Buurtschap Rolpaal bij Haulerwijk heeft geen plaatsnaambordjes, zodat je alleen aan de gelijknamige straatnaambordjes kunt zien dat je er bent aangekomen. Én aan deze replica van de rolpaal die hier vroeger in functie is geweest. (© Google)
- Rolpaal is een buurtschap in de provincie Fryslân, in de streek Stellingwerven, gemeente Ooststellingwerf.
- De buurtschap Rolpaal valt, ook voor de postadressen, onder het dorp Haulerwijk.
- De buurtschap Rolpaal heeft geen plaatsnaamborden, zodat je slechts aan de gelijknamige straatnaambordjes kunt zien dat je er bent aangekomen.
Terug naar bovenNaamgeving
De weg en de buurtschap zijn genoemd naar de rolpaal die hier staat, waarvoor zie verder de volgende alinea en het hoofdstuk Geschiedenis.
Naamsverklaring
Een rolpaal (of trekpaal) was een draaibare paal bij de bochten van trekvaarten, die diende om de jaaglijnen daarlangs te doen strijken, teneinde deze de richting van de vaart te doen volgen.(1) Voor nadere toelichting en afbeeldingen zie de link.
De buurtschap Rolpaal ligt rond de gelijknamige weg, ZO van Haulerwijk, ONO van Haule, NW van Veenhuizen, ZW van Een, NNO van Fochteloo en NO van Oosterwolde. Ter plekke eindigt het vroegere Veenhuizerkanaal - d.w.z. het slootje dat er tegenwoordig ter plekke nog van over is - vanuit het O (Veenhuizen), en begint de Kromme Elleboogsvaart (of Kromme Elleboogvaart) die naar het N loopt, en die in Haulerwijk overgaat in de Haulerwijkstervaart.
Terug naar bovenDe buurtschap Rolpaal omvat 5 huizen, met ca. 10 inwoners.
Terug naar bovenEind 19e eeuw is het - horizontaal lopende - Veenhuizerkanaal verlengd tot de grens met Friesland, om de vaarwateren in beide provincies met elkaar te verbinden ten behoeve van de turfvaart. Tegelijkertijd is daartoe de - verticaal lopende - Kromme Elleboogsvaart vanuit Haulerwijk verlengd. Op het punt waar ze bij elkaar kwamen, was sprake van een haakse bocht, die de destijds nog door mensen en/of paarden voortgetrokken turfschepen alleen konden nemen met behulp van een rolpaal; een paal met een rollend gedeelte, waar de 'jaaglijn' omheen werd gelegd, zodat het schip middels de hulp op het trekpad of jaagpad, samenwerkend met de schipper, die tegenstuurde zodat het schip niet tegen de wal kwam, de bocht kon maken.
Het Veenhuizerkanaal is ter hoogte van deze weg grotendeels gedempt, en aldaar nog maar een smal slootje, dat bovendien op enkele plekken is afgedamd t.b.v. opritten naar woningen, zodat tegenwoordig ter plekke geen scheepvaartverkeer meer mogelijk is, en er dus ook geen verbinding meer is tussen de beide vaarten.
Terug naar boven- Op (2) lezen wij dat in 2009 op de splitsing van het vroegere Veenhuizerkanaal met de Kromme Elleboogsvaart een replica van de rolpaal zou zijn geplaatst. Op de site van het Noordelijk Scheepvaartmuseum lezen wij echter dat de originele paal in 2008 nog is aangetroffen. En die zag er toch niet heel beroerd uit. Wellicht is de originele paal in 2009 gerenoveerd? Hoe het ook zij, beetje jammer en een gemiste kans lijkt ons dat noch bij het object zelf, noch bij de nabijgelegen picknickplek een informatiepaneel te vinden is dat de voorbijganger vertelt wat voor object dit is, zodat die daar maar naar moet raden of denkt dat het 'zomaar' een paal is, terwijl er juist zo'n mooi verhaal over te vertellen valt. Het ligt toch voor de hand om dit bij de picknickplek te plaatsen, zodat wandelaars en fietsers die daar even rusten, hun broodje eten en ondertussen kunnen lezen hoe de scheepvaart er hier vroeger aan toe ging, welke functies die had, én welke functie de rolpaal had (maar misschien staat er wel een paneel en kijken wij niet goed op Google StreetView...).
Reactie toevoegen