Status

- 's-Molenaarsbuurt is een buurtschap in de provincie Zuid-Holland, in de streek Groene Hart, gemeente Alphen aan den Rijn. T/m 1917 gemeente Oudshoorn.

- De buurtschap 's-Molenaarsbuurt valt, ook voor de postadressen, onder de stad Alphen aan den Rijn.

- De buurtschap 's-Molenaarsbuurt heeft geen plaatsnaamborden. In Woubrugge staat wel een fiets-richtingbordje dat naar de buurtschap verwijst, maar als je dat volgt kun je dus vervolgens niet aan een plaatsnaambordje zien wanneer je er bent aangekomen (wij zouden zeggen doe het allebei - richtingbord en plaatsnaambord dus - óf allebei niet, maar niet half...).

- Pas sinds de jaren negentig van de 20e eeuw staat het N van deze buurtschap gelegen huizengroepje aan de Heimansbuurt als gelijknamige buurtschap in de atlassen. Vermoedelijk viel dat buurtje vanouds onder de buurtschap 's-Molenaarsbuurt.

Naam

Oudere vermeldingen
1840 's Molenaarsbrug, 1847 's-Molenaarsbrug, 1913 Molenaarsbuurt.

Naamgeving
De naam 's-Molenaarsbuurt is vastgesteld bij raadsbesluit van 25 december 1921 en hervastgesteld op 29 november 1957. Het deel langs de Heimanswetering van de Ringdijk tot de grens met Woubrugge, is bij raadsbesluit van 29 november 1957 benoemd tot Heimansbuurt. De naam voor het overige deel is bij raadsbesluit van 27 december 1957 gewijzigd in 's-Molenaarsweg. Bij raadsbesluit van 25 april 1991 krijgt het niet-berijdbare deel van deze weg de naam 's-Molenaarspad.

Naamsverklaring
1) Betekent oorspronkelijk 'brug bij/van de molenaar, waar de molenaar woonde'. De betreffende brug werd ook wel Heimansbrug genoemd, omdat hij lag over de toegang tot de Heimanswetering, waarlangs schepen vanuit de Rijn naar de Haarlemmermeer en het IJ konden varen. De buurtschap die hier ontstond werd vervolgens 's-Molenaarsbuurt genoemd (als verkorting van 's-Molenaarsbrug-buurt).(1)

2) De naam 's-Molenaarsbuurt verwijst naar verschillende molens. De oudste watermolen dateert van 1450, werd in 1501 herbouwd en in 1847 nogmaals herbouwd. Deze molen bestaat nog steeds, zij het in afgeknotte vorm (zie verder bij Bezienswaardigheden). Een tweede watermolen is gebouwd in 1634 en herbouwd in 1797. Deze staat nog steeds langs de Heimanswetering. De naam verwijst ook naar de houtzaagmolen die daar ooit heeft gestaan. Reeds in de 17e eeuw was sprake van de oprichting van een zaagmolen in de polder Gnephoek, in de hoek waar de Heimanswetering (destijds ook wel 's Moelnaars weteringhe genoemd) in de Oude Rijn uitmondt. Ene Cornelis Willemsz. Schaep kreeg in 1642 van ambachtsheer Dirk de Vlaming toestemming om daar een 'saechmolen' te bouwen. Lange tijd stonden er zelfs twee zaagmolens. De tweede molen werd in 1837 gebouwd en aan het eind van de 19e eeuw afgebroken. (bron Naamgeving en Naamsverklaring 2): Henk Dinkelaar en Ad de Kok, 'Onze straat', 1999, uitg. Stichting Rijnlandse Historiën, Alphen aan den Rijn)

Ligging

De buurtschap 's-Molenaarsbuurt ligt direct NW van Alphen aan den Rijn, N van de Oude Rijn, in de Polder Gnephoek, O van de buurtschap Gnephoek, in de NW 'oksel' waar de Heimanswetering uitkomt in de Oude Rijn, rond de 's-Molenaarsweg en het N hiervan gelegen 's-Molenaarspad.

Statistische gegevens

In de Volkstelling van 1840 wordt 's-Molenaarsbuurt niet apart vermeld. Zij viel qua telling toen onder de Polder Gnephoek. Tegenwoordig omvat de buurtschap een 20-tal wooneenheden, waaronder 3 woonschepen of -arken. Het aantal inwoners zal daarmee vermoedelijk ca. 50 bedragen.

Geschiedenis

Herberg e.d./rechthuis/tol
De buurtschap is vanouds bekend van hotel-restaurant 's-Molenaarsbrug. In 1650 wordt reeds melding gemaakt van dit hotel, onder de naam De Vergulde Roskam. Het was een uitspanning met koetserij en stalhouderij, waar vermoeide reizigers konden uitrusten, waar hun koetsen konden worden gestald en een stalknecht met een roskam de paarden verzorgde. Tevens deed de herberg dienst als het Rijnlandshuis, d.w.z. het Rechthuis van Oudshoorn. Het was ook een aanlegplaats voor de schuiten en voor uitwisseling van passagiers op de beurt-lijndienst van Amsterdam over de Heimanswetering naar Gouda en Leiden.

In 1681 wordt Michiel van Abshoven als kastelein genoemd, die tevens pachter was van de tolheffing aan de Heimansbrug. Men sprak over de 'Wassenaarstol' die aan de brug werd geheven ten bate van de Heren van Wassenaar.

Tweede Wereldoorlog
In de Tweede Wereldoorlog is sprake geweest van een zogeheten MG-Stand 's-Molenaarsbuurt. Dat was een metselwerk bunker voor machinegeweer (MG), met drie schietgaten. Deze stond aan de andere kant van de Heimanswetering, bij de dakpannenfabriek van de firma Van Oordt (Woubrugseweg) en bestreek de buurtschap en de brug (die aan het eind van de oorlog door de Duitsers is opgeblazen). De omgeving is geheel gesloopt voor een nieuwbouwplan. Het werk is geheel verdwenen en onherkenbaar. Op 1,5 km ten westen van de post was bij Gnephoek ook nog een Wegsperre.

Recente ontwikkelingen

Beschermd dorpsgezicht?
Een verzoek van inwoners in 2008 om de 's-Molenaarsbuurt als beschermd dorpsgezicht aan te wijzen, is door de gemeente afgewezen.

Bezienswaardigheden

Rijksmonumenten
De huidige rijksmonumentale poldermolen Vrouwgeestmolen in 's-Molenaarsbuurt (Heimansbuurt 1) is gebouwd in 1797 en wordt sindsdien tot heden van vader op zoon door de familie Vrolijk bemalen (de huidige molenaar, Hans Vrolijk, is de 6e generatie). Voorheen bemaalde de molen de polder Vrouwgeest (ca. 150 ha, met een opvoerhoogte van 4,20 m). Sinds de samenvoeging in 1968 van de polder Vrouwgeest met de polder Oudendijk tot één bemalingseenheid, is de molen voor de bemalingstaak buiten bedrijf. De molen is sinds 1970 eigendom van de Rijnlandse Molenstichting. De polder Vrouwgeest wordt nu nog op vrijwillige basis bemalen. De molen fungeert als hulpgemaal voor de Vrouwgeestpolder en de Bruinmadese polder en wordt ingezet bij extreme wateroverlast of als het gemaal niet werkt. De polders omvatten 210 hectare, de opvoerhoogte is 4,30 meter. De molen is op afspraak te bezoeken. Het woongedeelte is privé.

- Ook het 17e- of 18e-eeuwse pand op 's-Molenaarsweg 7 is een rijksmonument.

Molenromp
De Romp van de Gnephoekmolen in buurtschap 's-Molenaarsbuurt ('s-Molenaarspad 1) dateert uit 1847. Zie ook het hoofdstuk Naam. De poldermolen is in 1926 onttakeld en gedeeltelijk afgebroken. De taak van de molen is gedurende enkele jaren overgenomen door een Agricco-Werkspoor windmotor met vijzel. In 1933 gaat men over op dieselbemaling, omdat men toch niet tevreden is over de windmotor. De originele Humboldt Deutz eencilinder ruwolie-dieselmotor van 24 pk en de vijzel zijn tot 1983 in gebruik gebleven. Beide zijn nog in de molenstomp aanwezig. In 1984 heeft de gemeente de stomp van het waterschap overgenomen, vanwege geluidshinder voor de bewoners van het nabijgelegen industrieterrein. De molenromp wordt nog altijd bewoond.

• 1. Nederlandse plaatsnamen verklaard,
  van Berkel, Gerald, and Samplonius Kees
  , (2018)