Rijnwaarden, de Rijnwaardense Uiterwaarden, een landelijk en waterrijk gebied tussen Lobith in het ZO en Loo in het NW, wordt de komende jaren heringericht in het kader van hoogwaterveiligheid en natuurontwikkeling. (© www.rijnwaardenseuiterwaarden.nl)
- Rijnwaarden is een voormalige gemeente in de provincie Gelderland, in de streek Liemers.
- De gemeente is in 1985 ontstaan uit samenvoeging van de gemeenten Pannerden en Herwen en Aerdt.
- De gemeente Rijnwaarden omvatte de dorpen Aerdt, Herwen, Lobith, Pannerden, Spijk en Tolkamer, het wijkdorp Tuindorp, en de buurtschappen Aerdenburg, Geitenwaard, Kijfwaard en Ossenwaard. In totaal zijn dit 6 dorpen, 1 wijkdorp en 4 buurtschappen.
- De gemeente Rijnwaarden is in 2018 opgeheven en opgegaan in de gemeente Zevenaar. Ter gelegenheid van de aanstaande opheffing van de gemeente, zijn in september 2017 bij alle dorpen in deze nu voormalige gemeente welkomstborden geplaatst met de tekst 'Welkom op 't Gelders Eiland', onder welke naam dit gebied bekend is en ook toeristisch 'op de kaart' wordt gezet (waarvoor zie het hoofdstuk Landschap etc.).
- Wapen van de voormalige gemeente Rijnwaarden.
Terug naar bovenDe gemeente Rijnwaarden lag centraal-zuidelijk in de provincie Gelderland en grensde in het Z en NO aan Duitsland. De gemeente lag aan de kanalen Bijlands en Pannerdens Kanaal. Verder lag de gemeente O van de rivier de Waal, de dorpen Doornenburg, Millingen aan de Rijn, Kekerdom, Gendt, Leuth, Ooij, Haalderen en Bemmel, ZO van de rivier de Nederrijn, de dorpen Angeren, Loo, Westervoort en Velp, de 'dorpen in de stad' Het Zand en Elden en de steden Huissen en Arnhem, Z van de dorpen Groessen, Ooy, Oud-Zevenaar, Babberich, Duiven, Didam, Nieuw-Dijk en Loil en de stad Zevenaar, W van het dorp Elten in Duitsland, NW van de rivier de Rhein en de Duitse plaatsen Emmerich, Griethausen en Wardhausen en N van de Duitse plaatsen Keeken, Schenkenschanz, Düffelward, Rindern en Kleve (Kleef). De hoofdplaats Lobith lag ZO in de gemeente.
Terug naar bovenVlak voor haar opheffing in 2018 heeft de gemeente Rijnwaarden ca. 4.400 huizen met ca. 11.000 inwoners.
Terug naar bovenAls je je nader wilt verdiepen in de geschiedenis van deze voormalige gemeente, kun je terecht bij Heemkundekring Rijnwaarden.
Terug naar boven- Het buitengebied van Rijnwaarden heeft 3 gemeentelijke monumenten.
Terug naar boven- In juni is er de jaarlijkse Avondvierdaagse in de voormalige gemeente Rijnwaarden. Van maandag t/m vrijdag wordt dagelijks in een ander dorp gestart. Je kunt kiezen uit de afstanden 5 en 10 km. Tip: als je in die periode toevallig in de regio op vakantie bent, kun je zo mooi alle dorpen in deze gemeente leren kennen.
- Stichting Vakantiespelen Rijnwaarden (opgericht in 1969) verzorgt iedere zomervakantie een leuke spelweek voor alle basisschoolkinderen uit deze voormalige gemeente. Ook kinderen uit deze voormalige gemeente die buiten de gemeente naar school gaan (bijvoorbeeld naar het speciaal onderwijs) kunnen meedoen. Veel gezinnen plannen hun vakantie om de Vakantiespelen heen om hun kinderen hieraan te kunnen laten meedoen. Aan de Vakantiespelen doen ieder jaar ongeveer 300 kinderen mee.
De spelweek vindt jaarlijks plaats in de voorlaatste week van de zomervakantie. Ieder jaar weer kan de stichting rekenen op ruim 100 vrijwilligers die de programma’s bedenken en uitvoeren, de kinderen begeleiden tijdens de dagen en diverse hand- en spandiensten verrichten. De stichting is een vrijwilligersorganisatie en is afhankelijk van ouderbijdragen, subsidies en donaties.
- Als het in de winter hard genoeg vriest, kun je schaatsen op de ijsbaan van IJsvereniging Rijnwaarden.
Terug naar boven- Het in 2013 gestarte project `t Gelders Eiland verhaalt omvat een netwerk van 5 wandelroutes door en om alle 6 dorpen van `t Gelders Eiland - zoals het grondgebied van de voormalige gemeente Rijnwaarden ook wel wordt genoemd - waar de geschiedenis, van stuwwal tot schutterij, digitaal met interessante korte films tot leven wordt gebracht (middels QR-codes en de smartphone). Ook op de site van 't Gelders Eiland is veel over de geschiedeni van de 6 dorpen te vinden.
- In een aantal uiterwaarden, bijvoorbeeld langs Maas, Rijn en Waal, tref je zogeheten meestromende nevengeulen aan, ook wel strangen genaamd. Soms zijn dit restanten van oude rivierlopen, soms zijn ze recent aangelegd. De nevengeulen vergroten bij hoogwater de waterbergingscapaciteit. Om deze reden worden sommige (gedeeltelijk) dichtgeslibde oude rivierlopen weer uitgegraven. Staatsbosbeheer wil bijvoorbeeld op termijn in het Rijnstrangengebied, gelegen in het gebied van de voormalige gemeente Rijnwaarden, tussen Lobith en de Loowaard Z van het dorp Loo, waar veel oude stroombeddingen van de Rijn liggen, de oude strangen weer mee laten stromen. Het Rijnstrangengebied is onderdeel van Nationaal Landschap De Gelderse Poort en een belangrijk vogelgebied.
De laatste jaren worden er bewust steeds meer nieuwe nevengeulen aangelegd, niet alleen in verband met de toegenomen behoefte aan waterafvoer, als gevolg van bijvoorbeeld klimaatverandering en oprukkende verstedelijking, maar ook om meer ruimte te geven aan de natuurlijke dynamiek van rivieren. Bovendien vergroten nevengeulen de biodiversiteit in en om de rivieren.
De Rijnstrangen liggen in de Gelderse Poort, waar de Rijn in de Waal en het Pannerdens Kanaal splitst. Lange tijd waren de strangen een hoogdynamisch onderdeel van de rivier. Ze speelden een rol in de waterverdeling naar de verschillende Rijntakken. Sinds de jaren zestig van de vorige eeuw zijn de Rijnstrangen van de rivier afgekoppeld. Het strangengebied ademt sindsdien nog wel rivier, maar is haar ziel verloren met die uitbanning van rivierdynamiek. De strangen hebben zich sindsdien ontwikkeld tot een laagdynamisch binnendijks moerasgebied met grote natuurwaarde, gevoed door kwelwater uit het Montferland.
- Het oude, van de Rijn afgesneden deel dat Oude Rijn heet en door het N van de voormalige gemeente Rijnwaarden loopt, is tegenwoordig een natuurgebied onder de naam Rijnstrangen. De provincie Gelderland heeft in 2016 3 bedrijven met 139 hectare landbouwgrond aangekocht in het gebied Rijnstrangen. De aankoop van deze gronden vormt een belangrijke stap om de verkaveling in het gebied te verbeteren. Door percelen te ruilen ontstaan er voor boeren beter aaneengesloten kavels op plaatsen die economische kansen bieden. Bovendien kan zo ook ruimte ontstaan voor de nodige natuurontwikkeling in dit gebied. De helft van de aangekochte grond wordt ingezet voor natuurverbetering, de andere helft voor verbetering van de landbouwstructuur. In het gebied de Rijnstrangen staat de komende jaren veel te gebeuren. Er liggen plannen voor natuur, water, landbouw, wegen en een overnachtingshaven. De provincie werkt daarin samen met waterschap Rijn en IJssel, gemeente Rijnwaarden en Rijkswaterstaat.
- De Rijnstrangen vormen het grootste rietmoeras van Oost-Nederland. Voor het gebied is een peilbeheer vastgesteld gericht op herstel en ontwikkeling van het rietmoeras. Dat houdt in dat het peil in voorjaar en voorzomer hoog gehouden wordt. Het rietmoeras is de laatste decennia sterk in kwaliteit achteruitgegaan. Sindsdien is hard gewerkt aan herstel. Rietlanden zijn geplagd, om het opgehoopte dode materiaal te verwijderen, en er is een hoger waterpeil ingesteld. De mogelijke schade aan de landbouw die dat geeft is opgevangen door grondaankoop en kavelruil. Maar voor uitbreiding en verjonging van het rietmoeras is het ook goed dat het moeras incidenteel droogvalt. Eens in de 4 jaar wordt daarom het peil in de zomer sterk verlaagd, zodat grote delen droogvallen. In 2016 is dit voor de eerste keer uitgevoerd. Daarop is een gebied van enkele tientallen hectares drooggevallen. Hoe dat is uitgepakt, kun je lezen onder de link.
- "Bijzondere vogelsoorten als karekiet, roerdomp en zwarte stern kunnen niet zonder riet. Maar als je niets doet verandert riet in bos. Dat gebeurde in Rijnstrangen, op grondgebied van de voormalige gemeente Rijnwaarden, dertig jaar nadat de rivierdynamiek wegviel. Staatsbosbeheer en Provincie Gelderland hebben een werkwijze gevonden waarbij iedere 10 jaar 15 hectare riet wordt hersteld. En daar gedijen de rietvogels goed bij!
Rijnstrangen: hotspot voor moerasvogels. Tot halverwege de jaren zestig overstroomde het gebied Rijnstrangen, tussen Pannerden en Zevenaar, bij hoogwater. Maar toen halverwege de jaren zestig de Oude Rijn werd afgesloten, kon het water niet langer op een natuurlijke manier in en uit het gebied stromen. Daarmee verdween de natuurlijke dynamiek en ontstond een nieuw soort natuur. Het gebied begon dicht te groeien met riet en mattenbies en werd in de jaren zeventig een waar eldorado voor moerasvogels. Rijnstrangen werd zo een belangrijke hotspot voor soorten als roerdomp, karekiet en woudaap. Die vogels dreigden in de jaren negentig ook weer te verdwijnen, samen met het riet. Riet is een stadium in de ontwikkeling van natuur; als er niets gebeurt wordt het uiteindelijk bos. In een natuurlijk riviersysteem maakt de rivier af en toe luwe plekken, waardoor de successie daar opnieuw kan beginnen en er nieuwe rietvelden ontstaan. Die dynamiek is weg uit het Rijnstrangensysteem. Om rietmoeras en de karakteristieke moerassoorten te behouden was actief ingrijpen nodig.
Nog veel goede wortelstokken. Tussen 2011 en 2013 hebben we grote stukken riet hersteld. We hebben in delen van het gebied wilgen, wilgenstobben en andere bomen weggehaald en het bovenste deel van de blubber afgeschraapt. Riet vermenigvuldigt zich vegetatief doordat de wortelstokken zich uitbreiden. In de bodem zaten nog veel goede wortelstokken, zodat het riet zichzelf herstelde. In de eerste periode hebben we zo 25 hectare riet hersteld, of opnieuw aangelegd waar het helemaal weg was. Met succes. Het gebied Rijnstrangen in de voormalige gemeente Rijnwaarden is 600 hectare groot, daarvan bestaat nu 120 hectare uit rietmoeras en 60 tot 80 hectare uit riet, in verschillende stadia. Meteen zagen we ook de vogels terugkomen!
Duimdik riet. In 2016 was het nieuwe riet alweer zo groot dat de grote karekiet erin kon nestelen. Dan heb je het niet over het riet dat je wel in woonwijken ziet, maar over riet van een duim dik en vier tot vijf meter hoog. En met de voeten in het water, zodat vossen of andere roofdieren er niet bij kunnen komen. Rietherstel is iedere dertig jaar nodig. Iedere 10 jaar 15 hectare, dat is het ritme dat we aanhouden. Zo houden we altijd alle stadia van het riet, van jong tot oud.
Al doende leren. Vaak is het ook uitproberen welke maatregelen aanslaan. Rijnstrangen strekt zich uit tussen Kandia bij Pannerden naar Elten in Duitsland, en richting Duitsland wordt het steeds zandiger. Op hoog zand moet je het riet aanplanten, maar dat bleek in de praktijk moeilijk. We hebben geprobeerd wortelstokken in de grond te drukken, maar zodra die uitliepen werd het jonge riet door ganzen weggevreten. Daarna hebben we de rietwortels in melkemmers laten uitlopen en een seizoen lang laten groeien en toen pas in het zand gezet - om de twee meter een pot, en wel goed afgerasterd. Dat werkte wél. Zo probeer je steeds te leren, soms met bloed, zweet en tranen. Maar de vogels varen er wel bij!
Naar een totaalplaatje aan leefgebied. We zijn er trots op dat we in de loop van de jaren een werkwijze hebben gevonden waarmee we deze bijzondere vogels een duurzaam habitat kunnen bieden. Uit de tellingen blijkt dat de specifieke moerassoorten het goed doen in Rijnstrangen in de voormalige gemeente Rijnwaarden. Nu zijn we bezig met een kavelruilproces, om aansluitend aan het gebied natuurlijk grasland aan te leggen. De roerdomp vist zijn kostje bij elkaar in het water, maar soorten als de karekiet en zwarte stern hebben foerageergebied nodig waar ze insecten kunnen vinden. Zo kunnen we de vogels het totaalplaatje aanbieden van leefgebied dat ze nodig hebben!" (bron: Provincie Gelderland, december 2020)
- De herinrichting van de Rijnwaardense Uiterwaarden, een gebied van 1.000 hectare in de voormalige gemeente Rijnwaarden, NW van Lobith, is weer opgepakt. Aan de hand van nieuwe inzichten en nieuw beleid werken vijf verschillende uitvoerders van overheid en bedrijfsleven onderling samen aan de verdere uitwerking van het plan van Rijkswaterstaat uit 2001. Het plan van Rijkswaterstaat Oost-Nederland voor de Rijnwaardense Uiterwaarden is gericht op veiligheid bij hoog water en de ontwikkeling van natuur. Hierbij blijft ruimte voor recreatie en voor bestaand gebruik, onder andere door steenfabrieken. De hoofddoelen zijn: in 2015 een waterstandsdaling van 11 centimeter bij hoog water, en in 2018 500 hectare nieuwe riviergebonden natuur. Het project omvat de deelprojecten Groene Rivier Pannerden, Geitenwaard, Oevergeul Boven-Rijn langs het Bijlandsch Kanaal, Lobberdense Waard, Bijlandse Waard en recreatieplas De Bijland. Voor nadere informatie zie de site Rijnwaardense Uiterwaarden.
Terug naar boven- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Rijnwaarden (online te bestellen).
Terug naar boven- Nieuws: - Nieuws uit de kernen van de voormalige gemeente Rijnwaarden op Facebook. De beheerder van deze pagina spreekt van "De mooiste gemeente van Nederland / Scheveningen aan de Rijn".
- Jeugd en jongeren: - Jongerenwerk Caleidoz Rijnwaarden faciliteert activiteiten voor jeugd en jongeren in deze voormalige gemeente. De activiteiten zijn vaak bij jongerencentrum De Sfinx in Lobith en De Piramide in Pannerden. De activiteiten worden door jongeren voorbereid en uitgevoerd; vrijwilligers en stagiaires vanaf 16 jaar. Jongeren met een idee voor een activiteit worden door hen geholpen om het allemaal te regelen. Dat kunnen sportieve activiteiten zijn, disco's, speurtochten, toernooitjes, game-avonden, meidenclubs, workshops, cursussen enz.
- Welzijn: - Dagbesteding Caleidoz Welzijn - Rijnwaarden.
Reactie toevoegen