Status

- Riel is een buurtschap in de provincie Noord-Brabant, in de regio Kempen, in grotendeels gemeente Eindhoven, deels gemeente Geldrop-Mierlo. T/m 30-4-1921 gemeente Zesgehuchten. Per 1-5-1921 over naar gemeente Geldrop. In 1973 is middels een grenscorrectie een W deel van de buurtschap overgegaan naar de gemeente Eindhoven. Het resterende deel is in 2004 opgegaan in de nieuwe gemeente Geldrop-Mierlo.

- De buurtschap Riel valt voor de postadressen grotendeels onder de stad Eindhoven (stadsdeel Stratum), deels onder het dorp Geldrop.

- De buurtschap Riel heeft geen plaatsnaamborden. Blijkens de Toekomstvisie (zie daarvoor het hoofdstuk Recente ontwikkelingen) is dat wel een wens van de inwoners.

Naam

Oudere vermeldingen
1302 Riele, 1306 Rile.

Naamsverklaring
Mogelijk een samenstelling van de plantnaam riet en lo 'bos'. Vergelijk Riel bij Alphen.(1)

Ligging

De buurtschap Riel ligt rond de gelijknamige weg en de Rielsedijk (voor zover gelegen buiten de kern van Geldrop, dus W van de Gijzenrooiseweg), W van Geldrop, direct ZO van Eindhoven. De weg Riel valt onder de gemeente Eindhoven, de Rielsedijk valt deels onder Geldrop, deels onder Eindhoven. Onder de link kun je zien welke huisnummers onder welke plaats vallen, waarbij de kanttekening dat de huisnrs. 20 t/m 26 bij beide voorkomen.

Statistische gegevens

In 1840 omvat de buurtschap Riel 24 huizen met 144 inwoners. Tegenwoordig heeft de buurtschap ca. 60 huizen - waarvan ca. 40 op Eindhovens grondgebied en ca. 20 op Geldrops grondgebied - met ca. 150 inwoners.

Geschiedenis

De oudste bewoning van Riel die we schriftelijk kunnen aantonen, moeten we situeren op een hooggelegen pleistocene dekzandrug. Plaatselijk werd deze hoogte "de Donck" genoemd. De Donck lag in het zuidelijk gedeelte van Riel, daar waar we ook een dikke eslaag tegenkomen. Langs de Donck stroomde een beekje genaamd de Lakerloop. Momenteel is dit nog slechts een droog slootje langs een oud perceel. Op de Donck lagen enkele huizen, waarvan de hoeven van de Heilige Geest (= Armbestuur) van 's-Hertogenbosch het belangrijkst waren. Deze komen we in de archieven van deze Bossche instelling tegen vanaf 1306.

Nabij de H. Geesthoeven lagen de meeste huizen, terwijl momenteel de huizen gericht zijn op de Rielsedijk. Deze verschuiving moeten we dateren omstreeks 1750. Vijf van de totaal circa twaalf huizen die daar lagen, werden rond die tijd gesloopt en niet meer opgebouwd, terwijl twee andere huizen onbewoond bleven. De meeste 'nieuwbouw', aan het einde van de 18e eeuw, vond plaats nabij de Rielsedijk.

In Riel heeft een omgracht pand gestaan, genaamd het Speelhuis, een jachthuis uit omstreeks 1700, dat in 1887 tot boerderij is verbouwd. De laatste resten hiervan zijn in 1945 afgebrand. Sinds 1487 was er in Riel ook een kapel, die was toegewijd aan Onze Lieve Vrouw van de Zeven Smarten, Sint Antonius Abt en Sint Bastiaan. Deze kapel is enkele malen verwoest. De kapel kwam in 1648 in handen van de protestanten en werd vanaf ongeveer 1660 niet meer gebruikt, waarna deze in verval is geraakt en is inmiddels verdwenen.

In 1876 was er in Riel een grote brand, zodat er vrijwel geen bouwwerken meer zijn die ouder zijn dan dit jaar. Ook in 1923 woedde er een brand.

Sinds 1987 is Riel een beschermd dorpsgezicht. De historische waarde van de buurtschap komt met name voort uit het feit dat het een van de weinige oude agrarische nederzettingen in Brabant is die haar oorspronkelijke karakter heeft behouden. De oude wegenstructuur is goeddeels intact gebleven. Er wordt momenteel gewerkt aan een bestemmingsplan om het karakter van de buurtschap te behouden.

- Nadere informatie over de geschiedenis van Riel.

Recente ontwikkelingen

- Voor de inwoners beoogt de Toekomstvisie Riel (2016) het toetsingskader te zijn voor: de ontwikkelingen, besluitvorming en planvorming voor het gebied; het onderhoud en handhaving van de afspraken/regelgeving voor het gebied; relevante aspecten van de nabije omgeving, en de basis te vormen voor een programmatische aanpak. De visie is gericht op behoud van rust in een historische en natuurlijke omgeving. Deze rust leent zich slechts voor extensieve recreatie, zoals wandelen en fietsen. De visie richt zich vooral op het behoud van het unieke karakter betreffende: de bebouwing en inrichting van de erven; het streekeigen cultuurlandschap; de bijpassende wegenstructuur en inrichting van de openbare ruimte. Aanvullend wordt aandacht gegeven aan herstel van historische elementen en het opnemen van nieuwe passende/duurzame elementen.

Voor de bescherming van het landschap en de rijke flora en fauna zijn vooral van belang: behoud van het kleinschalige agrarische karakter; behoud en versterking van de groene functies (houtwallen, heide, bolle akkers, ecologische verbindingszone); afwezigheid van stedelijke bebouwing in de nabijheid c.q. in het gezichtsveld. Voor bescherming zijn verder van belang: behoud van onverharde wegen en paden; gemotoriseerd verkeer alleen toestaan indien lokaal verkeer; handhaving en goed onderhoud van de centraal gelegen (eiken) weiden; effectief beheer van de waterschapselementen (waterafvoer wanneer nodig en goede oplossing voor het omliggende gebied). Nog een wens uit de toekomstvisie: "Het is logisch om de bosgordel door te trekken tot de Geldropseweg. Dat resulteert in een goede afscherming en past in de ecologische hoofdstructuur. Goed overleg met alle betrokkenen is nodig om te komen tot de juiste route."

Bezienswaardigheden

- De langgevelboerderijen op Riel 2, 13 en 14 zijn rijksmonumenten.

- De driehoekige vorm van het plein op Riel heeft weinig te maken met de zo typische zeer oude driehoekige pleinen in andere Brabantse dorpen en buurtschappen. Dit plein is een situatie die op toevallige wijze pas later is ontstaan.

- In 1487 is de eerste kapel gebouwd langs het kerkpad naar de kerk in Zesgehuchten. Deze is in 1512 verwoest en in 1520 weer opgebouwd. In 1648 komt de kapel in handen van de protestanten. Na een tijdje als schooltje in gebruik te zijn geweest, is de kapel in de 18e eeuw gesloopt. Omstreeks 1867 wordt langs de Rielsedijk een kleine Mariakapel opgericht, die inmiddels verdwenen is. De huidige Mariakapel, gewijd aan Onze Lieve Vrouwe van de Zeven Smarten en gelegen op grondgebied van Eindhoven, is in 2008 gerealiseerd door de buurtbewoners van Riel en ontworpen door architect André de Bock. De kapel is op 13 september 2008, na een processie begeleid door het gilde van St. Catharina en St. Barbara uit Geldrop, ingewijd door pater Paul Iruthayasamy, pastoor van parochie PiusX. Na tien jaar wensen, dromen, plannen maken, tekenen, vergunningen aanvragen en metselen, heeft de Heilige Maagd officieel haar plaats ingenomen in de nieuwe kapel op de hoek van Riel en de Rielsedijk.

Het kapelletje was jarenlang een wens van de inewoners van Riel. "We hebben veel historie van het gebied achterhaald", vertelt Titia Droog. Adriana van Brunschot: "Vlak bij mijn huis heeft in de 17e eeuw een grote kapel gestaan met maar liefst drie altaren, dat was een logeerplaats voor paters Augustijnen. En er zou ooit ergens een kapel van Maria hebben gestaan, maar niemand weet waar." Architect André de Bock “wilde niets kopiëren". Hij snapte wel dat het niet te groot moest worden, ook moest het recht doen aan de twee naastgelegen monumentale boerderijen. De kapel heetft een kleine nis, die plaats biedt aan het doopvont - dat naar verluidt stamt uit de kapel van de Augustijnen - en een tegeltableau met de afbeelding van Maria. De bezoekers kunnen een kaarsje plaatsen tussen het verroeste ijzer door van het bij een Astens antiekwinkeltje op de kop getikt hekwerk. Gerrit Nolde, voormalig hovenier in Riel, heeft een rolstoeltoegankelijk pad aangelegd.

Landschap, natuur en recreatie

- Buurtschap Riel met bijbehorend buitengebied is grotendeels onderdeel van de groene (noord-zuid) corridor tussen Eindhoven en Geldrop. Een groot deel van het buitengebied is in eigendom van Brabants Landschap, die in de omgeving o.a. werkt aan behoud en herstel van de natuur en het oude cultuurlandschap van de Gijzenrooise Zegge.

De rijke geschiedenis van buurtschap Riel is nog herkenbaar aan de ligging als kransakkerdorp, met nog een beperkt aantal echt oude boerderijen, veelal in dezelfde stijl opgetrokken, en de nabije omgeving met heide, houtwallen en bolle akkers. De aanleg van erven met fruitbomen en beukenhagen wordt bevorderd. Veel gewenste landschappelijke ontwikkelingen zijn inmiddels al gerealiseerd op basis van het landschappelijk inrichtingsplan 1995.

Links

- Algemeen: - Site van en over Riel, "de parel van de Zesgehuchten", zoals ze hun buurtschap op hun site noemen.

- Nieuws: - De tweemaandelijkse buurtkrant ‘Het (be)leven op Riel en de Rielsedijk’ is via de link ook online te lezen.

- Buurtvereniging: - Buurtvereniging 'Riel, de parel van de Zesgehuchten'.

• 1. Nederlandse plaatsnamen verklaard,
  van Berkel, Gerald, and Samplonius Kees
  , (2018)