Status

- Sauwerd is een dorp in de provincie Groningen, gemeente Het Hogeland. T/m 1989 gemeente Adorp. In 1990 over naar gemeente Winsum, in 2019 over naar gemeente Het Hogeland.

- Onder het dorp Sauwerd valt ook de buurtschap Arwerd.

Naam

In het Gronings
Saauwerd.

Oudere vermeldingen
1319 kopie Sawert, 1364 Souwerth, 1378 Sowerth, 1400 Sowert, 1456 kopie Sauwert, 1564 Sauwert, 1579 Salwert, ca. 1660 Sawert, 1781 Sauwert.

Naamsverklaring
Samenstelling van het Oudfriese werth = werd 'terp, bewoonde hoogte' en misschien sâtha 'zode, plag' of het Oudfriese sâth 'bron, put'.(1)

Ligging

Het dorp Sauwerd ligt N van het dorp Adorp, Z van het dorp Winsum en W van het dorp Bedum, aan de weg van Groningen naar Winsum.

Statistische gegevens

In 1840 heeft Sauwerd 62 huizen met 325 inwoners. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 500 huizen met ca. 1.200 inwoners.

Geschiedenis

Onstaborg
De Onstaborg in Sauwerd was het 'stamslot' van de familie Onsta. Het gebouw ontstond vanuit een zeer sterk steenhuis, dat in de loop der tijd meerdere malen is verwoest. Begin 17e eeuw is het gebouw herbouwd als borg, maar een eeuw later definitief afgebroken. Tegenwoordig resteert alleen nog de borgstee. In 2022 is de oude gracht min of meer in ere hersteld. Hij is verbreed tot acht meter, zodat het hele borgterrein beter zichtbaar is geworden en geschikt is om in de winter te schaatsen en in de zomer over de gracht te varen met een kano. Daardoor is er wat meer beleving mogelijk op het oude borgterrein. Daarnaast wil Dorpsbelangen graag een dorpsommetje creëren, met wandelpaden. Zodat je kan zien waar de borg stond.

Het project 'Onstaborg Herbeleven', in welk kader dit is gerealiseerd, komt voort uit Kansrijk Groningen, waarin verschillende overheden en organisaties (onder begeleiding van Landschapsbeheer Groningen) in allerlei programma’s werken aan de leefbaarheid in Groningen. Dit programma biedt mogelijkheden voor dorpen en bewoners om hun woonomgeving te verrijken. Het project is gesteund door gemeente Het Hogeland, Provincie Groningen en de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. Ook Dorpsbelangen Sauwerd-Wetsinge was nauw bij het project betrokken: "We hebben de bewoners uit onze dorpen opgeroepen om te komen helpen met het zoeken, bergen en het wassen van vondsten. Op deze manier vergroten we de betrokkenheid en het enthousiasme van onze gemeenschap bij de geschiedenis van de Onstaborg en ons dorp, die teruggaat tot de 14e eeuw. Opgravingsbedrijf MUG uit Leek en de Archeologische Werkgemeenschap Noord-Nederland zorgden voor instructie en begeleiding tijdens de werkzaamheden. Ook de kinderen van de basisscholen in het dorp en buurdorp Adorp kwamen een kijkje nemen tijdens de graafwerkzaamheden.

De nieuwe schaatsbaan is gerealiseerd door laagsgewijs iedere keer een stuk af te graven. Vervolgens ging men er telkens met een metaaldetector overheen. De archeologen keken dan visueel of ze nog andere vondsten vonden zoals glas-, bot- en aardewerk en bouwelementen zoals leistenen dakpannen. Concreet ging het onder meer om scherven uit de middeleeuwen, metaalvondsten, een pot, botten van een koe, flessen en ijzertijdscherven. Men hoopte ook nog dingen te vinden van de borg zelf, zoals versierselen als ornamenten of familiewapenstukken. MUG houdt op hun website bij welke archeologische opgravingen zijn gedaan en lichtte er elke dag een voorwerp uit.

Recente ontwikkelingen

Woningbouw?
Diverse politieke partijen in de gemeenteraad van Het Hogeland hebben in november 2019 gepleit voor meer woningen in bepaalde dorpen. De grotere plaatsen Winsum, Bedum en ook Baflo lopen vol, stelde Roelf Torringa van GemeenteBelangen. "Andere dorpen hebben ook behoefte aan woningen. Naast Zoutkamp en Zandeweer zou Sauwerd een prachtige plek zijn voor een forse uitbreiding. Het heeft een prima treinverbinding en ligt ideaal tussen Stad en Wad." GemeenteBelangen wil zo proberen inwoners van Groningen die geen woning in de stad kunnen vinden naar Het Hogeland te lokken. Burgemeester en wethouders willen eerst een ‘totaalvisie woningbouw’ voor de hele gemeente maken voor de eerste steen in een van de dorpen kan worden gelegd. "We snappen dat er een woonvisie moet komen, maar dat mag niet betekenen dat er nu niet gebouwd mag worden", vindt Kor Berghuis van het CDA. Samen met GemeenteBelangen pleitte hij voor een meer pragmatische aanpak.

Dorpsplan
"Sauwerd en Groot en Klein Wetsinge zijn mooie dorpen om in te wonen, te leven, te werken... Het zijn prachtige dorpen in een eeuwenoud landschap, met de grote stad Groningen op tien treinminuten om de hoek. Dat biedt het beste van twee werelden: de gemoedelijkheid en betrokkenheid van het kleine, en het bruisende en de stadse voorzieningen van het grote. Helaas is er ook een schaduwzijde: beide dorpen liggen in het aardbevingsgebied, dat als gevolg van de gaswinning is ontstaan. Gevoelens van onveiligheid en terugkerend schadeherstel gaan niet iedereen in de koude kleren zitten. Er is een actieve dorpsgemeenschap; er is van alles te doen. Dat willen we graag zo houden. We zijn trots op wat we hier samen allemaal voor elkaar krijgen! Daarom zijn plannen, wensen en ideeën om hier goed te kunnen blijven leven opgehaald, en gebundeld in dit dorpsplan.

Dorpsbelangen Sauwerd en Wetsinge heeft het initiatief genomen om een dorpsplan met visie en ambitie te maken. Voor het ontwikkelen van dit plan is gekozen voor een proces waarbij de inbreng van alle inwoners en organisaties uit de dorpen centraal staat. Daar draait het om. Op deze manier ontstaat een plan waarin staat wat de dorpsbewoners bindt, wat de visie is op leefbaarheid in de dorpen, en welke plannen we met elkaar willen gaan uitvoeren. Zo willen we betrokkenheid en enthousiasme activeren, maar ook zeker waarderen. Het belangrijkste daarbij is niet het plan zelf, het papier of de website, maar de gesprekken erover en de concrete blijvende verandering die het brengt. Het dorpsplan is een visie- en ambitiedocument, waarin acties en initiatieven voor de toekomst zijn opgenomen. Aan sommige wordt al hard gewerkt, andere liggen nog op de plank.

Het plan is het resultaat van de papieren inventarisatie in het voorjaar van 2016, van de dorpsgesprekken tijdens thema-avonden rond de zomer van 2016 en de gesprekken met sleutelfiguren in 2017. Het zijn dus de ideeën en acties van de inwoners en organisaties uit de dorpen, niet van het bestuur van dorpsbelangen. Door deze acties en ideeën in een plan op te nemen, houden we koers. Ook kunnen we hiermee onderbouwen waarom we voor sommige ideeën (financiële) ondersteuning aan anderen vragen, zoals fondsen, gemeente of provincie. Het dorpsplan heeft een looptijd van tien jaar. We realiseren niet alle acties van vandaag op morgen, en dat hoeft ook niet. Per jaar kijken we wat er al loopt, wat nog nodig is, en wat we aan kunnen, in de dorpen. Dat doen we onder andere door het dorpsplan iedere ledenvergadering van dorpsbelangen Sauwerd en Wetsinge te bespreken. Samen bekijken we waar we staan en waar we heen willen. Waar de energie zit. Zo is het dorpsplan geen dode letter, maar een levend verhaal dat de wensen en ambities uit de dorpen bundelt en bij de tijd houdt. We gaan dit vormgeven op internet, op www.ditissauwerd.nl." Aldus het Voorwoord van het Dorpsplan 2018-2028.

Bezienswaardigheden

- Eind 19e eeuw is de 'Gereformeerde kerk van Wetsinge-Sauwerd' ontstaan uit een fusie van de Christelijke Gereformeerde Gemeente en de Nederduitsch Gereformeerde kerk. Omdat geen van de bestaande gebouwtjes van deze kerken de nu samengevoegde aantallen kerkbezoekers kon herbergen, is tot nieuwbouw overgegaan. Dit resulteerde in 1898 in de bouw van de Gereformeerde kerk op Kerkstraat 11 in laatstgenoemd dorp. Tegenwoordig is het een van de kerken van de lokale Protestantse Gemeente. Een uitvoerige geschiedenis van de kerk en de kerkelijke gemeente is te vinden in het jubileumboek t.g.v. het 100-jarig bestaan, getiteld 'geschiedenis rondom een jubilerend kerkgebouw 1898-1998', dat via de link ook online is te lezen.

- De huidige Gereformeerde Kerk Vrijgemaakt De Hoeksteen (Oude Winsumerstraatweg 7) is sinds 1983 gevestigd in een voormalig Groene Kruis gebouw. - Nieuws van GKV De Hoeksteen op Facebook.

- De gemeente Adorp ontstaat per 21 oktober 1811. Aanvankelijk vergadert het gemeentebestuur in een herberg aan de Zuiderstraat te Adorp. Na enkele malen van locatie te zijn gewisseld, besluit het gemeentebestuur in 1878 over te gaan naar de eveneens in Adorp gevestigde herberg Het Witte Hoes. Als in 1904 het plan voor een eigen gemeentehuis ter tafel komt, vergadert het gemeentebestuur nog in herberg Het Witte Hoes te Adorp. Met het initiatief tot een eigen gemeentehuis gaan in de raad ook stemmen op de bestuurszetel te verplaatsen naar Sauwerd. Want - zo stellen de voorstanders - dat dorp ligt centraler. En zo wordt aldus in 1904 besloten. De uitbater van café Het Witte Hoes te Adorp (tegenwoordig nog steeds als zodanig in functie) biedt zijn pand nog te koop aan voor ƒ 1800,00 ten behoeve van een nieuw gemeentehuis, maar de raad vindt dat dit voorstel te laat komt. In de begroting was al vastgelegd dat het gemeentehuis in Sauwerd zou komen.

Er wordt een kavel aangekocht in Sauwerd op de hoek van de Winsumerstraatweg en de Stationsweg. Voormalig gemeentearchitect Lucas Drewes, die inmiddels gemeenteopzichter is in Groningen, maakt het ontwerp voor het gemeentehuis. Drewes is op dat moment nog niet zo bekend als hij twintig jaar later zal zijn. Aan het eind van de jaren twintig ontwerpt Drewes, sinds 1913 vrij gevestigd architect, samen met architect Jan Kuiler diverse kerken en imposante bedrijfsgebouwen in Stad en Ommeland. Bekende werken zijn de Generale Bank aan de Vismarkt Zuidzijde 54 te Groningen en de Oosterkerk aan de Rosenstijnlaan S.S. 13, eveneens te Groningen. In november 1904 is het gemeentehuis gereed. Het doet als zodanig dienst tot de gemeentelijke herindeling van 1990. Tegenwoordig is in het pand een schoonheidssalon gevestigd. (bron: Raadhuizen op het Hoogeland)

- "Sauwerd kent een toeristisch ommetje via Klein en Groot Wetsinge, de Raken, Wetsingezijl en Hekkum. Van dit ommetje wordt intensief gebruikgemaakt door zowel inwoners als bezoekers. Stichting Kunstvloed Ubbega gaat dit ommetje versterken door het plaatsen van beeldende kunst die sterk gerelateerd is aan het reitdieplandschap. De stichting heeft ten doel het landschap rond de genoemde Groninger wierdennederzettingen plus Adorp, gelegen in een van de oudste cultuurlandschappen van Europa, in de schijnwerpers te plaatsen en dit landschap te versterken door middel van hedendaagse kunst, kunstmanifestaties en projecten. Stichting Kunstvloed beoogt samenwerking met en betrokkenheid van de bewoners en gebruikers in het gebied. Het stimuleren van participatie en actieve deelname aan culturele activiteiten maakt dat bewoners zich meer verbonden voelen met hun landschap en woonomgeving. De focus ligt op het creëren van verbindingen, het aangaan van nieuwe allianties en het binden van talenten. We willen bijdragen aan het bevorderen van gemeenschapszin. De stichting realiseert deze doelstelling door het organiseren van een tweejaarlijkse kunstmanifestatie, waarin diverse kunstvormen met en door bewoners worden beleefd. Daarnaast wordt er een jaarlijks project in de basisscholen in de dorpen georganiseerd.

Het Ommetje Sauwerd is een integraal onderdeel van de tweejaarlijkse kunstmanifestatie. De waarde van het ommetje willen we versterken door op vijf verschillende plekken een kunstwerk te plaatsen. Het is vanzelfsprekend dat deze werken niet zomaar een fraai kunstwerk moeten worden; de kunstenaars die we willen uitnodigen krijgen een duidelijke opdracht mee. Voorwaarde is dat de kunstwerken die worden geplaatst een relatie met het landschap aangaan. De kunstenaars worden op het ommetje rondgeleid en zullen tijdens die rondleiding inspiratie opdoen voor het te plaatsen werk. In samenspraak met Kunstvloed en de kunstenaars wordt de plaats van het kunstwerk afgesproken. Uiteindelijk is het de bedoeling dat telkens een van de vijf kunstwerken definitief in het landschap een plaats krijgt en dus zal worden aangekocht. Na de eerste manifestatie Kunstvloed in 2018 hebben we het eerste kunstwerk aangeschaft. Het is het beeld Mij Dorst van Gert Sennema en is geplaatst in Groot Wetsinge. Het ligt in de bedoeling om komende periode, september 2021 voor de eerstvolgende keer - een jaar opgeschort vanwege de Coronacrisis - elke twee jaar een manifestatie te organiseren en dat tijdens elke manifestatie een kunstwerk een definitieve plaats in het landschap krijgt."

Evenementen en activiteiten

- Sinds 1991 is er de Culturele Commissie Adorp / Sauwerd / Wetsinge, die zich inzet om kunst en cultuur in de breedste zin van het woord in deze voormalige gemeente aan te bieden, waardoor de leefbaarheid van deze plattelandsgemeenschap wordt vergroot c.q. bevorderd. Dit krijgt gestalte door onder meer het exposeren van kunst van zowel jonge als meer gevestigde Nederlandse beeldende kunstenaars in het algemeen, en kunstenaars uit de noordelijke regio in het bijzonder. De Culturele Commissie organiseert ongeveer 15 activiteiten per jaar, waaronder exposities, jamsessies, concerten en kindervoorstellingen.

Landschap, natuur en recreatie

Wandelen
- "Het Sauwerder Ommetje is zo’n 7,5 kilometer lang en voert je door Sauwerd, Klein en Groot Wetsinge, De Raken en Hekkum. Onderweg kom je over het Oude Diepje, langs het Reitdiep en passeer je veel imposante boerderijen en bijzondere huizen. In het fraai vormgegeven routeboekje met prachtige foto’s wordt behalve de route, ook veel informatie gegeven over de geschiedenis van de dorpen, buurtschappen en overige locaties langs de route.* Ervaar ook waarom zoveel mensen dit ommetje zo graag lopen. Het GPX bestand download je hier. De uitgeschreven beschrijving van het Sauwerder Ommetje kun je hier ook online bekijken (een boekje van maar liefst 68 pagina's) of koop het boekje voor een luttel bedrag in de kerk van Klein Wetsinge.

* Daarnaast geeft het boekje informatie over de organisatie ‘Kunstvloed’, de organisator van dit ommetje. Kunstvloed wil de relatie tussen het landschap, de dorpen, de boerderijen en de bewoners van het Reitdiepdal versterken en gebruikt hiervoor hedendaagse kunst als middel. Daarnaast zoekt zij vooral samenwerking met en betrokkenheid van de bewoners in dit gebied. Om de twee jaar spoelt er gedurende tien dagen een vloed aan kunst en kunstwerken over de dorpen Sauwerd en Wetsinge, waarna de vloed zich weer terugtrekt met achterlating van een blijvend buitenkunstwerk. Het is de bedoeling dit nog jaren achtereen te doen, om zo het Sauwerder Ommetje met kunstwerken te verfraaien en de route te stroomlijnen."

- "Tijdens wandelroute 'Groene Wissel Sauwerd' (9 km) maak je over rustige wegjes en fietspaden een leuke, korte wandeling door het Reitdiepgebied (behorende tot de oudste cultuurlandschappen van Europa). De sterk meanderende rivier de Hunze (nu Reitdiep) verbond Groningen met de zee. In het huidig landschap zijn op veel plaatsen de oude rivierbeddingen nog heel goed zichtbaar, bijvoorbeeld rond het Oude Diepje waar je met deze wandelroute een paar keer langs- en overheen wandelt. Onderweg wandel je door twee buurtschappen en door de karakteristieke Groninger dorpjes Groot- en Klein Wetsinge, de eerste ligt op een schitterende, hoge en authentieke wierde. Het kerkje in Klein Wetsinge, met daarin kleine horeca, kun je van binnen bezichtigen. Heb je daar zin in, dan kun je deze wandelroute met vier kilometer uitbreiden door halverwege naar het karakteristieke Groninger dorpje Garnwerd op en neer te wandelen."

Ruilverkaveling
De ruilverkaveling in Sauwerd is in 2011 afgesloten. Het aantal percelen in het 6000 hectare grote ruilverkavelingsgebied is teruggebracht van 5023 naar 1700. Vier bedrijven zijn verplaatst. Puinwegen zijn vervangen door betonwegen. Hierdoor zijn alle boerderijen en kavels toegankelijk voor moderne machines. In totaal 440 hectare grond is vrijgemaakt voor de ecologische hoofdstructuur. Het Groninger Landschap beschikt hierdoor over aaneengesloten reservaten. De landbouwstructuur is verbeterd, grond is vrijgemaakt voor natuur en er zijn extra voorzieningen gekomen voor de recreatie. Ook zijn de waterbeheersing en ontsluiting verbeterd. De Landinrichtingscommissie, die in 1989 werd geïnstalleerd, maakte de plannen voor het gebied en voerde ze uit in opdracht van de provincie Groningen. "Het gebied kan agrarisch vooruit en inwoners en stadjers kunnen genieten van de nieuwe fiets- en wandelpaden", aldus gedeputeerde Wiebe van der Ploeg.

Beeld

- Film gemaakt door de inwoners van Sauwerd, Wetsinge en Hekkum (2016). De film biedt een mooie inkijk in het dorpsleven in deze kernen. Daarnaast kun je de prachtige omgeving van deze kernen bewonderen. De fietsbeelden zijn door Jos Ensing en Han Limburg gefilmd, zij samen hebben het idee van een fietstocht bedacht en uitgewerkt. Deze beelden zijn met een aan het stuur gemonteerde camera opgenomen. Verder zijn er ook door andere inwoners filmpjes ingezonden. Renée Ensing heeft een selectie uit alle beeldmateriaal gemaakt en tot één samenhangend geheel gemonteerd.

- Fotoreportages van flora, fauna, monumentale panden en andere bezienswaardige objecten in Sauwerd en omgeving, door Harry Perton.

Links

- Algemeen: - Site van en over Sauwerd en Wetsinge.

- Nieuws: - Nieuws uit het dorp op Facebook.

- Belangenorganisatie: - "Vereniging voor Dorpsbelangen Sauwerd-Wetsinge maakt zich sterk voor de leefbaarheid in haar dorpen. De vereniging beoogt een brug te vormen tussen de bewoners en de gemeente en is bijvoorbeeld een gesprekspartner voor de gemeente bij de zogeheten delegatie overleggen. Daarnaast schuift de vereniging aan tafel bij de provincie voor wat betreft ontwikkelingen m.b.t. de N361 en de fietsroute+. Thema's. Door actuele thema’s op de agenda’s van lokale overheden te krijgen en houden beoogt de vereniging de wensen van bewoners over te brengen en te verwezenlijken. U kunt daarbij bijvoorbeeld denken aan de aanpassingen aan de N361, het ontwikkelen van een dorpsvisie, het in stand houden van voorzieningen zoals de winkel en het dorpshuis, het invoeren van een 30km zone in de dorpen en het realiseren van dorpsommetjes."

- Dorpshuis: - Eind 2017 hing het voortbestaan van Dorpshuis Ubbegaheem in Sauwerd aan een zijden draadje, omdat er nauwelijks huurders meer waren. Het contract met de uitbaters is opgezegd. Gelukkig is er net op tijd een doorstart gemaakt kunnen worden. Sinds februari 2018 is inwoner Ronald Vis de nieuwe gastheer van het dorpshuis en is er weer regelmatig van alles te doen. Je kunt weer als vanouds bij Ubbegaheem terecht voor een patatje, een lekkere daghap en een drankje. Sinds maart 2018 zijn de kroeg en de keuken in elk geval weer open op de vrijdag en de zaterdag van 17.00-01.00 uur. In december 2019 en januari 2020 zijn de zalen van Ubbegaheem opgeknapt. De wanden hebben frisse nieuwe kleuren gekregen en in de grote zaal zijn zwart-wit foto’s van het dorp aangebracht op de verschuifbare wand.

- Onderwijs: - "Basisschool De Meander in Sauwerd staat in het stroomgebied van de oude Hunze. Deze rivier meandert door het landschap, zonder gehinderd te worden door dijken. Het mag zijn eigen loop bepalen. Dit geldt ook voor kinderen. Geen kind is hetzelfde en elk kind ontwikkelt zich op zijn of haar manier. Kinderen krijgen op onze school de kans om hun eigen weg te vinden. CBS De Meander begeleidt de kinderen tijdens dit “meanderen”. Op CBS De Meander krijgt ieder kind de ruimte om zich te ontwikkelen tot een zelfredzaam mens. Wij bieden een veilige leeromgeving, waarbinnen passend, betekenisvol en boeiend onderwijs wordt gegeven. Wij betrekken onze omgeving hierbij. Geïnspireerd door het Christelijke geloof en de uitgangspunten van De Vreedzame School creëren wij een cultuur waarbinnen respect, vertrouwen, verantwoordelijkheid, eigenaarschap, samenwerking en zelfstandigheid belangrijk zijn. Openheid en een goede communicatie zijn bij ons vanzelfsprekend. Bij de ontwikkeling van de kinderen werken wij samen met hun ouders/verzorgers. Naast opvoedkundig partner zien wij hen ook als educatief en maatschappelijk partner, waardoor we samen zorgdragen voor de positieve ontwikkeling van de kinderen.

Bij het vormgeven van het onderwijs en de cultuur op onze school wordt ingezet op samen leven en samen leren. Op CBS De Meander gaan we er vanuit dat het hierbij van belang is dat we ons richten op voelen, denken en doen. Voelen, denken en doen staan onlosmakelijk met elkaar in verbinding. Het is de kunst om een redelijk evenwicht te hebben. Iedereen kan voelen, denken en doen, maar de mate waarin deze drie gedragsvormen een rol spelen verschilt per persoon. Voor de dynamische ontwikkelingen van de kinderen geven we hier op diverse manieren vorm aan. Vanuit onze christelijke identiteit willen we de kinderen vertrouwd maken met verhalen uit de Bijbel en maken we een vertaalslag naar de tijd waarin we leven. We voeden niet op tot geloof, maar handelen vanuit het geloof. De Bijbel leert ons oog en oor te hebben voor anderen. We hebben respect voor elkaar ongeacht ras, godsdienst of cultuur. Iedereen is anders en mag er zijn bij ons op school. Op CBS De Meander in Sauwerd werken we met een programma voor sociale competentie en democratisch burgerschap: De Vreedzame school.

We willen kinderen opvoeden tot verantwoordelijke en actieve leden van de gemeenschap. Hierbij zien we de klas en de school als oefenplaats. Kinderen leren dat zij deel uitmaken van de gemeenschap die de klas en school vormt en leren daar een bijdrage aan te leveren. Ze leren zich verantwoordelijk te voelen voor het algemeen belang. Samen activiteiten ondernemen vinden wij belangrijk voor de ontwikkeling van de kinderen, bijvoorbeeld op het gebied van natuur, sport en cultuur. Als Biologie Plus School hebben we een onderscheidend profiel. Wij bieden onze leerlingen onderwijs in natuur, voeding en duurzaamheid door middel van aansprekende lessen. Deze lessen vinden plaats in het klaslokaal, het schoolplein, de Makkelijke Moestuinen, het dorp Sauwerd en de omgeving daarvan. Door uitproberen, samenwerken, verbazen en verwonderen, leren onze leerlingen zowel vele aspecten van de biologie kennen, en hun eigen aanpak en waarden kennen. We leren de kinderen dat we samen verantwoordelijk zijn voor onszelf, elkaar en de omgeving. Door een breed en gevarieerd aanbod leren de leerlingen dat zij waardevol zijn, doen ze succeservaringen op en kunnen ze zich verder ontwikkelen tot een zelfredzaam persoon."

- Muziek: - EigenwijZ is een koor met een gevarieerd repertoire, van gospels tot moderne popmuziek.

- Sport: - Loopgroep RaitdaipRunners is aangesloten bij de Koninklijke Nederlandse Atletiek Unie. Ze trainen in en om Sauwerd.

- "Wardeus is de gym- en turnvereniging van Sauwerd. Elke donderdagmiddag worden de gym- en turnlessen gegeven. Voor de jongste kinderen vanaf 2-2,5 jaar hebben we kleutergym, kinderen doen daar oefeningen met sport- en spelvormen. Kinderen vanaf 6 jaar beginnen ‘echt’ te turnen. We werken veel met toestellen (bijvoorbeeld de balk, ringen, rekstok, paard, trampoline, lange mat, enz.). Voor de kinderen die extra turnoefeningen aan kunnen, hebben we een selectiegroep. Lid worden? Dat kan! Kom ook eens kijken of meedoen! De eerste twee lessen zijn altijd gratis. Daarna kun je je aanmelden via de leidster of stuur ons een e-mail, dan zorgen we ervoor dat je een aanmeldingsformulier krijgt."

- Winkels: - Dorpencoöperatie Reitdiepdal is in oktober 2016 opgericht, met als belangrijkste doelstelling het in stand houden van voorzieningen voor de dorpen Sauwerd, Adorp en (Groot en Klein) Wetsinge. De directe reden voor de oprichting van de coöperatie was de sluiting van de dorpssuper in eerstgenoemd dorp. Met de coöperatie als middel en vele vrijwilligers als hulp, is de winkel geheel verbouwd, in eigendom gekomen van de coöperatie en sinds augustus 2017 weer open. Vele inwoners van de genoemde dorpen zijn lid van de coöperatie. Daarmee is de winkel niet alleen voor maar ook letterlijk ván de dorpen.

"In de Dorpswinkel hebben we zowel vrijwillige als betaalde medewerkers. Naast een bedrijfsleider en twee winkelassistenten is er een aantal jongere medewerkers in dienst. Daarnaast draait de winkel grotendeels op een grote groep geweldige vrijwilligers." Naast het in stand houden van de winkel beoogt de coöperatie met de werkgroep Sauwerderpower een steentje bij te dragen aan een energieneutraal Sauwerd en omstreken. Zie ook de videoreportage over de Dorpswinkel en het nieuwsbericht over de feestelijke heropening van de Dorpswinkel.

Coöperatievoorzitter Hylke Zijlstra vertelde bij de opening apetrots te zijn dat de winkel nu echt weer open is. “Dat is natuurlijk op de eerste plaats te danken aan de betrokkenheid van het dorp, waarvan 70% nu lid is van de coöperatie. Maar ook de hulp, financiering en deskundigheid vanuit de gemeente, de provincie, fondsen zoals het NAM Leefbaarheid- en Duurzaamheidprogramma en de Rabobank hebben er aan bijgedragen dat we hier staan.” Nu is er weer een winkel voor alle inwoners van Sauwerd en de omliggende dorpen. Dat is niet alleen belangrijk vanwege het gemak van het dichtbij huis boodschappen kunnen doen. “De winkel zorgt er ook voor dat mensen die anders misschien de hele dag thuiszitten er even uit komen. Dat klinkt misschien klein, maar voor mij is dat een groot goed.” Ontmoetingsplek voor het dorp. De Dorpswinkel moet nadrukkelijk ook de rol van ontmoetingsplek van het dorp krijgen. “Aan de koffietafel die in de winkel staat moeten mensen even lekker met elkaar kunnen kletsen onder het genot van een kop koffie”, aldus bestuurslid Han Limburg. Ook wordt nadrukkelijk de samenwerking gezocht met de basisschool en de bedrijven uit het dorp en omgeving. Zie ook de NOS-videoreportage over de Dorpswinkel (januari 2020).

- "Het is misschien wel hét antwoord op het afkalven van het winkelaanbod op het platteland: de rijdende winkel. In steeds meer dorpen valt zijn toeter weer te horen. Zo ook die van de 'rijdende groenteboer' Johannes Vos uit Oldehove. Hij zegde in 2010 zijn baan als vrachtwagenchaufeur op om voor zichzelf te beginnen. En dat loopt als een zonnetje. Hij breidt zelfs uit. Vos kwam al in Oldehove, Kommerzijl en Garnwerd. Sinds 2013 rijdt hij ook door de straten van Sauwerd en Wetsinge. Volgens Vos is er veel animo voor de winkel aan huis." (bron: RTV Noord)

- Genealogie: - Overzicht van begravenen op de begraafplaats van Sauwerd nieuw en - idem oud.

• 1. Nederlandse plaatsnamen verklaard,
  van Berkel, Gerald, and Samplonius Kees
  , (2018)