Roosendaal

Plaats
Stad en gemeente
Roosendaal
West-Brabant Baronie en Markiezaat
Noord-Brabant

roosendaal_tullepetaonestad_2017_plaatsnaambord_kopie.jpg

Roosendaal is een stad en gemeente in de provincie Noord-Brabant, in de regio West-Brabant, en daarbinnen in de streek Baronie en Markiezaat. T/m 1996 gemeente Roosendaal en Nispen. Tijdens carnaval heet de stad Tullepetaonestad.

Roosendaal is een stad en gemeente in de provincie Noord-Brabant, in de regio West-Brabant, en daarbinnen in de streek Baronie en Markiezaat. T/m 1996 gemeente Roosendaal en Nispen. Tijdens carnaval heet de stad Tullepetaonestad.

roosendaal_op_kaart_openstreetmap.jpg

Roosendaal ligt in het ZW van de provincie Noord-Brabant, ZW van Breda en Etten-Leur, NO van Bergen op Zoom. (© www.openstreetmap.org)

Roosendaal ligt in het ZW van de provincie Noord-Brabant, ZW van Breda en Etten-Leur, NO van Bergen op Zoom. (© www.openstreetmap.org)

Roosendaal

Terug naar boven

Status

- Roosendaal is een stad en gemeente in de provincie Noord-Brabant, in de regio West-Brabant, en daarbinnen in de streek Baronie en Markiezaat. T/m 1996 gemeente Roosendaal en Nispen.

- Vóór de Franse Revolutie van eind 18e eeuw behoorde Roosendaal tot de heerlijkheid Nispen.

- De gemeente is in 1997 ontstaan uit samenvoeging van de gemeenten Roosendaal en Nispen en Wouw. Tevens is in 1997 een stukje van de gemeente Wouw overgegaan naar de gemeente Bergen op Zoom, namelijk het terrein van de golfbaan Z van de Balsedreef, W van de Zoomvlietweg. Later is er nog een aanpalend stukje van de gemeente overgegaan naar de gemeente Bergen op Zoom, in verband met uitbreiding van de golfbaan. Door deze uitbreiding zou de golfbaan anders over twee gemeenten verspreid komen te liggen.

- De gemeente Roosendaal omvat naast de gelijknamige stad verder nog de dorpen Heerle, Moerstraten, Nispen, Wouw en Wouwse Plantage. Onder de gelijknamige stad vallen ook de buurtschappen Boeiink, Borteldonk, Brembos, Bulkenaar, Haiink, 't Hoekske (deels), Kruisstraat, Langendijk (deels), Nieuwenberg (deels), Vinkenbroek, Visdonk en Vroenhout. Bij elkaar zijn dat 12 buurtschappen. Onder de gemeente vallen verder nog de buurtschappen Akker, De Rotting, Everland, Hazelaar, Heijbeek, Hoevestein, Hollandsdiep, Nederheide (deels), Oostlaar, Plantage Centrum, Steenpaal (deels), Vijfhoek, Vleet, Westelaar, Wouwse Hil en Zoomvliet (deels). Dit geeft voor de gemeente een totaal van 1 stad, 5 dorpen en 28 buurtschappen. Verder zijn op deze site enkele Roosendaalse wijken beschreven, zijnde Kalsdonk en Langdonk. Dit omdat dit vanouds ook buurtschappen en dus plaatsjes waren. Ook voor de recent afgebroken buurtschap Kapelberg, die deels onder deze stad viel en grotendeels onder het dorp Oud Gastel, hebben wij een pagina aangemaakt.

- Wapen van de gemeente Roosendaal.

- Foto's van de plaatsnaamborden in de gemeente Roosendaal.

- Sinds oktober 2019 is Han van Midden de burgemeester van de gemeente Roosendaal. De nieuwe burgemeester trok direct undercover door zijn gemeente om de mensen en de verschillende kernen alvast beter te leren kennen. Dat leverde hilarische situaties op. Van Midden is de opvolger van Jacques Niederer, die hier sinds 2011 burgemeester was. - Nieuws van burgemeester Han van Midden op Facebook.

Terug naar boven

Naam

Oudere vermeldingen
1268 in loco dicto Rosendale, 1292 scabini in Rosendale, 1300 Hulsdonc sive Rosendale, 1474 Roesendale.

Naamsverklaring
De verklaring uit roos, Gotisch raus 'riet' is onjuist. Roosendaal is een modenaam die eind 12e eeuw in gebruik kwam, een samenstelling van de bloemnaam roos en daal, gerekte vorm van dal 'laagte, vallei', met als betekenis 'dal waar rozen groeien'. Een uit 1246 stammende vermelding in valle rosarum slaat niet op deze plaats, maar heeft betrekking op de in 1227 gestichte abdij Rozendaal te Sint-Katelijne-Waver bij het Belgische Mechelen.(1)

Niet te verwarren met
Dorp en gemeente Rozendaal in Gelderland. Omdat je in de uitspraak het verschil niet of nauwelijks hoort, en omdat rond de stad rond 1900 ook als Rozendaal gespeld is geweest.

Komt de naam ook voor in het buitenland
In Frankrijk bestaat ook een gemeente Roosendaal (bij Duinkerken).

Carnavalsnaam
Tijdens carnaval heet de stad Tullepetaonestad.

Terug naar boven

Ligging

Roosendaal ligt in het ZW van de provincie Noord-Brabant, ZW van Breda en Etten-Leur, NO van Bergen op Zoom.

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 heeft het - toen nog - dorp Roosendaal 430 huizen met 2.861 inwoners, plus de bijbehorende buurtschappen Lagebrug 45/393 (= huizen/inwoners), Kalsdonk 55/388, Vroenhout 36/249, Hulsdonk 43/248, Haink 27/190, Vinkenbroek 19/120, Borteldonk 28/215 en Langdonk 73/468. Tegenwoordig heeft de gemeente ca. 35.000 huizen met ca. 78.000 inwoners, waarvan ca. 30.000 huizen met ca. 65.000 inwoners in de gelijknamige stad.

Terug naar boven

Geschiedenis

Havenplaats en spoorstad
Deze nederzetting is ontstaan vanaf 1268 (en heeft in verband daarmee in 2018 het 750-jarig bestaan gevierd). Vanaf 1451 kan zij zich, na het graven van de Vliet, als handelsplaats ontwikkelen. Nadat in 1573 de kerk en diverse huizen op de Markt zijn verwoest, is tijdens het Twaalfjarig bestand met de heropbouw begonnen. Van doorslaggevende betekenis voor de verdere ontwikkeling is het jaar 1854, waarin Roosendaal een spoorwegverbinding krijgt met Breda en Antwerpen. Deze gebeurtenis heeft de stad een (inter)nationale bekendheid gegeven als spoorstad, gezien de ligging aan de grens met België (Essen).

Van dorp naar stad
De ontwikkeling van dorp naar stad heeft voor het grootste deel pas na de Tweede Wereldoorlog plaatsgevonden. De in 1998 overleden heemkundige drs. C. Goyarts, van wiens hand in dat jaar een themanummer van de heemkundekring De Vrijheijt van Rosendale verscheen over de plaatselijke leefgemeenschap anno 1849, concludeert dat Roosendaal vanaf 1849 een eeuw lang een sluimerende gemeente was, “waarin alleen de klepperman al ratelend voor enig rumoer zorgde”. Het was een dorp van voornamelijk arbeiders, waarbij een handjevol renteniers, grootgrondbezitters en rijke boeren de financiële elite vormde. De dorpskom herbergde vrijwel alle ambachten, de handel en vrije beroepen. Buiten het centrum woonden de agrariërs en de daarmee verbonden beroepsbeoefenaren. Onder de arbeiders heerste veel werkloosheid, omdat zij doorgaans alleen seizoensarbeid in de landbouw verrichtten. Armoede was er ook bij de meer dan vijftig schoenmakers die in het dorp werkzaam waren. De mensen hielden er vroeger vaak verschillende beroepen op na. Zo waren schoenmakers bijvoorbeeld tevens zevenmaker, kuiper of leerlooier.

“De overwegend rooms-katholieke en agrarische bevolking voelde zich sterk verbonden met het kerkelijk jaar en de seizoenen. Allerlei gebruiken en feestelijkheden waren daaraan opgehangen en verschaften tezamen een volkscultuur die het dagelijks leven scandeerde en de gemeenschapszin stimuleerde. Men miste de cultuur van de grote stad niet en was tevreden met religieuze broederschappen, enkele handboogverenigingen en een harmonie als ontspanning tijdens zon- en feestdagen”, zo concludeert Goyarts. Door de jaren heen kwamen er wat meer schutterijen bij en werd ook het muziekleven geïntensiveerd, maar een echte ommezwaai in de voortsudderende maatschappij kon dit niet bewerkstellingen.

Wielrennen
In de jaren dertig was Roosendaal al een geliefd wielrenoord. Exploitant van de wielerbaan Van der List verkocht in 1934 tienduizend kaartjes. Een bekend gezegde in die tijd was ‘Addie nie op de piest van Tiest van der Liest zijt gewiest, dan edde veul gemiest’.

Watertoren
De watertoren dateerde uit 1887, was 27 meter hoog, had een ijzeren vlakbodemreservoir van 152 m³ en is afgebroken in 1938.

De Kaai
De streek rond de Kade (in de volksmond De Kaai) is lange tijd een eigen gemeenschap geweest. “De Kaai is altijd bijzonder geweest, had een eigen sfeer. Kwam je over de Schuiven (de spoorbomen, red.), dan kwam je in een ander deel van de stad. Wij waren een dorp ‘op ons eigen’. Wij hadden vroeger op de Kaai van alle soorten mensen minstens één prototype. Een bijzonder kleurrijk gezelschap bewoners. Dat maakte die buurt zo uniek. En wij hadden alles wat Roosendaal ook had; een eigen wielerronde, een eigen voetbalclub, twee kerken, een eigen kermis, veel bakkers, veel slagers en véél meer cafés”, aldus Cees Dekkers (702), die in 1999 een reünie heeft georganiseerd voor bijna zeshonderd (ex )‘Kaaimannen en -vrouwen’. Het oude Kadegebied met de bijbehorende oorspronkelijke bevolking is geleidelijk verdwenen sinds de aanleg van de Westrand in de jaren zestig.

Haven en Markt
In 2002 was het vijfhonderd jaar geleden dat Roosendaal marktrechten kreeg. Door de Roosendaalse haven voeren destijds schepen af en aan om turf op te halen die in het achterland gestoken werd en in grote partijen afgezet in de Hollandse steden. Daardoor heeft de stad de huidige prominente Markt gekregen: door de haven onstond er dichtbij een levendige handel waardoor er een echte markt groeide. De turfnijverheid kende zijn hoogtepunt in de 16e en 17e eeuw. De natuurlijke haven, waar eb en vloed nog vrij spel hadden, was prima geschikt om de turf over te laden op schepen om het vandaar naar de steden in het noorden te brengen. De schippers namen stadsmest mee terug, die vanuit de Roosendaalse haven zijn weg naar de boeren vond.

Bijzonder is dat er in de Roosendaalse Haven sprake is van een waterval, stroomversnelling of bodemval. Ter hoogte van de Kade is er namelijk sprake van een verbreding van de Watermolenbeek, die vanuit het zuiden door Roosendaal stroomt en bij de Kade - onder het Kadeplein door - overgaat in de Haven. Die gaat op zijn beurt na het A17-viaduct over in de Nieuwe Roosendaalse Vliet, die voor Gastelsveer weer overgaat in het Mark-Vlietkanaal. Via deze wateren is de stad met de ‘wereldzeeën’ verbonden. Schepen tot 1.300 ton kunnen het Roosendaalse bedrijfsleven bevoorraden.

Als je je nader wilt verdiepen in de geschiedenis van Roosendaal, kun je terecht bij de volgende instanties en sites:

- Museum Tongerlohuys is gevestigd in de fraaie voormalige pastorie het Tongerlohuys uit 1762, volgens directeur/conservator Janine Verster zelfs “het mooiste gebouw van Roosendaal”. In Museum Tongelohuys kun je de historie van deze stad en omgeving beleven. Het accent ligt op de geschiedenis van stad en streek: het rijke religieuze verleden, de turfwinning, de industrie en het bedrijfsleven, de spoorwegen en het dagelijks leven.

- "In het gemeentearchief is een document uit 1557 van het Rechterlijk Archief opgeslagen, waarin sprake is van de “Vrijheijt van Rosendale”. Nadat in 1268 Roosendaal ontstaan was, ontwikkelde zich in hoog tempo landbouw, scheepvaart en turfnijverheid. Van oudsher behoorde de nederzetting tot het hertogdom Brabant, dat weer was onderverdeeld in steden, dorpen, heerlijkheden en vrijheden. Door die ontwikkeling werd door Willem I van Oranje, als heer van Roosendaal, een aantal eigen privileges en rechten verleend, zoals het houden van een weekmarkt, vrijdom van accijns en verplichte hand- en spandiensten. Het lokale bestuur trad ook op als zelfstandige rechtbank. Vanwege die privileges en voorrechten mocht de nederzetting zich een 'Vrijheijt' noemen.

Wat heeft dit met heemkunde te maken ? Daarvoor moeten we eerst terug naar het begrip heemkunde zelf. Heemkunde houdt zich bezig met alle aspecten van de geschiedenis van een plaats of streek en haar bewoners. Daarbij wordt gekeken naar het ontstaan en de veranderingen van de eigen omgeving, van gebouwen tot leefgewoonten, van plaatselijke gebruiken tot dialecten. Om al deze kennis bij elkaar te brengen en vervolgens met anderen te delen, zijn plaatselijke heemkundekringen opgericht.

In 1979 is de Heemkundekring Roosendaal en Nispen opgericht. In het begin waren er 30 leden, vandaag de dag zijn dit er al meer dan 750. Na diverse eerdere locaties zijn wij sinds juni 2019 gehuisvest in het Cultuurhuis (Bovendonk 111). In 1992 kreeg Nispen haar eigen heemkundekring en werd de naam veranderd in Heemkundekring De Vrijheijt van Rosendale. In de heemkundekring zijn naast het bestuur en een groot aantal vrijwilligers ook een aantal werkgroepen actief die zich verdienstelijk maken voor de organisatie van de activiteiten door het jaar heen: de uitgave van een eigen tijdschrift, lezingen, excursies, tentoonstellingen en de openhuisdagen op elke eerste zaterdag van de maand.

In breder verband maakt de heemkundekring ook deel uit van het Cultuur Historisch Netwerk, een organisatie van het Roosendaalse gemeentearchief, de bibliotheek, Museum het Tongerlohuys en de Heem- en Oudheidkundige Kringen van binnen de gemeente en de Belgische buurgemeenten Essen en Kalmthout. Ook is de heemkundekring lid van Brabants Heem, de overkoepelende organisatie van heemkundekringen in Brabant. Inzet van heemkundigen is geen bezigheid die alleen op het verleden is gericht, maar is ook een toekomstgerichte activiteit met een tweeledig doel: het behoud van het cultureel erfgoed en het uitdragen van de kennis daarvan. Daarvoor heeft Heemkundekring De Vrijheijt van Rosendale zich al vele jaren sterk gemaakt en we zullen dat blijven doen!" Heemkundekring De Vrijheijt van Rosendale beschikt over een eigen Heemkelder, die iedere 1e zaterdag van de maand geopend is voor bezoekers.

- Verhalen over de geschiedenis van de gemeente Roosendaal op de site van het Brabants Historisch Informatie Centrum (BHIC).

Terug naar boven

Recente ontwikkelingen

- "Roosendaal, stad vol geschiedenis. Van pioniers en handelaren. Van de turf- en suikerindustrie, met de Vliet als kloppend hart; toen en nu. In Stadsoevers vind je het terug: een nieuw, groen stadsdeel in ontwikkeling. Vol dynamiek én rust. Waar wonen, leren, recreëren en ondernemen samenkomen. Een eigenzinnige wijk voor nieuwsgierige mensen. Genieten. Pionieren. Wonen. Een wijk met bijzondere gebouwen van gedurfde materialen en uitgesproken kleuren. Waar duurzaamheid een belangrijke rol speelt. Een wijk voor mensen die durven te pionieren. Die houden van groen en water maar ook genieten van de levendigheid van de stad.

Ruimte voor ondernemen. Het gebied van Stadsoevers was eeuwenlang hét handelscentrum van Roosendaal, met de Vliet als middelpunt van de suikerbietenindustrie. De fabriek van Van Gilse behoort tot het industrieel erfgoed, maar is nog volop in bedrijf. Ook nu is er alle ruimte om te ondernemen. Iedereen met een eigenzinnig bedrijf, bijzondere winkel, goed idee en inspirerend initiatief is meer dan welkom. Blijven leren, blijven groeien! De kennis stroomt door de straten, parken en pleinen van Stadsoevers. Op diverse scholen, mbo- en praktijkopleidingen werken leerlingen en studenten dagelijks aan hun toekomst en brengen ze levendigheid en vernieuwing in de wijk.

Het Vlietpark, bijzonder voor heel Roosendaal! Het campus-principe. Dat is de gedachte achter het toekomstige Vlietpark, ofwel het oostelijke deel van Stadsoevers. Een open, groene ruimte om in te wonen, werken, leren en recreëren. Roosendalers wilden iets bijzonders in dit gebied. Zodat het een plek zou worden waar voor iedereen uit de hele stad altijd iets te beleven is. Die ideeën zijn de basis van het ontwikkelkader voor het Vlietpark, waarin de ambitie, de ruimtelijke principes en de ontwikkelscenario’s zijn vastgelegd.

Tijd om te ontspannen. In het levendige Stadsoevers is van alles te beleven. Bekende evenementen zoals de Draai van de Kaai, de kermis en de intocht van Sinterklaas trekken duizenden bezoekers. Kleinere festivals en activiteiten zorgen voor verrassing en verwondering. Of kom ongedwongen ontmoeten en ontspannen in het groen of aan het water. Bezoek Stadsoevers. Hardlopen, een hapje eten, lekker buiten dansen of een workshop doen. Stadsoevers biedt straks verschillende voorzieningen op het gebied van sport, horeca, winkelen, evenementen en vrije tijd. Wil je meer weten over Stadsoevers? Bekijk of je vraag beantwoord wordt op de pagina met veelgestelde vragen. Staat je vraag er niet bij? Mail ons dan gerust via de Contactpagina. Wil je Stadsoevers van dichtbij bekijken? Dan kun je je via de Contactpagina aanmelden voor een rondleiding door het gebied."

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- Roosendaal heeft 55 rijksmonumenten.

- De voormalige RK Sint-Janskerk in Roosendaal (Markt 2) is in 1839 gebouwd in neoclassicistische stijl en is ontworpen door de Antwerpse architect J. Franssen. Ze heeft aan de voorkant een toren met een hoogte van 57,1 meter. De kern van de toren dateert waarschijnlijk uit het laatste kwart van de 15e eeuw, maar is sindsdien enkele malen gewijzigd. Zo werd ze in de 16e eeuw ommanteld en voorzien van een spits, die op zijn beurt in 1839 werd vervangen door een open achtkante koepel. Het interieur van de kerk wordt gedekt door een in stucwerk uitgevoerd tongewelf. De drie beuken worden door pilaren ondersteund. De kerk heeft een hardstenen doopvont met gouden deksel en hardhouten banken en biechtstoelen. De twee koperen kandelaars dateren uit de 2e helft van de 15e eeuw en werden vervaardigd in het Rijnland. Een aantal barokke heiligenbeelden uit de 1e helft van de 18e eeuw zijn afkomstig uit de Abdij van Tongerlo, evenals de houten zij-altaren. Deze bevatten neobarokke beelden uit 1840 van Jan Baptist van Hool. Samen met C.J. Rogier was Van Hool ook verantwoordelijk voor de neobarokke preekstoel, biechtstoelen, orgelkast en hoofdaltaar. De Sint-Janskerk is in 2001 aan de eredienst onttrokken en verbouwd en herbestemd tot cultureel centrum. De kerk, toren en pastorie zijn rijksmonumenten.

- De Paterskerk (aan de Kade), die officieel de Onze Lieve Vrouwe van Altijddurende Bijstandskerk heet, dateert uit 1874 en is een ontwerp van de Amsterdamse architect Th. Asseler. Het gebouw is opgetrokken in een romaans-byzantijnse stijl. Begin 20e eeuw is de kerk onder toezicht van architect P. Cuypers herbouwd, verlengd tot circa 70 meter en, naast de twee spitse torentjes aan de voorzijde, voorzien van een zogeheten vieringtoren.

- De Sint Josephkerk (wijk Burgerhout) dateert uit 1924. Kerk en pastorie zijn ontworpen door de architecten Jac. Hurks en W. Vergouwen in de stijl van de Amsterdamse School. De kerk wordt sinds enkele jaren in fasen gerestaureerd. Stichting Behoud Sint Josephkerk zet zich hiervoor in.

- De Heilig Hartkerk (wijk Kalsdonk) is gebouwd in 1936. In 1986 is het boekje ‘Hart van de parochie’ verschenen, ter gelegenheid van het 50-jarig bestaan van de kerk. Na enkele jaren leegstand heeft de kerk in 2009 een herbestemming gekregen als gezondheidscentrum.

- Het torentje van de Hervormde kerk (1810) is in 1999 gerestaureerd. Daartoe is het gedemonteerd en naar een restauratieatelier in Middelburg gebracht. De toren is opnieuw geschilderd, het houtwerk is gerenoveerd, de loden bekroning is weer met bladgoud belegd en de constructie is voorzien van kunsthars en glasvezelwapening.

- Korenmolen De Hoop (Willem Elsschotlaan 41) is een gesloten standerdmolen uit oorspronkelijk 1684. De molen is gedekt met eiken en heeft een vlucht van ruim 24 meter. Je ziet de molen vanaf de N262 goed liggen. De Hoop is een viertal keer verhuisd. Aanvankelijk was de molen gebouwd in het Belgische Schaarbeek, in 1783 verhuisde hij naar de wijk Helmet, vervolgens in 1885 naar Merksem, in 1896 naar de Bredaseweg in Roosendaal en ten slotte in 1966 naar zijn huidige locatie, die toen nog buiten de bebouwde kom lag. Helaas is de molen tegenwoordig door woningen omgeven, wat de molenbiotoop niet ten goede is gekomen. De storm van 15 januari 1990 veroorzaakte grote schade, die in 1993 is hersteld. In De Hoop wordt nu op vrijwillige basis graan gemalen. De molen is meestal zondags te bezichtigen.

- Korenmolen De Twee Gebroeders (Amerikalaan 10c) is een ronde stenen stellingmolen die een eerdere standerdmolen aan de haven verving. Lambertus de Wijs, in wiens opdracht de molen was gebouwd, vernoemde hem naar zijn twee zoons, Adrianus en Petrus. In 1880 werd een stoommachine in een bijgebouw geplaatst om bij windstilte te kunnen malen. De molen fungeerde onder meer als schorsmolen voor de leerindustrie. In oktober 1944 raakte de molen door oorlogshandelingen beschadigd. De schade werd in 1948 hersteld, waarna de molen tot ca. 1960 in bedrijf was. De gemeente Roosendaal kocht de molen in 1981. Van 1982 tot 1984 is de Twee Gebroeders gerestaureerd. In De Twee Gebroeders wordt tegenwoordig op vrijwillige basis graan gemalen. De molen is meestal zaterdags te bezichtigen.

- De voormalige vismarkt (Tongerloplein) dateert uit eind 19e eeuw, en werd toen opgericht als markthal. Het pand diende begin 20e eeuw een tijdje als eiermarkt en de gemeente gebruikte het tijdens de oorlog als opslagplaats. Later heeft het weer als visafslag en -markt gediend. Het pand is in 1998 door de gemeente verkocht. Er is nu een restaurant in gevestigd.

- Het Oude Raadhuis (Markt 1) dateert oorspronkelijk uit circa 1530. Ook het Emile van Loonhuis (Markt 54) is een voormalig gemeentehuis.

- Op de Kade staat het bevrijdingsmonument Polar Bear (vaurionsteen op ronde basaltstenen zuil). Het is op 5 mei 1960 onthuld door de toenmalige burgemeester Godwaldt en als gast generaal-majoor K. Exham. Exham was tijdens de bevrijding aan het einde van de Tweede Wereldoorlog bevelvoerend kolonel. Tevens waren er twee wethouders aanwezig van de Franse gemeente Roosendaal bij Duinkerken. Het beeld is ontworpen en vervaardigd door de Roosendaalse kunstenaar Joop Vlak. De stad is op 30 oktober 1944 bevrijd door het Leicester Regiment en het Duke of Wellington Regiment, onderdelen van de 49e divisie van de Polar Bear Division.

Eveneens aan de Kade zie je bij de spoorlijn en de Kadetunnel het beeld ‘Moeder en Kind’ (vaurionsteen op sierbetonnen sokkel, 1956), ook van Jaap Vlak. Het beeld is geplaatst ter herinnering aan de hereniging van de door de in 1854 aangelegde spoorlijn gescheiden stadsdelen.

Op het Tongerloplein staat het in 1991 geplaatste beeld De Tullepetaon, een symbool voor het carnaval in Roosendaal.

- Het hofje Mariagaard met kapel, aan de Nieuwstraat 1-19, is oorspronkelijk opgericht (in 1617) als een Godshuis voor vier arme vrouwen. Het huidige hofje, ontworpen door architect A. van Hees, is gebouwd van 1935-1938.

- De watertoren aan de Nispensestraat dateert uit 1917 en is 48,60 meter hoog. De toren is ontworpen door de Maatschappij tot Bouw en Exploitatie van Gemeentebedrijven (MABEG) te Utrecht en gerestaureerd in 1980. In 1986 is de leien dakbedekking vervangen door koper. Een andere watertoren die hier vlakbij stond, is in 1937 gesloopt. In 2001 zijn in de toren 4 appartementen gerealiseerd. Aanvankelijk was het de bedoeling een toren tegen de bestaande watertoren aan te zetten voor de trappenhal en de liftkoker. Vanaf de Nispensestraat zou daar niets van te zien zijn, toch bleef toestemming van de monumentencommissie uit. Liftkoker en trappenhuis zijn daarom nu inpandig gerealiseerd.

- In het voormalige postkantoor uit 1897 aan de Markt 31 is thans Chinees Specialiteitenrestaurant De Postkoets gevestigd. De gevel is zo te zien nog in authentieke staat. Boven de ingang staat ‘Post en Telegraaf’ in fraaie ornamenten en in de gevel bevindt zich een stenen brievenbus voor respectievelijk ‘brieven’ en ‘drukwerken’.

- Het eerste spoorwegstation werd rond 1900 te klein en is in 1905 vervangen door het huidige monumentale complex. Als gevolg van schade, opgelopen tijdens de Tweede Wereldoorlog, heeft in 1949 gedeeltelijke nieuwbouw plaatsgevonden. Ook hier is sprake van een partiële stationsvernieuwing, waarbij grote delen van het oorspronkelijke stationscomplex – ondanks veel oorlogsschade – gespaard bleven. Zonder zijn bekende uitbundigheid ontwierp architect S. van Ravesteyn een nieuw entreegebouw, ditmaal echter in het traditionalisme van de Delftse School: baksteenarchitectuur met een door pannen gedekt zadeldak.

- Het Commandomuseum (zie onder de link de pagina's onder het menu Stichting > Traditie > Historische Collectie) is opgericht in 1987 en vindt onderdak in de Engelbrecht van Nassaukazerne, het hoofdkwartier van het Korps Commando Troepen (KCT). Het museum is alleen op afspraak geopend.

- "Op 10 en 11 april 2013 is het monumentale Seinhuis B uit 1907 bij het station van Roosendaal als geheel verplaatst. Op de vorige locatie, midden tussen de sporen, was het gebouw ontoegankelijk. Daarom heeft het een nieuwe plek gekregen, 1.400 meter verderop, naast de monumentale Locomotievenloods (LocLoods) aan de Bosstraat. De verplaatsing en restauratie van het Seinhuis zijn is mogelijk gemaakt door bijdragen van de gemeente, ProRail, de provincie Noord-Brabant, BOEi, en de BankGiro Loterij. De in aankoop en vervolgens restauratie en herbestemming van monumentale objecten gespecialiseerde instantie BOEi is eigenaar geworden van het Seinhuis en heeft de restauratie en herbestemming gerealiseerd. Het Seinhuis is op 10 april 2013 over de sporen geplaatst, heeft vervolgens een draai gemaakt om hem richting de Bosstraat te rijden. Op 11 april is het traject vervolgd richting de LocLoods. De Locloods is in 2012/2013 gerestaureerd met bijdragen van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, provincie Noord- Brabant en de BankGiro Loterij." (bron: BOEi, 2013)

- Lia Kerstens en haar broer Sjaak hebben in 1999 hun boerderij aan de Damastberg (wijk Tolberg) met toebehoren nagelaten aan Natuurmonumenten, op voorwaarde dat er een kapel zou worden gebouwd en dat er een park zou komen voor de inwoners van Tolberg. De schuur van hun boerderij is daarom verbouwd tot een kapelschuur, in feite een ‘nieuw monument’. Het is een ‘dagkapelleke’, waar je overdag kunt binnenlopen om te bidden. De schuur was vroeger ook in gebruik als woonhuis. Daar zijn nog sporen van terug te vinden.

- Gevelstenen in Roosendaal.

Terug naar boven

Jaarlijkse evenementen

- Wandelsportvereniging Thor organiseert door het hele jaar heen diverse wandeltochten in en rond Roosendaal.

- Carnaval. - Tullepetaons Nieuws van Stichting Carnaval Roosendaal. - Nieuws uit Tullepetaonestad - zoals de stad tijdens carnaval heet - op Facebook. - Videoreportage carnavalsoptocht 2020. - "Prallekes en brakskes zijn vanaf hun geboorte helemaal gek van carnaval en daar hoort natuurlijk een eigen clubke bij. Echte Tullepetaontjes en niet ouder dan 4 jaar. De Kwekkelclub zorgt het hele jaar door voor leuke evenementen voor de allerkleinsten en jij kunt daar bij zijn. Als klein Tullepetaontje en lid van de kwekkelclub kun je rekenen op: gratis limaatschap; Kwekkelpasje; uitnodigingen voor Kwekkelactiviteiten; uitnodigingen voor het Oppasbal, het Kwekkelbal en alle andere nieuwe evenementen die nog georganiseerd gaan worden."

"Dees jaor zal'der tijes óóns carreneval wir un gewéldig verbindingstrèntje dur de Tullepetaonse binnenstad rije op zaoterdag, zóndag, maondag en diensdag. Op dees knotsgek Tullepetreintje worre vural alle carrenevallende kienders mar ok volwassene en zeulbands vervoerd dur ut centrum om zo carreneval makkelijker, leutiger en brejer te maoke. Op zaoterdag rij'et treintje meej in den optocht, wij dele dan ok óónze sponsorboekskes uit. Dur komme diverse Narrige 'altes dur ut centrum waor men in- en uit ken stappe. ‘A'wij jullie nie aare’, dees is un prachtig Tullepetaons zinneke wannie alleen de saomhôrig'eid tusse dun bevolleking benadrukt, ok die tusse de 'orecaondernemers onderling en dun overige MKB, kunstenaors, etc. Zonder mekaar zen we nerreges! 'Ier kom`de gij om dun 'oek kijke!"

- De Cuma (op een zondag in maart) is een culturele manifestatie voor amateurgezelschappen in schouwburg De Kring. Toegang gratis. "Sinds 1989 organiseerde Stichting ROOS elk jaar een culturele happening in en rond de Roosendaalse Schouwburg De Kring: de Culturele Manifestatie (CuMa). Dit event is uitgegroeid tot een vertrouwd evenement voor jong en oud. Hier doen vrijwel alle lokale muziek-, dans- en theaterverenigingen, beeldend kunstenaars, schrijvers, dichters, grafisch vormgevers en beoefenaars van andere kunstvormen aan mee. In 2021 heeft Stichting ROOS de organisatie van de CuMa overgedragen aan Stichting Cultuur Verbindt Roosendaal."

- "In 1983 werd voor de eerste keer de Halve Marathon van Roosendaal (op een zondag in juni) gehouden. Een aantal jaar geleden is naast de klassieke afstanden 21,1km en 10km ook de 4 Engelse mijlen in het programma opgenomen. Voor de jeugdige deelnemers en hun familie zijn er speciale onderdelen: de Kidsrun en de Familieloop. Ondertussen maken ook de wandelaars en de Nordic Walkers deel uit van het programma en zijn er fraaie tochten door en rondom de stad uitgezet. De Halve Marathon is hét hardloop- en wandelevent van West-Brabant, georganiseerd door atletiek- en recreatievereniging THOR. Het loopevenement kenmerkt zich door haar Brabantse gezelligheid en een fraai afwisselend parcours."

- De Fietsvierdaagse Roosendaal (juni) wordt georganiseerd door Rijwiel Toer Club Noord-Brabant. De afstanden zijn gemiddeld 35 km per dag. Je kunt vanaf eind mei voorinschrijven bij de plaatselijke VVV. Nadere informatie bij J. van Nassau, tel. 0165-535365.

- "Dijkpop Roosendaal open air (op een zaterdag in juni) is een gratis toegankelijk festival dat sinds 2007 wordt georganiseerd naast wijkhuis ‘t Dijksteeke in de wijk Kortendijk. Het festival is een particulier initiatief, dat is ontstaan uit popworkshops en is erop gericht om jonge, startende maar ook volwaardige bands en muzikanten een podium te bieden.

Door jaarlijks Dijkpop te organiseren geven we deze jonge startende muzikanten een kans zich te presenteren in het Roosendaalse. Tevens dient het project als mogelijke stageplaats voor muziekgerelateerde opleidingen. Bijna jaarlijks hebben we dan ook een stagiair(e) om studiepunten te verkrijgen. We bieden de bands een volledige backline waarop ze kunnen inpluggen en spelen. Het geheel wordt professioneel ondersteund door AMW (Ton van Weijenhove) uit Roosendaal. In de afgelopen jaren is Dijkpop sterk gegroeid en spelen er bands afkomstig uit heel Nederland en België. Tevens zijn enkele van “onze” talenten doorgedrongen tot de top in Nederland, o.a. een tweede plaats bij The Voice of Holland, en 2 plaatsen op het North Sea Jazz Festival. Ook heeft het in een aantal gevallen geleid tot het volgen en afronden van een muzikale opleiding. Resultaten resultaat waar we met z’n allen erg trots op mogen zijn!"

- Burgerhout Bruist is eens in de 2 jaar (oneven jaren) op een zondag in juni.

- Het wielerevenement De Draai van de Kaai* (eerste maandag van augustus) trekt zo’n 40.000 toeschouwers. Het evenement is uitgegroeid tot de bekendste profronde van Nederland. * Genoemd naar de locatie, rond de Kade, waar het wordt gehouden.

- Beach Event Roosendaal (weekend in augustus).

- De Roosendaalse Kermis (begin september, gedurende zeven dagen) is de grootste van West-Brabant, met ca. 85 attracties over een lengte van 1 kilometer.

- Oktoberfest (weekend begin oktober).

- AKN organiseert op zondagen in december, januari en februari de AKN Winterwandelserie. De afstanden zijn 10, 15 en 25 kilometer.

Terug naar boven

Landschap, natuur en recreatie

- "Laat je inspireren op deze officiële toeristische website van Roosendaal. Ontdek de uitagenda, alle highlights, shoplocaties, de beste tips en culinaire hotspots en kom genieten van onze stad." Aldus de lokale VVV, die je ook op Facebook van nieuwtjes over 'dingen te doen' voorziet.

- KNNV (veldbiologie) afd. Roosendaal. "Samen genieten van de natuur staat voorop bij de leden van de KNNV. Je kunt dat op vele manieren doen: wandelen, excursie, studies, lezingen bijwonen, waarnemen en beleven, cursussen volgen en fotograferen. Het voordeel is dat er altijd mensen bij zijn die erg veel kennis hebben en dat ook graag met je willen delen. Kom gerust eens kijken en meedoen met een van de vele activiteiten in de natuur!"

- "IVN afd. Roosendaal ontwikkelt en ontplooit diverse educatieve activiteiten op het gebied van natuur, milieu en landschap met een bijzondere aandacht voor duurzaamheid. Op onze site tref je informatie aan over onze afdeling, maar meer nog kun je het een en ander lezen over diverse activiteiten die de komende tijd op ons programma staan. Hierbij kun je onder meer denken aan excursies, cursussen en activiteiten speciaal voor de jeugd. Wij hopen dat je bezoek aan onze site je veel plezier zal bezorgen en hopen je tijdens onze educatieve activiteiten te mogen begroeten. Dus graag tot ziens!"

- "Hallo jongens en meisjes, ben jij 7 jaar of ouder en geïnteresseerd in de natuur, dan is onze Jeugdnatuurgroep IVN Roosendaal wellicht iets voor jou. Iedere maand ondernemen we iets. We gaan zoveel mogelijk naar buiten, maar in de winter blijven we een paar keer binnen. Op het ogenblik zitten we in het MEC T-Huis Visdonk. De dingen die we zoal doen zijn de volgende: we plannen een excursie, we zijn actief in de natuur, we nodigen een gastspreker uit of organiseren binnen werkzaamheden die met de natuur te maken hebben. We zullen een paar voorbeelden noemen die we in het verleden gedaan hebben: een excursie naar een van de weinige eendenkooien die ons land nog telt, naar een pluimveehouderij, enz.; we determineren waterdiertjes en planten, trekken boompjes uit op de hei om bosvorming te voorkomen, enz.; er zijn gastsprekers geweest, die over bijen, de dierenarts enz. vertelden; bij de binnenactiviteiten hebben we takken met knoppen gedetermineerd, nestkastjes gemaakt, enz.

Je mag ook meedenken en ons suggesties geven voor onderwerpen. Elk jaar krijg je een enquête waarin je ons kunt laten weten wat je het leukst vond en wat je nog graag in de toekomst zou doen. Zo’n jeugdnatuurmiddag vindt 1x per maand op een zaterdag plaats en meestal van 14.00-16.00 uur. Je neemt geheel op eigen risico deel aan de activiteiten en de kosten zijn € 2 per keer of € 13 per jaar. Wil je nog meer weten over Jeugdnatuurgroep IVN Roosendaal of wil je lid worden, kijk dan op onze hierboven gelinkte Facebookpagina of neem contact op met Corry Vroegrijk, Robijndijk 141, tel. 552898, e-mail jngroosendaal@gmail.com. Het inschrijfformulier vind je hier."

- "Kleuternatuur Roosendaal is een natuureducatiegroep voor kleuters uit deze stad en omgeving. Op onze Facebookpagina plaatsen we nieuws en foto's. Wij vinden dat je niet vroeg genoeg kunt beginnen met natuureducatie. Daarom kiezen wij kleuters als doelgroep! Daarbij ligt het accent niet op kennis vergaren, maar bij natuurbeleving: verwondering, nieuwsgierigheid, ontdekken en plezier! Sinds 2016 gaan we één woensdagmiddag in de maand de natuur in met kleuters. In en om het MEC op landgoed Visdonk gaan we de natuur ontdekken en beleven!"

- De heemtuin in het Godwaldtpark* is een licht moerassig gebied met een vennetje, akkertje en Brabants heidelandschap. Gratis toegankelijk van zonsopgang tot zonsondergang. In de heemtuin zijn onder meer verschillende bostypen aangelegd met de bijpassende onderbegroeiing. Langs een turfvaartje groeien oever- en moerasplanten. Het heidelandschap ontwikkelt zich tot bos. De tuin wordt beheerd door de gemeente. * Takspui. Tel. 0165-557018. Groepsrondleidingen mogelijk op afspraak.

- Het Emile van Loonpark* is genoemd naar de oud-wethouder die dit park in 1883 heeft gesticht. Oorspronkelijk was het de privétuin van de weduwe Van Gilse-van Loon. Maar toen de Roosendaalse Van Gilsebank in de crisis van 1938 failliet ging, moest de weduwe als één van de firmanten haar kapitale pand aan de Markt, met de grote achtertuin, verkopen. Er werd geld ingezameld onder de bevolking, die ƒ 75.000 (circa €35.000) bijeenbracht als lening aan de gemeente om pand en tuin te behouden. Het pand werd gemeentehuis en het park werd als stadspark voor het publiek opengesteld. Het park telt een gevarieerde collectie bijzondere bomen. * Vanaf NS-station rechtsaf de Stationsstraat in. Ingang aan het einde van deze straat links. Dagelijks geopend. Nadere inlichtingen: tel. 0165-579111.

- Zwembad De Stok.

- Kinderboerderij Minnebeek, Ambrozijnberg 202. Tel. 0165-558566.

- De Molenbeek loopt vanuit de wijk Tolberg richting Z naar Nispen. Het natuurgebied langs de beek is 59 hectare groot en wordt beheerd door Staatsbosbeheer. “Graslanden en bossen in het dal van de Molenbeek. De bossen liggen voornamelijk in het noordelijke deel, bij Roosendaal. Het zijn jonge loofbosjes die zijn aangeplant na een ruilverkaveling. De vochtige graslanden liggen in het zuidelijke deel, in een gebied dat tot 1920 een vrij ontoegankelijk moeras was” (70).

“Helaas is de natuur langs de Molenbeek niet meer zo nat als vroeger. De beek is gekanaliseerd en de ruilverkaveling Nispen-Schijf heeft het landschap geteisterd. Kilometers houtwal zijn gekapt. Het landschap heeft nu meer weg van een Zeeuwse polder dan van de Brabantse zandgrond. Als compensatie is op sommige plaatsen een stuk bos aangelegd, maar voor de natuurlijke rijkdom waren de wallen waardevoller. Ook de sporen van oude beekmeanders zijn gewist. Een gespaard stukje laat zien hoe mooi het was: een oude beekbocht die tussen de bomen verborgen ligt, veldjes met witte bosanemonen, plassen vol dotters. Toch bieden de rechte oevers van de beek gelukkig nog verrassingen. Er groeit een hele apotheek aan wilde planten. Geel speenkruid bijvoorbeeld dat men als smeersel tegen aambeien gebruiken kan en ordinaire brandnetel die vochtafdrijvend en tegen reuma werkt. Ga gerust met een plantenkenner op stap. Je bent tegen alle onheil behoed” (753). Vanuit kinderboerderij Minnebeek in Tolberg worden excursies langs de Molenbeek georganiseerd. Een deskundige gids vertelt u dan welke flora en fauna er, ondanks de ruilverkaveling en kanalisering, nog voorkomen.

Vispassages. "Vissen trekken van gebied naar gebied om zich voort te planten, om op te groeien, te overwinteren en om voedsel te vinden. Vissen komen op hun reis soms hindernissen tegen zoals een stuw, gemaal of terugslagklep. Dit zijn bouwwerken in het water die de hoogte van het water regelen. Waterschap Brabantse Delta heeft in 2021 3 van deze stuwen in de Molenbeek in Roosendaal aangepast, zodat vissen er veilig langs kunnen zwemmen. Dit noemen we vispassages. Het betreft het verdeelwerk bij de PC Hooftlaan en de stuwen bij de Vondellaan / Laan van Brabant en de Oostelijk Havendijk (Curio). Door de aanleg van de vispassages wordt de uitwisseling van soorten vissen vergroot en maakt dit de vissen sterker. Vissen zijn bovendien belangrijk voor schoon en gezond water. Stuwen zijn belangrijk voor het regelen van de hoogte van het water, het waterpeil. De vispassages zijn zo ontworpen dat deze geen effect hebben op het waterpeil in de Molenbeek." (bron: Provincie Noord-Brabant, juni 2021)

Terug naar boven

Beeld

- Fotoreportage van Roosendaal door Kees Wittenbols uit Breda.

Terug naar boven

Links

- Gemeente: - Officiële site van de gemeente Roosendaal. - Nieuws van de gemeente op Facebook. - Nieuws van de gemeente op Twitter.

- Wijksites: - Tolberg (wijk) Netwerk.

- Kunst en cultuur: - Binnen Cultuurnetwerk Roosendaal geven het culturele veld, onderwijs, bedrijfsleven en overheid samen vorm aan de culturele identiteit van de gemeente. In opdracht van de gemeente verbindt het Cultuurnetwerk kunst en cultuur aan initiatieven en nieuwe ontwikkelingen in de stad en dorpen. De samenleving is aan zet. Niet langer participeert de burger in het werk van de overheid, de overheid participeert in het leven van de burger. Het spel verandert! Om deze reden besloot de gemeente in 2016 tot een participatief traject waarbinnen culturele partners met onder anderen inwoners, onderwijs en bedrijfsleven tot een nieuwe cultuurnota zijn gekomen. Om dit proces te faciliteren gaf de gemeente projectleider Allies Swinnen opdracht de regie te voeren door te inspireren, te verbinden, te equiperen en te committeren. In december 2016 overhandigde het Cultuurnetwerk de Cultuurnota aan wethouder Hans Verbraak. In 2017 werd het Cultuurnetwerk gevraagd een start te maken met uitvoering van de Cultuurnota. Dit leidde onder meer tot een advies over een in te stellen Cultuurfonds en tot verschillende prototypes.

Vervolgens heeft de gemeente in 2018 Stichting Cultuur Verbindt Roosendaal opgericht, de drijvende kracht achter het Cultuurnetwerk en het Cultuurfonds. De stichting: faciliteert het Cultuurnetwerk als netwerkorganisatie om de reeds aanwezige culturele initiatieven te versterken, nieuwe dwarsverbindingen te ontdekken en stimuleren, nieuwe mogelijkheden te creëren om kunst en cultuur een waardevolle bijdrage te laten zijn in de stad en om procedures te vereenvoudigen; beheert het Cultuurfonds waarmee initiatieven van individuele kunstenaars en kleinere clubs op het gebied van professionele kunst, amateurkunst en community art kunnen worden gehonoreerd; promoot kunst en cultuur in de gemeente via het online platform van het Cultuurnetwerk en bijbehorende socialmediakanalen. Zie ook het Manifest van de stichting.

- Duurzaamheid: - Als alles volgens planning verloopt, wordt medio 2020 een zonnepark van 33,5 hectare aangelegd, op een perceel tussen de Holderbergsedijk, de Evertkreekweg en de Nieuwe Roosendaalse Vliet, W van bedrijventerrein Borchwerf. Er worden bijna 115.000 zonnepanelen geplaatst, die samen voldoende energie opwekken om 10.000 huishoudens van stroom te kunnen voorzien. Deze zonneweide is een van de grootste van Brabant. Met de komst van het zonneproject kan 19.500 ton CO2-uitstoot per jaar worden voorkomen. Van de 33,5 hectare die de zonneweide beslaat ligt 30 hectare in de gemeente Roosendaal en 3,5 hectare in de gemeente Steenbergen. Van het perceel wordt 25 hectare voor de zonnecellen gebruikt. De resterende 8,5 hectare krijgt een landschappelijke invulling waardoor de biodiversiteit zal toenemen, aldus initiatiefnemers GreenIPP en Obton.

- Veiligheid: - Politie Roosendaal.

- Agrarisch: - "ZLTO afdeling Roosendaal behartigt de belangen van zo’n 300 boeren en tuinders. De afdeling maakt zich sterk voor een verduurzaming van de agrarische sector in de gemeente, door aandacht te hebben voor mens, dier, milieu en de omgeving van boeren en tuinders."

Reactie toevoegen