Gemeente Ruwiel anno ca. 1870, kaart J. Kuijper
- Ruwiel is een voormalige buurtschap, gemeente en heerlijkheid in de provincie Utrecht, in de regio Vechtstreek, gemeente Stichtse Vecht. De gemeente was in 1812 toegevoegd aan de gemeente Breukelen en in 1818 opnieuw opgericht uit een deel van de gemeente Breukelen en een deel van de gemeente Stichts Loenen. Per 1-4-1964 deels over naar gemeente Breukelen, deels naar gemeente Kockengen, in 2011 over naar gemeente Stichtse Vecht.
- Wapen van de voormalige gemeente Ruwiel.
- Tegenwoordig is er geen sprake meer van een buurtschap met deze naam. Wat vanouds te boek stond als buurtschap Ruwiel, is tegenwoordig opgegaan in delen van de buurtschappen Kortrijk, Portengen en Portengense Brug (zie de plattegrond elders op deze pagina). De naam van de voormalige buurtschap, gemeente en heerlijkheid leeft nog voort in de gelijknamige verzorgingsplaats (= parkeerplaats met tankstation) aan de A2 ter hoogte van Breukelen.
Terug naar bovenOudere vermeldingen
Ruëel, 1281-1284 Ruele, 1310 Ruele, 1345 Ruyol, 1381-1383 Ruwele, 1394 Ruweel.
Naamsverklaring
Samenstelling van ruw 'ruig, dicht begroeid' en lo 'bos' (zie Loo). Een vergelijkbaar toponiem Ruelle komt in 1440 voor als naam van een akkerland bij Boxtel(1).
De gemeente Ruwiel lag globaal tussen Breukelen en Kockengen en had een nogal grillige plattegrond (zie onderaan deze pagina). De gemeente omvatte stukken grondgebied rond de huidige wegen Portengen en Kortrijk en nog een NO 'bijna-enclave' in en rond de Breukelerwaard, Z van het huidige dorp Nieuwer Ter Aa.
Terug naar bovenIn 1840 heeft de gemeente 57 huizen met 439 inwoners, verdeeld in dorp Nieuwer Ter Aa (deels) 15/117 (= huizen/inwoners) en de buurtschappen Ruwiel 39/297 en Breukelerwaard 3/25.
Terug naar bovenDe gemeente heeft zijn naam te danken aan de Van Ruwiels die hier het gelijknamige kasteel bewoonden. De plaatsnaam wordt het eerst vermeld in 1226 als eigendom van Gijsbrecht van Ruwiel. De naam sloeg niet alleen op het kasteel, maar ook op een gerecht, een stuk grond waarover de Van Ruwiels rechtspraken. De ambachtsheerlijkheid die zo werd gevormd is later de gelijknamige gemeente geworden.
'Gemeentehuizen' aan de Portengensebrug
De gemeenten Loenersloot en Ruwiel bezaten tot 1883 geen officieel gemeentehuis. Loenersloot hield haar vergaderingen al sedert onheuglijke tijden in een kamer van een logement aan de Portengensebrug, dat vanouds het ‘regthuis’ werd genoemd, terwijl Ruwiel tot dusverre haar vergaderruimte had in een kamer van een herberg aan dezelfde Portengensebrug. Overigens waren beide lokalen in strijd met art. 3 nr. 2 van de wet tot regeling van de kleinhandel in sterke drank. In 1883 verbouwde de gemeente Ruwiel een oud schoolgebouw in Nieuwer Ter Aa tot gemeentehuis. Loenersloot huurde vanaf 1884 een deel van dat pand zodat beide gemeenten vanaf dat jaar een gemeentehuis hadden, zij het dus gedeeld in één pand.
Nadere informatie over de geschiedenis van deze voormalige gemeente en dit voormalige gerecht vind je in het hoofdstuk Inleiding van de Inventaris van de archieven van het gerecht Ruwiel 1573-1811 (1818).
Terug naar boven- Halverwege de huidige buurtschap Oud-Aa, direct O van het riviertje de Aa, N van een bruggetje over de rivier, ligt bij boerderij Groot Ruwiel een terrein waarin zich de overblijfselen van de 13e-eeuwse ridderhofstad bevinden (tevens het enige rijksmonument van de buurtschap Oud-Aa). Op een plattegrond kun je het omgrachte terrein als een 'uitstulping' van de rivier zien liggen. Het betreft het kadastrale perceel 'gemeente Breukelen-Nijenrode, sektie I, nummer 1.' Feitelijk was het niet veel meer dan een grote, versterkte buitenplaats langs het riviertje de Aa. Het kasteel is in 1673 door de Fransen verwoest. Van het kasteel is slechts een omgracht eiland met een diameter van ongeveer 35 meter over. Volgens (2) stond er in ieder geval rond 1870 nog 'een hoog muurbrok' als restant van het kasteel. Op het terrein van de vroegere voorburcht staat nu een boerderij, met in de gevel een wapensteen met de wapens van de familie Aeswijn en van Ruwiel, met het jaartal 1591.
Terug naar boven- "In 31 natuurgebieden werkt de provincie Utrecht samen met diverse partners aan bestrijding van verdroging. Verdroging brengt schade toe aan de natuur en bedreigt de biodiversiteit. Natuurgebied Armenland-Ruwiel is een van de gebieden waar de verdroging wordt bestreden. Dit eeuwenoude natuurgebied ligt midden in het Groene Hart, nabij Kockengen. Allard van Leerdam is als ecoloog van Staatsbosbeheer betrokken bij de aanpak. “Ik zie al dat ons gezamenlijke werk een eerste positief effect heeft op diversiteit aan planten en dieren in het gebied”, aldus de ecoloog.
Het verdrogen van Utrechtse natuurgebieden is een probleem voor de biodiversiteit. Bijzondere planten- en diersoorten hebben de oorspronkelijk natte en voedselarme bodem van het Groene Hart nodig om te ontwikkelen. “Armenland-Ruwiel is cruciaal voor het voortbestaan van bijzondere soorten. Ze zijn nu nog in dit gebied aanwezig, maar kwamen vroeger over honderden hectaren voor. Door de verdroging aan te pakken, geven we deze soorten de kans om zich weer uit te breiden. Denk bijvoorbeeld aan plantensoorten zoals de klokjesgentiaan en de Spaanse ruiter. Ook verschillende dieren hebben baat bij de vernattingsaanpak, zoals de ringslang en de noordse woelmuis”, weet Van Leerdam.
Onderdelen aanpak. Natuurgebieden kampen met verdroging door ontwatering, peilverlagingen en winning van grondwater in de afgelopen decennia. De extremere weersomstandigheden komen daar nog eens bovenop. Daarom zijn in Armenland-Ruwiel om te beginnen de slootpeilen omhoog gezet. Dat bleek echter niet genoeg, want de grondwaterstanden in het midden van de percelen zakten soms wel tot een meter diep uit. Daarmee waren de planten en dieren nog niet voldoende geholpen.
Van Leerdam legt uit wat vervolgens de aanvullende stappen waren: “Twee boeren uit het gebied hebben percelen rondom het natuurgebied ook tot natuur omgevormd. De waterpeilen van deze nieuwe percelen zijn eveneens omhoog gezet, mede door het gebiedseigen water beter vast te houden. We hebben met deze percelen een soort natuurlijke, beschermende en zuiverende buffer aangelegd rondom Armenland-Ruwiel. Om het effect nog verder te vergroten, zijn maatregelen genomen om de natuurlijke toevoer van water uit de omgeving te verbeteren. We zien dat er nu méér en schoner water in het natuurgebied binnenkomt. Dat is goed nieuws.”
Groei populaties. Van Leerdam hoopt dat Armenland-Ruwiel zich nog verder gaat ontwikkelen. “We verwachten dat de populaties van bijzondere soorten hier steviger worden. Het zou helemaal mooi zijn als ze zich uitbreiden naar de nieuw aangelegde bufferzones. Daarmee groeit dit natuurgebied verder. Je zou kunnen zeggen dat dit gebied uit eenzame quarantaine is bevrijd. Als de ontwikkeling goed gaat, is het niet ondenkbaar dat ook nieuwe soorten zich in de toekomst in het gebied vestigen. Dat hoop ik echt”, aldus Van Leerdam.
De ecoloog van Staatsbosbeheer ziet dat de aanpak van verdrogingsbestrijding in specifieke gebieden, uiteindelijk een positief effect heeft op de gehele staat van de Utrechtse natuur. “Verdrogingsbestrijding hangt voor mij sterk samen met de realisatie van het Natuurnetwerk Nederland (NNN). Nieuwe aangelegde natuurpercelen worden weer natter gemaakt. Dat helpt om de vaak aangrenzende oorspronkelijk natuurgebieden ook natter te krijgen. De verdrogende effecten van peilverlagingen worden immers letterlijk op grotere afstand gebracht. Armenland-Ruwiel is daar een perfect voorbeeld van. De maatregelen tegen verdroging dragen daarmee uiteindelijk ook bij aan het grotere doel om effecten van klimaatverandering op onze samenleving op te vangen.”
Toekomst. Natuurgebieden in de provincie Utrecht hebben al enige decennia te maken met verdroging. In 2008 heeft provincie Utrecht daarom met waterschappen en natuurbeheerders afspraken gemaakt om de verdroging van de belangrijkste natuurgebieden in de provincie aan te pakken. De aanpak in Armenland-Ruwiel is daar onderdeel van. De provincie streeft samen met de Rijksoverheid naar verdere verbeteringen tegen verdroging. In het kader van de verdrogingsaanpak gaat de provincie verder verkennen welke aanvullende maatregelen nog mogelijk zijn. De provincie Utrecht wil in 2021 met een vernieuwd plan komen om samen met de gebiedspartners verder te werken aan de kwaliteit van de Utrechtse natuur." (bron: Provincie Utrecht, november 2020) - In deze video bezoekt ecoloog Allard van Leerdam het gebied en vertelt hij over de aanpak.
Reactie toevoegen