Status

- Scharendijke is een dorp in de provincie Zeeland, op het schiereiland en in de gemeente Schouwen-Duiveland. T/m 1960 gemeente Elkerzee. In 1961 over naar de nieuwe gemeente Middenschouwen (waar het de hoofdplaats van werd), in 1997 over naar gemeente Schouwen-Duiveland.

- De rollen zijn hier dus omgedraaid, in die zin dat deze plaats t/m 1960 als buurtschap onder de gemeente en het dorp Elkerzee viel, maar Elkerzee tegenwoordig niet meer is dan een buurtschapje dat onder het dorp Scharendijke valt. Hoe dat zo is gekomen, kun je hieronder lezen in het hoofdstuk Geschiedenis.

- Naast Elkerzee vallen onder het dorp Scharendijke nog de buurtschappen Brijdorpe en Looperskapelle.

Naam

In het Zeeuws
Schaerendieke.

Oudere vermeldingen
1504-1505 Scarendijck.

Naamsverklaring
Waarschijnlijk identiek aan het Middelnederlandse schaerdijck, een dijk die weinig of geen voorland heeft, zodat ook bij middelbare waterstand het water aan of dicht bij de teen van de buitenglooiing staat. Een dergelijke dijk was onderhevig aan afslag en afschuring en dus kostbaar om te onderhouden. Er waren speciale bepalingen voor van kracht. Zie ook Schardam, Schoordijk.(1)

Ligging

Scharendijke ligt W van Brouwershaven, O van Renesse, nabij de Brouwersdam, en grenst in het N aan de Grevelingen.

Statistische gegevens

In 1840 heeft Scharendijke 30 huizen met 204 inwoners. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 500 huizen met ca. 1.250 inwoners.

Geschiedenis

Scharendijke is in de 15e eeuw ontstaan. Aanvankelijk is het slechts een buurtschap waar landarbeiders en dijkwerkers wonen. De ontwikkeling tot echt dorp komt pas in de vroege 20e eeuw op gang, als hier het haventje Kloosternol wordt aangelegd. Dit haventje wordt aanvankelijk met name gebruikt voor het transport van de op dit eiland destijds veel verbouwde meekrapplant. Het wordt ook gebruikt voor vele soorten vrachtgoed. Men lost er bijvoorbeeld rijshout en sloophout. Hoofdzaak waren echter toch de landbouwproducten als tarwe, bonen en erwten, hooi, stro en vlas. Ook de suikerbieten-oogsttijd ('peetied') levert vele vrachten op. In 1977 is de haven uitgebreid tot jachthaven.

Tijdens de Watersnood van 1953 raakt de kerk van buurdorp Elkerzee zo beschadigd dat deze moet worden gesloopt. In 1955 wordt in Scharendijke een nieuwe kerk gebouwd (in plaats van in Elkerzee). Deze Bethlehemkerk is vernoemd naar het verdwenen middeleeuwse klooster Bethlehem. Na de gemeentelijke herindeling in 1961 is het dorp aangewezen als groeikern.

Recente ontwikkelingen

Herinrichting dorp
Met het plan 'Van Strand tot Strand' moet het gebied tussen Westenwind en de Napoleonschuur worden opgewaardeerd. Nu is dat nog een onsamenhangend gebied. Fietsers en wandelaars moeten er vrij spel krijgen. Flaneren langs de Grevelingen. O.a. over de - wat het plan betreft - nog aan te leggen Scharendijke Boulevard. En dan niet een van stenen, met mooie lantaarns en sjieke winkels. "Nee, gewoon een leuk wandelpaadje achter het monumentale muraltmuurtje. Daar kun je nu niet lopen", stelde Dorpsraad-voorzitter Rob Venrooij. Het strandje bij Westenwind zouden ze ook graag opgeknapt zien: "Ooit opgelapt door Roompot, ligt het er nu totaal verwaarloosd bij. Een enkele surfer start daar en er loopt wel eens iemand zijn hond uit te laten, maar verder komt er niemand. Dat is toch zonde?" Verder brengen ze nog onder de aandacht dat er behoefte is aan starterswoningen in het dorp.

Bestemmingsplan
Het geldende Bestemmingsplan bebouwde kom Scharendijke is in 2010 vastgesteld.

Bezienswaardigheden

Muraltmuurtjes
- Scharendijke heeft 2 rijksmonumenten, beide betrekking hebbend op de nagenoeg ononderbroken reeks betonmuurtjes, van de Koepel Oost Repart ten westen van het dorp tot bij Den Osse, gecombineerd met zogenaamde trapjes- en spijkerglooiing. Dit tussen 1906 en 1916 aangebrachte dijkverhogingssysteem is ontwikkeld door ir. R.R.L. de Muralt van het Waterschap Schouwen, vandaar dat ze ook bekend staan als muraltmuurtjes. De stormvloed van 1906 was de directe aanleiding voor het ontwerpen van dergelijke dijkverhogingswerken.

Napoleonschuur
- Scharendijke heeft 1 gemeentelijk monument, zijnde de zogeheten Napoleonschuur aan de weg Inlaag, in het NW van het dorp. De gemeente is sinds 1993 eigenaar van het object. Anno 2019 - en al sinds jaren daarvoor - verkeert het pand in slechte staat. De gemeente maakt in januari 2019 bekend dat zij het pand wil slopen, en legt daarmee ht advies van de gemeentelijke monumentencommissie naast zich neer. Herstel in de oorspronkelijke staat kost ruim 200.000 euro. Wethouder Jacqueline van Burg vindt de monumentale status twijfelachtig, omdat de 'soldatenschuur', zoals hij ook wordt genoemd, volgens haar niets met Napoleon of die tijd te maken heeft. Het gebouw heeft wel een rol van betekenis gespeeld in de strijd tegen het water, als opslagruimte voor bouwmateriaal van de Grevelingendijken in de 19e eeuw. Het precieze bouwjaar is niet bekend. Het pand dateert in ieder geval van voor 1832. Tot 1847 was de schuur acht meter langer.

Diverse instanties pleiten voor behoud en herstel, waaronder de D66-fractie en het Erfgoedplatform Schouwen-Duiveland, dat stelt dat er diverse subsidiemogelijkheden zijn. Anno april 2019 zijn er diverse personen en insellingen die zich willen inzetten voor behoud en herstel. Zo stelt Ria Geluk, voorzitter van het genoemde Erfgoedplatform: "Als we het met z'n allen voor elkaar krijgen dat de gemeente afziet van het besluit de schuur te slopen, dan weet ik zeker dat er fondsen zijn in Nederland die willen helpen. Deze simpele schuur is wel een beeldbepalend monument, zeker voor Scharendijke. En zeker ook in relatie met de hoek waar die staat. Als je dat hele zaakje leuk aankleedt, heb je een prachtig punt." Wordt vervolgd dus...

En wel als volgt: "BOEi en de gemeente Schouwen-Duiveland hebben in november 2020 een koopovereenkomst getekend voor de monumentale Napoleonschuur in Scharendijke, een houten gebouw uit de 18e eeuw. BOEi heeft de schuur voor 1 euro overgenomen en gaat de schuur eerst conserveren, om vervolgens te werken aan toekomstplannen. Sylvia Pijnenborg, adjunct-directeur BOEi: “Geregeld treden wij op als vangnetorganisatie voor kwetsbaar en lastig erfgoed, en dat is nu zeker het geval. De staat waarin de Napoleonschuur zich bevindt is erbarmelijk, maar tegelijkertijd zijn er ondernemers geweest die interesse toonden in mogelijke exploitatie. Onze eerste prioriteit is nu behoud, door de schuur wind- en waterdicht te maken. Hopelijk komen we daarna tot een haalbaar toekomstplan.” Ria Geluk, lid Dorpsraad en oprichter van de initiatiefgroep voor behoud van de schuur: "Gelukkig is het ons gelukt om het sloopbesluit van de gemeente om te draaien naar behoud van erfgoed, zodat er nu kan worden gewerkt aan een mooie bestemming voor bewoners en bezoekers."

Ondanks eerdere pogingen is er tot nu toe geen nieuwe bestemming voor de schuur gevonden. Intussen is de schuur ernstig in verval geraakt en deels ingestort. De zwart geteerde schuur werd oorspronkelijk gebouwd als opslag voor waterbouwkundige materialen. Volgens overlevering diende de schuur van 1810-1813 als onderkomen voor soldaten van Napoleon. In veldboeken uit de 18e eeuw stond op deze plek "'s Lands Keete" vermeld, een naam die verwijst naar de toenmalige eigenaar: ‘Der Lande van Schouwen’ ofwel het Waterschap." (bron: BOEi, november 2020)

"In april 2021 bleek bij onderzoek dat de historische schuur in Scharendijke er slechter voor staat dan aanvankelijk gedacht. Terwijl een team van medewerkers van BOEi ter plaatse was om onderzoek uit te voeren, is het dak verder ingestort. Dat de Napoleonschuur zich in slechte staat bevond, was bekend toen BOEi de schuur eind 2020 overnam. Regen en wind hadden vrij spel en een deel van het dak was verdwenen. BOEi werkt aan de uitwerking van plannen om de schuur wind- en waterdicht te maken, een zogeheten casco-restauratie. In het reddingsplan voor de schuur was al voorzien dat het dakvlak wat nu bezweken is geheel zou worden gedemonteerd, net als de los staande kopgevel. Nu wordt eerst gekeken naar welke noodmaatregelen vooruitlopend hierop noodzakelijk zijn om verder verval tegen te gaan." (bron: BOEi, april 2021)

Bethlehemkerk
De Protestantse (PKN) Bethlehemkerk in Scharendijke (Bethlehremplrein 4) is een interessante wederopbouwkerk met toren. In 1955 gebouwd als Hervormde kerk. Verving de verwoeste kerk in Elkerzee. De naam Bethlehemkerk herinnert aan het oude klooster Bethlehem, dat in de middeleeuwen is gesticht als onderdeel van de toenmalige parochie Elkerzee en in 1572 is verwoest. De oude kloosterklok, die nu in de toren van de Bethlehemkerk hangt, wordt nog dagelijks geluid op enkele gebedstijden (8.00, 12.00 en 18.00 uur). Het orgel is in 1959 gebouwd door Gebr. Van Vulpen.

De Doorgang. "Voorin de kerk, op een plek waar eerst een deur naar de consistorie zat, hangt sinds 2008 een gedachtenisdoek met de naam "De Doorgang". Dit doek is ontworpen door Jopie Minnaard en gemaakt door een aantal nijvere gemeenteleden. Het is uitgevoerd in de glas-in-lood quilt techniek en daarna opgespannen op een houten paneel. Het totaal is bevestigd tegen een dichtgemetselde deur. Er is geen doorgang meer op aarde voor de overleden mens. Er is wel een doorgang naar boven, naar het licht. De onderkant van het paneel verbeeldt de aarde. Er zijn aardse kleuren in verwerkt. Herkenbare vormen, zoals een vogel, een vis, bloemen, de korenaar en de druiventros. Deze laatste twee zijn ook het symbool voor brood en wijn. Naar boven toe wordt het paneel steeds lichter. Op dit deel kunnen vlinders worden bevestigd. De vlinder is hier het symbool van de overleden mens. Uniek, en met een eigen naam. De vlinder heeft het aardse losgelaten en mag zich opgenomen weten in het hemelse licht. Moge dit een troost zijn voor hen die in verdriet achterblijven." (bron: Protestantse Gemeente Schouwen aan Zee, waar de kerk onder valt)

Jaarlijkse evenementen

- Scharendijke is een van de dorpen aan de Schouwse kust waar nog jaarlijks een Straô wordt gehouden. Hier is dat op de 2e zaterdag in maart. Deelname is gratis, maar wel op eigen risico. - Fotoreportage Straô 2017.

- Beneluxkampioenschappen (zeilwedstrijden, weekend in augustus). - Verslag Beneluxkampioenschappen 2016.

- Midwinterloop (op een maandag in december).

Landschap, natuur en recreatie

- "Watersportvereniging Scharendijke is opgericht in 1972 en ligt aan het Grevelingenmeer, het grootste zoutwatermeer van Europa, dat is ontstaan na de voltooiing van zowel de Brouwersdam als de Grevelingendam. Het begint met het U-steigertje aan de dijkkant, met aan de andere kant bij het havenkantoor de S-steiger, die nog altijd deel uitmaken van de vereniging (de huidige oude haven). Al snel ontstaat er behoefte aan meer ligplaatsen. Het stuk land gelegen naast de oude haven (de Vaète, een voederplaats voor schapen) blijkt perfect geschikt voor uitbreiding van de oude haven. En zo geschiedde.

Jachthaven Scharendijke is een grote, maar betrekkelijk rustige haven, omzoomd door groene dijken met eigentijdse voorzieningen op slechts twintig minuten lopen van het Noordzeestrand. De haven telt 700 ligplaatsen met gratis water en elektra aansluiting. Passanten kunnen voor een korte periode terecht in onze passantenkom, voor een langere periode hebben wij passende boxen beschikbaar. De jachthaven heeft verschillende toiletgebouwen, een speeltuintje, een zwemstrandje, jachtwerf, een duikhotel/restaurant, en het clubhuis/restaurant Da Roberto met uitzicht op de Grevelingen.

Andere gezellige cafe's en eetgelegenheden zijn er in de dorpskern, evenals een huisartsenpraktijk en pinautomaat. Wie de benen wil strekken kan een wandeling over de dijk maken naar het Noordzeestrand, of per huurfiets de dorpen, bossen en duinen op de mooie kop van Schouwen verkennen. Op ons havenkantoor maken we je graag wegwijs. De Jachthaven kent twee entiteiten: de Stichting Jachthaven Scharendijke (SJS), die de haven exploiteert, de haven onderhoudt, ligplaatsen toewijst en factureert, passanten accommodeert, etc. Op de website is informatie incl. bestuur en contactinformatie opgenomen onder de tab “Haven”; de Watersport Vereniging (WVS), die zeilwedstrijden, zeilinstructie en tochten organiseert en samenwerkt met andere watersportverenigingen. Op de website is informatie incl. bestuur en contactinformatie opgenomen onder de tab “Vereniging”."

- Na de voltooiing van de Brouwersdam in 1972 is Scharendijke een centrum van watersport geworden en heeft het veel nieuwe bewoners getrokken. Met zowel de Noordzeestranden als het Grevelingenmeer op loopafstand is het dorp de ideale plek voor met name de surf-, zeil- en duiksport. Een populaire duikstek met goede faciliteiten voor duikers is locatie De Kabbelaar bij Kloosternol 3. Je ziet hier prachtige biotopen, waaronder mooi begroeide reefballs. Op de basaltblokken langs de oevers leven kleurrijke anemonen en op de zandvlakten kom je platvis tegen. Aan de westkant liggen de wrakjes van de Zeehond en de Rat. Het bekendste wrak hier is de 57 meter lange 'Le Serpent'.

- "2021 wordt een bijzonder jaar voor de Grevelingen. In juni beogen IVN Natuureducatie, Rijkswaterstaat en Staatsbosbeheer het eerste Tiny Sea Forest ter wereld aan te leggen. Dit educatieve project is een afgeleide van de Tiny Forests op land. Op land heeft IVN Natuureducatie de aflopen jaren meer dan honderd Tiny Forests gerealiseerd. Deze dichtbegroeide bosjes, dicht bij stedelijk gebied, hebben de grootte van een tennisbaan en zijn een ideaal middel om de biodiversiteit en natuureducatie te stimuleren. Met het idee voor de eerste onderwatervariant in de Grevelingen bij Scharendijke kwam IVN bij Rijkswaterstaat en Staatsbosbeheer. Zeegras. Rijkswaterstaat is, als waterkwaliteitsbeheerder, bezig met een aantal projecten in de Grevelingen. Een van deze projecten is de herintroductie van groot zeegras als stimulans voor de biodiversiteit in de Grevelingen. Deze soort kwam tot de afsluiting in groten getale voor in de Grevelingen. De laatste jaren wordt deze soort in proefopstellingen weer geplant en het verloop gemonitord. Ook voor het nieuwe onderwaterbos zal zeegras een belangrijke soort zijn.

Onderwaterbos. Op een locatie dicht bij de Brouwersdam bij Scharendijke zal in de zomer van 2021 een onderwaterbos worden aangelegd. Daaraan vooafgaand hebben studenten van Hogeschool Zeeland onderzoek gedaan naar de inrichtingsvormen van dit bos. Ze hebben hier drie basisscholen bij betrokken, door middel van een presentatie in de klas en de vraag wat de leerlingen zouden willen zien en onderzoeken in het Tiny Sea Forest. Bij het uitwerken van de ideeën is er nagedacht over de soorten die in een onderwaterbos thuishoren, structuren die onder water geplaatst kunnen worden en waaraan nieuw leven zich kan vestigen en is er nagedacht over vormen van beleving.

Beleving. Beleving en educatie zijn belangrijke doelen in het nieuwe onderwaterbos. Zo moeten basisschoolklassen kunnen worden ontvangen, moet er een veilige manier van (onderwater)beleving mogelijk zijn en wordt er gekeken naar de mogelijkheid om ook zonder begeleiding van gidsen of docenten zelf op pad te kunnen in of bij dit bos. Zo wordt er gedacht aan een vlonderbrug, stapstenen of zelfs een variant met glas waardoor de bodem goed te zien is. Vóór alles geldt dat er goed gekeken moet worden naar de veiligheid, het toekomstig beheer en de financiële middelen. IVN, Rijkswaterstaat en Staatsbosbeheer hopen de wereldprimeur Tiny Sea Forest Grevelingen in de Grevelingenweek van 18 tot en met 27 juni 2021 te kunnen openen." (bron: boswachter Piet van Loon / Staatsbosbeheer, januari 2021)

Overnachten

- Boek hier je B&B e.d. in omgeving Scharendijke, met laagsteprijsgarantie!

Links / voorzieningen / verenigingsleven

- Algemeen: - Site van en over Scharendijke, van de Ondernemingsvereniging en de Dorpsraad.

- Nieuws: - Nieuws uit het dorp op Facebook.

- Belangenorganisatie: - "Dorpsraad Scharendijke vormt een luisterend oor voor alle inwoners van het dorp. De dorpsraad is niet politiek gebonden. Centraal staat het behoud van de leefbaarheid en het behartigen van het algemeen belang van het dorp. De dorpsraad communiceert met bewoners en belangengroepen, neemt actie ingeval van knelpunten en problemen en zij adviseert het college van B&W en de gemeenteraad."

- Dorpshuis: - Eind 2011 werd Dorpshuis De Putmeet met bijbehorende gymzaal van de ene op de andere dag gesloten. Er zat betonrot in de vloer en dat leek het einde in te luiden van de voorziening. De dorpsraad maakte zich sterk voor behoud. En dat lukte. De boel werd opgeknapt, mede dankzij vrijwilligers die de handen uit de mouwen staken. In 2014 is het dorpshuis na een sluiting van tweeëneenhalf jaar heropend. In 2019 is het 5-jarig bestaan na de heropening gevierd. "Dorpshuis De Putmeet valt sinds maart 2021 onder de vleugels van Stichting Dorps- en Gemeenschapshuizen Schouwen-Duiveland, welke stichting hiermee inmiddels 12 dorpshuizen op Schouwen-Duiveland beheert en exploiteert. De beheerder wordt Mathilda van Leeuwen uit Kerkwerve. De Dorpsraad is blij met deze ontwikkeling in het belang van de leefbaarheid in Scharendijke."

- Onderwijs en kinderopvang: - "Radarschool Helchersee is een gastvrije, protestants-christelijke regioschool in het mooie Scharendijke. Wij bieden onze leerlingen goed onderwijs om samen te groeien en te leren. Dat doen we in een veilige omgeving met eigentijdse methoden en materialen. Samen met de ouders geven we de kinderen een goede voorbereiding op een leven in deze ontwikkelende maatschappij. In ons Kindcentrum werken wij samen met het team van Kibeo voor dagopvang, buitenschoolse opvang en voorschoolse educatie. Nieuwsgierig geworden naar onze school? Kom gerust eens langs voor een kennismakingsbezoek.

We hebben al een tijdje een mooi schelpenpad op ons groene plein. We dachten eerst dat deze vrij was van fossielen, maar nadat iemand een prachtige haaientand vond, zijn we met groep 7 direct op jacht gegaan! Binnen korte tijd hadden we een aantal prachtige haaientanden, botfragmenten van kleine zoogdieren en schelpjes gevonden! We zijn superenthousiast dat we in onze eigen 'achtertuin' op fossielenjacht kunnen!"

- Sport: - Voetbalvereniging ZSC'62 is in 1962 ontstaan uit een fusie van korfbalvereniging De Zwaluwen uit Scharendijke met KV De Stormvogels uit het naburige Ellemeet. Dit leidde tot de Zwaluwen Stormvogels Combinatie (ZSC). In de beginjaren was het vooral korfbal wat er gespeeld werd op de Scharendijkse velden, voetbal werd pas later belangrijker. Inmiddels is ZSC'62 hard op weg om, naast een van de mooiste, ook een van de belangrijkste clubs van Schouwen-Duiveland te worden (aldus de club op hun site).

- "Lawn Tennis Club LTC Scharendijke is opgericht in 1982. Sindsdien is de club uitgegroeid tot een club met een stabiel en gezond ledenaantal, een nette accomodatie met 3 banen (alle verlicht), een padelbaan en een clubhuis. De vereniging heeft als belangrijkste doel het mogelijk maken en bevorderen van de tennissport. Daartoe zijn verschillende toss-momenten vastgesteld, waar ieder lid aan kan deelnemen ongeacht de speelsterkte of leeftijd. Ook worden er diverse activiteiten georganiseerd, zoals clubkampioenschappen, interne (gezelligheids)competities, deelname aan KNLTB competities en toernooien. Accommodatie. De accommodatie bestaat uit drie gravelbanen, die ijs en weder dienende zo lang mogelijk bespeeld kunnen worden. In maart vindt onderhoud plaats en op 1 april gaat het nieuwe seizoen weer van start. Eén padelbaan met een kunstgrasveld, die het gehele jaar te bespelen is. Een clubhuis met een gezellige kantine, volledig uitgeruste keuken, toiletten en kleedkamers. Alle vier de banen zijn voorzien van verlichting, waardoor ook in het donker kan worden gespeeld."

- Dorp in beweging is een particulier initiatief. Trefwoorden: bewegen in en rond de gymzaal in Scharendijke, lage kosten en drempel, deskundige begeleiding.

- Veiligheid: - Brandweer Scharendijke verzorgt de basisbrandweerzorg in het dorp voor inwoners en toeristen.

• 1. Nederlandse plaatsnamen verklaard,
  van Berkel, Gerald, and Samplonius Kees
  , (2018)