Schelluinen

Plaats
Dorp
Molenlanden
Alblasserwaard
Zuid-Holland

schelluinen_plaatsnaambord_kopie.jpg

Schelluinen is een dorp in de provincie Zuid-Holland, in de streek Alblasserwaard, gemeente Molenlanden. Het was een zelfstandige gemeente t/m 1985. In 1986 over naar gemeente Giessenlanden, in 2019 over naar gemeente Molenlanden.

Schelluinen is een dorp in de provincie Zuid-Holland, in de streek Alblasserwaard, gemeente Molenlanden. Het was een zelfstandige gemeente t/m 1985. In 1986 over naar gemeente Giessenlanden, in 2019 over naar gemeente Molenlanden.

Schelluinen (2).JPG

Dorpsgezicht Schelluinen

Dorpsgezicht Schelluinen

Schelluinen.JPG

Rijksmonument het huis Schelluinderberg in Schelluinen dateert oorspronkelijk uit medio 16e eeuw, maar heeft daarna in de loop der eeuwen nogal wat uitbreidingen en verbouwingen ondergaan. Daarover kun je alles lezen in het hoofdstuk Bezienswaardigheden.

Rijksmonument het huis Schelluinderberg in Schelluinen dateert oorspronkelijk uit medio 16e eeuw, maar heeft daarna in de loop der eeuwen nogal wat uitbreidingen en verbouwingen ondergaan. Daarover kun je alles lezen in het hoofdstuk Bezienswaardigheden.

Schelluinen-001.JPG

Schelluinen in een laat zonnetje

Schelluinen in een laat zonnetje

ZH gemeente Schelluinen in ca. 1870 kaart J. Kuijper [1024x768].gif

Gemeente Schelluinen in ca. 1870, kaart J. Kuijper

Gemeente Schelluinen in ca. 1870, kaart J. Kuijper

Schelluinen

Terug naar boven

Status

- Schelluinen is een dorp in de provincie Zuid-Holland, in de streek Alblasserwaard, gemeente Molenlanden. Het was een zelfstandige gemeente t/m 1985. In 1986 over naar gemeente Giessenlanden, in 2019 over naar gemeente Molenlanden.

- Wapen van de voormalige gemeente Schelluinen.

- Tot de herindeling van 1986 hadden de gemeenten Giessenburg en Schelluinen een gezamenlijke burgemeester.

Terug naar boven

Naam

Oudere vermeldingen
1220 Scalun, 1396 Scalunen, 1494 Sceluynen.

Naamsverklaring
- Schelluinen schijnt genoemd te zijn naar de stad Askalon in het Nabije Oosten, in de middeleeuwen ook wel Scalona en Scaloun genoemd. De stad werd bekend door de tochten van de kruisvaarders die haar enkele malen veroverden, het laatst in 1240. In 1247 ging zij evenwel definitief voor hen verloren. (3083)

- Over deze naam gaan vele verhalen. Een der vermeldingen spreekt over "Scaerluin", hetgeen grappenmaker of spotvogel betekent. Het dorp herbergde vroeger blijkbaar veel mensen die het leven van de vrolijke kant benaderden. Een andere verklaring noemt "Schele Luintje", een bijvrouw van één der Heren van Arkel. Het is echter zeer waarschijnlijk dat Schelluinen een verbastering is van het bijbelse "Ascalon", de bekende havenstad van Jeruzalem, waarvan het bezit tijdens de kruistochten vaak is bevochten. De vroegste schrijfwijze voor deze plaats, te weten Scalun in een oorkonde van 1220, vertoont zeer veel gelijkenis met Skalon, de middeleeuwse schrijfwijze voor Askalon. (3370)

Terug naar boven

Ligging

Schelluinen ligt N van de A15 en de rivier de Boven-Merwede, NW van het dorp Sleeuwijk, W van de A27 en de stad Gorinchem, ZW van de dorpen Arkel en Hoogblokland, ZZW van het dorp Hoornaar, OZO van de dorpen Giessenburg en Giessen-Oudekerk, NW van de dorpen Boven-Hardinxveld en Werkendam en ONO van het dorp Hardinxveld-Giessendam.

Terug naar boven

Statistische gegevens

In 1840 omvat de gemeente en het dorp Schelluinen 61 huizen met 285 inwoners. Tegenwoordig heeft het dorp ca. 500 huizen met ca. 1.250 inwoners.

Terug naar boven

Geschiedenis

Commanderij
Ten noorden van de kerk stond eens het Commandeurshuis van de Ridders van de Duitse Orde. Deze orde kreeg bekendheid door deelname aan de kruistochten. De commanderij was er in dit dorp van 1220 tot 1700. - Recensie van het boek 'Ridders, priesters en predikanten in Schelluinen. De geschiedenis van een commanderij van de Ridderlijke Duitsche Orde, Balije van Utrecht' (Huib J. Zuidervaart, uitg. Verloren, 2013). Dit boek is via de link in het hoofdstuk Literatuur online te bestellen.

Dorpsbrand
In 1841 woedde in de dorpskern een grote brand, waarbij een jong meisje om het leven kwam en zes huizen verloren gingen.

Openbaar vervoer
Door de aanleg van de spoorlijn Dordrecht-Geldermalsen in 1883, werd Schelluinen uit zijn isolement gehaald. In het dorp kwam een halte, die echter in 1929 weer werd opgeheven.

Het aanzien van de dorpskern is de laatste jaren wat veranderd. Het nieuwe bestemmingsplan "Over de Vliet" geeft een uitbreiding van de bebouwing in westelijke richting.

Als je je nader wilt verdiepen in de geschiedenis van Schelluinen, kun je terecht bij de volgende instantie:

- "Geschiedkundige Vereniging Giessenburg en Schelluinen is opgericht in 1978. De vereniging heeft ongeveer 500 leden en houdt zich op diverse manieren bezig met de (pre)historie van de genoemde voormalige gemeenten, die lange tijd onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn geweest. Zo hadden zij tot aan het ontstaan van de gemeente Giessenlanden in 1986 één gezamenlijke burgemeester. Centraal in de vereniging staan de vele vrijwilligers. Zij organiseren lezingen, verrichten historisch onderzoek, beheren Museum Het Reghthuys en haar collectie en verzorgen wisseltentoonstellingen. Vier keer per jaar verschijnt De Kroniek, waarin de geschiedenis van de dorpen wordt beschreven. Kijk eens op onze website voor meer informatie over al onze activiteiten, kom naar een van onze interessante lezingen of ontdek Museum Het Reghthuys. Je bent van harte welkom!" Museum Het Regthuys is het museum van de geschiedkundige vereniging. Het museum omvat een stijlkamer, boerenkamer, dorpskamer, Oranjeverzameling, verzameling Tweede Wereldoorlog en twee archeologische collecties.

Terug naar boven

Bezienswaardigheden

- Schelluinen heeft 1 rijksmonument.

- Schelluinen heeft 7 gemeentelijke monumenten.

- De oudste vermelding van de dorpskerk, oorspronkelijk gewijd aan St. Nicolaas, dateert van begin 13e eeuw. Op de huidige plek hebben sinds die tijd meerdere kerkgebouwen gestaan. De vorige kerk, waarvan het oudste gedeelte dateerde van begin 14e eeuw, is in 1899 op instigatie van dominee Cornelis Kuipéri gesloopt. Kuipéri was hier predikant van 1891 tot 1921. Hij noemde het oude kerkgebouw "meer een paardenstal van binnen dan eene kerk, en van buiten onooglijk en in diep verval." In 1900 is de huidige Hervormde (PKN) kerk (Kerkplein 1) gebouwd. Dit is een charmante kleine neogotische kerk met toren. In het nieuwe kerkgebouw zijn alleen het uurwerk en de oude klok hergebruikt. De oude luidklok uit de 16e eeuw is in de Tweede Wereldoorlog gesneuveld. Het orgel is in 1973 gebouwd door de firma K.B. Blank & Zoon (Herwijnen) en verving een Standaart orgel uit 1919. Bij de kerk hoort kerkelijk centrum De Bron op Kerkplein 2. De kerk valt onder de Hervormde Gemeente Schelluinen.

- "De voormalige Hervormde pastorie van Schelluinen op Kerkweg 4 is een klein kasteeltje uit oorspronkelijk medio 16e eeuw, bekend als huis Schelluinderberg, bestaande uit een middengedeelte onder zadeldak tussen puntgevels met rechts een zeshoekige traptoren met ingesnoerde spits. Zijvleugels onder lessenaarsdaken aan weerskanten; achtervleugel met topgevel, waarvan de contouren in- en uitgezwenkt zijn, met overhoekse pilasters. De voorgevel, drie vensterassen breed, is verlevendigd door natuurstenen banden, gebeeldhouwde cartouches, koppen in medaillons, frontons, geblokte ontlastingsbogen boven de parterrevensters en sierankers. Vensters met kruiskozijnen; deur met accoladevormig getoogd kalf, gesneden latei en boven het bovenlicht een segmentvormige boog met reliefvulling. De zijvleugels hebben een zelfde ornamentatie als het middendeel: de achtervleugel is soberder uitgevoerd met banden, geblokte ontlastingsbogen en sierankers. Ook de traptoren heeft natuurstenen banden. Inwendig balkenzolders met moer- en kinderbinten, gesneden sleutelstukken en fragmenten van een zandstenen renaissanceschouw." (bron: Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed)

"Het huis Schelluinderberg is een bakstenen huis met renaissance ornamenten waarvan de oudste bouwdelen stammen uit 1545. In diverse bouwfasen (1565, 1768, 1844 en 1922) is het uitgebreid tot wat het huis nu is. Het was aanvankelijk een jachtverblijf en buitenhuis voor hoge ambtenaren, maar sinds 1694 werd een lange reeks dominees in Schelluinderberg gehuisvest. Het leengoed Schelluinen werd in 1422 voor het eerst vermeld in de registers van de leenkamer van Holland als een Arkels leengoed. Schelluinderberg is ontstaan uit een hofstede. Rond 1544 werd op het terrein van de hofstede een rechthoekig hoog huis, van 8,5 bij 5,5 meter, met een zeskantige traptoren gebouwd. Dit huis vormt nog altijd de kern van het huidige huis en bestond uit een kelder met daarboven een zaal, een verdieping en een zolder. Het huis met donjon-achtig uiterlijk, gracht met brug en poort had het uiterlijk van een versterkte ridderhofstede. Tussen 1563 en 1566 werd het huis flink uitgebreid. Aan de oost- en aan de westzijde kreeg het kleine zijgevels terwijl aan de zuidzijde een aanbouw verrees die groter was dan het oorspronkelijke huis. Deze aanbouw werd samen met het oorspronkelijke huis onder één, met blauwe leisteen gedekte, kap gebracht. Het huis kreeg met deze uitbreidingen het uiterlijk van een voor die tijd modern landhuis. In de 18e en 19e eeuw deed het huis dienst als pastorie, waarvoor het in 1765 met een flinke aanbouw werd uitgebreid.

Huis Schelluinderberg heeft veel oorlogsgeweld overleefd: de Geuzen legden in 1572 o.a. de kerk, maar niet de pastorie in de as. In 1813 overleefde het huis het beleg door de Fransen. In 1841 was er een grote brand in Schelluinen, waarbij de kerk gespaard bleef en de pastorie alleen behoorlijke rookschade opliep. In 2006 brak er opnieuw brand uit en toen liep het huis en met name het dak wél grote schade op. Helaas is na de brand in 1841 het huis slecht gerestaureerd. Funderingen verzakten en geveltoppen en muurankers werden verwijderd, ramen en deuren werden in de gevel gehakt en dit alles heeft onherstelbare schade aan muren en daken veroorzaakt. Maar het grootste gevaar voor het behoud van het huis was niet oorlog of brand, zelfs niet de slechte restauratie, maar dominee Kuipéri. In 1891 trad hij aan als dominee in het dorp en hij pleitte al snel voor afbraak van de kerk en de pastorie. Inderdaad is de 14e-eeuwse kerk in 1896 te bouwvallig bevonden en onder breed gedragen protest afgebroken.

In 1912 breekt de discussie los rondom de wens van de dominee om ook de pastorie af te breken. Bij zijn jarenlange strijd raakten de vereniging Oud Gorcum, diverse architecten, vereniging Hendrick de Keyzer en zelfs de toenmalige directeur van het Rijksmuseum, jonkheer van Riemsdijk, betrokken. Deze laatste schreef: "De pastorie is een juweeltje van architectuur. (...) Het is zaak de 'kribbige dominee' tegen te houden en sloop te verhinderen." Maar er werd ook erkend dat de pastorie zich in zeer slechte staat bevond en de meeste vertrekken onbewoonbaar waren. De dorpsbewoners grapten dat als het regende, de dominee met zijn paraplu te bed lag... Om een lang verhaal kort te maken: de pastorie werd niet gesloopt, maar is tussen 1920 en 1924 gerestaureerd. Dominee Kuipéri heeft zelf niet van het herstelde woongenot kunnen genieten; hij ging in 1921 met emeritaat en ging daarna inwonen bij zijn dochter in Waalwijk. Huidige situatie. Het slotje verkeerde anno 2018 in een slechte staat van onderhoud, maar het is inmiddels reeds verkocht en wordt gerestaureerd." (bron: Hervormde Gemeente Schelluinen)

- Overige bezienswaardige panden: Voordijk 40, 41, 44, 51, 52, 63 (Het Eind), Kerkweg 12-20, Nolweg 16-28, Kerkplein 3, 5, Langeweg 3, 5 (kasteel Schelluinen in verval), Kaatsbaan 9.

- Gevelstenen in Schelluinen.

Terug naar boven

Evenementen en activiteiten

- Schelluinen wordt in 1220 voor het eerst in de archieven vermeld en viert daarom in 2020 het 800-jarig bestaan met een reeks aan evenementen en activiteiten.

- Op een zaterdag in maart is er jaarlijks een Rommelmarkt in het dorpshuis (in 2019 voor de 46e keer). De opbrengst komt ten goede aan de basisschool in het dorp.

- Jaarmarkt (vrijdagavond voorafgaand aan de 1e zaterdag van september).

- Als het in de winter hard genoeg vriest, kun je schaatsen op de ijsbaan van de in 1919 opgerichte IJsclub Schelluinen (die dus in 2019 het 100-jarig bestaan heeft gevierd). "De baan is voorzien van drainage die kan worden dichtgezet. Dit gebeurt begin november, zodat de baan kan verzadigen met regenwater. Dan wordt er zolang mogelijk gewacht om de baan vol te pompen om groei van het gras tegen te gaan. Bij weersvooruitzichten met enige vorst wordt de baan volgepompt met een eigen pompinstallatie. Dit duurt ongeveer 1 tot 2 dagen al naar gelang hoe nat het najaar is geweest. Er komt dan een laag water op de baan te staan van ongeveer 20 tot 30 centimeter. Bij een langdurige ijsperiode bestaat de mogelijkheid dat het ijs op de grond komt te liggen. Het is voor ons dan mogelijk om via de pompinstallatie water onder het ijs aan te brengen. In het voorjaar wordt de drainage opengezet en het water vloeit dan weer terug naar het oppervlaktewater alwaar het in het najaar aan ontrokken was." Aldus de ijsclub op haar site.

Terug naar boven

Landschap, natuur en recreatie

- Het Schelle Oordje is een leuke kinderboerderij voor jong en ouder. Opgericht in 1992. Kom eens een kijkje nemen bij de eendenkooi, konijnenheuvel en de loslopende geiten en varkentjes.

- Aan het eind van de Langeweg is een wandelgebied.

- Markt: dinsdag 13-17 uur.

- Minimarkt: woensdag 13-17 uur in de Commanderijestraat.

- De Schelluinse Vliet, die langs het dorp stroomt, werd vroeger gebruikt om het rioolwater van Gorinchem te lozen. Na een jarenlange strijd tussen Waterschap De Overwaard en de gemeente Gorinchem is er uiteindelijk een rioolwaterzuiveringsinstallatie gekomen en werd daarmee dit "stinkend probleem" voor de bewoners langs de Vliet gelukkig opgelost.

Terug naar boven

Eten en drinken

- Langs de Nolweg vind je verkoop aan huis van met name peren en appels.

Terug naar boven

Beeld

- Oude foto's, ansichtkaarten e.d. van Schelluinen op Facebook.

Terug naar boven

Literatuur

- Nieuwe en/of tweedehands boeken over Schelluinen (online te bestellen).

Terug naar boven

Links

- Nieuws: - Nieuws uit Schelluinen van het Dorpsberaad.

- Belangenorganisatie: - "De manier waarop de samenleving en de overheid met elkaar omgaan is altijd in beweging geweest. Inwoners zijn mondiger dan vroeger en willen meer dan alleen gehoord worden. Ze willen meer inspraak hebben, betrokken zijn, meedoen en eerder aan tafel zitten om mee te denken over een plan of initiatief van de overheid. Ook komt het voor dat de samenleving initiatieven neemt en dat de overheid probeert daarbij aan te sluiten. Het kerngericht werken in Molenlanden met de dorpsberaden geeft inwoners de mogelijkheid om actief deel te nemen aan besluitvorming rond plannen of initiatieven rond hun leefomgeving. Het blijft daarbij een wisselwerking. Soms neemt de gemeente een initiatief en vraagt een dorpsberaad aan tafel om mee te denken. Een andere keer bedenkt een dorpsberaad een plan en betrekt daar de gemeente bij. Het is belangrijk dat de partijen daarin samen optrekken en goed met elkaar in gesprek blijven. Dorpsberaad Schelluinen is niet politiek gebonden en maakt geen onderdeel uit van het gemeentelijk apparaat. Het Dorpsberaad is van het dorp en is er voor het dorp. De agenda is daarom de agenda van de inwoners. Deze komt tot stand door het inventariseren van behoeften en wensen die er leven binnen ons dorp. In nauwe samenwerking met inwoners, verenigingen en lokale organisaties gaan we op zoek naar oplossingen.

Meedoen? De leden van het Dorpsberaad zijn inwoners die opkomen voor en meewerken aan de leefbaarheid van Schelluinen. Daarbij wordt gestreefd naar zoveel mogelijk diversiteit voor wat betreft wonen, leeftijd en achtergrond. Iedereen kan lid worden van het Dorpsberaad. Het enige wat van je verwacht wordt is dat je actief meewerkt aan het bewaren van het eigen karakter van het dorp en het behouden en vergroten van de leefbaarheid. Het gaat dus over het algemene belang van de inwoners, niet het persoonlijke belang. Geïnteresseerd? Meld je aan via dorpsberaadschelluinen@gmail.com. Meedoen kan ook door tijdelijk deel uit te maken van een werkgroep rond specifieke kwesties, zoals verkeersafwikkeling, luchtkwaliteit of de uitgave van de dorpdskrant.

De verbinder van de gemeente Molenlanden. Wil je een initiatief in Schelluinen starten? Wil je bijdragen aan de leefbaarheid in je eigen dorp? Ervaar je overlast in je buurt? Heb je vragen voor de gemeente? Of weet je niet bij wie je terecht kunt met iets? Dan ben je bij de verbinder van de gemeente Molenlanden aan het goede adres. Arie van den Berg is namens de gemeente Molenlanden verbinder voor ons dorp en het eerste aanspreekpunt voor alle inwoners en lokale organisaties. Hij legt samen met jou het contact met de juiste persoon of organisatie, die jou verder kan helpen. Je kunt Arie bereiken op 06-51976431 of door een e-mail te sturen naar arie.vandenberg@jouwgemeente.nl."

- MFC - Kinderopvang Wasko, basisschool Het Tweespan, dorpshuis Ons Dorpshuis en een sporthal hebben allemaal onderdak gekregen in de eind 2021 gereedgekomen nieuwe multifunctionele accommodatie MFC De Commanderij. Het MFC is gebouwd als een ‘klavertjevier’ op de plek van het oude dorpshuis aan de Commanderijstraat, midden in het dorp. "Na een jarenlange bewezen dienst van het Dorpshuis Schelluinen, is het tijd voor een nieuw, modern gebouw dat school en kinderdagverblijf verbindt met verschillende dorpsactiviteiten", zei wethouder Bram Visser bij de start van de bouw. Het MFC is een ontwerp van RoosRos architecten uit Oud-Beijerland en is energieneutraal en duurzaam gebouwd. Zo is het gebouw onder meer gasloos en voorzien van zonnepanelen. De komst van een multifunctioneel centrum was een langgekoesterde wens van de inwoners en van het bestuur van Het Tweespan. De bouwkosten voor het MFC bedroegen ca. 5 miljoen euro.

- Onderwijs en kinderopvang: - Het oudste gedeelte van Basisschool Het Tweespan dateert van 1899, maar het gebouw is sindsdien wel verschillende keren verbouwd, vergroot en gemoderniseerd. Jarenlang was het een zogeheten driemansschool, van 1916 tot 1948 geleid door meester Stoutjesdijk, die voor velen in het Schelluinen van die tijd een steun en toeverlaat was. Een legendarische persoonlijkheid, waaraan de school haar naam dankt. Sinds de jaren zestig is de school gegroeid en door enkele verbouwingen flink vergroot. Het pand voldoet helemaal aan de eisen van deze tijd.

Op deze openbare basisschool is ieder kind welkom. Ze beogen met hun team gestalte te geven aan de beginselen van dit onderwijs. Het actief bevorderen van verdraagzaamheid en begrip voor elkaar, ongeacht religieuze of politieke overtuiging, maatschappelijke of culturele achtergrond, staat bij hen hoog genoteerd. De betrokkenheid van de ouders bij de school stellen zij zeer op prijs. Het Tweespan is de enige school in Schelluinen en wil daarom een echte openbare school zijn die verbinding zoekt met het dorp en activiteiten organiseert (zoals actieve deelname aan schoolsporttoernooien, de Avondvierdaagse, goededoelenacties, een rommelmarkt). De school wordt gekenmerkt door (toenemende) aandacht voor zelfstandig werken en een positieve taakgerichte werkhouding van de kinderen.

- "Agrarisch Kinderdagverblijf Het Hazendonkje in Schelluinen biedt opvang aan maximaal 45 kinderen per dag in 3 groepen: een baby groep, een dreumes groep en een peuter groep. Er is een speeltuin voor de oudere dreumesen en peuters van 400m2 met trekkerbaan, overdekte zandbak, speeltoren een griendbosje. Ook is er een speeltuin voor de baby’s van 80m2 met speciale speelaanleidingen. Op de naastgelegen kinderboerderij wonen kippen, koeien en geiten. De dieren moeten dagelijks verzorgd worden en de kinderen die dat leuk vinden mogen onder begeleiding helpen. Eieren rapen bij de kippen, konijnen knuffelen, geitjes voeren enz. Hoewel de kinderen op het dagverblijf genoeg te doen hebben, mogen ze regelmatig mee naar de boerderij. De kinderen kunnen bijvoorbeeld meegaan om de kalfjes te voeren, kijken bij de geboorte van een kalf en te spelen in het stro. In de moestuin is altijd wat te zien, voelen, proeven en te doen. We leren de kinderen water geven, harken, zaaien en oogsten. We laten met opzet planten groeien die snel resultaat laten zien, zodat kinderen de natuur zien groeien. Ook maken we met de oogst uit de moestuin lekkere producten, zoals aardbeienjam."

- Sport: - De geschiedenis van de voetbalvereniging begint eigenlijk al in de jaren dertig van de vorige eeuw, als een stel enthousiaste jongens uit het dorpje onder elkaar vriendschappelijk voetbalt. Sommigen voetballen in competitieverband bij het Gorinchemse D.O.S.B. (Door Oefening Steeds Beter). Pas na de Tweede Wereldoorlog wordt er echt een vereniging opgericht. In het café van Jan Willem de Bruijn (de opa van oud-voorzitter Jan de Bruijn) komen 16 jongelui bijeen om voetbalvereniging D.O.S. (Door Oefening Sterk) op te richten. De K.N.V.B. verandert de naam D.O.S. echter in v.v. Schelluinen, omdat er al een club met die naam was. - Hier kun je meer lezen over de geschiedenis van de vereniging.

- Bij de Schelluinse Gymnastiek Vereniging (SGV) kun je terecht voor de disciplines Gymnastiek, Streetdance, Full Body work-out, Dames-Fit, Zumba, Badminton en Volleybal.

Reactie toevoegen