Ruigoord

Plaats
Dorp
Amsterdam
Noord-Holland

ruigoord_culturele_vrijhaven_logo.jpg

Een groot deel van het dorpje Ruigoord moest wijken voor de havens van Amsterdam. De oude dorpskern, met o.a. het fraaie kerkje, is er gelukkig nog. Nu is het de Culturele Vrijhaven Ruigoord, met het hele jaar door bijna ieder weekend wel iets te doen.

Een groot deel van het dorpje Ruigoord moest wijken voor de havens van Amsterdam. De oude dorpskern, met o.a. het fraaie kerkje, is er gelukkig nog. Nu is het de Culturele Vrijhaven Ruigoord, met het hele jaar door bijna ieder weekend wel iets te doen.

ruigoord_ruigmarkt_poster.jpg

Drie keer per jaar is er in Ruigoord de 'hippiemarkt' RuigMarkt (weekend in april, juni en september), met tientallen kramen met o.a. fashion, kunst, lifestyle, muziek en boeken, bijzonder eten en drinken, workshops. Ook voor kinderen is er zat te doen.

Drie keer per jaar is er in Ruigoord de 'hippiemarkt' RuigMarkt (weekend in april, juni en september), met tientallen kramen met o.a. fashion, kunst, lifestyle, muziek en boeken, bijzonder eten en drinken, workshops. Ook voor kinderen is er zat te doen.

MSD-20120116-253017.jpg

Ruigoord, de tanks aan de westkant

Ruigoord, de tanks aan de westkant

MSD-20120116-252976.jpg

Ruigoord, de tanks aan de westkant en een windmolen aan de zuidkant

Ruigoord, de tanks aan de westkant en een windmolen aan de zuidkant

MSD-20120116-252954.jpg

Ruigoord, met de rug naar de olieopslagtanks ziet het er nog best aardig uit

Ruigoord, met de rug naar de olieopslagtanks ziet het er nog best aardig uit

MSD-20120116-253014.jpg

Ruigoord, hier mag dus sinds 2000 niet meer gewoond worden. Alleen ateliers zijn nog toegestaan...

Ruigoord, hier mag dus sinds 2000 niet meer gewoond worden. Alleen ateliers zijn nog toegestaan...

MSD-20120116-253005.jpg

Ruigoord, hier mag dus sinds 2000 niet meer gewoond worden. Alleen ateliers zijn nog toegestaan...

Ruigoord, hier mag dus sinds 2000 niet meer gewoond worden. Alleen ateliers zijn nog toegestaan...

MSD-20120116-253020.jpg

Ruigoord, de olieterminal aan de noordkant

Ruigoord, de olieterminal aan de noordkant

MSD-20120116-253022.jpg

Ruigoord, de containeroverslag aan de oostkant

Ruigoord, de containeroverslag aan de oostkant

MSD-20120116-253007.jpg

Ruigoord, het is maar dat je het weet...

Ruigoord, het is maar dat je het weet...

Ruigoord

Terug naar boven

Status

- Ruigoord is een dorp in de provincie Noord-Holland, in de streek Kennemerland, gemeente Amsterdam. T/m 1996 gemeente Haarlemmerliede en Spaarnwoude.

- Ruigoord heeft geen plaatsnaamborden (meer). Slechts een richtingbordje in de buurt verwijst er nog naar.

- Het dorp Ruigoord heeft in 1978 - overigens net als alle andere Amsterdamse dorpen - geen eigen postcode en plaatsnaam gekregen in het postcodeboek, voor de postadressen ligt het dorp daarom sindsdien 'in' Amsterdam.

Terug naar boven

Naam

Oudere vermeldingen
1745 Ruych Oort.

Naamsverklaring
Samengesteld uit ruig 'begroeid met ruigte, onontgonnen' en oord 'klein riviereiland', soms ook 'land langs rivieroever'. Etymologisch is het toponiem oord hetzelfde woord als oord in de zin van 'plaats, plek', maar in plaatsnamen heeft het de genoemde, meer speciale betekenis. Vergelijk Kortenoord, Nieuweroord en Noorden.(1)

Terug naar boven

Ligging

Ruigoord ligt in het uiterste NW van de gemeente Amsterdam, in de Houtrakpolder, N van Halfweg.

Terug naar boven

Statistische gegevens

Eén van de bijzonderheden aan het dorp Ruigoord is dat het het enige dorp in ons land is waar niet (meer) mag worden gewoond*, en daarmee dus ook het enige dorp is in ons land met 0 inwoners. Voor nadere toelichting zie bij Recente ontwikkelingen.
* Afgezien van de 2 fictieve militaire oefendorpen in ons land, maar dat zijn geen 'echte dorpen'.

Terug naar boven

Geschiedenis

Ruigoord was tot in de 2e helft van de 19e eeuw nog een eiland. “Het is ongeveer 68 bunders groot. Nog onder de Republiek behoorde de noorderhelft tot Westzaan, terwijl de zuiderhelft (46 bunders) deel uitmaakte van de gemeente Houtrijk en Polanen. Het is lang onbewoond geweest. Eerst omstreeks 1840 is er weder eene woning gebouwd.”(2) Het dorp is gesticht rond 1875. Het ontwikkelt zich tot een welvarend plaatsje met een RK kerk, een school, enkele winkels, een postkantoor, twee café’s, een wielerclub en talrijke grote boerderijen. - Hier kun je een mooie video-animatie bekijken van de transformatie van eiland naar ingepolderd gebied.

Reeds in de jaren vijftig van de 20e eeuw had Amsterdam plannen voor havenuitbreiding in W richting. Zij aasde daarom op (een deel van) de gemeente Haarlemmerliede en Spaarnwoude, met name betreffende de Houtrakpolder, met daarin het dorpje Ruigoord. De Houtrakpolder werd alvast grotendeels onder een metersdikke laag zeezand bedolven in verband met beoogd toekomstige industrievestiging. Het dorp werd grotendeels afgebroken en de bewoners werden, op enkele na, uitgekocht of verdreven. In 1973 waren er nog maar 8 huizen en het kerkje over.

Door invloed van de olie- en algemene economische crisis begin jaren zeventig kwamen de plannen voor havens en industrie echter niet van de grond. Maar zeker ook omdat burgemeester IJsselmuiden en de gemeenteraad van de gemeente Haarlemmerliede en Spaarnwoude zich hiertegen hebben verzet (daarover kun je het e.e.a. bekijken in de documentaire hieronder, onder het hoofdstuk Beeld). Het opgespoten zand bij Ruigoord ontwikkelde zich in snel tempo tot een wild natuurgebied van ongekende waarde. T/m 1997 kwamen er tientallen soorten dieren en planten voor die op de ‘Rode Lijst’ staan (= bedreigd). Natuurbeschermingsorganisaties waren tegen de havenuitbreiding, omdat dit gebied een waardevol natuurgebied was. Deskundigen vergeleken het met de Oostvaardersplassen (bij Lelystad), die ook ‘onbedoeld’ zijn ontstaan, en de Bosplaat (op Terschelling).

Begin jaren zeventig streek er een 100-tal hippies en kunstenaars neer die panden kraakten, welke situatie tot de ontruiming in 1997 werd gedoogd. Per 1 januari 1997 heeft de gemeente Amsterdam middels een grenscorrectie met de gemeente Haarlemmerliede en Spaarnwoude het grootste deel van de Houtrakpolder in haar bezit gekregen om er een nieuwe haven, de Afrikahaven, te bouwen. Het eind van de 1900 meter lange, 350 meter brede en 15,5 meter diepe haven is tegen Ruigoord aan komen te liggen. Wonen in dit dorp is hierdoor onmogelijk geworden door de geluids- en milieuoverlast.

Actiegroep GroenFront! had in 1997 in de nabijheid een kamp ingericht, genaamd Groenoord. Deze actiegroep, die de leus ‘EarthFirst!, No Compromise!, No Violence!’ (= de aarde gaat voor, geen compromis, geen geweld) hanteert, probeerde de aanleg van de haven tegen te houden door met argumenten de in haar optiek overbodigheid van de haven aan te tonen en het belang van het natuurgebied te benadrukken. Daarnaast voerde zij actie door het gebied te bezetten met onder meer boomhutten en ondergrondse - bewoonde - tunnels. Actiekamp Groenoord is op 6 oktober 1997 op last van de gemeente door de politie ontruimd en het terrein is van de begroeiing ontdaan. - Gerben Hellinga vertelt in deze video over de ontstaansgeschiedenis van kunstenaarsdorp Ruigoord.

Terug naar boven

Recente ontwikkelingen

- Sinds 2000 is er een definitieve afspraak gemaakt over het voortbestaan van Ruigoord. Er mag - sinds 2002 - niet meer gewoond worden, maar de ateliers mogen blijven, en er worden regelmatig evenementen georganiseerd. Intussen zijn de olietanks aan de rand van het gebied gebouwd, wat vanuit het dorp een surrealistische horizon oplevert. Rondom olieopslagtanks, een olieterminal waar grote zeeschepen komen lossen en laden, een containeroverslag en aan de zuidzijde een betrekkelijk open gebied met reusachtige windmolens.

- "In 1999 presenteert kunstenaarsgemeenschap Ruigoord een plan voor de ‘doorstart’ van het woonoord als kunstenaarswerkplaats. Het plan is samen met het Gemeentelijk Havenbedrijf Amsterdam verder ontwikkeld en verkrijgt in 2000 de goedkeuring van het gemeentebestuur. Sindsdien is door betrokken partijen gewerkt aan een bestuurlijke structuur en een ruimtelijk plan. De kerk en een grote landbouwschuur zijn geschikt gemaakt als publieksruimten. De buitenruimte wordt ecologisch ingericht en geeft mogelijkheden voor interactie tussen binnen en buiten en voor festivals. De vroegere woonhuizen zijn geschikt gemaakt als ateliers, studio’s en serviceruimten. Er zijn plannen voor nieuwbouw van onder meer een stilteruimte. Inmiddels zijn de werkzaamheden gestart voor de ruimtelijke herinrichting van het dorp tot een groene oase aan de kop van de nieuwe Afrikahaven, midden in het te ontwikkelen havenindustriegebied. Kunst gedijt bij de gratie van contrasten. In Ruigoord kunnen deze haast niet groter zijn." Aldus de lokale website. En:

"Vandaag de dag past Ruigoord in een eeuwenoude traditie van kunstenaarskolonies waar kunst én leven worden geïntegreerd tot een gemeenschappelijk experiment. Het is een idealistisch én idyllisch oord waar kunstenaars aan hun eigen oeuvre werken. Het is echter de nadruk op gezamenlijke projecten die er het karakter van eigentijdse kunstenaarskolonie aan geeft. Op eigenzinnige wijze wordt vorm gegeven aan onderlinge betrokkenheid en wordt voldaan aan de behoefte aan uitwisseling, aan gedeelde ervaringen, expressie en extase. Een menselijke oerbehoefte die zich sterker manifesteert naarmate het tijdsgewricht egocentrischer en materialistischer lijkt. De groene oase waarin de nederzetting is gelegen, beantwoordt aan de behoefte van kunstenaars om zich voor kortere of langere duur terug te kunnen trekken uit de beslommeringen van een verstedelijkte en geïndustrialiseerde omgeving, zoals dat altijd al een bestaansreden voor kunstenaarskolonies is geweest."

- In maart 2017 is het huurcontract tussen Havenbedrijf Amsterdam en Stichting Ruigoord weer met 10 jaar verlengd. In de nieuwe verbintenis is ook vastgelegd dat de ‘dorpelingen’ zelf verantwoordelijk zijn voor het onderhoud aan terreinen, ateliers en kerk. In de praktijk gebeurde dat al. Culturele Vrijhaven Ruigoord, zoals het tegenwoordig heet, telt ca. 45 ateliers met ca. 90 kunstenaars. Afgesproken is ook dat zij hun creativiteit ook gaan inzetten om te helpen de haven duurzamer en mooier te maken.

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- De houten noodkerk uit 1876 is (vermoedelijk bij de bouw van de huidige kerk) gesloopt. De huidige neoromaanse RK Gertrudiskerk dateert uit 1894 en is sinds 1973 herbestemd als cultureel centrum.

Terug naar boven

Evenementen en activiteiten

- Het onderhoud van de kerk van Ruigoord kost veel geld. Daarom is in 2018 het Kerkfonds opgericht. Op ieder toegangskaartje voor een evenement wordt sinds 2018 1 euro extra gerekend, dat direct wordt gedoneerd aan de kerk. Zo is je toegangskaartje tegelijkertijd een collectezakje. Op die manier zorgen wij er met zijn allen voor dat dit prachtige kerkje nog lang kan blijven bestaan.

- Bijna ieder weekend is er van alles te doen in Ruigoord. Zie daarvoor de evenementenkalender.

- Elke 3e zondag van de maand is er live jazz in Ruigoord, onder de titel Jazzport. Gratis entree.

- Tijdens de dorpsvergadering van september 2017 is besloten dat in het vervolg geen grootschalige dancefeesten meer worden georganiseerd. De dancefestivals zijn mainstream geworden, terwijl Ruigoord dat nooit is geweest. "Dus moeten we een andere kant op" aldus een persbericht van het kunstenaarsdorp. Ze willen een bres opwerpen tegen de festivalisering van Amsterdam. Concreet betekent dat vanaf 2018 weer een programmering die zich richt op kleinschaligheid en 'vernieuwende hybride kunstvormen'.

De op Ruigoord geboren en getogen Lisa Gritter (1982) slaakte een zucht van verlichting toen ze het persbericht las en kan zich helemaal in de herziene policy vinden. Om dat toe te lichten, schrijft ze op muzieksite Noisey het artikel 'Hoe ik mijn geboortedorp zag veranderen in een mainstream feestlocatie' (2-11-2017), waaruit wij enkele passages citeren die de kern raken: "In de jaren negentig kwam de dance naar het dorp en is daar eigenlijk nooit meer weggegaan. De omslag van dorp naar feestlocatie was niet meer terug te draaien. Officieel omdat het van de gemeente een 'culturele vrijplaats' moest worden, wat weliswaar de redding was voor een bedreigd dorp dat de gemeente liever als haventerrein zag.

De laatste jaren is Ruigoord een soort feestgemeengoed geworden. Wij staan als we mazzel hebben op de gastenlijst en moeten ons bij een balie melden voor een polsbandje. Vrienden, collega's en totale vreemden gaan met z'n allen naar de kerk om tot diep in de nacht te feesten, met vaak flink wat drank en drugs achter de kiezen. Dat voelt wat gek. Het is vreemd omdat het dorp waar wij onze utopische jeugd beleefden, zijn authenticiteit lijkt te verliezen. Het dorp staat bekend als hippiedorp, iets wat veel mensen ertoe beweegt zich voor de gelegenheid te kleden in een vissersbroek uit Thailand, zich te wikkelen in kleurrijke doeken of een veer in het haar te steken. Ook gaan mensen op willekeurige momenten hoelahoepen, op blote voeten uiteraard. Voor die mensen is een feestje of festival op Ruigoord een vlucht uit het dagelijks leven, daar mag alles en kan je voor een paar uur of enkele dagen even helemaal losgaan. Op maandag heb je de selfies nog om te bewijzen wat voor een ontzettend vrije geest jij wel niet bent.

Er is nog weinig over van hetgeen waar onze ouders voor vochten - na het kraken is er jarenlang geprotesteerd, geprocedeerd en onderhandeld voor behoud van het dorp. De ruimdenkende normen en waarden waarmee wij zijn opgegroeid zijn grotendeels verdwenen. Dat dit niet alleen in onze hoofden speelt en het hier niet slechts om mijn eigen nostalgie gaat, blijkt wel uit het feit dat ook het dorp zelf worstelt met de nieuwe identiteit. Dat is waarom Stichting Landjuweel besluit dat het dorp stopt met grote dancefeesten. Daarom wordt tijdens elke dorpsvergadering gepraat over welke evenementen dan wél passen bij het mainstreamloze karakter dat Ruigoord altijd heeft gehad. Hoe behoud je authenticiteit en idealisme als er andere belangen zoals geld ineens een belangrijke rol spelen? Dat is knap lastig. Toch raden we iedereen aan eens een kijkje te nemen in ons dorp, want het is er prachtig. Maar probeer ook eens iets als de Openbare Werken, de jaarlijkse open atelierroute. Of loop je zondagse kater er eens af met een wandeling door het dorp op een zonnige dag. Goed nieuws: je hoeft niet per se drugs te gebruiken, je hoeft niet te kunnen hoelahoepen, je schoenen mag je aanhouden en glitters op je gezicht zijn niet verplicht. Die indianentooi mag je ook thuislaten."

- Jaarlijks op een zaterdag begin maart is er Het Grote Vriendenfeest waarvan de toegang gratis is voor alle sympathisanten die de Ruigoorders financieel steunen (zie daarvoor verder bij Links > Vrienden van). Tijdens dit feest zullen vele Ruigoorders hun creatieve talenten delen. Zo zijn er workshops, expo’s, visuele kunstwerken, theatervoorstellingen, masterclasses en natuurlijk is er ook fijne muziek gemixt door de eigen DJ’s Steven de Peven, Stefnitz en Inphiknight.

- 3x per jaar is er de 'hippiemarkt' RuigMarkt (weekend in april, juni en september), met tientallen kramen met o.a. fashion, kunst, lifestyle, muziek en boeken, bijzonder eten en drinken, workshops. Ook voor de kinderen is er genoeg te doen.

- Op Hemelvaartsdag kun je op Ruigoord in hemelse sferen geraken. Op het Natural High Festival worden allerlei workshops aangeboden om in extase te komen zonder gebruik van middelen. Op vele mooie plekken in het dorp zoals het kabouterhuisje, de salon, het prachtige dorpshuis, de tipi en in de kerk kun je je hart openen.

- Het Ruigoord Manifestival (op een zaterdag begin juli) is een dag met een avontuurlijke mix van muziek, theater, visuele kunsten en andere acts voor jong en ouder. Om alles wat in dit oord hoog in het vaandel staat een podium te geven.

- Tijdens festival Landjuweel (eind juli) wordt Ruigoord 5 dagen lang ondergedompeld in een smeltroes van dans, muziek, kunst, poëzie, theater, spiritualiteit en lekker eten. Er zijn grote muziekpodia en vele kleine hoekjes en plekjes waar de verbeelding zich manifesteert. Het hoogtepunt is de Beeldenroute op zaterdagavond, waarbij bezoekers een optocht vormen en langs beelden lopen. Er zijn theaterpodia waar doorlopend allerlei theatrale-acts plaatsvinden. Voor de kleintjes is er een kinderveld, met knutselen, circus, kindertheater, muziek, een zweefmolen en kinderrestaurant Limonade. Kinderen onder de 14 jaar hebben gratis toegang.

Om je auto neer te zetten tijdens het Landjuweel festival, moet je sinds editie 2018 10 euro betalen. Dit hebben ze niet zelf bedacht, maar ze moeten het parkeerterrein huren van de gemeente en die vragen daar een hoge prijs voor. Daarom zijn zij genoodzaakt parkeergeld te vragen. Vanuit Ruigoord zijn ze echter ook druk bezig met het verduurzamen van de festivals. Parkeergeld zorgt wellicht voor een stimulans om te carpoolen, of met de fiets of met het openbaar vervoer te komen. Zo zit er dus hopelijk ook een positieve kant aan. - Videoreportage Landjuweel 2012.

- In een weekend in augustus is er het Ruigoord Schaaktoernooi (in 2020 voor de 30e keer). Het aantal deelnemers is gemaximeerd op 40, dus wees er snel bij met inschrijven.

- Elk jaar eind september openen alle ca. 30 kunstenaars van Ruigoord een weekend lang de deuren van hun ateliers voor het evenement Openbare Werken. En in de grote schuur is een prachtige tentoonstelling te bewonderen van een bevriende gast-kunstenaar. Wees welkom en kom rondstruinen, er is van alles te zien en te beleven.

- "Zoals dat al jaren een traditie is, zijn pieten groot en klein in alle kleuren van de regenboog welkom in Ruigoord (op een zaterdag eind november). Witte pieten, yin yang pieten, groene en gouden pieten, pieten met roet, pimpelpaarse, regenboog pieten en natuurlijk Sinterklaas met geen kruis, maar een psi-list op zijn mijter. Wij vieren dit magische kindersprookje al minstens 30 jaar op onze eigen wijze! Er is live muziek voor de kinderen, dus iedereen mag uit volle borst meezingen. Voor de buikjes zal ook worden gezorgd. Pannenkoeken, soep en natuurlijk strooigoed! Helemaal suikervrij strooigoed kunnen we niet beloven, maar mocht je daar voorkeur voor hebben dan raden we je aan zelf wat lekkers mee te nemen. Samen maken we er één groot feest van en natuurlijk zijn er ook weer grote zakken vol cadeaus.

Maar, om dat te verwezenlijken is er wel een belangrijke opdracht voor de ouders om Sint en de Pieten te helpen. De entree is vrij, maar we vragen je wel je kind(eren) als volgt aan te melden: koop of maak een cadeau voor je kind van ongeveer 5 euro. We houden het graag gelijkwaardig, niet iedere portomonee is even groot; zet de naam en de leeftijd van je kind GROOT op het pakje zodat we niet hoeven te zoeken; meld je kind + leeftijd aan via sinterklaas@ruigoord.nl; lever op de dag zelf voor 15:00 uur het cadeautje stiekem in bij de pastorie (huisje rechts grenzend aan de kerk). Vergeet dit niet, dat voorkomt grote teleurstelling! We zullen bij binnenkomst om een vrijwillige donatie vragen voor de organisatie van het feest. Vier dit Ruigse Sinterklaasfeest met ons mee en nodig je vrienden met kinderen uit! We zijn voor een volgende editie altijd op zoek naar ouders, opa’s, oma’s, neefjes, nichtjes, broers of zussen die het leuk vinden om een handje te helpen bij de organisatie. Speel een piet, help met schminken, bak pannekoeken of help mee de kerk mooi te maken! Stuur een mailtje naar sinterklaas@ruigoord.nl."

Terug naar boven

Landschap, natuur en recreatie

- Wil je in voorjaar of zomer meegenieten van de groene oase op Ruigoord, kom dan eens langs op een zondagmiddag en maak een mooie wandeling door het dorp. Er is dan altijd een leuk cultureel programma in de kerk op basis van donatie, gevolgd door lekker eten. Ook een kijkje in de vlindertuin, ontworpen door Sieger Duinkerk, is de moeite waard. Je kunt er fraaie exemplaren spotten zoals bijvoorbeeld de gehakkelde aurelia.

Terug naar boven

Beeld

- Foto's, filmpjes, flyers en informatie betreffende evenementen in Ruigoord en soortgelijke culturele vrijplaatsen.

- Documentaire over Ruigoord anno 1991 (37 min.).

- Fotoserie van Ruigoord en de omliggende industrie van fotograaf Martin Stevens.

Terug naar boven

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over dit kunstenaarsdorp (online te bestellen), waaronder het in 2013 verschenen boek 'Vrijhaven Ruigoord', dat verhaalt over 40 jaar geschiedenis van dit dorpje als 'culturele vrijhaven'.

Terug naar boven

Links

- Algemeen: - Site van en over Ruigoord. - Weblog over het kunstenaarsdorp.

- Nieuws: - Nieuws uit Ruigoord op Facebook.

- Vrienden van: - "Inspiratie is niet te koop, maar helaas zijn er wel bijkomende kosten. Is ons kunstenaarsdorp een plek waar jouw hart sneller van gaat kloppen? En wil je ook dat dat tot in de eeuwigheid kan blijven bestaan? Word dan Vriend van Ruigoord en steun daarmee het dorp moreel en financieel. De opbrengsten van deze jaarlijkse steunbetuigingen gaan in de spaarpot en steken we uiteindelijk weer in het dorp. Het leven is geven en nemen, en als Vriend geef je niet alleen je steun, je wordt ook onderdeel van een kring van betrokkenen, geestverwanten en gelijkgestemden. Je krijgt zo nu en dan een mailtje met speciale aanbiedingen, bijvoorbeeld een ticketlink naar Landjuweel campingtickets, een week voor de publieke kaartverkoop begint. Kans op korting voor een programma in de kerk. En natuurlijk toegang tot het Grote Vrienden Feest."

Reactie toevoegen