Status

- Sas van Gent is een stad in de provincie Zeeland, in de streek Zeeuws-Vlaanderen, gemeente Terneuzen. Het was een zelfstandige gemeente t/m 2002.

- De gemeente Sas van Gent is per 1-4-1970 vergroot met de gemeenten Philippine en Westdorpe.

- Wapen van de voormalige gemeente Sas van Gent.

- Voor de postadressen vallen ook het dorp Zandstraat en de daaronder vallende buurtschap Vaatje onder de stad Sas van Gent.

Naam

Naamsverklaring
Betekent sas 'sluis' in de vaarweg naar Gent.

Carnavalsnaam
Tijdens carnaval heet deze plaats Betekoppenstad.

Ligging

Sas van Gent ligt Z van de gemeente Terneuzen, W van het kanaal Terneuzen-Gent, in het Z en W grenzend aan België.

Statistische gegevens

In 1840 heeft de gemeente Sas van Gent 194 huizen met 1.039 inwoners, verdeeld in de gelijknamige stad 187/854 (= huizen/inwoners) en ‘buiten de Stad’ 7/185. Tegenwoordig omvat de stad ca. 1.400 huizen met ca. 3.500 inwoners (exclusief het dorp Zandstraat, dat geen eigen postcode en postale plaatsnaam heeft en daarom voor de postadressen en daarmee ook voor veel statistieken formeel onder het stadsgebied valt).

Geschiedenis

"De geschiedenis van deze stad is nauw verbonden met de stad Gent in Vlaanderen. Deze stad zocht in de 16e eeuw een goede verbinding met de Westerschelde. In een zijarm van de Braakmangeul werd een schutsluis gebouwd. Deze schutsluis zorgde voor toegang tot de reeds eerder gegraven Sasse Vaart die al in verbinding stond met deze rivier. Een dergelijke sluis werd ook wel "sas" genoemd. Doordat scheepvaart via 't sas mogelijk werd en de kostbare sluis moest worden beschermd is in 1562 de vesting Sas van Gent ontstaan. Ter bescherming van de schutsluis werden verdedigingswerken aangelegd. Deze zijn tijdens en na de Tachtigjarige Oorlog zodanig uitgebreid dat deze vesting werd beschouwd als een van de sterkste vestingen van Europa.

Helaas is er weinig van de vestingwerken overgebleven. Dit is hoofdzakelijk het gevolg van de aanleg en een aantal verbredingen van het Kanaal van Gent naar Terneuzen. Daarnaast is ruimte gemaakt voor de aanleg van industrie die in de 19e eeuw is gestart en in de loop van de 20e eeuw tot bloei is gekomen. In het Industrieel Museum aan de Westkade krijg je een goed beeld van de belangrijke rol die de industrie heeft gespeeld in de geschiedenis van Sas van Gent. Om het grote aantal fabrieksarbeiders te kunnen huisvesten was de ruimte binnen de wallen te beperkt. Als gevolg hiervan zijn de grachten gedempt en bolwerken geslecht. Een aantal overblijfselen is hersteld en te bezichtigen. Onder het Bolwerk 'Generaliteit' bevinden zich nog onderaardse gangen, die ooit werden gebruikt voor de aanvoer en opslag van munitie. Dit bolwerk is een van de zeven bolwerken die de vesting ooit telde. De restanten van de waterkorenmolen, gevestigd in een vestingwal aan de Kloosterlaan, zijn goed zichtbaar. Een laatste stukje vestingmuur staat nog overeind bij de Veerweg." (bron: gemeente Terneuzen)

Als je je nader wilt verdiepen in de geschiedenis van deze stad, kun je terecht bij Heemkundige Kring Sas van Gent. "De Heemkundige Kring heeft ten doel het bestuderen en het doen van onderzoekingen naar de geschiedenis van de stad, het organiseren van op dat doel gerichte studies, lezingen en tentoonstellingen; het registreren en vastleggen van gebeurtenissen die in het heden plaatsvinden, alles in de ruimste zin des woords. Activiteiten: beheer en onderhoud gangenstelsel Bolwerk Generaliteit; verzameling en bewaring historische prenten en kaarten; het beleggen van bijeenkomsten waarbij voordrachten worden gehouden door deskundigen over de geschiedenis van onze streek; het organiseren van excursies; het verzorgen van een rondgang door de stad onder leiding van een gids; het uitgeven van jaarboek de Kroniek; het uitwisselen van publicaties met gelijkgerichte instellingen in binnen- en buitenland; het instellen en activeren van commissies en werkgroepen betreffende de diverse onderdelen van de doelstellingen. Onze donateurs ontvangen de Kroniek en kunnen deelnemen aan de door de Heemkundige Kring georganiseerde activiteiten."

Recente ontwikkelingen

- In 2011 is het rapport "Ontwerpen aan overmaat" verschenen, dat mogelijke oplossingen voor herbestemmingen van vrijkomende ruimten in Sas van Gent in kaart brengt.

- 't Eiland is een werkgroep die werkt aan de realisatie van een aantal voorzieningen op het eiland (zoals terugbrengen bastion, camperplek, bootcamp, speeltuin).

Bezienswaardigheden

- Sas van Gent heeft 7 rijksmonumenten.

- Sas van Gent heeft 15 gemeentelijke monumenten.

- De geschiedenis van de RK Cuyperskerk in Sas van Gent (Markt 4) begint in 1739. Er wordt een kleine kerk gebouwd in de stad. 150 jaar later wordt deze te klein en wordt hij vervangen door de huidige neogotische Maria Hemelvaartskerk, in de praktijk Cuyperskerk genoemd, naar de architect: Joseph Cuypers, de zoon van de bekende Amsterdamse architect Pierre Cuypers, die onder andere het Rijksmuseum en Centraal Station in Amsterdam heeft ontworpen. De Cuyperskerk, een kruisbasiliek met toren en vieringtorentje, wordt in 1892 in gebruik genomen. De rijksmonumentale status dankt het gebouw aan het bijzondere tongewelf, dat is gemaakt van cementijzer oftewel gewapend beton uit de Sasse fabriek van het bedrijf Picha-Stevens. Het is voor het eerst in Nederland dat een gewelf met dat materiaal wordt gerealiseerd. Het leidde tot minachtende kritiek als "nep" en "kitsch", doch tegenwoordig kan de kerk niet alleen als architectonisch en religieus erfgoed, maar ook als een belangrijk industrieel erfgoed worden opgevat.

De kerk is in 1897 uitgebreid met een bij-sacristie, in 1900 komt er een uurwerk en in 1898 zijn twee kerkklokken ingezegend, gegoten door Klokkengieterij Petit & Fritsen. Deze zijn in de Tweede Wereldoorlog door de bezetter ontvreemd. Twee nieuwe klokken, gewijd aan Maria en Franciscus, kwamen er in 1949. Reeds bij de inwijding waren er drie glas-in-loodvensters geplaatst die de vier Evangelisten, Maria en Jozef voorstelden. Dankzij schenkingen kwamen er nog meer vensters. Het huidige orgel is in 1928 gebouwd door de firma Pels. In 1986 is het orgel gerestaureerd door de firma Nijsse uit Oud-Sabbinge. Het heeft tegenwoordig 21 registers en 1224 pijpen. De betonnen gewelven zorgen verrassenderwijs voor een zeer goede akoestiek. In 2013 is de kerk wegens afgenomen kerkbezoek aan de eredienst onttrokken. Na een verbouwing van vier jaar is het pand in 2019 herbestemd tot een complex met horeca en marktkramen en winkels op het gebied van ambachtelijke eet- en drinkproducten. Zie daarvoor verder het hoofdstuk Eten en drinken.

- "De wandelpromenade op het kanaaleiland in Sas van Gent is een bijzondere plek om de schepen op het Kanaal van Gent naar Terneuzen van dichtbij te zien passeren. Onderweg kom je langs het meer dan 100 jaar oude schutsluisje dat is gerestaureerd. Je gaat terug naar de tijd van de industriële revolutie en proeft de sfeer van vroeger bij de nostalgische haven en het oude sluisje. Je hebt uitzicht op het fascinerende scheepvaartverkeer. Op de informatiepanelen op de promenade staat informatie over het ontstaan van het kanaal, de draaibrug en het industriële erfgoed. Op de Westkade staat het beeld van de Schepentrekker. Het is opgericht uit blijk van waardering voor de noeste werkers die ooit de schepen trokken." (bron: gemeente Terneuzen)

- In de voormalige suikerloods van de eerste Coöperatieve Suikerfabriek, is in 2015 het Industrieel Museum Zeeland gerealiseerd (voorheen Industrieel Museum Sas van Gent). Het concept van het museum is om in een verhaallijn de industrialisatie van Zeeland mee te maken. We nemen je mee langs het verleden naar het heden om vervolgens in de toekomst te kijken. Oftewel hoe heeft de industrie zich door de jaren heen ontwikkeld en wat heeft dit voor Zeeland betekend. - Filmpje over het Industrieel Museum Zeeland in wording.

- Museum Oud Electro in Sas van Gent (Vrijstraat 20) is een privé-verzameling van oud hoofdzakelijk industrieel elektro waaronder marmeren schakelborden, een kwikdampgelijkrichter (de enige in Nederland die nog werkend is), meetapparatuur, diverse lampen van kooldraad, wolfram, gasgevulde en de eerste lamp uit 1810, de zuil van Volta, tijdelijk staat de spoel van Tesla opgesteld, Leidse fles en nog diverse andere instrumenten. Het bezoek aan Museum Oud Electro neemt circa 2 uur in beslag. Een rondleiding is mogelijk tot maximaal 5-8 personen. Voor zover ons bekend is het museum niet met een website of -pagina op het internet aanwezig. Zie ook de videoreportage over Museum Oud Electro (2020).

Jaarlijkse evenementen

- Carnaval. - Carnavalsstichting De Betekoppen. - CV De Deurdouwers. - Kst De Ventjes Muis. - CV De Pierewieten.

- Muziekfestival Rock Around The Bridge (weekend in juni).

- Internationaal Folklore Festival Zeeland (juli).

- Kerstparty.

Landschap, natuur en recreatie

- De aanwezigheid van industrie bij Sas van Gent heeft geen nadelige gevolgen voor de vogelstand. Tot die conclusie komt de Oost-Zeeuws-Vlaamse natuurbeschermingsvereniging De Steltkluut op basis van een broedvogelinventarisatie in 2008. Rond het industriegebied van de stad werden meer soorten broedvogels gezien dan in andere woonkernen van Terneuzen. Opmerkelijk zijn de grote aantallen huismussen. Die soort geldt inmiddels in Nederland als bedreigd, maar komt in deze omgeving veel voor. Voor mussen is veel voedsel aanwezig door de aanwezigheid van tarwe- en maisverwerker Cargill. Daarnaast liggen er veel extensief beheerde natuurgebiedjes in en rond de stad.

Eten en drinken

- Voor het symbolische bedrag van 1 euro koopt Stichting Behoud Cuyperskerk in 2018 de RK Cuyperskerk. De stichting krijgt een ‘bruidsschat’ mee van 70.000 euro ter compensatie van het achterstallig onderhoud. Het doel van de overname was tweeledig: de monumentale kerk behouden en het centrum van Sas van Gent nieuw leven inblazen. Voor de restauratie en herbestemming is in totaal ruim 1,7 miljoen euro nodig. De ‘bruidsschat’ wordt daarom aangevuld met subsidies van de gemeente Terneuzen en provincie Zeeland en een gift van de lokale Rabobank, vanwege de marktkramen en kantoorruimte die Markt 4 biedt aan plaatselijke ondernemers. Het nog ontbrekende bedrag komt van een Restauratiefondsplus-hypotheek van het Nationaal Restauratiefonds. Natuurlijk ging zo'n omvangrijke restauratie, verbouwing en herbestemming niet bepaald vanzelf en kwam daar heel veel bij kijken. Onder de link kun je lezen voor welke uitdagingen men daarbij zoal kwam te staan.

De stichting herbestemt het religieus erfgoed tot een overdekt marktplein, dat de naam Markt 4 krijgt, naar het vestigingsadres. Horeca, winkels, kantoren en marktkramen trekken dagelijks dagjesmensen en ondernemers, en uiteraard vallen ook veel inwoners van Sas van Gent er binnen voor een boodschap, cadeautje of een snelle hap, bereid door cliënten van zorgorganisatie Zeeuwse Gronden. Een van de grote trekpleisters is de ambachtelijke slager, die sinds de opening van Markt 4 weer in het centrum terug is. "Markt 4 werkt met een combinatie van winkels en vaste marktkramen met eerlijke producten. Zo creëren we samen een bijzondere magneet voor foodlovers. De ambachtelijke ondernemers van Markt 4 staan klaar om je te helpen en te verrassen met hun passie, gastvrijheid, kennis en natuurlijk eerlijke en smaakvolle producten. Je kunt er je boodschappen doen, je kunt er een beetje rondsnuffelen op zoek naar inspiratie en bijzondere producten en je kunt er ter plekke iets eten en/of drinken. Je bent in alle gevallen meer dan welkom. 6 dagen in de week. Markt 4 biedt je ook de gelegenheid om jouw feest te organiseren. Het mooiste gedeelte van Markt 4 is exclusief beschikbaar voor jou en je gasten. Het is volledig in te richten naar jouw wensen. Wil je een band of dj? Dat regelen we! Jouw eigen cateraar of de onze? Alles is mogelijk! Er kunnen tot 200 gasten genieten van jouw feest. Bel ons, mail ons of vraag hier een offerte aan."

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Sas van Gent, met laagsteprijsgarantie!

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Sas van Gent (online te bestellen).

Links

- Belangenorganisatie: - "Stadsraad Sas van Gent wil de belangen behartigen van alle inwoners, die betrekking hebben op de leefbaarheid en de woonomgeving in de ruimste zin van het woord. Wij beogen dit te doen door goed te luisteren naar de wensen van de bewoners en we zetten ons in om met hun steun, kennis en ervaring zaken te realiseren. De leden van de Stadsraad zijn enthousiast om gezamenlijk de leefbaarheid binnen onze stad te behouden en waar mogelijk te vergroten. De Stadsraad is een inwonersklankbordgroep, die samen met de gemeente Terneuzen en belanghebbenden, zoals ondernemers, scholen, stichtingen, zorgaanbieders, verenigingen en overige (semi)overheid, door middel van directe overlegstructuren, de leefbaarheid en de sociaal maatschappelijke en economische ontwikkeling van de stad naar de toekomst toe verder wil bevorderen en ontwikkelen. Onze gemeente wil graag klantgericht werken. Daarom overlegt ze regelmatig met de burgers. Het betrekken van burgers helpt namelijk bij het creëren en het vergroten van het draagvlak voor besluiten van de gemeente. Hierbij spreken we van burgerparticipatie. De burger mag dus een mening vormen over het beleid van de gemeente en over de uitvoering daarvan. Je kunt de Stadsraad als een soort verlengstuk van de gemeente zien, ofschoon de Stadsraad geheel zelfstandig is."

- MFC's: - In 2012 is het nieuwe multifunctioneel centrum MFC De Statie in Sas van Gent opgeleverd. Het biedt onderdak aan de scholen De Sasse Vaart en Prins Frederik Hendrik, kinderopvang, peuterspeelzaal, zorgsteunpunt, de GGD, de bibliotheek, sociaal cultureel werk, een sporthal en 23 seniorenappartementen.

- De Leutfabriek is het leutigste creatieve stukje van Zeeuws-Vlaanderen. Een complex in Sas van Gent waar heel veel leut gemaakt wordt. De Leutfabriek is namelijk een oud fabriekscomplex/evenementenhal dat na jarenlange leegstand nu de functie krijgt van een creatief bolwerk. Het grootste deel van het complex biedt ruimte aan carnavalsverenigingen voor het maken van hun creaties voor een van de mooiste carnavalsoptochten van Zeeland. Van grote wagenbouwverenigingen tot kleine groepjes, ze hebben allemaal hun eigen bouwplek. Maar ook voor andere creatievelingen komt er plaats beschikbaar in De Leutfabriek. Denk daarbij aan oefenruimte voor bandjes, ateliers voor kunstenaars, alleen of in clubverband. Zolang het maar leutig is!

- Jeugd: - Scouting Lodewijkgroep.

- Muziek: - Harmonie De Vereenigde Vrienden.

- De Sugarbeet Strietband is in 2013 opgericht en is onderdeel van Showband Sas van Gent. De mannen en vrouwen wilden iets anders dan een dweilband, dat wil zeggen dat ze iets gevarieerdere muziek willen spelen en niet alleen muziek gericht op carnaval. Het aantal leden wordt beperkt tot ongeveer 15 muzikanten. De muziek wordt door de leden zelf gekozen en wordt ook grotendeels zelf gearrangeerd.

- "De Orange Band is een dweilband met een zeer goed humeur. De band bestaat uit een slagwerk-, saxofoon-, trompet-, trombone-, tuba-, hoorn- en bassectie. Deze Band(e) van jong goed gevormde, ervaren personen heeft als uitvalsbasis Café De Reseda in Sas van Gent en trekt van daaruit over heel de wereld met hun optredens als ze daarvoor worden uitgenodigd, wat nog niet echt veel gebeurd is. Maar die keren waren eigenlijk al voldoende. De Orange Band richt zich op Nederlandstalige populaire muziek." Aldus de Orange Band op hun site.

- Sport: - Gymnastiekvereniging THOR.

- Toneel: - Toneelvereniging Siesa is opgericht in 1984, met als doel het publiek een heerlijke avond uit te bezorgen. "Drama is er in het dagelijks leven al genoeg, dus spelen wij altijd blijspelen, kluchten of komedies", zo stelt de toneelvereniging op hun site.

- Zorg: - "Het moderne zorgcentrum De Redoute staat buiten het centrum van het karakteristieke Zeeuws-Vlaamse dorp Sas van Gent. In een rustige omgeving en vlakbij de grens met België. Met in de buurt een bushalte dus goed bereikbaar met het openbaar vervoer. Kunt u door lichamelijke beperkingen of geheugenproblemen niet langer thuis wonen? Dan kunt u terecht in zorgcentrum De Redoute. Wij bieden u ondersteuning in een warme, huiselijke sfeer. U heeft uw eigen kamer, die u zelf met vertrouwde spulletjes van thuis in kunt richten. Hier kunt u zich in alle rust terugtrekken als u behoefte heeft aan privacy. Er zijn gezellige ruimtes voor gezamenlijk gebruik waar bewoners samen kunnen eten, koffie drinken en deelnemen aan een activiteit. Ook uw bezoek is natuurlijk altijd van harte welkom.

Blijf de dingen doen die u leuk vindt. Samen met vrijwilligers zorgen we ervoor dat u zoveel mogelijk de dingen kunt blijven doen waarin u plezier en interesse heeft. Er is een afwisselend aanbod aan verenigingen met voor iedereen wat wils. Muziek, knutselen, handwerken, geheugentraining, beautysalon, bloemschikken en voorlezen. U kunt zelf uw keuze maken. En op woensdagmiddag is er altijd een gezellige middag met bijvoorbeeld een optreden, een bingomiddag of een quiz. Bent u graag in de buitenlucht? Dan kunt u uw hart ophalen in een van de drie tuinen waar u heerlijk kunt wandelen, in het zonnetje kunt zitten of mee kunt helpen met het onderhoud ervan. Ook is er een duofiets met trapondersteuning aanwezig. Vrijwilligers staan klaar om samen met u een fietstocht te maken. In het restaurant kunt u uw verjaardag vieren, een kopje koffie drinken met uw bezoek of tussen de middag een warme maaltijd gebruiken."

- Duurzaamheid: - "Op de vroegere vloeivelden van een van de verdwenen suikerfabrieken, ten zuiden van het Vlaanderenplein, komt Zonnepark Sas van Gent. Het gebied is in de huidige situatie door een dicht beplante grondwal al vrijwel volledig van de omgeving afgeschermd. Het zonnepark moet een zo groen mogelijk karakter krijgen, met onder meer bloemrijke akkerranden. Kenmerken: oppervlakte 24,2 ha, capaciteit 29,8 MWp, goed voor de stroom van ca. 8.400 huishoudens." (bron: Solar EnergyWorks)

- "Ook Vattenfall gaat een zonnepark bouwen in Sas van Gent, ten westen van het Kanaal van Gent naar Terneuzen. Van de 16 hectare grond in de Papeschorpolder is 12 hectare bestemd voor zonnepanelen en 4 hectare voor landschappelijke inpassing. De beoogde locatie grenst aan de Tweekwartweg en de dijk. Vattenfall wil 90% van de groene stroom van de zonnepanelen aan lokale bedrijven gaan leveren. De overige 10% energie is bestemd voor huishoudens in de regio. Dit staat gelijk aan het jaarlijkse elektriciteitsverbruik van ongeveer 400 tot 500 huishoudens. Samen ontwerpen. Vattenfall heeft in overleg met een speciaal hiervoor opgerichte klankbordgroep het ontwerp voor het zonnepark gemaakt. De klankbordgroep bestaat onder andere uit de Stadsraad, omwonenden, diverse omliggende bedrijven en natuurorganisaties zoals Staatsbosbeheer. Vanuit hun expertise of belang hebben leden van de klankbordgroep tijdens vier bijeenkomsten hun input en visie op het plan gegeven. Waar mogelijk heeft Vattenfall het ontwerp daarop aangepast. De locatie past binnen het beleid van de gemeente Terneuzen.

Bij het zonnepark komt aan de kant van de Tweekwartweg - en langs de landelijke fietsroute (FL30) - een informatie- en rustpunt voor recreatieve fietsers. Daar leggen we een bloemenveld aan en creëren we een groene, parkachtige zone met planten, bomen en bankjes. Hier installeren we ook een oplaadpunt voor elektrische fietsen. Jaarlijkse bijdrage aan gemeentelijk fonds. Vattenfall vindt het belangrijk dat Sas van Gent kan meedelen in de opbrengst van het zonnepark. Daarom leveren we een financiële bijdrage aan een fonds van de gemeente Terneuzen. Het vermogen uit het fonds wordt ingezet om de stad te verduurzamen, te vergroenen en de ruimtelijke kwaliteit te verbeteren. Denk bijvoorbeeld aan betere isolatie van kerken of het plaatsen van zonnepanelen. Dit hangt af van de initiatieven die vanuit de gemeenschap worden ingediend." De gemeente is in december 2020 met het plan akkoord gegaan. Het zonnepark beoogt eind 2021 of begin 2022 operationeel te zijn. (bron en voor nadere informatie zie Vattenfall)

- Veiligheid: - Brandweer Sas van Gent.

- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Sas van Gent.