Status

- 's-Heer Arendskerke is een dorp in de provincie Zeeland, in de streek Zuid-Beveland, gemeente Goes. Het was een zelfstandige gemeente t/m 1969. Een deel van de gemeente ging naar de gemeente Borsele, namelijk de dorpen Lewedorp en Nieuwdorp met omgeving, omdat de grens tussen de nieuwe gemeenten Goes en Borssle langs de A58 werd getrokken.

- De gemeente 's-Heer Arendskerke is in 1857 vergroot met de gemeente 's-Heer Hendrikskinderen.

- Wapen van de voormalige gemeente 's-Heer Arendskerke.

- Onder het dorp 's-Heer Arendskerke valt ook de buurtschap Eindewege.

Naam

Oudere vermeldingen
's Heer-Arendskerke, Aernoutskerke, Ser Arnoudskerke, Sraskerke.

Naamsverklaring
‘Een plaatsnaam die teruggaat op de eerste Ambachtsheer, ‘Arent met de buik’ (DV8).

Ligging

's-Heer Arendskerke ligt WZW van Goes, N van de A58.

Statistische gegevens

In 1840 heeft de gemeente 's-Heer Arendskerke 258 huizen met 1.713 inwoners, verdeeld in het gelijknamige dorp 200/1.325 (= huizen/inwoners) en dorp Nieuwdorp 58/388. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 650 huizen met ca. 1.600 inwoners.

Geschiedenis

Het dorp is in de tweede helft van de 12e eeuw ontstaan, toen dit gedeelte van Zuid-Beveland ter bescherming tegen de zee door een dijk werd omringd. Ten tijde van het ontstaan lag 's-Heer Arendskerke aan de Schenge en aan de Zwake, brede geulen die steeds verder werden ingepolderd. Schepen konden na verloop niet meer bij het dorp komen, waardoor het een agrarisch dorp werd. In 1275 was het al een welvarende plaats, getuige de opbrengst van de tienden die er toen werden geheven ten behoeve van de kruistochten. Rond 1300 begon men aan de bouw van een kasteel, genaamd slot Schenge. Historische bronnen vermelden dat het zware muren en uitgestrekte kelderruimten bezat. In de 17e eeuw veranderde het in een ruïne.

- De publicatie 'De toponymie van de gemeente ’s-Heer Arendskerke, waaronder het gelijknamige dorp, ’s-Heer Hendrikskinderen, Wissekerke, Nieuwdorp en Lewedorp, tot de gemeentelijke herindeling per 1 januari 1970' (100 pag., uitg. Heemkundige Kring de Bevelanden, 2004) is via de link ook online te lezen.

Recente ontwikkelingen

- In het kader van het tegengaan van 'horizonvervuiling' is in 2011 1/3 van de verkeersborden in 's-Heer Arendskerke verwijderd (25 van de 75 stuks).

Bezienswaardigheden

- 's-Heer Arendskerke heeft 7 rijksmonumenten.

- 's-Heer Arendskerke heeft 1 gemeentelijk monument.

- Hervormde (PKN) Petruskerk (Kerkring 14). Op de plaats van de huidige kerk is vermoedelijk in de 12e eeuw door "Heer Arend", ook wel "Arend met den buik" genoemd, een kerk gesticht. Dit was de stamvader van adellijke families in dit deel van Zeeland. De huidige kerk stamt uit de veertiende en vijftiende eeuw. Toren en koor zijn toen los van elkaar gebouwd en verbonden door het schip, de huidige kerk, die naar verluidt stamt van rond 1450. Eind zestiende eeuw, ten tijde van de Beeldenstorm, zijn altaren en beelden uit de kerk verwijderd en is de kerk als protestantse kerk ingericht. Het koor is in 1859 afgebroken. Ter plaatse is een consistoriekamer gebouwd. In 1906 is de kerk door Jan Verheul gerestaureerd en zoveel mogelijk in zestiende-eeuwse staat teruggebracht. In 1955-1956 en 2002-2003 hebben wederom restauraties plaatsgevonden. De kerk heeft een rijk interieur met veel oude elementen. De preekstoel stamt uit 1649, de deur naar de consistoriekamer heeft een vergelijkbare leeftijd. Er staan banken uit ongeveer 1525, en herenbanken uit 1650 en 1739. In de kerk hangt een orgel uit 1708.

- Molen Nooit Gedacht staat in buurtschap Eindewege en wordt daarom aldaar beschreven.

- De Arendshoeve (Oude Rijksweg 116) is een begin 17e eeuw gebouwde, typisch Zeeuwse boerderij. Het vrijstaande woonhuis heeft gepleisterde stenen buitenmuren en een pannengedekt zadeldak. Ernaast staat een bakstenen bakhuisje/zomerhuisje met eenzelfde dakvorm en dakbedekking. Op het erf staat tevens een grote houten schuur met een rietgedekt wolfsdak. Sinds 2009 staat er een replica van deze hoeve in Madurodam.

- Het rijksmonumentale vrijstaande koetshuis bij het huis Vredenhof in 's-Heer Arendskerke (Oude Rijksweg 118) is omstreeks 1860 gebouwd in eclectische stijl en vrijwel geheel in hout opgetrokken. Tegen de zuidelijke langsgevel is een plantenkas geplaatst, die niet onder de bescherming valt. Het is een geheel als houten skelet opgebouwde constructie op een uit ijsselsteen opgetrokken plint. Boven de gemetselde plint zijn de gevelwanden uitgevoerd in geel geschilderde rabatdelen; aan de zijgevels, halverwege de diepte van het gebouw, onderbroken door een muurstijl. In de noordelijke zijgevel zijn in de voorste travee twee ramen geplaatst met ovale ruiten, voorzien van een diagonale kruisroede. De rijk en monumentaal uitgevoerde voorgevel bezit op de begane grond drie getoogde deurstellen met een paneel in het ondervlak en een gesloten latten struktuur in het bovenste gedeelte. Het middelste deurstel is in werkelijkheid met kleinere deuren uitgerust dan de vorm doet vermoeden. De stijlen tussen de deuren, rustend op natuurstenen poeren, zijn als Corinthische pilasters uitgevoerd. Het koetshuis is van algemeen belang vanwege architectuurhistorische waarde en zeldzaamheidswaarde.

Landschap, natuur en recreatie

- Bij 's-Heer Arendskerke, Z van het O van het dorp gelegen Poelbos, Z van de Oostweg, bevindt zich een vennetje dat bekend staat als het Vrouweputje (inderdaad zonder tussen-n, de naam heeft namelijk te maken met Onze Lieve Vrouw). Het is een bedevaarts- en bezinningsplek. Het was een bron waar zoet water naar boven kwam en De Poel is verder brak. Mensen schreven daar geneeskrachtige eigenschappen aan toe. Een stichting huurt de grond sinds 2007 van een boer en heeft er sindsdien voor gezorgd dat het vennetje in goede staat bleef. In 2008 heeft de stichting een boekje uitgegeven met verhalen over het vennetje. Daarin staat onder meer dat Maria hier verschenen zou zijn. Een zekere Greet was in de middeleeuwen uit de stad Goes verbannen en bivakkeerde bij het putje. Maria zou aan haar verschenen zijn en haar opgedragen hebben om de mensen te helpen en te genezen bij het putje.

Sindsdien stond het putje bekend als een bedevaartsoord met genezende krachten. Mensen met onder andere reuma en zweren kwamen tot in de jaren zeventig van heinde en verre op zoek naar genezing. Mensen kwamen er ook vaak flesjes water halen, vaak van ver en te voet. Ze geloofden sterk dat het water geneeskrachtig was. Vooral mensen met open benen en ongeneeslijke ziektes. Hier vind je nog meer verhalen over het Vrouweputje. In april 2019 laat de stichting die de bedevaartsplek huurt en onderhoudt echter weten dat het potje voor de huur van de (ca. een halve hectare) grond opraakt en dat het ze ook niet lukt om opvolging voor het bestuur te vinden. Twaalf jaar lang kon het Vrouweputje in 's-Heer Arendskerke blijven bestaan omdat er 'zuinig werd geleefd' na een subsidie van de gemeente en giften van vrienden, maar nu dreigt het op te houden, aldus voorzitter Ginny Rentmeester.

Manda Heddema van GroenLinks heeft vervolgens de gemeente verzocht mee te denken over een oplossing. "We hebben hier een heel mooi 'postzegel natuurgebiedje', dat wordt onderhouden door een praktijkschool, een prachtige werkervaring. Het is mooi volgroeid en staat vol met inheemse planten. Het is ook het laatste stukje authentiek polderlandschap van 's-Heer Arendskerke. De Poel heet niet voor niets zo: een hobbelig, drassig gebied met heel veel poeltjes. Dit poeltje is er nog. Het wordt gebruikt door spirituele groepen, kerken, scholen, natuurverenigingen en mensen die er gewoon even tot rust willen komen. Het zou doodzonde zijn als daar weer landbouwgrond van gemaakt gaat worden", zo stelde zij.

Heddema stelde voor dat de gemeente helpt bij het vinden van nieuwe vrijwilligers. En financiële steun is wellicht ook niet onoverkomelijk: "We hebben het over 8.000 euro in twaalf jaar. Dat zijn geen grote bedragen En misschien zijn er andere manieren om aan inkomsten te komen." Beluister ook de reportage met mevr. Heddema (onderaan het artikel onder de link) en de reportage met mevr. Rentmeester (onderaan het artikel onder de link). Volgens dit artikel, net als de andere artikelen daterend uit april 2019, wordt de huur van het landje sowieso opgezegd, omdat los van de financiële perikelen er ook geen opvolgers meer te vinden waren om "de kar te trekken".

- "Stichting De Bunder biedt kunstenaars podium op een 10.000 m2 (= 1ha = 1 bunder) groot terrein tussen de Oude Rijksweg en de Panhoeveweg in 's-Heer Arendskerke. Op deze lap vind je een rijke biotoop aan onontgonnen zaken die in een sfeer van zakelijk vernuft en artistieke kiemkracht hun ontwikkeling gaan vinden binnen het veld van kunst en cultuur in Zeeland. Kunstenaars krijgen hier letterlijk en figuurlijk alle artistieke ruimte in een landschappelijke tuin. Tussen bomen, verscholen paadjes en weelderige kruiden staan diverse karakterbeelden opgesteld. De expositie ‘een Bunder Kunst’ is het resultaat van diverse eerdere manifestaties die vanaf 2002 hebben plaatsgevonden. Elk najaar nodigen we een tiental professionele kunstenaars uit die in de landschapstuin een beeld of installatie maken. In de Joert organiseren we een binnententoonstelling van 30 amateur- en professionele kunstenaars. Verder leveren leerlingen van diverse middelbare scholen uit Goes verrassende werkstukken af die gezien mogen worden. Dat alles in combinatie met een live muziekoptreden in de tuin maakt dat er een ongedwongen sfeer ontstaat met mooie ontmoetingen. Kom ook eens kijken en genieten...

Landschapstuin. De tuin is door de huidige eigenaren Anja en Sjaak gekocht in 1993. Toen stonden er nog geen bomen maar was het akkerland ingezaaid met tarwe. Het kreeg de naam de Bunder. Vanaf dan is er een geleidelijk proces ontstaan van ontwerpen en planten van de groenstructuren die nu te zien zijn. Geometrische lijnen geven structuur aan soms natuurlijk ogende wildere stukken. We horen vaak dat er een soort onbekommerde rust uitgaat van het rondstruinen in de tuin. Vaste collectie. In 2011 is de kiem gelegd voor een vaste collectie beelden op de Bunder. Tien beelden van heel diverse aard staan op een passende plaats verspreid in de tuin. De beelden staan het jaar rond bloot aan de elementen en daardoor raken ze van lieverlee getekend door de tand des tijds, wat het de moeite maakt om dat proces te volgen door geregeld een keer te komen kijken. Dat kan tijdens de diverse activiteiten gedurende het jaar. De collectie rouleert uiteindelijk langzaam, zodat er bijna elk jaar wel eentje bij komt en ook wel eens eentje verdwijnt."

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over 's-Heer Arendskerke (online te bestellen).

Lokale links

- Dorpshuis: - "Het Heer Arendhuis in 's-Heer Arendskerke is een sfeervol dorpshuis met vele mogelijkheden voor iedereen, waar je in een ongedwongen en ontspannen sfeer lekker je biertje of wijntje kan nuttigen. Je hebt de mogelijkheid om te biljarten, darten, kaarten, dansen, line dansen, en natuurlijk ook je verjaardag, bruiloft of jubileum te vieren. Kom ook eens vrijblijvend kennismaken met de diverse verenigingen die actief zijn in het Heer Arendhuis. Welke dat zijn, kun je zien op de site."

- Onderwijs: - "Op basisschool OBS Schengehof in 's-Heer Arendskerke willen we alle kinderen vanuit een plezierige, veilige en uitdagende leeromgeving voldoende bagage aan kennis en vaardigheden meegeven om de wereld te ontdekken en tegemoet te treden. Daarbij gaan we uit van de mogelijkheden van kinderen en sluiten hier zo goed mogelijk bij aan. We willen de leerling, de school en schoolomgeving daar waar mogelijk met elkaar samenbrengen. Het onderwijs op Schengehof richt zich op de sociaal-emotionele en intellectuele ontwikkeling, op creativiteit, het verwerven van kennis en sociale, culturele, cognitieve en lichamelijke vaardigheden. Samenwerking met ouders is hierbij van groot belang. Om onze missie te kunnen realiseren vinden wij het belangrijk dat ons onderwijs: gericht is op de continue ontwikkeling van de leerling als individu in relatie tot zijn omgeving; de leerling stimuleert om zo zelfstandig mogelijk te functioneren; gekenmerkt wordt door een veilig pedagogisch klimaat, dat het welzijn van de leerlingen bevordert en leerlingen dit zo ook ervaren; gebruik maakt van eigentijdse methodes en materialen; gekenmerkt wordt door interactief werken, samenwerken en coöperatief leren."

- Muziek: - "Brassband Excelsior uit 's-Heer Arendskerke is in 1893 opgericht als fanfare. In 1938 werd besloten om verder te gaan als harmonie, om in 1954 toch weer verder te gaan als fanfare. Door het teruglopend aantal leden was de toestand van de vereniging in 1969 bijzonder zorgwekkend. Er is zelfs sprake geweest van opheffing, maar dat vonden de meeste leden toch een beetje te zot. Het aantal leden bood nog wel de mogelijkheid om een brassband te formeren. Daartoe werd dan ook besloten. De toenmalige leden gingen ervoor om de naam Excelsior, die 'steeds hoger' betekent, waar te maken. Muziek maken zo goed als mogelijk, maar er moest wel gezelligheid en saamhorigheid binnen de vereniging heersen. Zowel het 90- als het 100-jarig bestaan van de vereniging zijn uitbundig gevierd en in 2018 mochten we als nog altijd springlevende vereniging zelfs het 125-jarig bestaan beleven.

Zoals de naam al aangeeft is Excelsior vandaag de dag nog altijd een brassband. De brassband streeft naar een zo hoog mogelijk muzikaal niveau, zonder daarbij de goede sfeer binnen de vereniging uit het oog te verliezen. De instrumentatie van een brassband bestaat in beginsel uit uitsluitend koperen blaasinstrumenten. Zoals te verwachten is er in de bezetting een uitzondering: de blazers worden ritmisch ondersteund door een slagwerkgroep. Naast het zelf organiseren van evenementen, neemt de brassband deel aan tal van activiteiten, zowel op het eigen dorp als daarbuiten. De repetities zijn op maandagavond vanaf 19:30 uur in het Arendhuis te 's-Heer Arendskerke. Als vereniging proberen we voor iedereen een plekje in de band te vinden. Kom daarom gerust eens langs, gewoon eens kijken, of neem contact op met een van de bestuursleden. Zij kunnen je alle gewenste informatie geven over de vereniging."

- Sport: - "Voetbalvereniging v.v. 's-Heer Arendskerke is opgericht in 1930. De vereniging is in het bezit van een veld met verlichting, een trainingsveld, drie kleedlokalen, een eigen clubgebouw en een jeugdhome. Het is een gezonde vereniging, waarbij het ledenaantal de afgelopen jaren vrij constant blijft. De vereniging trekt ook veel leden aan uit 's-Heer Hendrikskinderen, Goes en Kloetinge."

- Zorg: - "Woonzorgcentrum Poelwijck ligt in het kleine Zeeuwse dorp 's-Heer Arendskerke. Met een mooi park en bos in de buurt. Het woonzorgcentrum is bereikbaar met de bus. In Poelwijck vind je: koop- en huurappartementen van woningcorporatie Beveland Wonen; twee groepswoningen van SVRZ voor mensen met dementie; twee woongroepen van SVRZ voor mensen met een chronische lichamelijke beperking; een Grand-café met een mooi terras; pedicure; huisartsenpraktijk; fysiotherapiepraktijk; kinderopvang van Kibeo."

- Veiligheid: - Brandweer 's-Heer Arendskerke.

- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van 's-Heer Arendskerke.