed van de toekomst. De opgave van het beleid - de omgang met erfgoed - is om het verleden te verbinden met de toekomst.

Beleid. Dit oude cultuurlandschap is in Ridderkerk op veel plekken nog duidelijk herkenbaar en soms bijzonder gaaf bewaard gebleven. Het beleid is erop gericht hier zorgvuldig mee om te gaan. Wij willen het bijzondere karakter van plekken bewaren door de fysieke overblijfselen uit het verleden herkenbaar te houden. Door aan te sluiten op bestaande structuren in het landschap kan ook de ruimtelijke samenhang versterkt worden. Het herkenbaar houden van de eigenheid en schoonheid van plekken draagt bij aan de kwaliteit van de omgeving. Een gebiedsgerichte benadering betekent ook dat het beleid ruimte biedt voor nieuwe ontwikkelingen. Niet alleen omdat het leven gewoon doorgaat en een ruimtelijke vertaling vindt. Maar ook omdat juist door ontwikkelingen mogelijkheden ontstaan voor (economische) dragers: Behoud door ontwikkeling." Aldus een deel van de inleiding van deze nota.

Recente ontwikkelingen

- De komende jaren wordt het bovenregionaal agrologistiek bedrijventerrein Nieuw Reijerwaard (Z van Knooppunt Ridderkerk) gerealiseerd in de gelijknamige polder. Achtergrondinformatie over Nieuw-Reijerwaard (w.o. bijv. het stedebouwkundig plan) op de site van de provincie Zuid-Holland. In 2014 heeft de Raad van State diverse bezwaren van omwonenden afgewezen en aanpassingen voorgesteld. Volgens de planning moet het terrein in 2020 gereed zijn.

Bezienswaardigheden

Rijksmonumenten
- Ridderkerk heeft 47 rijksmonumenten.

Singelkerk
"De oudste kerk in Ridderkerk dateerde uit 1105. Deze is door de St. Elizabethsvloed van 18 november 1421 verzwolgen. Waarschijnlijk een paar jaar later is de kleine kerk (nu het achterste deel van de kerk) herbouwd. Deze kleine kerk had een torentje, dat sinds de restauratie van 1993 weer goed te zien is. Het is achtkantig en voorzien van galmgaten. Het betreft het huidige ooievaarsnest. In 1448 werd een aanvang gemaakt met het bouwen van de huidige Singelkerk (Kerksingel 1). Deze is tegen de kleine kerk aangebouwd. Aan de buitenzijde is goed te zien dat de muur van de kleine kerk is verhoogd ten behoeve van het grote dak. De stenen zijn in een andere richting gemetseld. In 1452 is de kerk, evenals de vorige, gewijd aan Sint Joris, ook al was de kerk nog niet helemaal voltooid. Aan het eind van de 15e eeuw verrees tegen de zuidwand een kapel met een kruisgewelf. Deze kapel werd later gebruikt als cachot en doet thans dienst als garderobe. In 1572 is de kerk door toedoen van de watergeuzen voor de Reformatie gewonnen. Deze geuzen hebben ook de Sint Joriskerk gezuiverd van beelden en altaren. Sinds de in 1602 aangelegde singel rondom de kerk wordt de kerk Singelkerk genoemd.

Rondom de Singelkerk in Ridderkerk was een begraafplaats en ook in de kerk zelf werden mensen begraven. Dit laatste is in 1829 door de overheid uit hygiënische overweging verboden. De kerk en de toren zijn in 1920 door brand verwoest. De oorzaak is niet zeker. Waarschijnlijk is kortsluiting de oorzaak, of het laten liggen van een brandende sigaar bij werkzaamheden na afloop van de dienst. Gelukkig zijn de kanselbijbel en het archief gered. Slechts de muren bleven staan. De grafzerken in de kerk werden onherstelbaar beschadigd, evenals het praalgraf van de familie Groeninx van Zoelen. Bij de herbouwwerkzaamheden is aan de noordzijde een uitbouw en aan de zuidzijde een consistoriekamer aangebracht. Precies een jaar na de brand is de gerestaureerde kerk in 1921 weer in gebruik genomen.

Het Maarschalkerweerd-orgel uit 1904 is bij de hierboven beschreven brand in 1920 volledig in de as gelegd. Vervolgens kwam er een orgel van de firma Dekker uit Goes. In 1970 geeft orgelbouwer Pels en Van Leeuwen aan dat verdere restauraties niet zinvol meer zijn en beter tot nieuwbouw kan worden overgegaan. Als 23-jarige krijgt Jan L. van den Heuvel te Dordrecht in 1970 de opdracht om een 32 stemmen tellend orgel te bouwen, verdeeld over 3 klavieren en vrij pedaal. In het gehele orgel (kassen met balustrade) werd o.a. 20 m mahoniehout verwerkt (Sipo-Mahonie). Het beleg van de ondertoetsen is elpenbeen met inlegwerk van braziliaans palissanderhout. De boventoetsen en registerknoppen zijn zwart ebbehout. De bakstukken (zijstukken van de klavieren) zijn van palissanderhout met inlegwerk van elpenbeen. Biezen en letters van de registernaamplaatjes zijn met bladgoud verguld. Het front heeft 247 pijpen. Alle labia der frontpijpen en tevens het beeldhouwerk is met bladgoud verguld.

Adviseur bij de bouw was de heer Koos Bons uit Maassluis. In zijn keuringsrapport staat o.a.: "Het metalen pijpwerk is hoogwaardig: wanneer men de pijpen van bovenaf bekijkt, ziet men dat ze dikwandig zijn en van zeer solide makelij. Door de vaststelling van de pijpenmensuren onstond een klankbeeld, dat geheel geschikt is voor de kerkruimte van de Singelkerk te Ridderkerk, en vooral ook voor de aard van de erediensten die in het gebouw gehouden worden: een deftige, meer naar het donkere gerichte orgelklank, die in het zachte spel fijnzinnig en soms mystiek aandoet, in het zeer sterke spel een robuustheid vertoont, die weldadig en verzadigd uitklinkt. Er is een orgelklank bereikt die, in afwijking van andere nieuwe orgels in Nederland, niet scherp en vlak klinkt, maar rijk voorzien is van kleurrijke registers, zowel in de grondstemmen als in de vulstemmen en tongwerken. De windtoevoer is niet te star, zodat met name in het volle spel de klank levendig blijft, zonder dat er een windtekort ontstaat." (bron: Hervormde (PKN) Singelkerk)

Gevelstenen
- Gevelstenen in Ridderkerk.

Landschap, natuur en recreatie

- De Ridderkerkse Griend is een waardevol gebied, zowel qua natuurwaarden als cultuurhistorisch gezien. Het gebied grenst aan de rivier de Noord en staat onder invloed van eb en vloed. Zoals de naam van het gebied al aangeeft is de voormalige gors in het verleden omgevormd tot een griend. Iedere drie jaar werden de essen en wilgentenen geoogst. In een deel van het gebied is deze traditie is ere gehouden. De Ridderkerkse Griend behoort tot de drie belangrijkste buitendijks gelegen grienden in Zuid-Holland. Het Zuid-Hollands Landschap wil de griendpercelen concentreren in het noordelijke deel van het gebied.

Een doorgeschoten stuk griend in dit deel zal dan ook in ere hersteld worden. In het zuidelijke deel laat Het Zuid-Hollands Landschap een stuk hakhoutgriend doorschieten tot vloedbos. Het zuidelijkste stukje Ridderkerkse Griend grenst aan de Crezéepolder. In 2013 is deze polder omgevormd tot een nieuw stuk getijdennatuur. De twee natuurgebieden zijn nu op elkaar aangesloten. Hierdoor is één gebied ontstaan waar alle natuurtypen voorkomen die bij getijdennatuur horen. Van slikplaten in de Crezéepolder tot wilgenvloedbos in de Ridderkerkse Griend. En dat allemaal goed beleefbaar voor recreanten. De Ridderkerkse Griend is vrij toegankelijk voor wandelaars. De ingang van het gebied ligt aan het einde van Jachthaven Ridderkerk, Haven. Bij hoog water kan het gebied overstromen.

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Ridderkerk, met laagsteprijsgarantie!

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Ridderkerk (online te bestellen).

Links

- Gemeente: - Officiële site van de gemeente Ridderkerk. - Nieuws van de gemeente op Facebook.

- Media / nieuws: - RTV Ridderkerk is de lokale omroep voor de gelijknamige gemeente.

- Muziek: - "Het in 1920 opgerichte Harmonieorkest Harpe Davids uit Ridderkerk beoogt voor iedereen aantrekkelijke en uitdagende muziek te spelen. Hiermee bedoelen we dat het niet alleen leuk moet zijn om de muziek te spelen, maar ook zeker om naar te luisteren. Met uiteenlopende optredens brengen we een divers repertoire ten gehore voor een uiteenlopend publiek. Zo spelen we klassieke (harmonie)werken, maar ook film- en musicalmuziek. Daarnaast staan er vanuit onze christelijke achtergrond regelmatig religieuze of koraalmatige werken op de lessenaar. Met deze brede insteek spreken wij een groot publiek aan en wordt onze medewerking gevraagd bij bijvoorbeeld Veteranendag, Dodenherdenking en Koningsdag. Maar ook onze eigen concerten zijn divers en veelzijdig ingericht. Denk hierbij aan spetterende concerten in samenwerking met andere artiesten of bijvoorbeeld een koor. Daarnaast begeleiden we een aantal keer per jaar een kerkdienst, bijvoorbeeld met Pasen of Kerstmis. Het Harmonieorkest staat sinds 2019 onder leiding van Anton Weeren. Als je belangstelling hebt om met het Harmonieorkest mee te gaan spelen, kun je op maandagavond eens langskomen tijdens onze wekelijkse repetitie (van 19.30-22.00 uur, locatie: Kerkweg 80)."

• 1. Nederlandse plaatsnamen verklaard,
  van Berkel, Gerald, and Samplonius Kees
  , (2018)